TÂM lý học lâm SÀNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐHĐN

KHOA TÂM LÝ – GIÁO DỤC

TIỂU LUẬN
MÔN:
Tâm lý học lâm sàng

Giảng viên hướng dẫn: Nguyễn Sinh Phúc
Sinh viên thực hiện: Lê Thị Phương
Lớp: 19CTLC
Đà Nẵng, tháng 7 năm 2021

1


2


TÂM LÝ HỌC LÂM SÀNG
(Từ Wikipedia, bách khoa toàn thư miễn phí)
Tâm lý học lâm sàng là sự tích hợp của khoa học, lý thuyết và kiến thức lâm sàng
với mục đích hiểu, ngăn ngừa và giảm đau khổ hoặc rối loạn chức năng dựa trên tâm lý
và thúc đẩy hạnh phúc chủ quan và phát triển cá nhân.[1] [2] Trọng tâm của thực hành là
đánh giá tâm lý, xây dựng lâm sàng và tâm lý trị liệu, mặc dù các nhà tâm lý học lâm
sàng cũng tham gia vào nghiên cứu, giảng dạy, tư vấn, lời khai pháp y và phát triển và
quản lý chương trình. [3] Ở nhiều quốc gia, tâm lý học lâm sàng là một nghề sức khỏe
tâm thần được quy định.
Lịch sử
Các phương pháp tiếp cận được ghi nhận sớm nhất để đánh giá và điều trị đau khổ
tinh thần là sự kết hợp của các quan điểm tôn giáo, ma thuật và/hoặc y tế. [5] Vào đầu thế

kỷ thứ 19, một cách tiếp cận để nghiên cứu các điều kiện tinh thần và hành vi là sử dụng
phrenology (nghiên cứu bên trong hộp sọ), nghiên cứu về tính cách bằng cách kiểm tra
hình dạng của hộp sọ. Các phương pháp điều trị phổ biến khác vào thời điểm đó bao gồm
nghiên cứu hình dạng khuôn mặt (sinh lý học) và điều trị Mesmer cho các tình trạng tâm
thần bằng từ tính (thuật thơi miên)
Trong khi cộng đồng khoa học cuối cùng đã từ chối tất cả các phương pháp này để
điều trị bệnh tâm thần, các nhà tâm lý học học thuật cũng không quan tâm đến các dạng
bệnh tâm thần nghiêm trọng. Nghiên cứu về bệnh tâm thần đã được thực hiện trong các
lĩnh vực phát triển của tâm thần học và thần kinh học trong phong trào tị nạn. [5] Phải
đến cuối thế kỷ 19, vào khoảng thời gian Sigmund Freud lần đầu tiên phát triển "phương
pháp chữa bệnh bằng cách nói chuyện" của mình ở Vienna, ứng dụng khoa học đầu tiên
của tâm lý học lâm sàng mới bắt đầu.
Tâm lý học lâm sàng ban đầu
Đến nửa cuối những năm 1800, nghiên cứu khoa học về tâm lý học đã trở nên tốt
trong các phịng thí nghiệm đại học. Mặc dù có một vài tiếng nói rải rác kêu gọi tâm lý
học ứng dụng, lĩnh vực chung đã xem xét ý tưởng này và nhấn mạnh vào khoa học "thuần
túy" là thực hành đáng kính duy nhất. [5] Điều này đã thay đổi khi Lightner Witmer
(1867-1956), một sinh viên cũ của Wundt và trưởng khoa tâm lý học tại Đại học
Pennsylvania, đồng ý đối xử với một cậu bé gặp khó khăn với chính tả. Việc điều trị
thành cơng của ơng đã sớm dẫn đến việc Witmer mở phòng khám tâm lý đầu tiên tại Penn
vào năm 1896, dành riêng để giúp đỡ trẻ em khuyết tật học tập. [7] Mười năm sau vào
năm 1907, Witmer đã thành lập tạp chí đầu tiên của lĩnh vực mới này “The Psychological
Clinic” nơi ông đặt ra thuật ngữ "tâm lý học lâm sàng", được định nghĩa là "nghiên cứu
về các cá nhân, bằng cách quan sát hoặc thử nghiệm, với ý định thúc đẩy thay đổi". [8]
3


