Tài liệu MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN TỚI SỨUY DINH DƯỠNG Ở TRẺ DƯỚI 5 TUỔI TẠI MỘT SỐ ĐỊA ĐIỂM THUỘC TỈNH BẮC CẠN pptx

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

243

MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN TỚI SUY DINH DƢỠNG Ở
TRẺ DƢỚI 5 TUỔI TẠI MỘT SỐ ĐỊA ĐIỂM THUỘC BẮC CẠN
Trần Chí Liêm*
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Vấn đề nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ liên quan tới suy dinh duỡngở trẻ em dưới 5 tuổi là vấn đề
cấp bách và chưa được nghiên cứu nhiều ở vùng núi cao phía Bắc nước ta.
Phương pháp: Tác giả áp dụng phương pháp dịch tễ học mô tả cắt ngang so sánh để phân tích sự khác biệt giữa một
phường ở thị xã Bắc Kạn so với một xã nông thôn ở cùng tỉnh. Tính cỡ mẫu theo phương pháp so sánh 2 tỷ lệ suy dinh
dưỡng ở 2 địa phương và áp dụng kỹ thuật nhân trắc, kỹ thuật phỏng vấn đề KAP ở các bà mẹ có con dưới 5 tuổi có và
không có con bị suy dinh dưỡng. Sau khi xử lý bằng phương pháp thống kê y học, tác giả đã rút ra được những kết quả
như sau:
Kết quả: Tỷ lệ các bà mẹ có kiến thức và thực hành về nuôi dưỡng trẻ không cao nhưng ở thị xã tốt hơn ở nông thôn. -
Các bà mẹ khi mang thai chưa được chăm sóc tốt và ở xã nông thôn thấp hơn ở thị xã. - Tỷ lệ các bà mẹ được tuyên truyền,
giáo dục về chăm sóc sức khỏe ở xã nông thôn thấp hơn ở phường thị xã.
Từ khoá: suy dinh dưỡng, KAP (kiến thức - thái độ - thực hành)
ABSTRACT
CAUSES AND RISK FACTORS RELATED TO THE MALNUTRITION OF CHILDREN UNDER 5 IN SOME
PLACES IN BACKAN
Tran Chi Liem * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - No 4 – 2008: 243 - 248
Introduction: The causes and risk factors related to the malnutrition of children under 5 at highland and mountanous
areas of Northern Vietnam was unknown.
Method: A cross – sectional study was performed to approach this tissues. We compard the malnutrition rate at
Phung Chi Kien Provinct of Bac Kan township with the one at My Phuong, a rural commune. Although observations and
interviewing mothers who have children at age with and without malnutrition were evaluated.
Result: The overal rate of mother having knowledge of caring practive for their children was not high (20%). However,
it was higher in the township than in the rural area. The rate of mothers received health education in rural commune was

lower in rural commune than in the township area. The malnutrition rate related closely to mothers’s educational level, the
initial time of giving additional foof besides milk and childrenls body weigh. The study syggested several potential measures
to reduce malnutrition and opened other future s
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

244

ĐẶT VẤN ĐỀ
Tình trạng thiếu dinh dưỡng của trẻ em dưới 5
tuổi rất phức tạp. Theo WHO thì nguyên nhân gây
nên thiếu dinh dưỡng là thiếu ăn và bệnh tật. Hội
nghị Thượng đỉnh họp tại Roma tháng 12/1992 cho
là do nghèo khổ và thiếu kiến thức chăm sóc trẻ em
(7)
. Theo Từ Giấy và Hà Huy Khôi quy cho 3 nhóm
nguyên nhân chính: 1/3 do thiếu ăn, 1/3 do thiếu
chăm sóc, 1/3 do bệnh tật. Ở nước ta người ta hay
nói nhiều tới các bệnh nhiễm trùng như tiêu chảy,
viêm phổi. Ngoài ra còn các nguyên nhân khác như
tình trạng kinh tế, trình độ văn hoá của bố mẹ, cũng
như kiến thức và thực hành của bố mẹ cũng như
phong tục tập quán, quy mô gia đình, tình trạng
sức khoẻ của các bà mẹ.
Do đó, các yếu tố liên quan đến suy dinh dưỡng
ở nước ta cũng có một vấn đề cấp thiết và quan
trọng nhất mà những vùng cao dân tộc ít người, đời
sống vật chất và tinh thần còn gặp rất nhiều khó
khăn cũng còn ít được nghiên cứu.
Chính vì thế, chúng tôi tiến hành nghiên cứu

