Quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện lục yên, tỉnh yên bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LƯƠNG BÌNH NGHINH

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG LỰC
TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn: TS. Lê Thị Phương Hoa

THÁI NGUYÊN - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học
sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái” được
thực hiện từ tháng 8 năm 2020 đến tháng 5 năm 2021. Luận văn sử dụng những
thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số
liệu đã được phân tích, tổng hợp, xử lí và đưa vào luận văn đúng quy định.
Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn
toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Nếu phát hiện
có vấn đề sai trái tơi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021
Tác giả luận văn
Lương Bình Nghinh

i


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành được luận văn, với tình cảm chân thành tác giả xin bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo -Tiến sĩ Lê Thị Phương Hoa - người trực tiếp
tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Xin
chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, Ban giám hiệu Trường Đại học Thái
Nguyên, khoa Sau đại học, tập thể các thầy cô giáo giảng dạy lớp Cao học
Quản lý giáo dục K27 đã quan tâm, tận tình giảng dạy, tạo điều kiện thuận lợi
và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Xin cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy, cô giáo, các em học sinh, phụ
huynh học sinh bán trú các trường Trung học cơ sở Phúc Lợi; Trung học cơ sở
Động Quan huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái cùng bạn bè đồng nghiệp đã đóng góp
ý kiến, động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song trong quá trình nghiên cứu và thực
hiện luận văn khơng thể tránh khỏi những hạn chế, sai sót; tác giả kính mong
nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để
kết quả nghiên cứu được hoàn thiện hơn.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2021
Tác giả luận văn
Lương Bình Nghinh

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan ........................................................................................................ i
Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii

Mục lục ............................................................................................................... iii
Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. iv
Danh mục các bảng.............................................................................................. v
MỞ

ĐẦU

......................................................................................................
........1
1. Lý do chọn đề tài
.............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu
.......................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên
cứu.................................................................3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
......................................................................................4
5. Giả thuyết khoa
học.........................................................................................4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
..........................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu
.................................................................................5
8. Cấu trúc luận văn
.............................................................................................6
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
NĂNG LỰC TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

........................................................................7

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên
cứu.......................................................................7

iii


1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho người học
.........7
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự học,
tự chủ cho người học
...............................................................................11
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
............................................................13
1.2.1. Quản lí
.....................................................................................................
13
1.2.2. Năng lực, năng lực tự chủ, tự học
...........................................................15
1.2.3. Học sinh bán trú cấp
THCS.....................................................................19
1.2.4. Giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở trường trung
học cơ sở
...............................................................................................
...20

iii


1.2.5. Quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán
trú ở trường trung học cơ

sở......................................................................22
1.3. Một số vấn đề lý luận về hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học
cho học sinh bán trú ở trường trung học cơ
sở........................................23
1.3.1. Đặc điểm của học sinh bán trú ở trường trung học cơ
sở........................23
1.3.2. Mục tiêu hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học
sinh bán trú trường trung học cơ
sở.........................................................24
1.3.3. Nội dung hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học sinh
bán trú trường trung học cơ sở
................................................................25
1.3.4. Phương pháp giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học sinh bán
trú......26
1.3.5. Hình thức giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán
trú...........28
1.4. Một số vấn đề lí luận về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,
tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
......................29
1.4.1. Lập kế hoạch quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học
cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
.................................29
1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho
học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
........................................30
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho
học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
........................................32
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự
học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ

sở...........................33
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,
tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
......................35
iv


1.5.1. Các yếu tố khách
quan.............................................................................35
1.5.2. Các yếu tố chủ
quan.................................................................................36
Kết luận chương
1..............................................................................................37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG LỰC
TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ...........................39

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng
................................................................39


2.1.1. Mục tiêu khảo
sát.....................................................................................39
2.1.2. Khách thể khảo
sát...................................................................................40
2.1.3. Nội dung khảo sát
....................................................................................40
2.1.4. Phương pháp khảo sát và xử lí kết
quả....................................................40
2.2. Kết quả khảo sát