Lĩnh vực đã làm chậm đến ví dụ của Witmer, nhưng đến năm 1914, có 26 phịng khám
tương tự ở Hoa Kỳ [9]
Ngay cả khi tâm lý học lâm sàng ngày càng tăng, làm việc với các vấn đề đau khổ

tinh thần nghiêm trọng vẫn là lĩnh vực của các bác sĩ tâm thần và nhà thần kinh học. [10]
Tuy nhiên, các nhà tâm lý học lâm sàng tiếp tục xâm nhập vào lĩnh vực này do kỹ năng
đánh giá tâm lý ngày càng tăng của họ. Danh tiếng của các nhà tâm lý học khi các chuyên
gia đánh giá trở nên vững chắc trong Chiến tranh Thế giới thứ I với sự phát triển của hai
bài kiểm tra tình báo, Army Alpha và Army Beta (lần lượt thử nghiệm các kỹ năng bằng
lời nói và phi ngơn ngữ), có thể được sử dụng với các nhóm tân binh lớn. [6] [7] Do phần
lớn là sự thành công của các xét nghiệm này, đánh giá đã trở thành ngành học cốt lõi của
tâm lý học lâm sàng trong một phần tư thế kỷ tới, khi một cuộc chiến khác sẽ đẩy lĩnh
vực này vào điều trị.
Thế chiến II và sự hội nhập của điều trị
Khi Chiến tranh thế giới thư II nổ ra, quân đội một lần nữa kêu gọi các nhà tâm lý
học lâm sàng. Khi những người lính bắt đầu trở về từ chiến đấu, các nhà tâm lý học bắt
đầu nhận thấy các triệu chứng chấn thương tâm lý được dán nhãn "sốc lựu đạn" (cuối
cùng được gọi là rối loạn căng thẳng sau chấn thương) được điều trị tốt nhất càng sớm
càng tốt. [7] Bởi vì các bác sĩ (bao gồm cả bác sĩ tâm thần) đã quá kéo dài trong điều trị
chấn thương cơ thể, các nhà tâm lý học đã được gọi để giúp điều trị tình trạng này. [12]
Đồng thời, các nhà tâm lý học nữ (những người bị loại khỏi nỗ lực chiến tranh) đã thành
lập Hội đồng các nhà tâm lý học phụ nữ quốc gia với mục đích giúp cộng đồng đối phó
với những căng thẳng của chiến tranh và đưa ra lời khuyên cho các bà mẹ trẻ về việc nuôi
dạy con cái. [8] Sau chiến tranh, Cơ quan Cựu chiến binh Hoa Kỳ đã đầu tư rất lớn để
thiết lập các chương trình đào tạo các nhà tâm lý học lâm sàng cấp tiến sĩ để giúp điều trị
cho hàng ngàn cựu chiến binh cần được chăm sóc. Kết quả là, Hoa Kỳ đã đi từ việc
khơng có chương trình đại học chính thức về tâm lý học lâm sàng vào năm 1946 đến hơn
một nửa số tiến sĩ tâm lý học vào năm 1950 được trao giải thưởng về tâm lý học lâm
sàng. [8]
Chiến tranh Thế giới thứ II đã giúp mang lại những thay đổi đáng kể cho tâm lý học
lâm sàng, không chỉ ở Mỹ mà cả quốc tế. Giáo dục sau đại học về tâm lý học bắt đầu
thêm tâm lý trị liệu vào trọng tâm khoa học và nghiên cứu dựa trên mô hình nhà khoa
học-thực hành năm 1947, ngày nay được gọi là Mơ hình Boulder, cho các chương trình
tiến sĩ về tâm lý học lâm sàng. [13] Tâm lý học lâm sàng ở Anh phát triển giống như ở

Hoa Kỳ sau Thế chiến II, đặc biệt là trong bối cảnh Dịch vụ Y tế Quốc gia [14] với bằng
cấp, tiêu chuẩn và mức lương do Hiệp hội Tâm lý học Anh quản lý. [15]
Một nghề thay đổi
4


Từ những năm 1970, tâm lý học lâm sàng đã tiếp tục phát triển thành một ngành
nghề mạnh mẽ và lĩnh vực học thuật. Mặc dù số lượng chính xác các nhà tâm lý học lâm
sàng thực hành vẫn chưa được biết, người ta ước tính rằng từ năm 1974 đến 1990, con số
ở Mỹ đã tăng từ 20.000 lên 63.000. [18] Các nhà tâm lý học lâm sàng tiếp tục là chuyên
gia về đánh giá và tâm lý trị liệu trong khi mở rộng trọng tâm của họ để giải quyết các
vấn đề về nghiên cứu người cao tuổi, thể thao và hệ thống tư pháp hình sự. Một lĩnh vực
quan trọng là tâm lý học sức khỏe, bối cảnh việc làm phát triển nhanh nhất cho các nhà
tâm lý học lâm sàng trong thập kỷ qua. [6] Những thay đổi lớn khác bao gồm tác động
của việc chăm sóc được quản lý đối với chăm sóc sức khỏe tâm thần; ngày càng nhận
thức được tầm quan trọng của kiến thức liên quan đến dân số đa văn hóa và đa dạng; và
các đặc quyền mới nổi để kê toa thuốc tâm thần.
Thực hành chuyên nghiệp
Các nhà tâm lý học lâm sàng tham gia vào một loạt các hoạt động. Một số chỉ tập
trung vào nghiên cứu về đánh giá, điều trị hoặc nguyên nhân gây bệnh tâm thần và các
điều kiện liên quan. Một số giảng dạy, cho dù trong một trường y hoặc bệnh viện, hoặc
trong một khoa học thuật (ví dụ: khoa tâm lý học) tại một tổ chức giáo dục đại học. Phần
lớn các nhà tâm lý học lâm sàng tham gia vào một số hình thức thực hành lâm sàng, với
các dịch vụ chuyên nghiệp bao gồm đánh giá tâm lý, cung cấp tâm lý trị liệu, phát triển
và quản lý các chương trình lâm sàng và pháp y (ví dụ: cung cấp lời khai chuyên gia
trong thủ tục tố tụng pháp lý). [8]
Trong thực hành lâm sàng, các nhà tâm lý học lâm sàng có thể làm việc với các cá
nhân, cặp vợ chồng, gia đình hoặc nhóm trong nhiều mơi trường khác nhau, bao gồm
thực hành tư nhân, bệnh viện, tổ chức sức khỏe tâm thần, trường học, doanh nghiệp và cơ
quan phi lợi nhuận. Các nhà tâm lý học lâm sàng cung cấp dịch vụ lâm sàng cũng có thể