các yếu tố liên quan đến suy dinh dưỡng ở trẻ dưới
5 tuổi tại một phường thuộc thị xã Bắc Kạn và một
xã nông thôn cũng thuộc Bắc Kạn, nhằm mục tiêu
sau: “Mô tả và bước đầu phân tích một số yếu tố
liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em
dưới 5 tuổi tại một phường thuộc thị xã Bắc Kạn và
một xã nông thôn vào năm 2003.
Trên cơ sở này, đề xuất một số kiến nghị và các
giải pháp phòng, chống suy dinh dưỡng cho địa
phương cũng như cho miền núi cao phía Bắc nước
ta.
ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tƣợng
- Trẻ em dưới 5 tuổi
- Các bà mẹ có con dưới 5 tuổi
- Hộ gia đình có trẻ dưới 5 tuổi
Địa chỉ nghiên cứu
- Phường Phùng Chí Kiên, thị xã Bắc Kạn
- Xã Mỹ Phương thuộc huyện Ba Bể, Bắc Kạn
- Nghiên cứu từ tháng 7 đến tháng 9/2003.
Thiết kế nghiên cứu
Theo phương pháp mô tả cắt ngang so sánh có
phân tích.
Cỡ mẫu và phƣơng pháp chọn mẫu
Cỡ mẫu: So sánh 2 tần suất:

n1=n2: cỡ mẫu trẻ < 5 tuổi ở phường và ở thị xã.
P1, P2: Thăm dò tính được P1=0,27; P2=0,44
=5%
=10%

Z
2
=10,5
Tính được n1=n2=153 trẻ
Các chỉ số nghiên cứu
Mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng dinh
dưỡng của trẻ
Kiến thức và thực hành nuôi dưỡng trẻ, 2 tuổi của mẹ
- Kiến thức của mẹ về thời gian cho con bú
sau đẻ
Phỏng vấn
- Thực hành cho con bú sau đẻ của mẹ
Phỏng vấn
- Kiến thức của mẹ về thời gian cai sữa cho
trẻ
Phỏng vấn
- Thực hành cai sữa cho trẻ của mẹ
Phỏng vấn
- Thực hành cho trẻ ăn sam của mẹ
Phỏng vấn
Chăm sóc bà mẹ mang thai và hoạt động y tế địa phương
- Tình hình khám thai của các bà mẹ
Phỏng vấn
- Tình hình theo dõi cân nặng của các bà mẹ
khi mang thai
Phỏng vấn
- Thời gian nghỉ lao động trước sinh của bà
mẹ
Phỏng vấn
- Nơi sinh con của các bà mẹ

Phỏng vấn
- Người đỡ đẻ cho các bà mẹ
Phỏng vấn
- Tình hình tuyên truyền giáo dục sức khoẻ
trong 3 tháng qua
Phỏng vấn
Đặc điểm bệnh tật của trẻ và cách xử trí của bà mẹ
- Tỷ lệ trẻ < 2 tuổi bị tiêu chảy trong 2 tuần
qua
Phỏng vấn
- Tỷ lệ trẻ < 2 tuổi bị ho sốt trong 2 tuần qua
Phỏng vấn
- Cách chăm sóc trẻ ốm của các bà mẹ
Phỏng vấn
- Cách chăm sóc trẻ bị tiêu chảy của các bà
mẹ
Phỏng vấn
- Các loại thức ăn bà mẹ kiêng khi trẻ bị tiêu
chảy
Phỏng vấn
Kỹ thuật thu thập số liệu
- Quan sát kiểu nhà, vật dụng giá trị các công
trình vệ sinh (hố xí, giếng nước).
- Phỏng vấn trực tiếp bà mẹ theo bộ câu hỏi
thiết kế sẵn có.
- Các đặc điểm về trình độ văn hoá, nghề
nghiệp, thu nhập gia đình.
- Kiến thức, thực hành nuôi dưỡng trẻ của các
bà mẹ.
- Tình hình chăm sóc các bà mẹ khi mang thai.