.........................................................................................41
2.2.1. Thực trạng hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh
bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái
......41
2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục lực tự chủ, tự học cho học sinh
bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái
..........52
2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục
năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học
cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái
........................................................62
2.4. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động quản lý hoạt động giáo dục năng
lực tự chủ, tự học đối với học sinh bán trú ở các trường THCS huyện
Lục Yên, tỉnh Yên
Bái..................................................................65
Kết luận chương
2..............................................................................................66
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG LỰC
TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC YÊN, TỈNH YÊN BÁI ...........................68

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp
....................................................................68
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích
.........................................................68
3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển
.........................................................68


3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn

............................................................................69
3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ
.............................................................................69
3.1.5. Đảm bảo tính khả thi và hiệu
quả............................................................69
3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học
cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên,
tỉnh
Yên Bái
..............................................................................................
......70
v


3.2.1. Đổi mới cơng tác quản lí, tăng cường ứng dụng các phần mềm hỗ
trợ công tác quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho
học sinh bán trú
.......................................................................................70
3.2.2. Bồi dưỡng cho giáo viên kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục năng
lực tự chủ, tự học cho học sinh ở trường THCS có học sinh bán
trú......72
3.2.3. Tăng cường quản lý đối với các hoạt động giáo dục năng lực tự
chủ, tự học đối với học sinh bán trú
........................................................73
3.2.4. Đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục năng lực
tự chủ, tự học cho học sinh bán trú
.........................................................76
3.2.5. Trang bị đầy đủ các điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động
giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán
trú............................80

3.3. Mối quan hệ giữa các nhóm biện
pháp.......................................................82
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
......83
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm
............................................................................84
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm
...........................................................................84
3.4.3. Nội dung khảo nghiệm
............................................................................84
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm
......................................................................85
3.4.5. Kết quả khảo
nghiệm...............................................................................85
Kết luận chương
3..............................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

.....................................................................90
TÀI LIỆU THAM
KHẢO ..................................................................................95


PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

CBQL

Cán bộ quản lí

2

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

3

ĐBKK

Đặc biệt khó khăn

4

ĐTB

Điểm trung bình

5

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

6

GV

Giáo viên

7

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

8

HS

Học sinh

9

TCN

Trước công nguyên

10

PHHS

Phụ huynh học sinh

11

THCS

Trung học cơ sở

12

THPT

Trung học phổ thơng

13

QTSP

Q trình sư phạm

14

QTGDTT

Q trình giáo dục tổng thể

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mục tiêu của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho
học sinh của cán bộ, giáo viên, nhân viên ....................................... 42
Bảng 2.2. Thực trạng nội dung của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và
tự học cho học sinh .......................................................................... 44
Bảng 2.3. Thực trạng phương pháp của hoạt động giáo dục năng lực tự chủ
và tự học cho học sinh bán trú ở trường THCS............................... 46
Bảng 2.4. Thực trạng hình thức giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học
sinh bán trú THCS ........................................................................... 48
Bảng 2.5. Thực trạng kết quả của học động giáo dục năng lực tự chủ và tự
học cho học sinh bán trú THCS....................................................... 50
Bảng 2.6. Thực trạng lập kế hoạch quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ
và tự học cho học sinh bán trú và hiệu quả thực hiện ở các trường
trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái .................... 53
Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục năng lực tự chủ
và tự học cho học sinh bán trú và hiệu quả thực hiện ở các trường
trung học cơ sở..................................................................... 56
Bảng 2.8. Thực trạng chỉ đạo thực hiện các hoạt động giáo dục năng lực tự chủ
và tự học cho HS bán trú ở các trường THCS huyện Lục Yên,
tỉnh Yên Bái ............................................................................ 58
Bảng 2.9. Thực trạng kiểm tra các hoạt động giáo dục năng lực tự chủ và tự học
cho HSBT ở các trường THCS huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái
..............61
Bảng 2.10. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý, giáo dục
hoạt động năng lực tự chủ và tự học cho học sinh bán trú ở trường
trung học cơ sở..................................................................... 63
Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lí hoạt động
quản lí giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho HSBT.................... 86

