Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu dân giầu, nước mạnh cho thanh niên việt nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (418.61 KB, 26 trang )
1
Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu "Dân giầu, nước
mạnh" cho thanh niên Việt Nam trong thời kỳ
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
Đỗ Đức Duẩn
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Chuyên ngành: Triết học .Mã số: 60 22 80
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Ngô Đình Xây
Năm bảo vệ: 2012
Abstract. Khái quát cơ sở lý luận về giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đánh giá
thực trạng giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đề xuất những quan điểm, giải pháp
giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Keywords. Triết học; Giáo dục lý tưởng; Thanh niên; Xã hội chủ nghĩa
Content.
1.
Lý tưởng là một mục tiêu cao đẹp, hình ảnh mẫu mực tương đối hoàn chỉnh có sức lôi cuốn con
người vươn tới nó. Lý tưởng có vai trò quan trọng đối với con người, nó như “bàn chỉ nam”, là động lực
thôi thúc hoạt động mỗi con người đạt hiệu quả. L.Tôn-xtôi, một nhà văn nổi tiếng thế giới người Liên
Xô, đã khẳng định vai trò quan trọng của lý tưởng như sau:"Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có
lí tưởng là không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng kiên định thì không có cuộc
sống". Nhà triết học Didiro cũng từng nói rằng: “Nếu không có mục đích, anh không làm được điều gì
cả. Anh cũng không làm được điều gì vĩ đại nếu mục đích của anh tầm thường”.
Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai,
vận mệnh dân tộc; là lực lượng chủ yếu trên nhiều lĩnh vực, đảm nhiệm những công việc đòi hỏi hy
sinh, gian khổ, sức khỏe và sáng tạo. Vì vậy, việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên để thanh niên
có lý tưởng đúng đắn, cao đẹp là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự
thành bại của cách mạng.
Để thanh niên “làm được điều vĩ đại”, và trở thành “nhân tố quyết định sự thành bại của cách
mạng”, thì thanh niên phải có được lý tưởng đúng đắn, cao đẹp, mang quy mô quốc gia, dân tộc, thời
đại, chứ không phải lý tưởng “tầm thường”, cá nhân, ích kỷ, hẹp hòi; nghĩa là, lý tưởng mỗi cá nhân
thanh niên phải đồng nhất với lý tưởng xã hội, thời đại.
Trong thời đại hiện nay, lý tưởng đúng đắn, cao đẹp của thanh niên Việt Nam là phấn đầu vì một
xã hội “dân giàu, nước mạnh”, bởi như trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) xác định: “Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của
nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp
2
với xu thế phát triển của lịch sử. Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội:
có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản
xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;
con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện”.
Do chủ trương trên của Đảng ta, nên công tác giáo dục lý tưởng thanh niên ở nước ta những năm
qua cũng đã đạt được nhiều thành công. Chúng ta đã xây dựng được một thế hệ thanh niên vừa có đức,
nhân cách, vừa có tri thức, sức khỏe, tư duy năng động và hành động sáng tạo; tiếp nối truyền thống hào
hùng của dân tộc, của Đảng, nêu cao lòng yêu nước, ý thức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng, tình nguyện vì cộng đồng; sống có trách nhiệm
với gia đình và xã hội; có ý chí vươn lên trong học tập và lao động, công tác, lập thân, lập nghiệp, làm
giàu chính đáng, quyết đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; mong muốn được tin tưởng, được
cống hiến cho đất nước, có việc làm, thu nhập ổn định, có đời sống văn hoá, tinh thần phong phú, môi
trường sống an toàn, lành mạnh.
Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới và ở nước hiện nay, do nhiều tác nhân chủ quan và khách quan, cho
nên công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên cũng tồn đọng nhiều vấn đề bất cập, hạn chế. Qua đánh giá
của các nhà quản lý và của một số đề tài nghiên cứu gần đây, vẫn còn một bộ phận thanh niên chưa có sự xác
định lý tưởng phấn đấu, thiếu gắn bó với sinh hoạt tập thể, chưa xác định rõ trách nhiệm đối với bản thân, gia
đình, xã hội; sống thực dụng, hưởng thụ, thiếu văn hoá; quan hệ tình bạn, tình yêu lệch lạc, chạy theo lối
sống vị kỷ, dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội.
Từ những trình bày trên đây về vai trò, tầm quan trọng và thực trạng công tác giáo dục lý tưởng
cho thanh niên hiện nay, có thể thấy rằng, việc tìm tòi, nghiên cứu để đề xuất được những giải pháp
nhằm xây dựng được một thế hệ thanh niên có lý tưởng mang tầm quốc gia, dân tộc là vấn đề chiến
lược, rất cần thiết và cấp bách. Chính vì lý do ấy, tôi quyết định chọn vấn đề
làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình.
Công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên là một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng.
Công tác tư tưởng có vị trí đặc biệt quan trọng đối với bất kỳ một chế độ chính trị xã hội nào. Thanh
niên với tư cách là lực lượng xung kích đi đầu trong mọi hoạt động của cách mạng, nhất là trong công
tác tư tưởng của Đảng đã được nhiều học giả quan tâm.
Để phát huy vai trò là đội quân xung kích của thanh niên, hoạt động giáo dục tổ chức thanh niên
luôn là một trong những nhiệm vụ thường xuyên mà Đảng, Nhà nước và các đoàn thể xã hội quan tâm,
trăn trở làm sao xây dựng cho thanh niên những lý tưởng sống cao đẹp, học tập, lao động và chiến đấu
hết mình vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Không ít tác giả bước đầu đã đưa ra cách nhìn
nhận và những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục cho thanh niên.
Những vấn đề nghiên cứu thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước của
Viện nghiên cứu thanh niên. “Thanh niên giáo dục và phát triển” của TS. Dương Tự Đam. “Lý tưởng
đạo đức và việc giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên trong điều kiện hiện nay” của Phạm Đình
Nghiệp; "Tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện nay" do tác giả Dương
Tự Đam chủ biên, xuất bản năm 2003…
3
Ngoài ra còn một số bài viết đăng trên báo tạp chí đề cập đến công tác giáo dục, bồi dưỡng
thanh niên.
Các tác phẩm dù đề cập ở khía cạnh nào cũng đều khẳng định vai trò của thanh niên và tầm
quan trọng của việc tổ chức và giáo dục thanh niên. Với Tố Hữu, trong bài viết “Lý tưởng cộng sản với
thanh niên chúng ta” đã nhấn mạnh vai trò to lớn của lý tưởng đối với mỗi thanh niên và khẳng định: Lý
tưởng cộng sản chủ nghĩa, chủ nghĩa anh hùng cách mạng đã trở thành xương, thành tuỷ trong hàng
vạn, hàng triệu quần chúng và lý tưởng cộng sản chỉ thành hình và củng cố trên cơ sở gắn đời mình với
Đảng, với cách mạng, với quần chúng công nông.
Nhìn chung, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu một số vấn đề lý luận về thanh niên: như vị trí, vai
trò của thanh niên, quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta về bồi dưỡng,
giáo dục thanh niên; thực trạng về giác ngộ lý tưởng cách mạng của thanh niên hiện nay…Những công
trình khoa học trên đã cung cấp nhiều tư liệu quý, nhiều định hướng, đánh giá quan trọng để tác giả
tham khảo, kế thừa trong quá trình thực hiện luận văn.
Tuy nhiên, đứng ở góc độ chuyên ngành triết học, đến nay tác giả chưa thấy có công trình nào
trực tiếp làm rõ việc giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Trên cơ sở lý luận chung và đánh giá thực trạng, tác giả luận văn đề xuất một số quan điểm, giải
pháp để nâng cao chất lượng giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên Việt
Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Để đạt được mục đích trên luận văn cần thực hiện nhiệm vụ:
- Khái quát cơ sở lý luận về giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh
niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Đánh giá thực trạng giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Đề xuất những quan điểm, giải pháp giáo lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho
thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thanh niên Việt Nam đang sinh sống, học tập, lao động trên lãnh thổ Việt Nam.
Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Đề cập đến lý tưởng là một lĩnh vực rộng, có thể tiếp cận
dưới nhiều góc độ. Trong phạm vi của luận văn triết học, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu giáo dục lý
tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước.
4
Khi hoàn thành quá trình tìm hiểu nghiên cứu luận văn sẽ có những đóng góp mới sau:
Lần đầu tiên vấn đề giáo dục lý tưởng vì mục tiên “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước được xây dựng thành luận văn khoa học triết học.
Luận văn bước đầu hình thành nội dung giáo dục lý tưởng vì tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho
thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Đánh giá đúng thực trạng lý tưởng của thanh niên và việc giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân
giàu, nước mạnh” trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử, kết hợp phương pháp logic lịch sử, phân tích, tổng hợp.
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Khái quát cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu; nêu
quan điểm tiếp cận vấn đề nghiên cứu.
7.2.2. Phương pháp điều tra: thiết kế phiếu ankét điều tra trên đối tượng thanh niên, sinh viên
nhằm tìm hiểu lý tưởng của thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thông qua
các bộ câu hỏi.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu: Trực tiếp gặp gỡ, trò chuyện để họ bày tỏ quan điểm của
mình về các vấn đề trong cuộc sống hiện tại, tương lai để bổ sung cho các đánh giá định lượng của đề
tài.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia nghiên cứu lý luận và thực
tiễn nhiều năm về thanh niên để có thêm cơ sở nhận định về lý tưởng của thanh niên trong kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất.
7.2.5. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin: Sử dụng phần mềm SPSS 11.5 for Window để
xử lý và phân tích số liệu của đề tài.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn được kết cấu
thành 3 chương, 10 tiết
5
-
Theo từ điển tiếng Việt, lý tưởng là mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người ta phải phấn đấu
để đạt tới. Lý tưởng là khái niệm được các nhà nghiên cứu xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Ở
đây, chúng ta tiếp cận vấn đề dưới góc độ triết học và tâm lý - giáo dục học.