- Hoạt động y tế địa phương.
Xử lý số liệu
Bằng các trắc nghiệm thống kê bằng
2
21
2211
)(
2
)(
)1()1(
PP
PPPP
Zn
* Bộ Y tế

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

245

KẾT QUẢ
Nhận xét về kiến thức của bà mẹ về thời gian
cho con bú sau đẻ
Tại 2 địa điểm nghiên cứu, tỷ lệ bà mẹ cs kiến
thức về thời gian cho con bú ngay sau đẻ còn thấp,
ở phường Phùng Chí kiên là 26%, xã Mỹ Phương là
9,8%. Phần lớn các bà mẹ đều cho rằng nên cho trẻ
bú từ 30 phút đến 2 giờ, chiếm tỷ lệ cao nhất (58,6%
và 60,2%). Vẫn còn 15,4% bà mẹ ở Phùng Chí Kiên
và 19,7% bà mẹ ở Mỹ Phương cho rằng nên cho trẻ

bú sau 2 giờ.
Nhận xét về thực hành nuôi dƣỡng chăm sóc
trẻ dƣới 2 tuổi
Về thực hành, tỷ lệ bà mẹ cho con bú ngay sau
khi sinh ở phường Phùng Chí Kiên là 25%, xã Mỹ
Phương là 10,8%. Tỷ lệ bà mẹ cho trẻ bú sau 30
phút đến 2 giờ chiếm tỷ lệ cao nhất (59% và 59,2%).
Tỷ lệ bà mẹ cho con bú sau 2 giờ ở xã Mỹ Phương
chiếm cao hơn ở phường Phùng Chí Kiên (19,7% so
với 14%), tuy nhiên sự khác biệt chưa có ý nghĩa
thống kê (P>0,05).
Nhận xét về kiến thức của bà mẹ về thời gian
cai sữa
Tại 2 địa điểm điều tra, tỷ lệ bà mẹ cho rằng nên
cai sữa cho trẻ trước 12 tháng tuổi ở phường Phùng
Chí Kiên cao hơn ở xã Mỹ Phương (21% và 8,2%).
Phần lớn các bà mẹ cho rằng nên cai sữa cho trẻ từ
12 – 17 tháng tuổi (78,1% bà mẹ phường Phùng Chí
Kiên và 66,5% ở xã Mỹ Phương). Tại phường
Phùng Chí kiên, không có bà mẹ nào cai sữa cho
con sau 24 tháng, chỉ có 6% bà mẹ ở xã Mỹ Phương
còn cho con bú sau 24 tháng.
Nhận xét về thực hành của các bà mẹ về thời
gian cai sữa
Về thực hành, tỷ lệ bà mẹ ở Phùng Chí Kiên cho
trẻ thôi bú trước 12 tháng là 49%, cao hơn ở Mỹ
Phương (24,2%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
với P<0,05. Tại 2 địa điểm điều tra, phần lớn các bà
mẹ đều cai sữa khi trẻ từ 12-17 tháng tuổi. Sau 24
tháng, số trẻ còn bú mẹ ở xã Mỹ Phương còn rất