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã nêu lên 5 phẩm chất và các
năng lực cần hình thành, phát triển ở học sinh đó là: Về phẩm chất: Yêu nước;
Nhân ái; Chăm chỉ; Trung thực, kỷ luật, trách nhiệm. Về năng lực: Năng lực
tực chủ và tự học; Năng lực giao tiếp và hợp tác; Năng lực giải quyết vấn đề và
sáng tạo ngồi ra cịn có các năng lực chun mơn được hình thành qua các
mơn học như: Năng lực tính tốn; Năng lực ngơn ngữ; Năng lực tìm hiểu tự
nhiên; Năng lực tìm hiểu xã hội; Năng lực tin học... Các phẩm chất và năng lực
đều rất quan trọng đối với học sinh giúp các em dần hình thành và phát triển.
Mặt khác học sinh trung học cơ sở là thời kì quá độ từ trẻ em sang người
lớn, là giai đoạn hình thành những giá trị nhân cách, giàu mơ ước, thích tìm tịi,
khám phá song thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị
lôi kéo và dễ bị kích động… Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ
chế thị trường đi đôi với sự bùng nổ công nghệ thông tin, thế hệ trẻ thường
xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực, họ ln bị
đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó
khăn, thử thách, những áp lực tiêu cực. Điều này làm cho thế hệ trẻ có nhiều
biểu hiện nhận thức lệch lạc và sống xa rời các giá trị đạo đức truyền thống, có
thể bị lơi cuốn vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, lối sống ích kỉ, lai căng, thực
dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách đặc biệt khi các em phải vào ở
trong trường trong suốt thời gian đi học, khơng có sự quản lí của cha mẹ. Mặt
khác đối với học sinh các trường trung học cơ sở vùng đặc biệt khó khăn, các
em hầu hết là con em các dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa đến học và tham
gia các hoạt động tại trường mang theo rất nhiều tập tục lạc hậu, thiếu kĩ
năng thực hành, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng đối phó

với những khó khăn trong cuộc sống, kĩ năng tự bảo vệ bản thân, kĩ năng tham
gia sử dụng mạng xã hội. Vì vậy địi hỏi phải trang bị và rèn luyện những kỹ

1


năng sống cơ bản, cần thiết giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối
với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và tổ quốc; giúp các em có khả
năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan
hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn,
hài hoà và lành mạnh, để các em có thể tự tin tham gia vào cuộc sống đa dạng
hiện nay và thích nghi với những thay đổi của xã hội.
Yên Bái là tỉnh trung du miền núi, đồng bào dân tộc chiếm tỉ lệ tương đối
nhiều và cịn duy trì nhiều tập tục lạc hậu. Tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh
những năm gần đây có nhiều có nhiều chuyển biến, đời sống của nhân dân
ngày một nâng lên. Tuy nhiên sự chênh lệch giữa các vùng miền vẫn còn nhiều
khoảng cách. Con em của đồng bào đa số lớn lên theo cách tự do nhất, khơng
có bất cứ một sự uốn nắn nào để hình thành thói quen làm việc và học tập khoa
học. Các em có thói quen trong gia đình thích làm gì thì làm, thích đi học thì đi,
thích nghỉ học thì nghỉ một cách tự do khơng có sự can thiệp của gia đình.
Đến nay số lượng học sinh bán trú cấp trung học cơ sở được ở trong
trường trong toàn huyện lên tới 419 em, đây là một khó khăn rất lớn đối với đội
ngũ quản lí, giáo viên các trường có học sinh bán trú do khơng được hưởng các
chế độ của trường phổ thông dân tộc bán trú nhưng phải làm công việc của
trường phổ thông dân tộc bán trú.Học sinh bán trú trong trường trung học cơ sở
huyện Lục Yên, ngoài thời gian lĩnh hội kiến thức trên lớp, các em còn tham
gia nhiều hoạt động như học tập, vui chơi và những hình thức sinh hoạt khác
trong mơi trường gia đình, mơi trường xã hội, môi trường mạng xã hội một
cách tự do mà khơng có sự quản lí của người lớn. Những hoạt động đó có ảnh
hưởng rất nhiều đến việc hình thành và phát triển nhân cách các em. Do đó,

trách nhiệm trong công tác giáo dục tự quản để học sinh biết sắp xếp thời gian
một cách hợp lí là hết sức quan trọng và cần thiết, đặc biệt đối với học sinh bán
trú, khi các em xa sự quản lí, bao bọc của gia đình.
Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở huyện Lục
Yên đều đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn. Tuy nhiên, việc giáo dục cho học