Theo từ điển Triết học, lý tưởng là sự phản ánh hiện thực khách quan một cách đặc thù vào ý
thức con người hoặc một nhóm xã hội nào đó dưới dạng một mô hình, hình mẫu hoàn thiện. Bởi vậy,
nội dung của lý tưởng được quy định bởi các quan hệ xã hội thống trị và những đặc điểm tinh thần, tâm
lý của nhân cách.
Thanh niên là một khái niệm được hiểu và định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Nó là một đối
tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học khác nhau. Tuỳ theo nội dung tiếp cận, góc độ nhìn nhận
hoặc cấp độ đánh giá mà người ta đưa ra các định nghĩa khác nhau về thanh niên.
Theo từ điển Tiếng Việt do Viện ngôn ngữ học công bố vào năm 2003 (in lần thứ 9, có sửa đổi,
bổ sung) thì mục từ “Thanh niên” được giải thích như sau: “Người còn trẻ, đang ở độ tuổi trưởng
thành” [64, tr.913]
Trong tiếng Anh, bộ từ điển Oxford giải thích mục từ “youth” (thanh niên) như sau:“Là người
trẻ tuổi, trong giai đoạn giữa tuổi thơ ấu và tuổi người lớn, hăng hái, nhiệt tình hoặc thiếu kinh nghiệm
hoặc chỉ những đặc trưng khác của độ tuổi này. Khi được dùng ở dạng số nhiều thì từ này chỉ tập hợp
những người trẻ tuổi”[1, tr.877]
Lý tưởng hiện nay của thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là cần
rèn luyện, phấn đấu và vươn lên thực hiện mục tiêu xây dựng xã hội “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh”. Đó là mục tiêu phấn đấu của mỗi thanh niên – người chủ tương lai của đất nước,
là trọng tâm công tác bồi dưỡng giáo dục tuổi trẻ, đối với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với chức năng là
trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên thì vấn đề này càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn bao
giờ hết.
Từ việc phân tích một số khía cạnh, chúng ta tạm đưa ra quan niệm về lý tưởng của thanh niên
như sau: Lý tưởng của thanh niên là mục tiêu cao cả, vừa là động lực mạnh mẽ thúc đẩy thanh niên
hành động, mang tính định hướng và tính lịch sử xã hội. Mỗi quốc gia, mỗi thời đại và giai đoạn lịch sử
đều xây dựng lý tưởng của thanh niên cho phù hợp với những yêu cầu mà xã hội đạt ra.
“Dân giàu” ở đây không chỉ có nghĩa “giàu” về vật chất, với phương tiện dồi dào, cơm no, áo
ấm. “Dân giàu” còn có nghĩa là được hưởng một đời sống tinh thần phong phú. Nghĩa là Đảng ta không
6
chỉ lo phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm để người dân có tiền, có nhà cửa và phương tiện vật chất
dồi dào vì cái giàu như thế này chưa phải là trọn vẹn. Cái giàu trọn vẹn của người dân là phải giàu thêm cả
về đời sống tinh thần, giàu lòng nhân ái, giàu lòng nhân đạo, giàu lòng ái quốc, giàu lòng vị tha. Cho nên khi
nói đến việc tạo dựng cho người dân một cuộc sống giàu có, là nói đến sự giàu có trên các mặt (thể chất),
Tâm (tâm hồn) và Trí (trí tuệ).
“Nước mạnh” ở đây có không phải chỉ đến một nghĩa là “một đất nước có nền quân sự hùng
mạnh”, nước mạnh ở đây còn thể hiện ở tư thế được tôn trọng trên trường quốc tế, không bị lấn át về
lãnh thổ… “Nước mạnh” là nước có một nền kinh tế tiến bộ, sản xuất cao có thể bảo đảm được tiềm lực
quốc gia phát triển không thua gì các nước khác trên thế giới. Chúng ta không thể xây dựng một xã hội
văn minh, người dân giàu có trên một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, và ngược lại, nếu nền kinh tế phát
triển cao mà không đặt trọng tâm phục vụ con người thì xã hội đó sẽ bị băng hoại, đời sống người dân
xuống cấp. Xã hội văn minh không chỉ ở chỗ có nền kinh tế phát triển và tạo một cuộc sống dồi dào về
vật chất cho mọi người, mà xã hội đó còn phải thể hiện ở sự tương quan tốt đẹp giữa con người và con
người, ở sự công bằng, ở một đời sống tinh thần phong phú, qua sự đánh giá bằng nhân phẩm, trí tuệ,
đạo đức của con người với xã hội và với đất nước.
Có rất nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Năm 1963, tổ
chức phát triển công nghiệp của liên hợp quốc (UNID) đã đưa ra định nghĩa sau đây: “Công nghiệp hóa
là quá trình phát triển kinh tế, trong quá trình này một bộ phận ngày càng tăng các nguồn của cải quốc
dân được động viên để phát triển cơ cấu kinh tế nhiều ngành ở trong nước với kỹ thuật hiện đại. Đặc
điểm của cơ cấu kinh tế này là một bộ phận luôn thay đổi để sản xuất ra những tư liệu sản xuất và hàng
tiêu dùng, có khả năng đảm bảo cho toàn bộ nền kinh tế phát triển với nhịp độ cao, bảo đảm đạt tới sự
tiến bộ về kinh tế và xã hội”.
Hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch
vụ và quản lý kinh tế xã hội từ chỗ theo những qui trình công nghệ, phương tiện, phương pháp tiên tiến,
hiện đại, dựa trên sự phát triển của tiến bộ khoa học kỹ thuật tạo ra năng xuất lao động hiệu quả và trình
độ văn minh kinh tế xã hội cao.
1.2. -
Nhận thức rõ vị trí, vai trò của thanh niên trong quá trình xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Mác,
Ăngghen, Lênin đã đưa ra nhiều quan điểm, tư tưởng chỉ đạo về công tác thanh niên. Trong đó giáo dục
lý tưởng cho thanh niên là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giai cấp vô sản.
Mác, Ăngghen, V.I. Lênin đều đánh giá rất cao vị trí, vai trò to lớn của thanh niên. Các ông cho
rằng cần phải quan tâm, chăm sóc, giáo dục, đào tạo thanh niên thông qua sự nghiệp đấu tranh cách
mạng của Đảng, thông qua lao động sản xuất, công tác, học tập, chiến đấu và trong đời sống hiện thực
của quần chúng nhân dân và Đoàn thanh niên cộng sản phải là trường học Cộng sản chủ nghĩa trong quá
trình giáo dục, đoàn kết tập hợp thanh niên, thực hiện lý tưởng cách mạng của Đảng cộng sản.
7
Hồ Chí Minh đã tìm thấy ở thanh niên một lực lượng trẻ, khoẻ, dám nghĩ, dám làm, năng động,
nhiệt tình, sáng tạo, giàu ý chí, nghị lực và hoài bão, ước mơ; thanh niên là đội quân chủ lực của cách
mạng, là "người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách dìu dắt thế
hệ thanh niên tương lai" [26, tr.488].
Trong nhiệm vụ giáo dục lý tưởng cho thanh niên, Hồ Chí Minh nhấn mạnh phải đào tạo, bồi
dưỡng họ thành những người “có khả năng hoạt động thực tiễn, không nên đào tạo ra những con người
chỉ thuộc sách làu làu”. Công cuộc đổi mới đang diễn ra trên đất nước ta ngày nay đòi hỏi rất cao ở
thanh niên về nhiều mặt, trong đó nổi lên là khả năng hoạt động thực tiễn của từng con người.
Kế thừa những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh về vai trò và vị trí của
thanh niên, trong mọi thời kỳ cách mạng, Đảng ta luôn coi thanh niên là lực lượng đi đầu trong mọi
nhiệm vụ của dân tộc. Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay, trách nhiệm của
thanh niên càng nặng nề. Trách nhiệm lịch sử đó của thanh niên Việt Nam được Đảng xác định: Thanh
niên phải là lực lượng xung kích đi đầu trong phát triển kinh tế, xã hội.
Nghị quyết 25 TW7 (khoá X) là: “Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống
văn hoá, ý thức công dân để hình thành thế hệ thanh niên có phẩm chất tốt đẹp, có khí phách và quyết tâm
hành động thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá”[19]. Rõ ràng, giáo dục, bồi
dưỡng lý tưởng cho tuổi trẻ là vấn đề trọng yếu của công tác thanh niên, đây là điều cốt lõi trong chiến
lược “xem trọng nhân tố con người” của Đảng ta. Giáo dục lý tưởng cho thanh niên là hoạt động tổng thể
tác động đến chính tầng lớp trẻ, chú trọng giáo dục niềm tin và khả năng đạt lý tưởng đó, điều này phải
dựa trên điều kiện thực tế hiện tại làm nền tảng.
Chính vì vậy, giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên cần hướng
dẫn, giúp đỡ các bạn trẻ thấy, xác định được mục đích sống, hiểu được truyền thống tốt đẹp, phác hoạ ra
mẫu người thanh niên lý tưởng để họ noi theo, giúp thanh niên đi đúng con đường thực hiện lý tưởng.
Lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” không tự nhiên hình thành mà là kết quả của một
quá trình giáo dục có định hướng cao, thông qua môi trường cụ thể. Lý tưởng này không tách rời lý
tưởng của Đảng, dân tộc và nó mang tính tự giác, thể hiện rõ nét quá trình tự giáo dục của mỗi cá nhân.
Trong chiến tranh, vì lý tưởng độc lập tự do cho Tổ quốc, hàng triệu thanh niên Việt Nam đã không sờn
lòng, không tiếc xương máu góp phần làm nên những chiến thắng vĩ đại của dân tộc. Ngày nay, trong
công cuộc đổi mới, lý tưởng của thanh niên Việt Nam là chiến thắng đói nghèo lạc hậu, vươn lên ngang
tầm thời đại vì sự phồn vinh của đất nước, công bằng hạnh phúc cho nhân dân và vì chính tương lai tươi
sáng của Tuổi trẻ. Đó chính là sự cụ thể hoá mục tiêu lý tưởng của Đảng, của dân tộc trong lực lượng
tiên phong: Thanh niên Việt Nam.