chọn chuyên mơn. Một số chun ngành được hệ thống hóa và chứng nhận bởi các cơ
quan quản lý trong nước thực hành. [19] Tại Hoa Kỳ, các chuyên ngành như vậy được
chứng nhận bởi Hội đồng Tâm lý học Chuyên nghiệp Hoa Kỳ (ABPP).
Đánh giá
Một lĩnh vực chuyên môn quan trọng đối với nhiều nhà tâm lý học lâm sàng là đánh
giá tâm lý và có những dấu hiệu cho thấy có tới 91% các nhà tâm lý học tham gia vào
thực hành lâm sàng cốt lõi này. [26] Đánh giá như vậy thường được thực hiện để có được
cái nhìn sâu sắc và hình thành giả thuyết về các vấn đề tâm lý hoặc hành vi. Do đó, kết
quả của các đánh giá như vậy thường được sử dụng để tạo ra ấn tượng tổng qt (thay vì
chẩn đốn) để thông báo kế hoạch điều trị. Các phương pháp bao gồm các biện pháp xét
nghiệm chính thức, phỏng vấn, xem xét hồ sơ trong quá khứ, quan sát lâm sàng và kiểm
tra thể chất. [2]

5


Tên miền đo lường
Có hàng trăm cơng cụ đánh giá khác nhau, mặc dù chỉ một số ít đã được chứng
minh là có cả tính hợp lệ cao (tức là kiểm tra thực sự đo lường những gì nó tun bố đo
lường) và độ tin cậy (tức là tính nhất quán). Nhiều biện pháp đánh giá tâm lý bị hạn chế
sử dụng bởi những người được đào tạo nâng cao về sức khỏe tâm thần. Ví dụ, Pearson
(một trong nhiều cơng ty có quyền và bảo vệ các cơng cụ đánh giá tâm lý tách biệt những
người có thể quản lý, giải thích và báo cáo về một số bài kiểm tra nhất định). Bất cứ ai
cũng có thể truy cập các bài kiểm tra Trình độ A.. Những người có ý định sử dụng các
cơng cụ đánh giá ở Trình độ B phải có bằng thạc sĩ về tâm lý học, giáo dục, bệnh lý ngơn
ngữ nói, trị liệu nghề nghiệp, công tác xã hội, tư vấn hoặc trong một lĩnh vực liên quan
chặt chẽ đến việc sử dụng dự định đánh giá và đào tạo chính thức về quản lý đạo đức,
chấm điểm và giải thích các đánh giá lâm sàng. Những người có quyền truy cập vào các
biện pháp đánh giá trình độ C (cấp cao nhất) phải có bằng tiến sĩ về tâm lý học, giáo dục
hoặc một lĩnh vực liên quan chặt chẽ với đào tạo chính thức về quản lý đạo đức, chấm