2


sinh bán trú năng lực tự chủ, tự học còn nhiều hạn chế, chưa đạt hiệu quả như
mong muốn do nhiều nguyên nhân khác nhau như: một bộ phận giáo viên chủ
nhiệm lớp không biết tiếng dân tộc, chưa nắm được phong tục, tập quán cũng
như tâm, sinh lí đối với học sinh dân tộc; Một số giáo viên chủ nhiệm lớp đề
cao dạy kiến thức trên lớp, chưa coi trọng việc giáo dục toàn diện, rèn luyện
các kĩ năng khác cho học sinh; một bộ phận khác giáo dục học sinh theo kinh
nghiệm, thiếu lí luận, vận dụng cịn máy móc, cứng nhắc trong nhiều tình
huống dẫn đến hiệu quả chưa cao. Ngồi ra, cịn có ngun nhân liên quan đến
yếu tố biện pháp, cách thức quản lý của cán bộ quản lý đôi khi chưa thực sự
khoa học.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lí hoạt động
giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học
cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái” làm luận văn tốt nghiệp cao học, chuyên
ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động
giáo dục năng lực Tự chủ, tự học của học sinh bán trú cấp trung học cơ sở
huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động
giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ
sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện cho học sinh bán trú cấp THCS trên địa bàn huyện.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở
trường trung học cơ sở.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học
sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

3


4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý giáo dục năng lực tự chủ, tự học
cho học sinh bán trú ở trường trung học cơ sở.
4.2. Phân tích, đánh giá, khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục
năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở
huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,
tự học cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh
Yên Bái.
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học của học sinh
bán trú tại các trường THCS huyện Lục Yên những năm gần đây đã được quan
tâm và đạt được một số thành cơng nhất định song bên cạnh đó vẫn còn bộc lộ
nhiều hạn chế do những nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân từ
yếu tố biện pháp quản lý chưa phù hợp. Nếu đề xuất được các biện pháp quản
lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học của học sinh bán trú phù hợp với
đặc trưng của trường trung học cơ sở có học sinh bán trú sẽ góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh của huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn về khách thể điều tra: Đề tài nghiên cứu trên tổng số khách
thể là 12 cán bộ quản lý, 48 giáo viên, 10 học sinh và 210 phụ huynh học sinh
bán trú.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Huyện Lục n có 17 trường bán
trú, song trong khn khổ đề tài này chúng tôi chỉ nghiên cứu tại hai trường là
Trung học cơ sở Phúc Lợi và Trung học cơ sở Động Quan vi đây là hai trường
trung học cơ sở độc lập, có một cấp học khơng phải trường liên cấp nên có
những đặc điểm tương đồng, thuận lợi trong nghiên cứu.

4


7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, phân tích tài liệu về quản lí giáo dục, quản lí hoạt động tự
chủ, tự học, giáo dục kỹ năng sống, phong tục tập quán, đặc trưng văn hóa, đặc
điểm tâm sinh lí của học sinh dân tộc vùng đặc biệt khó khăn các tài liệu liên
quan đến chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; các văn bản chỉ đạo,
triển khai của Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND huyện Lục Yên, phòng Giáo dục
và Đào tạo huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
Trên cơ sở đó tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa
tài liệu để xây dựng khung lý luận nền tảng cho vấn đề nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động của học sinh bán
trú cấp trung học cơ sở như: Hoạt động lao động, vệ sinh; Hoạt động tự học;
Hoạt động tập luyện thể dục thể thao; Hoạt động giao tiếp; Hoạt động học tập
trên lớp; Hoạt động ăn, uống hàng ngày...
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Chúng tôi xây dựng phiếu
hỏi dành cho CBQL, GVCN, HS, phụ huynh học sinh bán trú cấp trung học cơ
sở để tìm hiểu thực trạng quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học