Nhiệm vụ của thanh niên ngày nay là đoàn kết thống nhất, mỗi người đều xác định cho mình
mục tiêu chung của đất nước đó là “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh”. Bên cạnh
8
những thuận lợi rất cơ bản đó là công cuộc đổi mới của đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo đã
tạo điều kiện cho thanh niên phấn đấu trưởng thành về nhiều mặt. Nhưng cơ chế mới cũng đặt ra cho
thanh niên những vấn đề: Đó là sự biến động ngày càng sâu sắc về thành phần, cơ cấu, đối tượng. Đặc
biệt đã xuất hiện những khác biệt nhất là về quan niệm, về đạo đức, lối sống của thanh niên với các bộ
phận khác trong xã hội và ngay trong nội bộ thanh niên. Chính vì vậy, nâng cao hiệu quả việc giáo dục
lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước là
một công việc vô cùng quan trọng.
ng
a) Giáo dục tinh thần trách nhiệm đối với sự phát triển, lớn mạnh của đất nước cho thanh niên
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
b) Giáo dục niềm tin vào sự thắng lợi của mục tiêu vì một xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
c) Giáo dục phương pháp làm giàu cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước
d) Giáo dục ý chí, bản lĩnh làm giàu cho thanh niên thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước.
e) Giáo dục đạo đức kinh doanh, văn hóa kinh doanh cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước
1.4.
,
,
Vấn đề thanh niên và công tác thanh niên luôn là vấn đề sống còn của mỗi quốc gia. Ở thời nào
cũng vậy, thanh niên được xem là “rường cột của đất nước”, là tương lai của dân tộc và hạnh phúc của
mỗi gia đình. Thanh niên là lớp người có hoài bão, ước mơ, giàu nghị lực và rất khát khao lý tưởng cao
đẹp, có đức xả thân vì nghĩa lớn, có lòng vị tha sâu sắc, một thế hệ có khả năng thực hiện lý tưởng, niềm
tin, mục tiêu cao quý của xã hội, có tính nhạy cảm với cái mới, cái tiến bộ. Nếu biết giáo dục, định
hướng, động viên đúng mức, thanh niên sẽ say sưa với lý tưởng và sẵn sàng hy sinh vì đất nước.
Quán triệt tư tưởng đó, Đảng ta luôn coi thanh niên và công tác thanh niên là một vấn đề quan
trọng của cách mạng Việt Nam. Nghị quyết TW 4 khoá VII của Đảng chỉ rõ :“Sự nghiệp đổi mới có
thành công hay không, đất nước ta bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay
không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường XHCN hay không, phần lớn phụ thuộc vào
lực lượng thanh niên, bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên [10, tr.80].
Đảng ta khẳng định: “Công tác thanh niên là nhiệm vụ của toàn xã hội” Tại khoản 1, điều 4, Luật
thanh niên cũng xác định: “Thanh niên là tương lai của đất nước, là lực lượng hùng hậu của xã hội, có
tiềm năng to lớn, sung kích trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đào tạo, bồi dưỡng và phát
huy thanh niên là trách nhiệm của nhà nước, gia đình và xã hội” [29, tr.9].
Để thanh niên thực hiện tốt vai trò của mình trong sự nghiệp cách mạng, việc giáo dục cho thanh
niên lý tưởng xây dựng xã hội giàu mạnh, văn minh là hết sức quan trọng và cần thiết. Như nghị quyết
TW VII khóa X của Đảng đã nhấn mạnh:
9
“Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước là lực lượng xung kích
trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp
“Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, hội nhập quốc tế và xây dựng CNXH. Thanh niên được đặt
ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát
triển, thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của
đất nước. Công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc”. [19].
a) Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên là một yêu cầu cấp bách
trong sự nghiệp đổi mới hiện nay
b) Việc giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên còn xuất phát từ
chiến lược con người của Đảng ta hiện nay.
c) Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên góp phần tạo ra động
lực tinh thần cho sự nghiệp cách mạng
Ngày nay, nước ta tiếp tục sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với
phát triển kinh tế tri thức, hội nhập kinh tế quốc tế. Để hoàn thành trọng trách mà Đảng giao phó, có khả
năng tập hợp, đoàn kết, giáo dục, phát huy vai trò của thanh niên, tổ chức Đoàn phải không ngừng đổi
mới, hoàn thiện vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Một trong những vấn đề cốt yếu để nâng
cao năng lực và sức chiến đấu, Đoàn phải ra sức chăm lo giáo dục lý tưởng vì mục tiêu ”dân giàu, nước
mạnh” cho thanh niên, hình thành phẩm chất chính trị cho thanh niên, thông qua đó góp phần xây dựng,
củng cố phẩm chất chính trị cho tổ chức của mình, Một tổ chức mạnh thì trước hết phải có những con
người trong tổ chức mạnh, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Phong trào yêu nước làm nảy nở ra
nhiều thanh niên tích cực ở các ngành nghề. Đó là điều kiện giúp cho Đoàn phát triển mạnh mẽ và vững
chắc.
10
C
2.1.
Theo kết quả tổng điều tra về dân số và mật độ năm 2010 của Tổng Cục Thống kê thì dân số cả
nước là 86.927.700 người. Trong đó, thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, chiếm gần 33,5% dân số cả
nước và 55% lực lượng lao động xã hội. Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tháp dân số
thuộc loại trẻ và thanh niên đang chiếm tỷ lệ tương đối cao trong kết cấu dân cư (So với tỷ lệ trung bình
của thế giới hiện nay là vào khoảng 17,6%).
Theo kết quả của cuộc điều tra và thống kê về cấu trúc dân cư Việt Nam tại thời điểm tháng 4-
2008 thì thanh niên ở độ tuổi từ 15 đến 24 chiếm 16,9% cư dân thành thị và 18,7% cư dân nông thôn.
Trong khi nhóm thanh niên trong độ tuổi 15 đến 29 chiếm 25,5% cư dân thành thị và 26,1% cư dân
nông thôn. Khi ta mở rộng quy mô nhóm này tới khoảng cách độ tuổi từ 15 đến 34 thì thanh niên sẽ có
tỷ trọng là 33,4% ở thành thị và 33,5% ở nông thôn.
Trong những năm qua, cơ cấu ngành nghề của lực lượng lao động xã hội cả nước có đã có
những bước chuyển biến tích cực theo hướng giảm dần số lượng lao động trong nông nghiệp, tăng dần
lao động công nghiệp và dịch vụ. Năm 2006, dân số thanh niên hoạt động trong hoạt động kinh tế trong
lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp là 53,4%, công nghiệp xây dựng là 24,2% và dịch vụ là 22,4%, dự báo
xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động trên sẽ tiếp tục tăng (Nguồn Tổng cục Thống kê, Bộ lao động
Thương binh và xã hội, Kết quả điều tra lao động, việc làm năm 2006).
Từ năm 2002 đến nay, số việc làm mới được tạo ra hàng năm có xu hướng gia tăng trong suốt
cả thời kỳ. Kết quả điều tra lao động hàng năm cho thấy, phần lớn thanh niên có nhu cầu lao động được
bố trí hoặc tự kiếm được việc làm. Nhưng tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm có xu hướng gia tăng
nhanh.
Trong xu hướng biến đổi của xã hội hiện nay, thanh niên nhìn chung vẫn giữ được những điểm
tích cực trong lối sống của mình, tự ý thức về năng lực cá nhân, mong muốn thể hiện và khẳng định
mình nhưng vẫn quan tâm, chăm lo đến lợi ích chung.
Tuy nhiên, Trong thanh niên vẫn tồn tại một bộ phận thanh niên không nhỏ có những nhu cầu
lệch chuẩn, đòi hỏi vượt xa điều kiện đáp ứng thực tế của bản thân, gia đình, và xã hội.
:
Lao động trẻ là nguồn nhân lực quan trọng trong quá trình tồn tại và phát triển các thành phần
kinh tế. Lao động trẻ ở Việt Nam hiện nay chiếm hơn một nửa lực lượng lao động xã hội. Đây là tiềm
11
năng to lớn của đất nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, lao động
trẻ nước ta có những hạn chế về phân bố theo khu vực và trình độ chuyên môn kỹ thuật còn thấp. Trung
bình hàng năm lực lượng lao động trẻ hoạt động ở thành thị chiếm 30 - 39%.
Kết quả nghiên cứu về lao động việc làm trong những năm qua cho thấy, số người làm việc
trong các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh chiếm vị trí chủ đạo (Khoảng 91%). Quá trình đổi mới
kinh tế - xã hội đã tạo điều kiện cho các loại hình kinh tế phát triển, việc làm, vai trò vị trí của thanh
niên trong vấn đề trên đã được thay đổi đáng kể. Kết quả điều tra lao động việc làm toàn quốc cho thấy
chỉ có 9% thanh niên làm việc trong khu vực nhà nước, 17,7% thanh niên làm việc hưởng lương ngoài
khu vực nhà nước, 55,3% lao động trong hộ gia đình không hưởng lương, 16,5% tự lo cho bản thân, 1%
chủ doanh nghiệp tư nhân và 0,3% tự làm có thuê lao động.
2.2.3.