điểm và giải thích các đánh giá lâm sàng liên quan đến việc sử dụng dự định đánh giá.
[27]
Các biện pháp tâm lý thường thuộc một trong một số loại, bao gồm:
-Kiểm tra trí thơng minh & thành tích - Các xét nghiệm này được thiết kế để đo
lường một số loại chức năng nhận thức cụ thể (thường được gọi là IQ) so với một nhóm
quy tắc. Những bài kiểm tra này, chẳng hạn như WISC-IV và WAIS, cố gắng đo lường
các đặc điểm như kiến thức chung, kỹ năng giao tiếp, trí nhớ, khoảng chú ý, lý luận logic
và nhận thức thị giác/không gian. Một số thử nghiệm đã được chứng minh là dự đốn
chính xác một số loại hiệu suất nhất định, đặc biệt là học thuật. [26] Các thử nghiệm khác
trong thể loại này bao gồm WRAML và WIAT.
-Kiểm tra tính cách - Các bài kiểm tra tính cách nhằm mơ tả các mơ hình hành vi,
suy nghĩ và cảm xúc. Chúng thường thuộc hai loại: khách quan và chiếu. Các đo lường
khách quan, chẳng hạn như MMPI, dựa trên các câu trả lời bị hạn chế chẳng hạn như
có/khơng, đúng/sai hoặc thang điểm xếp hạng - cho phép tính tốn điểm số có thể được
so sánh với một nhóm chuẩn mực. Các trắc nghiệm phóng chiếu, chẳng hạn như trắc
nghiệm vết mực Rorschach, cho phép các câu trả lời mở, thường dựa trên các kích thích
mơ hồ. Các biện pháp đánh giá tính cách thường được sử dụng khác bao gồm PAI và
NEO
-Xét nghiệm tâm thần kinh – Các trắc nghiệm tâm thần kinh bao gồm các nhiệm vụ
được thiết kế đặc biệt được sử dụng để đo các chức năng tâm lý được biết là có liên quan
đến một cấu trúc hoặc con đường não cụ thể. Chúng thường được sử dụng để đánh giá
suy giảm sau chấn thương hoặc bệnh tật được biết là ảnh hưởng đến chức năng nhận thức
6


thần kinh, hoặc khi được sử dụng trong nghiên cứu, để tương phản khả năng tâm thần
kinh giữa các nhóm thực nghiệm.
-Cơng cụ đo lường chẩn đốn - Các nhà tâm lý học lâm sàng có thể chẩn đốn rối
loạn tâm lý và các rối loạn liên quan được tìm thấy trong DSM-5 và ICD-10. Nhiều xét
nghiệm đánh giá đã được phát triển để bổ sung cho các bác sĩ lâm sàng quan sát lâm sàng

và các hoạt động đánh giá khác. Một số trong số này bao gồm SCID-IV, MINI, cũng như
một số đặc hiệu cho một số rối loạn tâm lý nhất định như CAPS-5 cho chấn thương,
ASEBA và K-SADS cho tình cảm và tâm thần phân liệt ở trẻ em.
-Quan sát lâm sàng - Các nhà tâm lý học lâm sàng cũng được đào tạo để thu thập dữ
liệu bằng cách quan sát hành vi. Cuộc phỏng vấn lâm sàng là một phần quan trọng của
đánh giá, ngay cả khi sử dụng các cơng cụ chính thức khác, có thể sử dụng định dạng có
cấu trúc hoặc phi cấu trúc. Đánh giá như vậy xem xét một số lĩnh vực nhất định, chẳng
hạn như ngoại hình và hành vi chung, tâm trạng và ảnh hưởng, nhận thức, hiểu biết, định
hướng, cái nhìn sâu sắc, bộ nhớ và nội dung của giao tiếp. Một ví dụ tâm thần của một
cuộc phỏng vấn chính thức là kiểm tra tình trạng tâm thần, thường được sử dụng trong
tâm thần học như một công cụ sàng lọc để điều trị hoặc xét nghiệm thêm. [26]
Sự can thiệp
Tâm lý trị liệu liên quan đến mối quan hệ chính thức giữa chuyên gia và khách hàng–
thường là một cá nhân, cặp vợ chồng, gia đình hoặc nhóm nhỏ - sử dụng một tập hợp các
thủ tục nhằm hình thành một liên minh trị liệu, khám phá bản chất của các vấn đề tâm lý
và khuyến khích những cách suy nghĩ, cảm nhận hoặc hành vi mới. [2] [38]
Các bác sĩ lâm sàng có một loạt các can thiệp cá nhân để rút ra, thường được hướng
dẫn bởi đào tạo của họ - ví dụ, một bác sĩ lâm sàng trị liệu hành vi nhận thức (CBT) có
thể sử dụng bảng tính để ghi lại nhận thức đau khổ, một nhà phân tâm học có thể khuyến
khích liên kết tự do, trong khi một nhà tâm lý học được đào tạo về kỹ thuật Gestalt có thể
tập trung vào các tương tác ngay lập tức giữa khách hàng và nhà trị liệu. Các nhà tâm lý
học lâm sàng thường tìm cách dựa trên cơng việc của họ dựa trên bằng chứng nghiên cứu
và nghiên cứu kết quả cũng như dựa trên đánh giá lâm sàng được đào tạo. Mặc dù có
hàng tá định hướng trị liệu được công nhận theo nghĩa đen, sự khác biệt của chúng
thường có thể được phân loại theo hai chiều: cái nhìn sâu sắc so với hành động và trong
phiên so với ngoài phiên. [8]
Thấu hiểu - nhấn mạnh là đạt được sự hiểu biết lớn hơn về các động lực đằng sau suy
nghĩ và cảm xúc của một người (ví dụ như liệu pháp tâm lý)
Hành động - tập trung vào việc thực hiện các thay đổi trong cách người ta suy nghĩ
và hành động (ví dụ: liệu pháp tập trung vào giải pháp, liệu pháp hành vi nhận thức)