cho học sinh bán trú.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Chúng tôi phỏng vấn CBQL, GVCN, HS
bán trú, phụ huynh học sinh bán trú để có thơng tin nhằm phân tích sâu thực
trạng quản lí hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho học sinh bán trú
cấp trung học cơ sở và thực trạng quản lí hoạt động tự chủ, tự học của giáo viên
các trường có học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở.
7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Tham khảo ý kiến của lãnh
đạo, các chuyên gia, chuyên viên của Phòng giáo dục- Đào tạo huyện Lục Yên,
cán bộ quản lý học sinh bán trú để có thêm thơng tin tin cậy đảm bảo tính
khách quan của kết quả nghiên cứu.

5


2.7.5. Phương pháp khảo nghiệm: Tiến hành khảo nghiệm nhận thức về
các biện pháp quản lý đã đề xuất để khẳng định tính cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp đó.
7.3. Phương pháp xử lí thơng tin
Phương pháp thống kê trong toán học: Sử dụng phương pháp thống kê
trong tốn học để xử lí và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục
luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ,
tự học cho học sinh bán trú ở trường trung học cơ sở.
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, học
cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự chủ, tự học
cho học sinh bán trú ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

6


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NĂNG LỰC
TỰ CHỦ, TỰ HỌC CHO HỌC SINH BÁN TRÚ Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục năng lực tự chủ, tự học cho người học
Trong lịch sử phát triển của giáo dục, tự học là vấn đề luôn được quan
tâm nghiên cứu cả về lý luận cũng như thực tiễn. Song ở mỗi giai đoạn lịch sử,
vấn đề tự học được đề cập đến ở những góc độ khác nhau.
Thời cận đại, nhà sư phạm lỗi lạc người Tiệp Khắc J. A. Komensky
(1592 - 1670) đã khẳng định: “Khơng có khát vọng học tập thì khơng thể trở
thành tài năng”. Năm 1657, ơng đã hồn thành tác phẩm "Khoa sư phạm vĩ đại”
trong đó nêu rõ: “Việc học hành, muốn trau dồi kiến thức vững chắc không thể
làm một lần mà phải ơn đi ơn lại, có bài tập thường xuyên phù hợp với trình
độ” [26].
Trong giai đoạn hiện đại, các nhà giáo dục học đi sâu nghiên cứu khoa
học giáo dục và đã khẳng định vai trò to lớn của tự học. Trong tác phẩm “Tự
học như thế nào" của N. A. Rubakin (1862 - 1946) do Nguyễn Đinh Khơi dịch,
đã tập trung trình bày nhiều vấn đề về các phương pháp tự học, các phương
pháp sử dụng sách.
Tylor Burrow, Thomas Hamilton đã nghiên cứu việc khuyến khích sinh
viên phát huy năng lực tự chủ, tự học tiếng Anh thông qua việc sử dụng danh
mục đầu tư tự học. Những người tham gia gồm 51 sinh viên dự bị thạc sĩ đến từ
Myanmar, những sinh viên sắp bắt tốt nghiệp tại một trường đại học sử dụng
tiếng Anh là ngôn ngữ giảng dạy. Các tác giả đã đề xuất một số khuyến nghị để
nâng cao khả năng tự chủ và hiệu quả tự học của sinh viên đối với môn tiếng
Anh như: Sinh viên cần lập bản kế hoạch tự học và được thông qua bởi giáo