thấp (0,7%) và ở phường Phùng Chí Kiên là 0% và
23% ở xã Mỹ Phương. Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi bị nhiễm
khuẩn hô hấp cấp là 6,6% ở phường Phùng Chí
Kiên và 9,2% ở xã Mỹ Phương.
Nhận xét về cách chăm sóc trẻ ốm (ỉa chảy
hoặc ho sốt)
Ở các 2 địa điểm nghiên cứu, khi trẻ bị ốm phần
lớn các bà mẹ không chữa gì (34,8% ở phường
Phùng Chí Kiên và 38,7% ở xã Mỹ Phương). Ngoài
ra, tỷ lệ bà mẹ không theo hướng dẫn của nhân viên
y tế còn cao, ở phường Phùng Chí Kiên là 17,4% và
28,5% ở Mỹ Phương. Tỷ lệ bà mẹ ở phường Phùng
Chí Kiên chăm sóc con theo hướng dẫn của nhân
viên y tế là 47,8%, cao hơn bà mẹ ở xã Mỹ Phương
(32,8%).
Nhận xét về cách chăm sóc trẻ khi bị tiêu chảy
Khi trẻ bị tiêu chảy, tỷ lệ các bà mẹ cho trẻ ăn
kiêng ở phường Phùng Chí Kiên và xã Mỹ Phương
đều cao (92,4% và 81,9%). Tỷ lệ không kiêng ở
phường Phùng Chí Kiên là 7,6%, thấp hơn xã Mỹ
Phương (18,1%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
với P<0,05.
Nhận xét về các loại thức ăn mà các bà mẹ
kiêng không cho trẻ ăn khi bị ỉa chảy
Khi trẻ bị ỉa chảy, loại thức ăn mà bà mẹ kiêng
cho trẻ ăn nhiều nhất là chất tanh (67,0% ở phường
Phùng Chí Kiên và 50,8% ở xã Mỹ Phương). Tiếp
theo là các chất chua cũng đuợc bà mẹ kiêng cho trẻ
ăn. Chỉ có một tỷ lệ nhỏ mà bà mẹ kiêng cho trẻ ăn
sữa (2,6% ở phường Phùng Chí Kiên và 13% ở xã

Mỹ Phương), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với
P<0,05.
Nhận xét về mối liên quan giữa học vấn của
mẹ với tỷ lệ suy dinh dƣỡng của trẻ dƣới 5
tuổi
Tỷ lệ suy dinh dưỡng dưới 5 tuổi ở phường
Phùng Chí Kiên và xã Mỹ Phương theo trình độ
học vấn của mẹ có sự khác biệt rõ rệt. Tỷ lệ suy
dinh dưỡng trẻ em của những bà mẹ có học vấn từ
cấp 1 trở xuống ở xã Mỹ Phương là 68,5% cao hơn
phường Phùng Chí Kiên (48,6). Với bà mẹ có học
vấn từ cấp 1 trở lên thì tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ
em phường Phùng Chí Kiên là 31,2% cao hơn xã
Mỹ Phương (24,2%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống
kê với P<0,05.
Nhận xét về mối liên quan giữa thời điểm ăn
sam với tỷ lệ suy dinh dƣỡng của trẻ dƣới 5
tuổi
Ở phường Phùng Chí Kiên, tỷ lệ trẻ em suy
dinh dưỡng ở nhóm ăn sam đúng thời điểm là
36,7%, thấp hơn nhóm ăn sam sớm (62,9%), sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với P<0,05. Tương tự, tại xã
Mỹ Phương tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng ở nhóm ăn
sam sớm là 85,9%, cao hơn nhóm trẻ ăn sam đúng
thời điểm một cách rõ rệt (P<0,001).
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

246

Nhận xét về kiến thức của bà mẹ về thời điểm
ăn sam
Tỷ lệ bà mẹ cho rằng nên cho trẻ ăn sam trước 4
tháng tuổi ở phường Phùng Chí Kiên là 20,2% và ở
xã Mỹ Phương là 34,1%. Tỷ lệ bà mẹ hiểu biết đúng
về thời điểm cho trẻ ăn sam ở 2 địa điểm điều tra là
79,8% ở phường Phùng Chí Kiên và 65,4% ở xã Mỹ
Phương, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với
P<0,05.
Nhận xét về thực hành cho trẻ ăn sam của bà
mẹ
Về thực hành, tỷ lệ bà mẹ cho trẻ ăn sam
trước 4 tháng ở xã Mỹ Phương cao hơn phường
Phùng Chí Kiên (39,3%), sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê với p<0,05. Tỷ lệ bà mẹ khám thai đủ 3
lần ở cả 2 nơi đều rất thấp, chỉ có 18,1% bà mẹ ở
Phùng Chí Kiên và 9,2% ở xã Mỹ Phương.
Nhận xét về tình hình theo dõi cân nặng của
bà mẹ
ở cả hai nơi, tỷ lệ bà mẹ không theo dõi cân
nặng khi mang thai là rất cao (81,8% ở phường
Phùng Chí Kiên và 89,9% ở xã Mỹ Phương). Chỉ
có 18,2% bà mẹ ở phường Phùng Chí Kiên và
10,1% bà mẹ ở xã Mỹ Phương có đi khám thai. Sự
khác biệt về tỷ lệ bà mẹ theo dõi cân nặng ở hai
nơi là không có ý nghĩa thống kê (p>0,05).
Nhận xét về thời gian nghỉ lao động trƣớc
sinh
Biểu đồ 14 cho thấy tỷ lệ bà mẹ không nghỉ
ngơi trước khi sinh con ở xã Mỹ Phương còn cao