Trong phiên - trung tâm can thiệp về sự tương tác ở đây và bây giờ giữa khách hàng
và nhà trị liệu (ví dụ: liệu pháp nhân văn, trị liệu Gestalt)
7


Ngồi buổi - một phần lớn cơng việc điều trị được dự định xảy ra bên ngồi phiên (ví
dụ: liệu pháp bibliotherapy, liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lý)
Các phương pháp được sử dụng cũng khác nhau liên quan đến dân số được phục vụ
cũng như bối cảnh và bản chất của vấn đề. Trị liệu sẽ trông rất khác nhau giữa, giả sử,
một đứa trẻ bị chấn thương, một người lớn trầm cảm nhưng chức năng cao, một nhóm
người phục hồi từ sự phụ thuộc vào chất và một phường của tiểu bang bị ảo tưởng đáng
sợ. Các yếu tố khác đóng vai trị quan trọng trong q trình trị liệu tâm lý bao gồm mơi
trường, văn hóa, tuổi tác, chức năng nhận thức, động lực và thời gian (tức là liệu pháp
ngắn hạn hoặc dài hạn). [38] [39]
4 trường phái chính
Nhiều nhà tâm lý học lâm sàng tích hợp hoặc chiết trung và rút ra từ cơ sở bằng
chứng trên các mơ hình trị liệu khác nhau một cách tích hợp, thay vì sử dụng một mơ
hình cụ thể duy nhất.
Ở Anh, các nhà tâm lý học lâm sàng phải thể hiện năng lực trong ít nhất hai mơ hình
trị liệu, bao gồm CBT, để có được bằng tiến sĩ. Phòng Tâm lý học Lâm sàng của Hiệp hội
Tâm lý học nước Anh đã lên tiếng về sự cần thiết phải tuân theo cơ sở bằng chứng thay vì
kết hợp với một mơ hình trị liệu duy nhất.
Tại Hoa Kỳ, các ứng dụng và nghiên cứu can thiệp bị chi phối trong đào tạo và thực
hành bởi bốn trường phái thực hành chính: tâm lý động học, chủ nghĩa nhân văn, hành
vi/nhận thức và hệ thống hoặc liệu pháp gia đình. [2]
Tâm lý động học
Quan điểm tâm lý động học phát triển từ phân tâm học của Sigmund Freud. Đối
tượng cốt lõi của phân tâm học là làm cho ý thức vô thức - để làm cho khách hàng nhận
thức được các ổ đĩa nguyên thủy của chính mình (cụ thể là những ổ đĩa liên quan đến tình
dục và gây hấn) và các phịng thủ khác nhau được sử dụng để kiểm sốt chúng. [38] Các

cơng cụ thiết yếu của quá trình phân tâm học là sử dụng liên kết tự do và kiểm tra sự
chuyển giao của khách hàng đối với nhà trị liệu, được định nghĩa là xu hướng có những
suy nghĩ hoặc cảm xúc vơ thức về một người quan trọng (ví dụ như cha mẹ) và "chuyển"
chúng sang người khác. Các biến thể chính về phân tâm học Freudian được thực hiện
ngày nay bao gồm tâm lý học cá thân, tâm lý học bản ngã và lý thuyết quan hệ đối tượng.
Những định hướng chung này hiện thuộc về thuật ngữ tâm lý động học tâm lý học, với
các chủ đề chung bao gồm kiểm tra chuyển giao và phòng thủ, đánh giá cao sức mạnh
của vô thức và tập trung vào sự phát triển sớm trong thời thơ ấu đã định hình trạng thái
tâm lý hiện tại của khách hàng. [38]

8


Nhân văn/Thực nghiệm
Tâm lý học nhân văn được phát triển vào những năm 1950 để phản ứng với cả chủ
nghĩa hành vi và phân tâm học, phần lớn là do liệu pháp lấy con người làm trung tâm của
Carl Rogers (thường được gọi là Liệu pháp Rogerian) và tâm lý học hiện sinh được phát
triển bởi Viktor Frankl và Rollo May. [2] Rogers tin rằng một khách hàng chỉ cần ba điều
từ một bác sĩ lâm sàng để trải nghiệm sự cải thiện điều trị - sự đồng nhất, quan tâm tích
cực vơ điều kiện và sự hiểu biết đồng cảm. [40] Bằng cách sử dụng hiện tượng học, tính
tương đồng và danh mục ngôi thứ nhất, cách tiếp cận nhân văn tìm cách có cái nhìn
thống qua về tồn bộ con người và không chỉ các phần rời rạc của tính cách. [41] Khía
cạnh này của chủ nghĩa tồn diện liên kết với một mục đích chung khác của thực hành
nhân văn trong tâm lý học lâm sàng, đó là tìm kiếm sự tích hợp của tồn bộ con người,
còn được gọi là tự thực hiện. Từ năm 1980, Hans-Werner Gessmann đã tích hợp các ý
tưởng về tâm lý học nhân văn vào tâm lý trị liệu nhóm như tâm lý trị liệu nhân văn. [42]
Theo tư duy nhân văn, [43] mỗi cá nhân đã có tiềm năng và nguồn lực sẵn có có thể giúp
họ xây dựng một tính cách và khái niệm bản thân mạnh mẽ hơn. Nhiệm vụ của nhà tâm
lý học nhân văn là giúp cá nhân sử dụng các nguồn lực này thông qua mối quan hệ trị
liệu.