viên hướng dẫn; Sử dụng kỹ thuật số trong việc khai thác các tư liệu phục vụ

7


việc tự học; Người học cần tạo ra một sản phẩm dựa trên hoạt động tự học của
bản thân; Người học tự chủ trong việc trình bày về sản phẩm cũng như quá
trình tự học của mình [31].
Muhammad U Farooq đã nghiên cứu trên mẫu gồm 60 giáo viên và 300
sinh viên về những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tự chủ của học sinh. Các
phát hiện cho thấy rằng giáo viên nhận thức được khái niệm về quyền tự chủ
của người học nhưng không phải mọi giáo viên đều tổ chức cho người học thực
hành để phát triển khả năng tự chủ do hạn chế về chương trình học và cơ sở vật
chất. Mặt khác, nhiều học sinh muốn trở thành người giỏi nhất trong lớp nhưng
lại thiếu động lực và sự rèn luyện để trở thành người học tự chủ. Các kết quả
nghiên cứu cho thấy sự cần thiết của việc dạy học sinh biết đặt mục tiêu học tập
vào đầu học kỳ bởi giáo viên. Học sinh nên biết những gì cần học, tại sao họ
học và cách học giúp họ thu nhận thông tin, chiến lược và kỹ năng mới. Điều
này sẽ làm cho học sinh có động lực cao, định hướng mục tiêu, tổ chức tốt và
tận dụng mọi cơ hội để cải thiện năng lực ngơn ngữ, năng lực tự học và tăng
tính tự chủ cho bản thân [27].
Dimitrios Thanasoulas đã chỉ ra rằng sự tự chủ của người học là một quá
trình năng động lâu dài có thể chấp nhận được các can thiệp giáo dục chứ
không phải là một sản phẩm tĩnh. Bên cạnh đó, điều thấm nhuần trong nghiên
cứu này là niềm tin rằng 'để giúp người học kiểm soát tốt hơn việc học của
mình, điều quan trọng là phải giúp họ nhận thức và xác định các chiến lược mà
họ đã sử dụng hoặc có thể sử dụng. Ở bất kỳ mức độ nào, cá nhân người học có
sự khác nhau về thói quen học tập, sở thích, nhu cầu, động cơ và phát triển các
mức độ độc lập khác nhau trong suốt cuộc đời của họ. Người học bước vào tình
huống học tập cần có kiến thức và kỹ năng để lập kế hoạch, theo dõi và đánh

giá việc học của mình để đưa ra quyết định về nội dung hoặc mục tiêu học tập.
Tuy nhiên, sự tự chủ của người học địi hỏi người học phải có khả năng đánh
giá mọi tình huống mà họ gặp phải và vạch ra ranh giới ở bất kỳ điểm mâu

8


thuẫn hoặc thiếu sót nào trong các tổ chức và xã hội nói chung. Cần phải có
một giáo viên hỗ trợ các nguồn lực, tài liệu và phương pháp cho phù hợp với
nhu cầu của người học. Quyền tự chủ của người học bao gồm việc nhận thức và
xác định các chiến lược, nhu cầu và mục tiêu của người học, đồng thời có cơ
hội xem xét và đổi mới các phương pháp tiếp cận và quy trình để việc học tập
đạt được kết quả tối ưu [21].
Hedayat Mahmoudi, Masoud Asadi cho rằng trong số các yếu tố ảnh
hưởng đến việc học của người học, tính tự chủ, hiệu quả tự học của bản thân và
tư duy phản biện được cho là quan trọng hàng đầu. Mục đích của nghiên cứu
này là để điều tra mối quan hệ giữa tính tự chủ, hiệu quả tự học của bản thân và
tư duy phản biện của những người học ở Iran. Kết quả của nghiên cứu chỉ ra
rằng giữa các yếu tố này có mối quan hệ tích cực và có ý nghĩa. Để phát triển
và tích hợp khả năng tự chủ, hiệu quả tự học của bản thân và khả năng tư duy
phản biện cần thúc đẩy nâng cao nhận thức của người học đối với việc học,
giúp người học hướng tới sự tự thay đổisửa chữa, tự chủ, tư duy phản biện và
học tập có ý nghĩa [25].
Về vấn đề giáo dục năng lực tự chủ và tự học cho học sinh, tác giả
Evelyn N, Jude. C, Jude C. Enebechi, Amelia N. Odo trong nghiên cứu của
mình đã cho thấy mức độ tự chủ của sinh viên thấp hơn so với mức khuyến
nghị. Có sự khác biệt đáng kể về mức độ tự chủ trong học tập của học sinh nam
và học sinh nữ. Học sinh nam có mức độ tự chủ cao hơn. Mức độ tự chủ học
tập của học sinh được cải thiện khi họ nâng cao khả năng tự kiểm sốt và có
cuộc sống lành mạnh. Các nhà giáo dục nên sử dụng chiến lược nâng cao khả