-
Với khẩu hiệu hành động: “Thanh niên Việt Nam xây dựng hoài bão lớn, chung sức trẻ vì Tổ
quốc giàu mạnh và văn minh”, trong những năm qua, Đoàn thanh niên đã tích cực tham gia vào các hoạt
động phát triển kinh tế - xã hội. Đoàn thanh niên đã phát động nhiều phong trào lớn để thanh niên có
điều kiện phát triển kinh tế, vươn lên làm giàu chính đáng. Một số phong trào tiêu biểu như “Thanh niên
lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng”, “Thanh niên làm kinh tế giỏi, tích cực tham gia xóa đói
giảm nghèo”, “Thanh niên giúp nhau làm kinh tế giỏi”, “Đồng hành cùng thanh niên làm kinh tế”,
“Hành trang thanh niên trên bước đường hội nhập”
Các doanh nhân trẻ đã góp sức trẻ của vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước tạo sự
chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động, sống có trách nhiệm hơn với gia đình và xã hội, nỗ
lực vươn lên để tự hoàn thiện bản thân, cống hiến sức trẻ để xây dựng quê hương, đất nước ngày càng
giàu đẹp, văn minh. Khát vọng làm giàu của doanh nhân Việt Nam đã gắn liền với khát vọng dân tộc.
Có thể khẳng định rằng lực lượng doanh nhân trẻ đang ngày càng lớn mạnh và vài trò to lớn
trong nền kinh tế Việt Nam. Những doanh nhân trẻ đã khơi gợi được tinh thần dân tộc, tinh thần nhân
văn, hoài bão làm giàu của thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
* Tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ
* Hoạt động câu lạc bộ khuyến nông – lâm – ngư trẻ
* Mô hình “Làng thanh niên”
* Mô hình trang trại trẻ
* Mô hình thanh niên giúp nhau lập nghiệp
*Hội thi kỹ thuật nghề nông:
12
2.3
Giáo dục gia đình giúp cho thanh niên có nhận thức đúng đắn về những giá trị đích thực, những
chuẩn mực và khuôn mẫu xã hội, những bổn phận, nghĩa vụ và quyền lợi, cũng như những trật tự không
chỉ trong gia đình mà ở cả ngoài xã hội. Ảnh hưởng của giáo dục gia đình là hết sức to lớn, lâu dài suốt
cả cuộc đời. Cho nên giáo dục giao đình có ý nghĩa cực kỳ quan trọng cho bước khởi đầu của thế hệ trẻ.
Xã hội càng phát triển thì càng làm tăng tầm quan trọng của giáo dục gia đình đối với sự hình thành và
phát triển nhân cách thế hệ trẻ.
Xã hội đang từng ngày, từng giờ thay đổi, đời sống vật chất, tinh thần trong mỗi gia đình Việt
Nam hiện nay không ngừng được nâng cao. Cha mẹ luôn dành cho con cái những điều tốt đẹp nhất. Ở
nhiều gia đình hiện nay, Cha mẹ, ông bà thật sự đã trở thành tấm gương mẫu mực về đạo đức, yêu
thương, chăm lo bồi dưỡng thế hệ trẻ. Cha mẹ chính là điểm tựa thôi thúc thanh niên phấn đấu vươn lên
thực hoài bão, lý tưởng cao đẹp của mình.
Tuy nhiên, Một số cha mẹ có điều kiện, họ đã quá chiều chuộng con cái, con cái muốn gì được
nấy, đáp ứng đầy đủ những nhu cầu vật chất, trong khi đó sự quan tâm về mặt tinh thần thì lại thiếu hụt
trầm trọng. Một số phụ huynh cho rằng, cứ kiếm được nhiều tiền, họ sẽ tìm cách để bù đắp những giá trị
tinh thần cho con cái. Hậu quả là, một bộ phận không nhỏ thanh niên đã không biết được giá trị của vật
chất, sức lao động, dẫn đến ăn chơi, phung phí, sa đọa…
Những khiếm khuyết tự thân của mỗi gia đình, cộng thêm với những hạn chế của giáo dục đã
tạo ra những vấn nạn về đạo đức xã hội.
Nhìn vào thời đại mà chúng ta đang sống, một bộ phận học sinh, sinh viên đã tự xác định cho
mình mục đích cao đẹp là được cống hiến, góp phần nhỏ bé của mình vào việc xây dựng đất nước ta
“đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” như Bác Hồ đã từng mơ ước. Sứ mệnh xây dựng đất nước trở thành một
nước công nghiệp hiện đại, đuổi kịp với các nước phát triển trên thế giới và khu vực, đưa đất nước thoát
khỏi các nước kém phát triển, đang đặt lên vai của thanh niên chúng ta, trách nhiệm hết sức nặng nề.
Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, một bộ phận không ít trong học sinh, sinh viên sống không
mục đích, theo đuổi lối ăn chơi, đua đòi, hút chích và đặc biệt, một bộ phận học sinh, sinh viên chưa
chứng tỏ đầy đủ vai trò, trọng trách của mình trước vận mệnh của của dân tộc. Với họ, lý tưởng sống
còn hết sức mơ hồ.
Những năm qua, với sự nỗ lực của các cấp bộ đoàn, công tác giáo dục của Ðoàn TNCS Hồ Chí
Minh có những chuyển biến tích cực theo xu hướng đa dạng hóa hình thức, từng bước phù hợp tâm lý,
nguyện vọng của thanh niên. Ðồng thời, các hoạt động giáo dục của Ðoàn đã nhạy bén, theo sát các sự
kiện chính trị, xã hội của đất nước, luôn gắn hoạt động của thanh niên với giáo dục truyền thống, giáo
dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống đẹp và ý thức công dân trẻ.
13
Công tác giáo dục lý tưởng của Ðoàn TNCS Hồ Chí Minh thời gian qua góp phần nhen lên
ngọn lửa lý tưởng cách mạng, ý chí và lòng yêu nước cho thanh niên, tiêu biểu là đợt sinh hoạt chính trị
"Tiếp lửa truyền thống - Mãi mãi tuổi hai mươi", diễn đàn "Tuổi trẻ sống đẹp, sống có ích"…
Tổ chức Đoàn - Hội đã có nhiều phong trào, chương trình thiết thực để đồng hành cùng thanh
niên trong quá trình lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội.
Thông qua các hoạt động của mình, Đoàn thanh niên đã giáo dục tinh thần trách nhiệm đối với
sự phát triển, lớn mạnh của đất nước cho thanh niên, giáo dục niềm tin vào sự thắng lợi của mục tiêu
phấn đấu cho một xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” cho thanh niên. Bên
cạnh đó, hoạt động của Đoàn còn giáo dục ý chí, bản lĩnh làm giàu, đạo đức kinh doanh, văn hóa kinh
doanh cho thanh niên trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên đã góp phần tạo dựng nên một lớp thanh niên mới,
tiên tiến, đi đầu trên nhiều lĩnh vực, có thái độ, nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, có ý chí vượt qua
khó khăn, vươn lên lập thân, lập nghiệp, phát huy mạnh mẽ truyền thống xung kích cách mạng, xung
phong tình nguyện của những thế hệ thanh niên cách mạng lớp trước, đó cũng là những phẩm chất nổi
trội của thanh niên ngày nay.
Việc đổi mới phương thức giáo dục của Đoàn nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục của
Đoàn theo kịp với tình hình thực tiễn; nâng cao tính hấp dẫn về hình thức, dễ tiếp thu về nội dung, gần gũi
với giới trẻ, thu hút đông đảo thanh thiếu nhi. Các hoạt động của tổ chức Đoàn phải có ảnh hưởng nhất
định đến đời sống của giới trẻ; góp phần định hướng lý tưởng, đạo đức, nếp sống của thanh niên. Thông
qua đó hình thành một lớp thanh niên giàu lòng yêu nước, có ý thức công dân, biết xử lý hài hòa lợi ích
của bản thân trong lợi ích chung của tập thể, cộng đồng; có lý tưởng cách mạng và bản lĩnh chính trị vững
vàng; có tri thức, chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng lao động giỏi; có văn hóa và sống tình nghĩa; có sức
khỏe thể chất và tinh thần lành mạnh; giàu nhiệt huyết, sáng tạo và tinh thần tình nguyện Các phương
thức đổi mới giáo dục có đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả công tác nắm tình hình tư tưởng và dư
luận xã hội trong thanh thiếu niên; tăng cường giáo dục thông qua đoàn kết, tập hợp thanh niên, xây dựng
tổ chức Đoàn vững mạnh và phát huy vai trò tiền phong, gương mẫu của người đoàn viên. Giáo dục thanh
niên thông qua các phong trào hành động cách mạng; phát hiện, bồi dưỡng, tôn vinh, nhân rộng các điển
hình tiên tiến để giáo dục thanh niên
Một số hình thức giáo dục chủ yếu đã được các cơ sở Đoàn sử dụng đem lại những hiệu quả
nhất định đối với việc giáo dục lý tưởng cho thanh niên: Tổ chức cuộc thi, gặp gỡ các nhân chứng lịch
sử, hành quân về cuội nguồn, Liên hoan để tuyên dương, khen thưởng những điển hình tiên tiến trong
sản xuất kinh doanh giỏi, tổ chức tập huấn về cách thức, phương pháp sản xuất kinh doanh, tổ chức triển
khai, nhân rộng mô hình các CLB thanh niên, Làng Thanh niên làm kinh tế…. Các hình thức, phương
thức giáo dục của Đoàn nhìn chung phù hợp với tình thực tế tại cơ sở, với đặc điểm tâm lý của lứa tuổi
thanh niên, lôi cuốn được thanh niên và triển khai được các nội dung cần giáo dục. Các hình thức này
lấy mục đích giáo dục làm định hướng, nhưng con đường để đạt đến mục đích đó lại hấp dẫn và tạo
được hứng thú đối với các đối tượng giáo dục. Như vậy, Đoàn thanh niên đã tiến hành giáo dục theo con
đường tổ chức các hoạt động xã hội và tổ chức sinh hoạt tập thể. Đây là con đường giáo dục có vai trò
quan trọng đối với việc giáo dục lý tưởng cho thanh niên. Những hình thức giáo dục nêu trên được các
cơ sở Đoàn thực hiện nhằm triển khai các nội dung giáo dục cho đoàn viên, thanh niên. Nhưng chính
14
những hình thức này đã đem lại một sức sống mới cho các buổi sinh hoạt chi đoàn, cho hoạt động đoàn
nói chung, nếu được hướng dẫn tổ chức thực hiện tốt.