(40,7%), ở phường Phùng Chí Kiên là 28,9%, sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với P<0,05. Thời
gian nghỉ của bà mẹ chủ yếu là từ 3-4 tuần. Tỷ lệ
nghỉ sau 1 tháng rất thấp, chỉ có 9,9% ở phường
Phùng Chí Kiên và 0,9% ở xã Mỹ Phương.
Bàn luận các yếu tố ảnh hƣởng đến tình trạng
dinh dƣỡng của trẻ em dƣới 5 tuổi
So sánh tỷ lệ cho trẻ bú sớm ngay sau sinh của
các bà mẹ vùng nghiên cứu với các số liệu tham
khảo
Năm
1991
1993
2003
2003
Vùng
HN
(17)

HN
(19)

Phường Phùng
Chí Kiên, tỉnh
Bắc Kạn
Xã Mỹ
Phương, tỉnh
Bắc Kạn
Bú mẹ
trong 1/2

giờ đầu (%)
8,0
8,4
25,0
10,8
Những cải thiện của tình hình bú mẹ chắc
chắn có vai trò ảnh hưởng của các cuộc vận động
nuôi con bằng sữa mẹ đã và đang được nhiều
ngành tham gia. Nhưng cũng phải nói đến vai trò
quyết định của nhân viên y tế, nữ hộ sinh trong
việc chủ động khuyến khích và giúp đỡ cho bà
mẹ ngay sau lúc sinh vì tại thời điểm đó bà mẹ
hoàn toàn chủ động, dễ tiếp nhận các lời khuyên
từ nhân viên y tế.
So sánh tình hình bú mẹ hoàn toàn trong 4
tháng đầu với các số liệu khảo tham khảo qua
các năm
Trong nghiên cứu của Hà Huy Khôi – Từ Giấy
1994
()
đã cho thấy rằng: ở đâu điều kiện vệ sinh môi
trường thấp kém thì tỷ lệ bệnh tật và suy dinh
dưỡng cao hơn so với nơi có điều kiện vệ sinh môi
trường tốt hơn
(24)
. Trong nghiên cứu của chúng tôi
cũng thấy rằng vấn đề vệ sinh môi trường và bệnh
tật có mối liên quan với nhau.
Qua nghiên cứu chúng tôi nhận thấy ở phường
Phùng Chí Kiên có 18% trẻ bị tiêu chảy, 6,6% trẻ bị

nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính. Còn ở xã Mỹ Phương
có 23,0% trẻ bị tiêu chảy, 9,2% trẻ bị nhiễm khuẩn
hô hấp cấp tính.
Phỏng vấn bà mẹ về cách chăm sóc trẻ khi bị
ốm thì ở phường Phùng Chí Kiên có 34,8% bà mẹ
trả lời là không đưa trẻ đi khám bệnh và 47,8% bà
mẹ không theo hướng dẫn của cán bộ y tế địa
phương. Còn ở xã Mỹ Phương có 38,7% bà mẹ
không đưa trẻ đi khám bệnh, 28,5% bà mẹ không
theo hướng dẫn của cán bộ y tế địa phương.
Các yếu tố liên quan với suy dinh dưỡng trẻ em
dưới 5 tuổi
Qua kết quả nghiên cứu chúng tôi nhận thấy tỷ
lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi ở phường
Phùng Chí Kiên và xã Mỹ Phương theo trình độ
học vấn của mẹ có sự khác biệt rõ rệt. Tỷ lệ suy
dinh dưỡng của những bà mẹ có học vấn từ cấp 1
trở xuống ở xã Mỹ Phương là 68,5% cao hơn
phường Phùng Chí Kiên (48,6%). Với bà mẹ có học
vấn từ cấp 1 trở lên thì tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em
ở phường Phùng Chí Kiên là 31,2%, cao hơn xã Mỹ
Phương (24,2%). Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê
với P<0,05.
Ở phường Phùng Chí Kiên, tỷ lệ trẻ em suy
dinh dưỡng ở nhóm ăn sam đúng thời điểm là
36,7%, thấp hơn nhóm ăn sam sớm (62,9%), sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với P<0,05. Tương tự, tại xã
Mỹ Phương tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng ở nhóm ăn
sam sớm là 85,9%, cao hơn nhóm trẻ ăn sam đúng
thời điểm một cách rõ rệt (P<0,001) (biểu đồ 20).