Liệu pháp tập trung vào cảm xúc / Liệu pháp tập trung vào cảm xúc (EFT), không bị
nhầm lẫn với Kỹ thuật tự do cảm xúc, ban đầu được thông báo bởi các lý thuyết trị liệu
nhân văn- hiện tượng và địa chất. [44] [45] "Liệu pháp tập trung vào cảm xúc có thể được
định nghĩa là thực hành trị liệu được thông báo bởi sự hiểu biết về vai trò của cảm xúc
trong sự thay đổi trị liệu tâm lý. EFT được thành lập trên một phân tích chặt chẽ và cẩn
thận về ý nghĩa và đóng góp của cảm xúc cho kinh nghiệm của con người và thay đổi
trong tâm lý trị liệu. Trọng tâm này dẫn dắt nhà trị liệu và khách hàng hướng tới các
chiến lược thúc đẩy nhận thức, chấp nhận, biểu hiện, sử dụng, quy định và chuyển đổi
cảm xúc cũng như trải nghiệm cảm xúc khắc phục với nhà trị liệu. Mục tiêu của EFT là
củng cố bản thân, điều tiết ảnh hưởng và tạo ra ý nghĩa mới". [46] Tương tự như một số
phương pháp trị liệu tâm lý, EFT kéo mạnh từ lý thuyết đính kèm. Những người tiên
phong của EFT là Les Greenberg [47] [48] và Sue Johnson. [49] EFT thường được sử
dụng trong trị liệu với các cá nhân và có thể đặc biệt hữu ích cho liệu pháp cặp vợ chồng.
[50] [51] Được thành lập vào năm 1998, Tiến sĩ Sue Johnson và những người khác lãnh
đạo Trung tâm Quốc tế về Liệu pháp Tập trung Cảm xúc (ICEEFT), nơi các bác sĩ lâm
sàng có thể tìm thấy đào tạo EFT quốc tế. EFT cũng là một phương thức thường được lựa
chọn để điều trị chấn thương có thể chẩn đốn lâm sàng. [52]
Hành vi và hành vi nhận thức
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) được phát triển từ sự kết hợp giữa liệu pháp
nhận thức và liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lý, cả hai đều phát triển từ tâm lý học nhận
9


thức và chủ nghĩa hành vi. CBT dựa trên lý thuyết rằng cách chúng ta suy nghĩ (nhận
thức), cách chúng ta cảm nhận (cảm xúc) và cách chúng ta hành động (hành vi) có liên
quan và tương tác với nhau theo những cách phức tạp. Trong quan điểm này, một số cách
rối loạn chức năng nhất định để giải thích và đánh giá thế giới (thường thông qua sơ đồ
hoặc niềm tin) có thể góp phần gây đau khổ về cảm xúc hoặc dẫn đến các vấn đề hành vi.
Đối tượng của nhiều liệu pháp hành vi nhận thức là khám phá và xác định các khuynh
hướng, rối loạn chức năng liên quan hoặc phản ứng và thông qua các phương pháp khác