Trên thực tế hệ thống cán bộ Đoàn đã sử dụng nhiều cách thức và phương pháp khác nhau để giáo
dục lý tưởng cho thanh niên. Con đường phổ biến để giáo dục lý tưởng cho thanh niên vì mục tiêu “dân
giàu, nước mạnh” cho thanh niên hiện nay là thông qua các hoạt động xã hội và sinh hoạt tập thể. Nội
dung và hình thức giáo dục lý tưởng đã góp phần nâng cao chất lượng sinh hoạt đoàn viên, thanh niên.
Tuy nhiên, thanh niên ngày nay cũng đang đứng trước những khó khăn, hạn chế rất đáng quan
tâm: Một bộ phận thanh niên còn ít quan tâm hoặc ngại tham gia vào các sinh hoạt chính trị và các hoạt
động xã hội, có nhận thức chính trị non kém, chưa xác định được lý tưởng sống đúng đắn, coi nhẹ
những giá trị truyền thống, nhân văn cao đẹp của dân tộc, bị ảnh hưởng xấu bởi lối sống ngoại lai, sự
xâm lăng văn hoá và những tiêu cực mặt trái của cơ chế thị trường; động cơ học tập, định hướng nghề
nghiệp còn chưa thích ứng với thị trường lao động; tình trạng thiếu việc làm, thu nhập thấp còn khá phổ
biến; kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cần thiết của lao động trẻ trong điều kiện cạnh tranh và hội nhập
kinh tế quốc tế chưa cao; các tệ nạn xã hội, đặc biệt là ma tuý, mại dâm, tình trạng lây nhiễm
HIV/AIDS, diễn biến phức tạp trong đó thanh thiếu nhi vừa là đối tượng vừa là nạn nhân đã ảnh
hưởng không nhỏ đến chất lượng nguồn nhân lực trẻ cho sự phát triển của đất nước.
Trong khi đó, năng lực cụ thể hoá các chủ trương của Đảng, Nhà nước trong công tác giáo dục đối
với thanh niên ở một số cơ sở Đoàn còn yếu. Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn
hiện nay là việc khó, có lúc, có nơi, có bộ phận chưa thực sự chú trọng; chưa phát huy được sức mạnh
đồng bộ của các lực lượng xã hội trong giáo dục thanh niên. Việc nắm bắt, xử lý diễn biến tư tưởng thanh
niên và thực hiện nội dung giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng cho thanh niên của Đoàn, Hội hiệu quả
còn thấp; hình thức còn xơ cứng, thiếu hấp dẫn; nhiều vấn đề chính đáng của thanh niên chậm được giải
quyết; việc đầu tư cho công tác giáo dục thanh niên chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ của tình hình.
Khi nghiên cứu về “Mô hình hoạt động của Đoàn thanh niên ngoại thành Hà Nội”, Thành Đoàn
Hà Nội cũng có kết quả tương tự: 89% cán bộ Đoàn nông thôn làm vì trách nhiệm phân công và chỉ có
11% tự nguyện đến với hoạt động chính trị - xã hội. Nhận xét về tình hình thanh niên, có 57,6% cán bộ
Đảng, chính quyền, các ban ngành đoàn thể cấp huyện và cấp cơ sở cho rằng thanh niên hiện nay chủ
yếu lo làm ăn kinh tế, ít quan tâm đến chính trị.
a) Về mặt nhận thức trong lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” của thanh niên
b) Về mặt tình cảm trong lý tưởng vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh của thanh niên
c) Về ý chí trong lý tưởng vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh của thanh niên
a) Nguyên nhân của những kết quả đạt được về giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh” trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Công cuộc đổi mới đã tạo ra sự đổi mới mạnh mẽ, căn bản, tạo động lực to lớn và là cú hích
quan trọng có ý nghĩa quyết định trong việc thúc đẩy mọi lĩnh vực phát triển, trong đó có công tác giáo
dục thanh niên. Công cuộc đổi mới cũng tạo ra động lực về lợi ích vật chất cũng như lợi ích tinh thần.
15
Động lực này tác động tới con người, tổ chức bộ máy (thiết chế), thể chế (luật pháp, chính sách), tới môi
trường xã hội, thậm chí cả môi trường tự nhiên - cái giá đỡ vật chất của đời sống con người và cộng
đồng xã hội.
Bên cạnh đó, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế tạo
điều kiện, môi trường thuận lợi cho thanh niên được giáo dục toàn diện, được thể hiện tài năng, sức trẻ,
cống hiến cho đất nước.
Quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế từ cơ chế quản lý tập trung - mệnh lệnh sang cơ chế
thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa làm xuất hiện nhiều nhân tố
mới, đa dạng, phức tạp, tác động đến hoạt động giáo dục thanh niên, đặc biệt là giáo dục lý tưởng cho
thanh niên.
b) Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Trong những gần đây, tình hình thế giới có những biến đổi không tốt về mặt kinh tế - chính trị
làm ảnh hưởng tiêu cực đến công tác giáo dục thanh niên. Quá trình mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế
dẫn đến tình trạng có nhiều tác động về lối sống, các trào lưu văn hoá - tư tưởng, cách suy nghĩ từ ngoài
đến thanh niên. Đồng thời, nhiều vấn đề nảy sinh khó có thể dự đoán chính xác.
Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của những mặt trái của cơ chế thị trường, sự tăng cường hoạt động
của các thế lực thù địch trong việc lôi kéo, tập hợp thanh niên; các tệ nạn xã hội, tham nhũng, sự thiếu
gương mẫu của một số cán bộ đảng viên chưa được ngăn chặn đã tác động đến tư tưởng, tình cảm, hành
động của thanh niên.
Các điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện hoạt động và nguồn lực cho công tác giáo dục thanh
niên còn rất nhiều khó khăn, nhất là ở cơ sở, những nơi vùng sâu, vùng xa, vì vậy việc đáp ứng nhu cầu,
lợi ích chính đáng của thanh niên cũng gặp không ít khó khăn.
a) Nguyên nhân của những kết quả đạt được trong giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu,
nước mạnh” trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Trong thời gian qua, chúng ta đạt đã được những kết quả nhất định trong công tác giáo dục
thanh niên, nhất là công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh” là do sự nỗ lực cố gắng của mỗi gia đình, mỗi nhà trường và của cả hệ thống chính trị, trong đó
không thể không kể đến vai trò nòng cốt của Đoàn thanh niên.
Việc giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” được gia
đình rất quan tâm. Với phương pháp giáo dục đặc biệt là thuyết phục, giảng giải, cùng trao đổi thân tình
và làm gương trên cơ sở tình thương yêu của những người ruột thịt, giáo dục gia đình đã góp phần giúp
thanh niên nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình đối với bản thân, gia đình và xã hội, đồng thời
cũng góp phần hình thành những lý tưởng cao đẹp cho thanh niên. Gia đình đã khơi gợi ý chí phấn đấu,
lòng quyết tâm cho mỗi thanh niên tự học tập rèn luyện trưởng thành.
Những kết quả giáo dục lý tưởng cho học sinh, sinh viên trong trường học những năm gần đây
có sự chuyển biến tích cực hơn là trình độ, năng lực chuyên của giáo viên, giảng viên dạy Đạo đức, giáo
dục công dân, những môn lý chính trị tại các trường cao đẳng, đại học ngày một nâng cao. Với sự tâm
huyết với nghề nghiệp họ đã không những truyền thụ tri thức chính trị mà còn gieo vào học sinh, sinh
16
viên niềm tin, hoài bão, lý tưởng cao đẹp.
Đạt được những kết quả trong giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh
niên cũng là do Đoàn thanh niên phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội, gia đình, nhà
trường đổi mới phương thức giáo dục của tổ chức Đoàn với phương châm: bám sát nhiệm vụ chính trị
của đất nước; theo kịp tình hình, phù hợp thực tế và nhu cầu, lợi ích của thanh niên; coi trọng giáo dục
bằng hoạt động thực tiễn thông qua các phong trào thi đua yêu nước của tuổi trẻ.
Với sự chỉ đạo đồng bộ của Đoàn thanh niên các cấp, công tác giáo dục của Đoàn có những
bước chuyển biến mới, góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức, trách nhiệm với Tổ quốc của tuổi
trẻ, tích cực tham gia vào quá trình ổn định và phát triển của đất nước; năng lực, kinh nghiệm tổ chức
các hoạt động giáo dục cho thanh niên của đội ngũ cán bộ Đoàn được nâng cao. Đoàn Thanh niên đã
triển khai nhiều hoạt động, phong trào Đoàn có tác dụng thu hút đoàn viên vào các sinh hoạt có tính
giáo dục phong trào tình nguyện, hiến máu nhân đạo, đội văn nghệ xung kích, các hoạt động từ thiện…
Đoàn thanh niên cũng đã phát huy tối đa các phương tiện, công cụ giáo dục của Đoàn như: Báo chí,
xuất bản, hệ thống nhà văn hóa thanh thiếu niên… để phục tốt công tác giáo dục thanh niên. Trên cơ sở nâng
cao chất lượng các hình thức hoạt động giáo dục thanh niên đã có hiệu quả trước đây, các cấp bộ Đoàn đã
không ngừng nghiên cứu sáng tạo thêm những hoạt động mới thu hút đông đảo thanh niên tham gia.
b) Nguyên nhân của những hạn chế trong thực trạng giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu,
nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Những tồn tại, yếu kém trong công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên trong thời gian qua là
do trong xã hội hiện đại, nhiều gia đình do bận rộn với với làm ăn kinh tế thiếu quan tâm đến việc giáo
dục con cái, nội dung, chương trình giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu,
nước mạnh” chưa phong phong phú, hấp dẫn, chưa phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng về tâm sinh lý
của học sinh, sinh viên, việc đổi mới phương pháp giáo dục còn chậm. Bên cạnh đó, Đoàn Thanh niên
chưa thực sự quan tâm đến công tác giáo lý tưởng cho thanh phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh”.