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

247

Về cân nặng sơ sinh, tại phường Phùng Chí
Kiên, nhóm trẻ có cân nặng sơ sinh thấp (<2.500gr)
có tỷ lệ suy dinh dưỡng là 40,0%, cao hơn nhóm trẻ
có cân nặng sơ sinh 2.500gr (12,3%), sự khác biệt
này có ý nghĩa thống kê (P<0,05). Tại xã Mỹ
Phường, nhóm trẻ có cân nặng sơ sinh thấp
(<2.500gr) có tỷ lệ suy dinh dưỡng 53,2% cao hơn
nhóm trẻ có cân nặng sơ sinh 2.500gr (19,8%), sự
khác biệt này có ý nghĩa thống kê (P<0,05).
Điều này cho thấy vấn đề chăm sóc thai có ý
nghĩa với sự phát triển không những trong thời kỳ
bào thai mà cả sự phát triển sau này của trẻ.
Chăm sóc sức khỏe khi bà mẹ mang thai và hoạt
động của y tế địa phương
Qua số liệu chúng tôi thu thập được thì vấn đề
chăm sóc bà mẹ khi mang thai ở phường Phùng
Chí Kiên và xã Mỹ Phương là tương đối tốt. Điều
này thể hiện qua số lần trung bình khám thai của bà
mẹ là 3 lần.
Đa số các bà mẹ ở phường Phùng Chí Kiên
sinh con tại cơ sở y tế chiếm 90,2%. Hoàn toàn
được các nhân viên y tế đỡ đẻ. Còn ở xã Mỹ
Phương chỉ có 42,7% bà mẹ được sinh con ở cơ sở
y tế và có 65,8% bà mẹ được nhân viên y tế đỡ đẻ.
Có tới 71,1% bà mẹ ở phường Phùng Chí Kiên

được nghỉ ngơi trước khi sinh con ở xã là 59,3%.
Nhưng kết quả nghiên cứu của chúng tôi thấy
tỷ lệ bà mẹ được uống vitamin A còn thấp mới chỉ
đạt ở mức 36,2% bà mẹ (phường Phùng Chí Kiên)
và 28,4% bà mẹ (xã Mỹ Phương). Liên quan đến
nguyên nhân này có lẽ ngoài tác động trực tiếp từ
gia đình thì vai trò tuyên truyền giáo dục của cán
bộ y tế cũng đóng vai trò đáng kể không chỉ các bà
mẹ sau khi sinh con mà cả những người thân của
họ hiểu được tác dụng của việc uống vitamin A đủ
và hợp lý sau khi sinh con đến sức khoẻ của vợ con
mình.
Chúng tôi nhận thấy rằng vai trò truyền thông
giáo dục sức khoẻ tại 2 địa điểm nghiên cứu còn
thiếu. Có 63,4% bà mẹ ở phường Phùng Chí Kiên
và 75,7% bà mẹ ở xã Mỹ Phương trong vòng 3
tháng trước thời điểm nghiên cứu nói rằng không
tham gia bất kỳ một buổi tuyên truyền giáo dục
dinh dưỡng và sức khoẻ. Do đó việc truyền thông
giáo dục dinh dưỡng cần được đẩy mạnh và phổ
biến hơn nữa tại các vùng miền núi.