năng tự kiểm soát của học sinh để nâng cao mức độ tự chủ trong học tập của
học sinh [22].
Nofziger, S. đã phát hiện ra rằng những bà mẹ có khả năng tự kiểm soát
thấp thực sự sẽ sinh ra những đứa trẻ có khả năng tự kiểm sốt thấp. Phân tích
cho thấy rằng sự tự chủ của người mẹ ảnh hưởng đến việc lựa chọn hình phạt
của cơ ấy, cũng như có tác động vừa phải đến cách cơ ấy giám sát con mình.

9


Đổi lại, sự giám sát cao hơn và một số lựa chọn hình phạt ảnh hưởng đến sự
phát triển tự chủ ở trẻ. Do đó, nghiên cứu này cung cấp một phần quan trọng về
sự ảnh hưởng trong phương pháp giáo dục tính tự chủ cho con phụ thuộc nhiều
vào tính tự của chính người mẹ [28].
Ở Việt Nam, hoạt động tự học chỉ thực sự được chú ý và quan tâm dưới
nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh - Vị lãnh tụ kính yêu của
dân tộc Việt Nam là một tấm gương sáng về tinh thần tự học. Tư tưởng của
Người về giáo dục đã được vận dụng, quán triệt trong các Nghị quyết của
Đảng. Nghị quyết Hội nghị lần thứ II - BCH TW Đảng khoá VIII đã khẳng
định: “Đổi mới phương pháp dạy học... nâng cao khả năng tự học, tự nghiên
cứu của người học" [1].
Từ quan điểm chỉ đạo trên, để khơng ngừng nâng cao chất lượng giáo
dục, nhiều cơng trình nghiên cứu khoa học về tự học đã hoàn thành như: "Q
trình dạy “Tự học" do Nguyễn Cành Tồn chủ biên [12] và các tác giả, “Tổ
chức dạy học cho học sinh dân tộc miền núi" [11] của tác giả Phạm Hồng
Quang đã đề cập và đi sâu nghiên cứu về việc phát triển tính tích cực và tính tự
lực của học sinh miền núi trong quá trình tổ chức dạy học.
Phan Thi Thu Nga trong cơng trình của mình đã tập trung nghiên cứu tự
đánh giá của giáo viên và học sinh về khả năng tự chủ của họ. Bảng câu hỏi
gồm 30 mục với 5 chủ đề con như nhận thức về bản thân, nhận thức về chủ đề,

nhận thức về q trình kiểm tra, tính độc lập của thói quen học tập. Nghiên cứu
được sử dụng như một công cụ để tự đánh giá, thu thập dữ liệu. Các phát hiện
chỉ ra rằng một người học tự chủ nên có những phẩm chất cá nhân quan trọng
như trách nhiệm, động lực và sự tự tin. Điều đó đã giúp họ trở nên tự chủ trong
học tập. Người học tự chủ nên sở hữu hai yếu tố: tính độc lập trong học tập và
thói quen học tập [7].
Như vậy, vấn đề tự chủ, tự học của học sinh, sinh viên đã được nhiều
nhà khoa học, nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau.

10


Trong các cơng trình nghiên cứu, các tác giả đã chỉ rõ vai trò, tầm quan trọng
của hoạt động tự học, biện pháp sư phạm của người thầy nhằm hướng dẫn cho
người học phương pháp tự học, hình thành ở người học kỹ năng tự học. Đồng
thời cũng đề ra một số biện pháp tổ chức, quản lý hoạt động tự học của học
sinh, sinh viên.
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục năng lực tự học, tự
chủ cho người học
Evrim Ustunluoglu đã điều tra nhận thức của sinh viên và giáo viên đại
học về trách nhiệm và khả năng liên quan đến học tập tự chủ và các hoạt động
tự quản cả trong và ngoài lớp học. Kết quả cho thấy học sinh cho rằng họ
không chịu trách nhiệm về việc học của mình mặc dù họ có khả năng, mà trách
nhiệm thuộc về giáo viên của họ. Nghiên cứu này gợi ý rằng cả sinh viên và
giáo viên cần nhận thức được sự cần thiết của tính độc lập đối với người học.
Do đó, nhà trường cần phải nghĩ đến việc đưa một chương trình đào tạo về việc
học tự chủ vào giảng dạy cho học sinh [23].
Chan Victoria đã tập trung vào quan điểm của giáo viên về vai trò và
trách nhiệm của họ đối với khả năng ra quyết định của học sinh. Kêt quả nghiên
cứu cho thấy, giáo viên tự nhận thấy mình có trách nhiệm hơn đối với các khía