Giáo dục lý tưởng cho thanh niên trong trường học chưa có sự thống nhất đồng bộ. Trong các
trường đại học và cao đẳng sự phối hợp giữa phòng Công tác học sinh, sinh viên với Đoàn trường còn
lỏng lẻo, nhiều hoạt động triển khai chồng chéo, không mang tính khoa học, chưa thống nhất về mặt
quản lý, các định hướng lớn, các hoạt động lớn như thực hiện các cuộc vận động, các phong trào thi
đua…Hoạt động giáo dục của Đoàn trong trường học thiếu tính hệ thống, chưa thành kế hoạch tổng thể,
còn dàn trải mà chưa căn cứ vào đối tượng để xây dựng nội dung, chương trình. Các hình thức tổ chức
còn đơn điệu thiếu sức thuyết phục trong công tác tuyên truyền.
Các môn ở bậc phổ thông như Đạo đức, giáo dục công dân, lịch sử, các môn lý luận chính trị bao
gồm: Triết học Mác – Lênin, Kinh tế chính trị Mác – Lênin, CNXH khoa học, lịch sử Đảng cộng sản
Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh. Những môn học này có ảnh hưởng lớn nhất trong việc giáo dục lý
tưởng cho thanh niên. Tuy nhiên, một bộ phận giáo viên, giảng viên năng lực còn rất hạn chế. Không ít
giáo viên, giảng viên vẫn còn nặng về sử dụng phương pháp giáo dục theo lối truyền thụ một chiều, bảo
thủ không muốn đổi mới phương pháp.
Những tồn tại, hạn chế trong công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân
giàu, nước mạnh” cũng một phần là do Đoàn thanh niên từ cấp Trung ương đến cơ sở đều chưa thực sự
17
quan tâm đến việc chỉ đạo nội dung công tác này. Chưa có bất kỳ văn bản nào của Trung ương Đoàn
hướng dẫn cụ thể về giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa. Việc bỏ tiêu chuẩn là đoàn viên mới được vào đại học, cao đẳng và các trường trung
học chuyên nghiệp đã có những tác động không tích cực đến đoàn viên và số đông thanh niên. Khi trình
độ nhận thức của thanh niên còn hạn chế, họ sẽ không tự giác tham gia vào các tổ chức xã hội và công
tác giáo dục chính trị, tư tưởng.
Việc giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” thiếu các
điều kiện quan trọng để có thể phát triển một cách có hệ thống, liên tục và hiệu quả. Đó là những điều
kiện về nhân lực và tài lực cho công tác giáo dục thanh niên. Về nhân lực, cán bộ Đoàn làm công tác tư
tưởng không được biên chế hoặc biên chế quá ít, trình độ năng lực chuyên môn còn hạn chế không đáp
ứng được yêu cầu của công tác. Hệ thống trường Đoàn, trung tâm đào tạo và giáo dục đào tạo của Đoàn
bị thu hẹp dần (Đến nay trong cả nước chỉ còn có 4 trường Đoàn cấp tỉnh). Về kinh phí tổ chức các lớp
tập huấn học tập cho thanh niên hầu như không có hoặc quá ít.
3.1.
,
3.1.1. ,
.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI của Đảng vừa qua một lần nữa khẳng định “Dân giàu, nước
mạnh” là mục tiêu cao cả trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Mục tiêu này đã trở
thành khẩu hiệu hành động của toàn Đảng, toàn dân ta. Song cần phải quán triệt sâu sắc hơn nữa về nội
dung, yêu cầu cụ thể của mục tiêu này từ đó có những kiến nghị, giải pháp nhằm thực hiện thành công
mục tiêu mà chúng ta đã đề ra.
Mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” trong giai đoạn hiện nay có mối quan hệ tác động tích cực và
gắn bó hữu cơ trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ thực hiện ở tất cả các ngành, các cấp từ Trung ương đến cơ sở.
Do đó, không được xem nhẹ mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” trong nhận thức, tổ chức và hành động.
Để thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”, thì chúng ta phải giúp thanh niên
nhận thức rõ được ý nghĩa, tầm quan trọng của mục tiêu này. Chính mục tiêu, lý tưởng cao đẹp này sẽ
trở thành động lực thúc đẩy mỗi thanh niên phấn đấu vươn lên trong cuộc sống.
Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được nhiều thành tựu to lớn. Một
trong những nguyên nhân cơ bản tạo nên sự phát triển của nền kinh tế nước ta là đã khơi dậy được tiềm
năng của các thành phần kinh tế thông qua chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh
18
tế tư nhân có vai trò quan trọng và tiếp tục được khuyến khích phát triển theo định hướng xã hội chủ
nghĩa.
3.1.3.
,
,
.
Quá trình làm giàu chính đáng chính là động lực thúc đẩy mỗi thanh niên không ngừng phấn
đấu thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”. Đồng thời, quá trình này cũng tạo điều kiện, môi trường
thuận lợi để thanh niên rèn luyện, cống hiến và trưởng thành, giúp thanh niên được giáo dục, bồi dưỡng
lý tưởng, tinh thần trách nhiệm công dân.
Quá trình làm giàu chính đáng còn giúp cho thanh niên nhận thức sâu sắc được trách nhiệm,
nghĩa vụ, cũng như vị trí, vai trò của bản thân và của cả thế hệ thanh niên hiện nay với quê hương, đất
nước. Trên cơ sở đó, giúp thanh niên xác định động cơ, mục đích hành động đúng đắn, ra sức rèn đức,
luyện tài, sáng tạo trong học tập, công tác, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng bằng
những việc làm cụ thể.
Sự nhất quán trong việc làm giàu cho bản thân, gia đình, xã hội là một yếu tố rất quan trọng
trong việc giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”. Trong
các đường lối, chủ trương, chính sách của mình, Đảng, Nhà nước cũng luôn luôn khuyến khích, tạo điều
kiện cho thanh niên được làm giàu một cách chính đáng.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, không phải ai trong quá trình làm giàu
cũng biết giải quyết hài hòa giữa lợi cá nhân và lợi ích tập thể. Một bộ phận không nhỏ thanh niên chỉ
biết làm giàu cho bản thân, không có trách nhiệm, nghĩa vụ với cộng đồng và xã hội. Quá coi trọng lợi
ích của bản thân mà quên đi lợi ích của cộng đồng, xã hội.
Vì vậy, để giáo dục thanh niên có sự nhất quán trong việc làm giàu cho bản thân, gia đình, xã
hội thì phải thực hiện những giải pháp dựa trên các quan điểm chỉ đạo sau:
Cần phải giúp thanh niên hiểu rõ ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của việc làm giàu chính đáng
cho bản thân, gia đình và xã hội.
Tránh việc chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân mà quên đi lợi ích tập thể, lợi ích của cộng đồng, xã hội.
Việc làm giàu chính đáng cho bản thân, gia đình, và xã hội cần phải được khích lệ, động viên,
được tôn vinh bằng những hình thức khen thưởng thích hợp.
Khơi dậy trong thanh niên sự khát khao, hoài bão làm giàu một cách chính đáng.
Bản thân mỗi thanh niên phải tự cố gắng nỗ lực, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm trong
phát triển kinh tế làm giàu chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội. Thanh niên phải biết vượt qua
khó khăn, biết tận dụng những lợi thế sẵn có để vươn lên làm giàu chính đáng.
Đây là quan điểm cơ bản, là nguyên tắc của nền giáo dục tiến bộ nói chung và công tác giáo dục
lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên nói riêng. Song thời gian qua, các chủ thể
giáo dục chưa nhận thức đầy đủ và thực hiện không nhất quán. Việc xác định định hướng để giáo dục lý
tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên là rất quan trọng trong hoàn cảnh xã hội hiện
nay. Để thực hiện tốt phương hướng này thì chúng ta cần phải củng cố vị trí, chức năng của các chủ thể
19
gắn liền với xây dựng mối quan hệ chặt chẽ của 3 môi trường giáo dục đó là gia đình, nhà trường và xã
hội.
Sự hình thành tích cách của con người chịu sự tác động, chi phối của nhiều yếu tố, cả chủ quan
và khách quan. Giáo dục của gia đình, nhà trường và xã hội đều có ý nghĩa hết sức quan trọng, trong đó
bước khởi đầu là từ giáo dục gia đình.
3.2.
Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”cho thanh
niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần phải bám sát nhiệm vụ chính trị của đất nước, theo
kịp với tình hình, phù hợp thực tế và nhu cầu, lợi ích của thanh niên, coi trọng giáo dục thanh niên qua
hoạt động thực tiễn và các phong trào thi đua yêu nước của tuổi trẻ. Cần phải kết hợp giữa giáo dục và
tự giáo dục, giữa nâng cao nhận thức, giác ngộ chính trị với hành động cụ thể trong học tập, lao động,
công tác và rèn luyện của mỗi thanh niên.
Nhằm nâng cao tính hấp dẫn về hình thức, dễ tiếp thu về nội dung, gần gũi với giới trẻ, thu hút
được đông đảo thanh niên tham gia, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục thanh niên. Các hoạt
động giáo dục phải có ảnh hưởng trong đời sống giới trẻ, định hướng lý tưởng, đạo đức, lối sống cho
mỗi thanh niên.
Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh
niên có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành lớp thanh niên thời kỳ mới: Giàu lòng yêu nước, có
thức công dân, biết xử lý hài hòa lợi ích của bản thân, gia đình và xã hội, có lý tưởng cách mạng và bản
lĩnh chính trị vững vàng; có tri thức, chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng lao động giỏi, biết làm giàu
chính đáng góp phần xây dựng quê hương đất nước; giàu nhiệt huyết, sáng tạo…
Để đặt được những yêu cầu trên, cần phải cải cách mạnh mẽ, thực hiện đồng bộ các giải pháp
sau:
a) Tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình giáo dục các môn học về giáo dục công dân, đạo
đức, lý luận chính trị trong trường học, triển khai, nhân rộng các mô hình, hoạt động mới của Đoàn
thanh niên.
b) Tiếp tục đổi mới phương thức giáo dục trong trường học, đa dạng hóa các hình thức, phương
thức hoạt động của Đoàn thanh niên.
a) Đảng, Nhà nước cần phải nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò, sứ mệnh lịch sử của thanh niên
trong khi hoạch định và thực thi chính sách đối với thanh niên
b) Đảng, Nhà nước cần phải chăm lo, tạo điều kiện cho thanh niên có thể làm giàu chính đáng
c) Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên
20
a) Tăng cường giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu nước mạnh” cho thanh niên thông qua
đoàn kết, tập hợp thanh niên, xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh phát huy vai trò tiền phong gương
mẫu của đoàn viên
Để tăng cường giáo dục lý tưởng cho thanh niên phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”
thông qua đoàn kết, tập hợp, xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh cần tập trung một số nội dung sau:
- Từng bước nâng cao chất lượng đoàn viên, hội viên theo hướng đảm bảo số lượng, coi trọng
chất lượng, chú trọng công tác giáo dục lý tưởng cho thanh niên với nội dung và hình thức phù hợp với
từng đối tượng thanh niên.
- Tập trung xây dựng “chi đoàn mạnh” để tạo môi trường và nâng cao năng lực tập hợp, giáo dục
thanh niên ở cơ sở. Đổi mới nội dung sinh hoạt theo hướng chú trọng đến các vấn đề thanh niên quan tâm,
những nội dung thiết thực với cộng đồng.
- Tạo môi trường để thanh niên giáo dục và tự giáo dục thông qua tổ chức của Đoàn.
- Hình thức các câu lạc bộ sở thích, các câu lạc bộ lợi ích và các phong trào của thanh niên cần
tiếp tục được nhân rộng để tập hợp đông đảo thanh niên hơn nữa và hướng dẫn họ đi vào con đường lập
thân, lập nghiệp.
b) Đa dạng hóa các hình thức tổ chức và tập hợp thanh niên với vai trò nòng cốt của Đoàn.
Trong thời kỳ mở cửa, hội nhập hiện nay, sự phân hóa ngày càng phức tạp và sâu sắc trong giới
trẻ. Nếu trong các giai đoạn trước, xã hội nói chung và thanh niên nước ta khá thuần nhất, do đó dễ tạo
được sự đồng thuận cao về tư tưởng, chính trị, văn hóa và lối sống, thì hiện nay, xã hội Việt Nam và
thanh niên nói riêng ngày càng mất dần tính thuần nhất, trở nên càng bị phân hóa theo nhiều xu hướng
khác nhau. Vì thế, cần có đa dạng hóa các hình thức tổ chức, vận động và tập hợp thanh niên mới, hiện
đại.
Để phát huy cao độ tinh thần, năng lực chủ động, tính tích cực tiền phong của thanh niên trong
trong việc hình thành lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước thì mỗi thanh niên cần phải thực hiện những nhiệm vụ sau:
a) Thanh niên cần học tập nhiều hơn nữa để chuẩn bị tốt hơn hành trang tri thức khoa học, tri
thức văn hóa và kỹ năng sống.
b) Thanh niên cần xung kích, đi đầu trong lập thân, lập nghiệp và làm giàu chính đáng
c) Thanh niên cần nâng cao hơn nữa năng lực hội nhập với xã hội và thế giới.
Những năm gần đây, trong đội ngũ có trách nhiệm giáo dục thanh niên, một bộ phận ấy mang
trong mình lý tưởng sâu sắc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” họ có ý thức hiện thực hóa lý tưởng của
mình qua những hành động hằng ngày và bồi dưỡng lý tưởng ấy cho con cái mình, cho học trò của mình
và đối tượng giáo dục của tổ chức mình. Tuy nhiên, có một thực tế không thể phủ nhận rằng, trong gia
đình Việt Nam vẫn đầy những ông bố, bà mẹ có phẩm chất, đạo đức kém, ích kỷ, vụ lợi, hẹp hòi, chỉ
giáo dục, ảnh hưởng đến con cái mình những đức tính vị kỷ, chăm chút cho bản thân mình, cho gia đình
mình mà không nghĩ đến lợi ích của xã hội, quốc gia - nơi mà nhờ đó, họ, con cái họ, gia đình họ có thể
21
tồn tại được; trong trường học, vẫn có những thầy cô giáo giảng dạy về tư tưởng chính trị cho học sinh,
sinh viên, nhưng họ đã bị sa sút về phẩm chất chính trị và đạo đức, ngay trong trái tim họ cũng không có
niềm tin, không hề thiết tha gì đến cái lý tưởng xa vời, ảo tưởng xã hội xã hội chủ nghĩa (theo cách nói
của họ). Điều này một phần là do họ chưa hiểu được phương pháp luận khoa học của học thuyết Mác –
Lênin, một phần là do họ cũng bị tác động bởi lối sống tiêu cực do kinh tế thị trường, quá trình toàn cầu
hóa gây nên. Đó là một hiện trạng hết sức nguy hiểm, bởi lẽ không khéo, chính họ sẽ là người không
hun đúc được lý tưởng và khí phách cao đẹp cho thanh niên mà con làm thanh niên có mục đích sống
sai lệch ngay trong chính ngôi trường công lập mà họ đang học hành.
Các cán bộ phong trào trong các tổ chức của thanh niên như Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội
Liên Hiệp Thanh Niên Việt Nam, Hội sinh viên Việt Nam là những người có vai trò lôi kéo, tập hợp,
đoàn kết thanh niên, giáo dục họ thông qua các các phương thức và hình thức hoạt động của tổ chức
mình. Thời gian qua, các cán bộ này đã thể hiện mình là những con người năng động, nhiệt huyết với
nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, ở đâu đó, vào thời gian nào đó, vẫn có những cá nhân chưa trở thành
những tấm gương sáng, mẫu mực, đời tư cá nhân còn thiếu trong sạch, lời nói không đi đôi với việc làm,
có lối sống trái với thuần phong mỹ tục và những giá trị truyền thống dân tộc. Vì thế, nhiệm vụ mà họ
đảm nhận còn có nhiều hạn chế, khó lôi kéo, tập hợp thanh niên, tệ hại hơn, thanh niên còn làm theo
những việc xấu như của cán bộ phong trào …
Trước thực trạng ấy, thì phải làm thế nào để phát huy vai trò của người đi giáo dục? Xuất phát
từ quan điểm, người đi giáo dục cũng phải được giáo dục và tự giáo dục, thì theo người nghiên cứu,
trước hết, phải bồi dưỡng cho người giáo dục về lý tưởng vì dân giàu, nước mạnh, về học thuyết Mác –
Lênin. Thứ hai, người giáo dục phải nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của thanh niên, lý tưởng
thanh niên và giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên đối với sự tồn vong và phát triển của quốc
gia, dân tộc này.
Để làm được những điều trên, theo tác giả cần phải thực hiện một số biện pháp như sau:
Tích cực tuyên truyền, cổ động cho toàn thể nhân dân về mục tiêu xây dựng xã hội xã hội chủ
nghĩa là dân giàu, nước mạnh, xã hội, công bằng, dân chủ văn minh, về vai trò của thanh niên, giáo dục
lý tưởng cho thanh niên thông qua kênh thông tin đại chúng, văn hóa, văn nghệ, xuât bản, hội nghị,…
Nhà trường tạo điều kiện về vật chất và tinh thần để giáo viên nâng cao chuyên môn nghiệp vụ
và có cơ chế, chính sách khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp giáo dục sáng tạo trong
giảng dạy.
Các tổ chức chính trị- xã hội của thanh niên cần tuyển chọn được những cán bộ thực sự là những
tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức, chính trị trong tổ chức của mình, cần thường xuyên có hình thức
bồi dưỡng về năng lực, nghiệp vụ, và lý tưởng cho các đối tượng này.
- Tăng chế độ đãi ngộ, lương bổng cho các giáo viên, cán bộ làm nhiệm vụ giáo dục lý tưởng
cho thanh niên, có chính sách khen thưởng, động viên, khuyến khách cho các bậc cha mẹ có con đạt tiêu
chuẩn là thanh niên niên ưu tú, mẫu mực trong mỗi phố phường, làng xóm.
22
Thanh niên có vai trò rất quan trọng đối với đất nước, là một trong những nhân tố quyết định sự thành
bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do đó, Đảng, Nhà nước, các ngành, đoàn thể cùng
gia đình và toàn xã hội rất quan tâm đến thanh niên và công tác giáo dục thanh niên.
Thanh niên là lực lượng hăng hái đi đầu trong phát triển kinh tế xã hội, trong thực hiện những chủ
trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, có nhận thức và thái độ đúng đắn, có ý chí vượt khó vươn lên để
lập thân, lập nghiệp. Nhiều thanh niên đã tự xây dựng cho mình những hoài bão, lý tưởng cao đẹp để làm giàu
chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một bộ phận thanh niên sống thiếu lý
tưởng, mơ hồ trong việc xác đích mục đích của cuộc sống, có lối sống tiêu cực…Vì vậy, việc giáo dục lý
tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên là vấn đề hết sức cần thiết trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước.
Lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” là một nội dung cụ thể của lý tưởng nói chung, có vai
trò chi phối, ảnh hưởng mạnh mẽ đến các nội dung lý tưởng khác. Nó là cơ sở, động lực của hoài bão làm giàu
chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội của thanh niên. Lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”
không tự nhiên hình thành mà là kết quả của một quá trình giáo dục có định hướng cao, thông qua môi trường
cụ thể. Lý tưởng này không tách rời lý tưởng của Đảng, dân tộc và nó mang tính tự giác, thể hiện rõ nét quá
trình tự giáo dục của mỗi cá nhân.
Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên là một quá trình, một hoạt động
thực hiện chức năng truyền đạt và lĩnh hội lý tưởng vì mục tiêu “ dân giàu, nước mạnh”, biến chúng thành lẽ
sống, quan điểm sống phổ biến trong đời sống của thanh niên. Giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “ dân giàu, nước
mạnh” góp phần hình thành một lớp thế hệ con người mới, có lý tưởng cao đẹp, có thức trách nhiệm công dân,
có tri thức, có sức khỏe và lao động giỏi, có văn hóa và tình nghĩa, lòng yêu nước và tinh thân quốc tế chân
chính. Đồng thời giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” góp phần cổ vũ thanh niên Việt Nam
nuôi dưỡng hoài bão lớn, tự cường dân tộc, năng động, sáng tạo, làm chủ khoa học công nghệ mới, vươn lên
tầm thời đại, sáng vai cùng thanh niên các nước trên thế giới.
Qua nghiên cứu thực trạng, luận văn đã bước đầu làm rõ những những kết quả đạt được, cũng như
những tồn tại, hạn chế trong việc giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Gia đình, nhà trường và Đoàn thanh niên là các thiết chế, tổ chức có chức năng giáo dục nhằm giúp
thanh niên hình thành, phát triển, hoàn thiện nhân cách của mình. Bằng những hình thức, phương pháp giáo
dục khác nhau của mình, gia đình, nhà trường, và Đoàn thanh niên đã có những tác động, ảnh hưởng tích cực
đến việc hình thành lý tưởng cho mỗi thanh niên. Bên cạnh những kết quả tích cực, còn tồn tại nhiều hạn chế
trong công tác giáo dục trong gia đình, nhà trường và Đoàn thanh niên.
Những kết quả đạt được, cũng như những tồn tại hạn chế trên là do những nguyên nhân khách quan
và chủ quan tác động như quá trình mở cửa hội nhập kinh tế thế giới, môi trường xã hội, cơ chế chính sách,
nội dung, phương pháp giáo dục của gia đình, nhà trường và Đoàn thanh niên…
Trên cơ sở phân tích thực trạng, luận văn đã đưa ra một số quan điểm chỉ đạo làm định hướng hoạt động
giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước. Đó là phải quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” và về vị
trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong giai đoạn hiện nay; giáo dục thanh niên thấy được rằng quá trình làm giàu
23
chính đáng cũng chính quá trình tôi luyện, rèn luyện thế hệ trẻ trong lập thân, lập nghiệp; cần phải nhất quán
trong việc làm giàu chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội. Bên cạnh đó, cần phải kết hợp đồng bộ giữa
gia đình, nhà trường và xã hội thành một quá trình thống nhất và liên tục trong việc giáo dục lý tưởng vì mục
tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Cùng với việc đưa ra quan điểm chỉ đạo, luận văn cũng đã đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh giáo
dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước như: Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh
niên; Đảng, Nhà nước tạo cơ chế chính sách thuận lợi cho thanh niên làm giàu chính đáng; Đoàn thanh niên
góp phần vào việc giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên; Phát huy tính tích
cực, tiền phong của thanh niên trong việc hình thành lý vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”; phát vai trò của
người giáo dục lý tưởng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh” cho thanh niên. Các giải pháp có vai trò, vị trí
khác nhau, không tồn tại một cách riêng rẽ cho nên không được tuyệt đối hay coi nhẹ một giải pháp nào, phải
thực hiện một cách đồng bộ, kết hợp chặt chẽ các giải pháp nhằm đem lại hiệu quả cao.
References.
1. Allen, R.E (1994): The Oxford Dictionary of current English, Oxford University Press, page
877
2. Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương (2001), Văn hóa với thanh niên, thanh niên với văn hóa –
Một số vấn đề lý luận và thực tiễn.
3. Ban Chấp hành Trung Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Báo cáo công tác Đoàn và phong trào thanh
thiếu nhi năm 2010
4. Ban Chấp hành Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Chương trình công tác Đoàn và phong
trào thanh thiếu nhi năm 2010
5. C. Mác và Ph. Ăngghen (1982), Bàn về thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
6. C. Mác và Ph. Ăngghen (1982), Bàn về thanh niên, Nxb Matxcơva, bản tiếng Nga.
7. C. Mác và Ph. Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (1976), Văn kiện đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV, Nxb Sự thật,
Hà Nội
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Nxb Sự
thật, Hà Nội
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (1993), Văn kiện Hội nghị lần thứ IV BCHTW khóa VII, Nxb Sự
thật, Hà Nội.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội
12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội
13. Đảng Cộng sản Việt Nam (2009), Văn kiện Hội nghị lần thứ VII BCHTW khóa X, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
24
14. Đảng cộng sản Việt Nam (2009), Văn kiện Hội nghị lần thứ X BCHTW khóa X, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
17. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
18. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011).
19. Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008 của Ban chấp hành Trung
ương khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Website Dangcongsan.vn, 4/8/2008.
20. Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng
(Khóa VII) số 04-NQ/HNTW, ngày 14 tháng 01 năm 1993 Về một số nhiệm vụ văn hoá, văn
nghệ những năm trước mắt.
21. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (2007), Điều lệ Đoàn, Nxb Thanh niên.
22. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (2011), Lịch sử Đoàn Thanh niên 80 năm xây dựng,
cống hiến và trưởng thành, Nxb Thanh niên.
23. Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (2011), Lược sử Đoàn thanh niên cộng Hồ Chí Minh
và phong trào thanh thiếu nhi Việt Nam, Nxb Thanh niên.
24. Dương Tự Đam (2007), Thanh niên giáo dục và phát triển, Nxb Thanh niên, Hà Nội
25. Hội đồng các doanh nghiệp trẻ Việt Nam(2000), Chân dung các doanh nghiệp trẻ Việt Nam,
Nxb Thanh niên.
26. PGS Mai Trung Hậu (2008), “Nhiệm vụ xây dựng Đảng và công tác tư tưởng của Đảng theo tư
tưởng Hồ Chí Minh”, Lý luận chính trị, số 12.
27. Trần Đình Huỳnh (1998), “Văn hóa chính trị - Một cách nhìn trong thời kỳ đổi mới”, Tạp chí
Xây dựng Đảng, số 10.
28. Đặng Cảnh Khanh (2006), Xã hội thanh niên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
29. Luật thanh niên (2005), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
30. Luật thanh niên và các nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh niên (2008),
Nxb Thanh niên, Hà Nội
31. Hồ Chí Minh (1996), Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
32. Hồ Chí Minh (1996), Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
33. Hồ Chí Minh bàn về giáo dục thanh niên
34. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
35. Hồ Chí Minh (1995) Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
36. Hồ Chí Minh (1995) Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
37. Hồ Chí Minh, Bài phát biểu tại Hội nghị cán bộ Đoàn Thanh nên Lao động Việt Nam, ngày
19/1/1959
25
38. Hồ Chí Minh, Thư của Bác Hồ gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa viết vào tháng 9-1945
39. Đỗ Mười (1995), Lý tưởng của thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới xây dựng và bảo
vệ tổ quốc, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
40. Đỗ Mười (1997), Tuổi trẻ Việt Nam đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
41. Phạm Đình Nghiệp (2001), Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện nay, Nxb Thanh
niên, Hà Nội.
42. Phạm Đình Nghiệp (1999), Hành trang tuổi trẻ, Nxb Thanh niên.
43. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Tổng quan tình hình thanh niên Việt Nam, công tác
Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi giai đoạn 2002-2007, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
44. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2010), Một số vấn đề về thanh niên lao động tự do.
45. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2011), Mô hình tổ hội thi câu lạc bộ khuyến nông
thanh niên.
46. Trung ương Đoàn (2009), Mô hình phát triển kinh tế trong thanh niên nông thôn, Nxb Lao
động.
47. Tăng cường công tác giáo dục lý tưởng chính trị cách mạng đối với cán bộ, công chức đảng
viên, đoàn viên đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong thời ký đổi mới, Nxb Lao động –
xã hội, Hà Nội, 2005.
48. Nguyễn Đức Tiến (2007), Giáo dục niềm tin chính trị cho thanh niên nông thôn ở tỉnh Cà Mau
hiện nay, Luận văn Ths. Khoa học chính trị, Hà Nội.
49. Văn Tùng (2000), Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về vận động thanh niên, Nxb Thanh niên,
Hà Nội.
50. Văn Tùng (2001), Đoàn TNCS Hồ Chí Minh qua các thời kỳ đại hội, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
51. Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 1997.
52. Lâm Quốc Tuấn (2006), Nâng cao văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo quản lý ở nước ta
hiện nay, Nxb VHTT và Viện văn hóa, Hà Nội.
53. Nguyễn Thanh Tuyên (2006), Bồi dưỡng niềm tin cộng sản của đội ngũ sĩ quan trẻ quân đội
nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Luận án TS Khoa học chính trị, Hà Nội.
54. Phạm Hồng Tung (2011), Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi
mới và hội nhập quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia.
55. Trịnh Trí Thức (1996), Một số nhân tố khách quan tác động đến tính tích cực chính trị của
sinh viên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, Luận án PTS Triết học, Hà Nội.
56. Võ Văn Thưởng (2008), “Phát huy vai trò của tuổi trẻ trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước”, Tạp chí Cộng sản điện tử, số 6, Hà Nội.
57. Tập thể tác giả (2001), PGS.TS. Đặng Cảnh Khanh, Ths. Phạm Bằng, TS. Đỗ Ngọc Hà,
Nguyễn Văn Buồn của Viện Nghiên cứu Thanh niên, Phong trào Thanh niên tình nguyện –
Những vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
58. Tổng cục Thống kê, Bộ Y tế, Điều tra quá trình về vị thành niên và thanh niên Việt Nam năm
2003.