So sánh thời gian cho trẻ ăn bổ sung sớm với số
liệu tham khảo

Năm 1996
Phường Phùng
Chí Kiên 2003
Xã Mỹ
Phương 2003

Tỷ lệ % trẻ ăn
bổ sung trước 4
tháng tuổi
70,9
24,0
39,5
Đó là kết quả của nhiều nghiên cứu khác nhau
đã từng được đề cập bởi tác giả Đỗ Thị Hòa
()
cho
rằng có 3 nguyên nhân cơ bản cần phải kể đến,
trong đó là:
+ Các bà mẹ hoài nghi về nguồn sữa của mình,
tự cho rằng sữa của mình không đủ để cho trẻ lớn.
+ Niềm tin của các bà mẹ về sự ưu việt của chất
bột, chất gạo, chúng giúp trẻ nhanh lớn và cứng cáp
hơn.
KẾT LUẬN
1/ Kiến thức về thực hành nuôi dưỡng và chăm
sóc trẻ dưới 5 tuổi của bà mẹ ở cả hai nơi chưa
đúng. Tỷ lệ các bà mẹ ở phường Phùng Chí Kiên có
kiến thức và thực hành tốt hơn các bà mẹ ở xã Mỹ
Phương.
2/ Tỷ lệ bà mẹ mang thai được chăm sóc tốt còn
thấp ở các 2 địa điểm nghiên cứu. Các bà mẹ mang
thai ở xã Mỹ Phưong ít đi khám thai và ít nghỉ ngơi
trước sinh hơn so với các bà mẹ mang thai ở
phường Phùng Chí Kiên.
3/ So với phường Phùng Chí Kiên, tỷ lệ sinh con
tại trạm y tế của các bà mẹ ở xã Mỹ Phương thấp,

phần lớn bà mẹ sinh con tại nhà. ở cả 2 nơi, tỷ lệ bà
mẹ được truyền giáo dục sức khoẻ trong 3 tháng
qua đều thấp.
4/ Trong 2 tuần qua, ở phường Phùng Chí Kiên
có 18% trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy và 6,6% bị nhiễm
khuẩn hô hấp cấp; trong khi các tỷ lệ này ở xã Mỹ
Phương là 23% và 9,2%. Cách chăm sóc trẻ bị tiêu
chảyt và bị ho sốt của các bà mẹ ở cả 2 nơi còn
nhiều sai sót. Xã Mỹ Phương có tỷ lệ bà mẹ mắc sai
sót trong cách chăm sóc trẻ ốm cao hơn phường
Phùng Chí Kiên.
5/ Ở cả hai nơi, có mối liên quan giữa tỷ lệ suy
dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi với học vấn của mẹ,
thời điểm ăn sam và cân nặng sơ sinh của trẻ.
Kiến nghị
1/ Cần đẩy mạnh thực hiện các chương trình
phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi
ở Bắc Kạn, nhất là vùng nông thôn, để làm giảm tỷ
lệ suy dinh dưỡng xuống cấp hơn.
2/ Cần tiếp tục nghiên cứu, phân tích sâu hơn
về các nguyên nhân và các yếu tố liên quan tới suy
dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 năm tuổi ở Bắc Kạn
cũng như ở các vùng cao miền núi phía Bắc nước ta.
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008
Nghiên cứu Y học

248

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đỗ Văn Dung (1999): Tình trạng dinh dưỡng trẻ em tuổi nhà trẻ

và các yếu tố ảnh hưởng. Luận án tiến sỹ Y học.
2. Lê Thị Khánh Hoà (1996): Đánh giá tình trạng dinh dưỡng và các
yếu tố liên quan từ 3-6 tuổi ở một quận nội thành Hà Nội. Luận án
thạc sĩ dinh dưỡng công cộng.
3. Từ Ngữ, Lê Danh Tuyên, Trần Quốc An, Phạm Văn Phú và CS
(1993). Mức tiêu thụ LTTP và tình trạng dinh dưỡng của người
H’mông ở xã vùng núi phía Bắc. Tạp chí Vệ sinh phòng dịch tập
III, số 3
4. Tổng cục Thống kê (2000) Tình trạng dinh dưỡng bà mẹ trẻ em
Việt Nam – NXB Y học.
5. UNICEF (1994): Situation analysis of women and children
Vietnam.
6. UNICEF (1994). State of world children
7. WHO (1995). Measuring change in nutrition status
8. WHO (1995): Nutrition highlights of recent activities of world and
plan of action for nutrition.