nhau giúp thân chủ vượt qua những điều này theo những cách sẽ dẫn đến tăng hạnh phúc.
[53] Có nhiều kỹ thuật được sử dụng, chẳng hạn như kỹ thuật làm mất cảm thụ có hệ
thống, câu hỏi Socrates và giữ nhật ký quan sát nhận thức. Các phương pháp tiếp cận
được sửa đổi thuộc loại CBT cũng đã phát triển, bao gồm liệu pháp hành vi biện chứng
và liệu pháp nhận thức dựa trên chánh niệm. [54]
Liệu pháp hành vi là một truyền thống phong phú. Nó được nghiên cứu tốt với một
cơ sở bằng chứng mạnh mẽ. Nguồn gốc của nó là trong chủ nghĩa hành vi. Trong liệu
pháp hành vi, các sự kiện môi trường dự đoán cách chúng ta suy nghĩ và cảm nhận. Hành
vi của chúng tôi thiết lập các điều kiện để mơi trường phản hồi lại về nó. Đơi khi phản
hồi dẫn đến hành vi tăng cường- củng cố và đôi khi hành vi giảm - trừng phạt. Thông
thường các nhà trị liệu hành vi được gọi là các nhà phân tích hành vi ứng dụng hoặc cố
vấn sức khỏe hành vi. Họ đã nghiên cứu nhiều lĩnh vực từ khuyết tật phát triển đến trầm
cảm và rối loạn lo âu. Trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần và nghiện ngập, một bài báo gần
đây đã xem xét danh sách của APA cho các thực hành được thiết lập tốt và đầy hứa hẹn
và tìm thấy một số lượng đáng kể trong số họ dựa trên các nguyên tắc điều hòa hoạt động
và người trả lời. [55] Nhiều kỹ thuật đánh giá đã đến từ cách tiếp cận này bao gồm phân
tích chức năng (tâm lý học), đã tìm thấy một trọng tâm mạnh mẽ trong hệ thống trường
học. Ngoài ra, nhiều chương trình can thiệp đã xuất phát từ truyền thống này bao gồm
cách tiếp cận củng cố cộng đồng để điều trị nghiện, chấp nhận và trị liệu cam kết, liệu
pháp tâm lý phân tích chức năng, bao gồm liệu pháp hành vi biện chứng và kích hoạt
hành vi. Ngoài ra, các kỹ thuật cụ thể như quản lý dự phòng và liệu pháp phơi nhiễm đã
xuất phát từ truyền thống này.
Hệ thống hoặc liệu pháp gia đình
Hệ thống hoặc liệu pháp gia đình hoạt động với các cặp vợ chồng và gia đình, và
nhấn mạnh các mối quan hệ gia đình là một yếu tố quan trọng trong sức khỏe tâm lý.
Trọng tâm trung tâm có xu hướng tập trung vào động lực giữa các cá nhân, đặc biệt là về
sự thay đổi ở một người sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống như thế nào. [56] Do đó, liệu
pháp được tiến hành với càng nhiều thành viên quan trọng của "hệ thống" càng tốt. Các
mục tiêu có thể bao gồm cải thiện giao tiếp, thiết lập vai trò lành mạnh, tạo ra các câu
chuyện thay thế và giải quyết các hành vi có vấn đề.

10


Các quan điểm trị liệu khác
Có hàng chục trường phái được công nhận hoặc định hướng tâm lý trị liệu - danh
sách dưới đây đại diện cho một vài định hướng có ảnh hưởng khơng được đưa ra ở trên.
Mặc dù tất cả họ đều có một số kỹ thuật điển hình mà các học viên sử dụng, nhưng chúng
thường được biết đến nhiều hơn với việc cung cấp một khuôn khổ lý thuyết và triết lý
hướng dẫn một nhà trị liệu trong việc làm việc với thân chủ.
Hiện sinh - Tâm lý trị liệu hiện sinh định nghĩa rằng mọi người phần lớn có thể tự do
lựa chọn chúng ta là ai và cách chúng ta giải thích và tương tác với thế giới. Nó có ý định
giúp thân chủ tìm thấy ý nghĩa sâu sắc hơn trong cuộc sống và chấp nhận trách nhiệm
sống. Như vậy, nó giải quyết các vấn đề cơ bản của cuộc sống, chẳng hạn như cái chết, sự
cô đơn và tự do. Nhà trị liệu nhấn mạnh khả năng tự nhận thức của thân chủ, tự do đưa ra
lựa chọn trong hiện tại, thiết lập bản sắc cá nhân và các mối quan hệ xã hội, tạo ra ý
nghĩa và đối phó với sự lo lắng tự nhiên của cuộc sống. [57]
Liệu pháp Gestalt - Gestalt chủ yếu được thành lập bởi Fritz Perls vào những năm
1950. Liệu pháp này có lẽ được biết đến nhiều nhất với việc sử dụng các kỹ thuật được
thiết kế để tăng khả năng tự nhận thức, nổi tiếng nhất có lẽ là "kỹ thuật ghế trống". Các
kỹ thuật như vậy nhằm khám phá khả năng chống lại "liên hệ đích thực", giải quyết xung
đột nội bộ và giúp thân chủ hồn thành "cơng việc chưa hồn thành". [58]
Hậu hiện đại - Tâm lý học hậu hiện đại nói rằng kinh nghiệm của thực tế là một cơng
trình chủ quan được xây dựng dựa trên ngơn ngữ, bối cảnh xã hội và lịch sử, khơng có sự
thật thiết yếu. [59] Vì "bệnh tâm thần" và "sức khỏe tâm thần" không được công nhận là
thực tế khách quan, có thể xác định được, nhà tâm lý học hậu hiện đại thay vào đó coi
mục tiêu trị liệu nghiêm ngặt như một cái gì đó được xây dựng bởi khách hàng và nhà trị
liệu. [60] Các hình thức trị liệu tâm lý hậu hiện đại bao gồm liệu pháp tường thuật, liệu
pháp tập trung vào dung dịch và liệu pháp gắn kết.
Chuyển vị (Transpersonal) - Quan điểm transpersonal đặt trọng tâm mạnh mẽ hơn
vào khía cạnh kinh nghiệm tinh thần của con người. [61] Nó khơng phải là một tập hợp