cạnh phương pháp luận của việc học ngôn ngữ và thúc đẩy học sinh có trách
nhiệm kiểm tra đánh giá việc học của họ. Song giáo viên cũng cho rằng họ ít
chịu trách nhiệm đối với việc tham gia các hoạt động bên ngoài lớp và sự tiến
bộ của học sinh khi ra khỏi lớp. Bài báo hướng đến việc cần giáo dục cho học
sinh khả năng tự chủ, tự chịu trách nhiệm với bản thân cả khi ở trường và ngoài
nhà trường [20].
Barbara McCombs nghiên cứu việc thiết lập mối quan hệ tích cực giữa
giáo viên và học sinh trong việc tạo ra môi trường học tập hiệu quả. Với quan
điểm tất cả vì người học, giáo viên có thể giúp người học có trách nhiệm với
việc học của mình ở trường và trong cuộc sống. Bằng cách giải quyết các nhu

11


cầu học tập của học sinh và điều chỉnh các hành vi tiêu cực từ một nơi đáng tin
cậy có thể giúp học sinh đưa ra những lựa chọn tốt hơn trong q trình học tập
cũng như bên ngồi lớp học. Những phương pháp lấy người học làm trung tâm
này giúp học sinh ứng phó tốt hơn với áp lực tiêu cực từ bạn bè và bắt nạt trong
suốt hành trình của bất kỳ người học nào thơng qua hệ thống học tập [19].
Tác giả Hayo Reinders nhấn mạnh tầm quan trọng của cá nhân người học
trong việc định hướng q trình học tập của chính họ cả bên trong và bên ngoài
lớp học; Đồng thời, khám phá một số khía cạnh giảng dạy của người giáo viên
liên quan đến sự phát triển về quyền tự chủ của người học và đề xuất một
khung kỹ năng giáo viên có thể sử dụng để hướng dẫn người học phát triển
tính tự chủ trong thực hiện nhiệm vụ học tập [30].
Ali Merc điều tra những tác động có thể có của việc đào tạo về quyền tự
chủ của người học đối với thói quen học tập của sinh viên đại học năm thứ
nhất. Các phát hiện đã nhấn mạnh tác động của việc giáo dục khả tự chủ của
người học đối với việc giảm bớt sự lo lắng của sinh viên khi giải quyết công
việc ở trường của họ. Nghiên cứu cũng đề xuất một chương trình đào tạo về

quyền tự chủ của người học, đặc biệt là đối với những sinh viên sẽ trở thành
những giáo viên trong tương lai [18].
Ở Việt Nam, nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục có các tác giả
sâu; Tác giả Nguyễn Thanh Hoa đã nghiên cứu cơ sở lí luận về quản lí giáo dục
năng lực tự chủ cho học sinh tại trường tiểu học theo Chương trình giáo dục
phổ thơng năm 2018. Đánh giá thực và đề xuất biện pháp quản lí giáo dục năng
lực tự chủ cho học sinh tại trường tiểu học trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành
phố Hà Nội theo Chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018[3].
Tác giả Trần Duy Hưng đi sâu phân tích thực trạng quản lý giáo dục kỹ
năng tự chủ cho học sinh là người dan tộc thiếu số. Việc rèn luyện kỹ năng tự
chủ trong các nhà trường địi hỏi phải có nội dung chương trình, hình thức và
phương pháp tổ chức phù hợp. Đòi hỏi trách nhiệm của cả hệ thống giáo dục

12