các kỹ thuật nhiều như một sự sẵn sàng giúp khách hàng khám phá tâm linh hoặc các
trạng thái ý thức siêu việt. Tâm lý chuyển giới quan tâm đến việc giúp khách hàng đạt
được tiềm năng cao nhất của họ.
Đa văn hóa - Mặc dù nền tảng lý thuyết của tâm lý học bắt nguồn từ văn hóa châu
Âu, nhưng ngày càng có sự cơng nhận rằng tồn tại sự khác biệt sâu sắc giữa các nhóm
dân tộc và xã hội khác nhau và các hệ thống tâm lý trị liệu cần phải xem xét những khác
biệt đó. Hơn nữa, các thế hệ sau di cư/nhập cư sẽ có một số sự kết hợp của hai hoặc nhiều
nền văn hóa - với các khía cạnh đến từ cha mẹ và từ xã hội xung quanh - và quá trình tích
lũy này có thể đóng một vai trị mạnh mẽ trong trị liệu (và bản thân nó có thể là vấn đề
11


trình bày). Văn hóa ảnh hưởng đến các ý tưởng về sự thay đổi, tìm kiếm sự giúp đỡ, vị trí
kiểm sốt, thẩm quyền và tầm quan trọng của cá nhân so với nhóm, tất cả đều có khả
năng xung đột với một số cho nhất định trong lý thuyết và thực hành trị liệu tâm lý chính
thống. [62] Như vậy, có một phong trào ngày càng tăng để tích hợp kiến thức của các
nhóm văn hóa khác nhau để thông báo thực hành trị liệu một cách nhạy cảm và hiệu quả
hơn về văn hóa. [63]
Nữ quyền – Liệu pháp nữ quyền là một định hướng phát sinh từ sự chênh lệch giữa
nguồn gốc của hầu hết các lý thuyết tâm lý (có tác giả nam) và phần lớn những người tìm
kiếm tư vấn là nữ. Nó tập trung vào các nguyên nhân và giải pháp xã hội, văn hóa và
chính trị cho các vấn đề phải đối mặt trong q trình tư vấn. Nó cơng khai khuyến khích
khách hàng tham gia vào thế giới theo cách xã hội và chính trị hơn. [64]
Tâm lý học tích cực - Tâm lý học tích cực là nghiên cứu khoa học về hạnh phúc và
hạnh phúc của con người, bắt đầu như một lĩnh vực mới vào năm 1998 do lời kêu gọi của
Martin Seligman,[65] sau đó là chủ tịch của APA. Lịch sử tâm lý học cho thấy lĩnh vực
này chủ yếu dành riêng để giải quyết bệnh tâm thần hơn là sức khỏe tâm thần. Do đó,
trọng tâm chính của tâm lý học tích cực được áp dụng là tăng trải nghiệm tích cực của
một người về cuộc sống và khả năng phát triển bằng cách thúc đẩy những điều như lạc
quan về tương lai, cảm giác dòng chảy trong hiện tại và các đặc điểm cá nhân như lịng

can đảm, sự kiên trì và lịng vị tha. [66] [67] Hiện tại có bằng chứng thực nghiệm sơ bộ
cho thấy rằng bằng cách thúc đẩy ba thành phần hạnh phúc của Seligman - cảm xúc tích
cực (cuộc sống tốt đẹp), sự gắn bó (cuộc sống gắn kết) và ý nghĩa (ý nghĩa cuộc sống) liệu pháp tích cực có thể làm giảm trầm cảm lâm sàng. [68]
Các phương pháp tiếp cận tâm lý học cộng đồng thường được sử dụng để phòng ngừa
tổn thương tâm lý và can thiệp lâm sàng. [69] [70] [71]
Tích hợp
Trong vài thập kỷ qua, đã có một phong trào ngày càng tăng để tích hợp các phương
pháp trị liệu khác nhau, đặc biệt là với sự hiểu biết ngày càng tăng về các vấn đề văn hóa,
giới tính, tinh thần và khuynh hướng tình dục. Các nhà tâm lý học lâm sàng đang bắt đầu
xem xét các điểm mạnh và điểm yếu khác nhau của từng định hướng trong khi cũng làm
việc với các lĩnh vực liên quan, chẳng hạn như khoa học thần kinh, di truyền học hành vi,
sinh học tiến hóa và tâm lý học. Kết quả là một thực hành ngày càng tăng của chủ nghĩa
chiết trung, với các nhà tâm lý học học các hệ thống khác nhau và các phương pháp trị
liệu hiệu quả nhất với mục đích cung cấp giải pháp tốt nhất cho bất kỳ vấn đề nhất định
nào.

12