Rèn luyện kĩ năng làm văn miêu tả cảnh văn 6 nh 2016 2017

MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP RÈN KỸ NĂNG VIẾT VĂN TẢ CẢNH
CHO HỌC SINH LỚP 6 Ở TRƯỜNG THCS TRƯỜNG LONG HỊA
1. Lời nói đầu
1.1. Lý do chọn đề tài:
Văn học là một bộ môn nghệ thuật sáng tạo, ngôn từ đầy giá trị. Có thể coi
mỗi một tác phẩm văn học là một viên ngọc trong cuộc sống, nó bay bổng tạo nên
những khúc nhạc làm cho cuộc sống đời thường thêm chất thơ. Vậy làm thế nào
cho học sinh mình cảm nhận được chất thơ của cuộc sống đời thường để rồi từ đó
các em nói ra, viết ra những điều mà các em đã học, đã cảm nhận trong cuộc sống
xung quanh thường ngày, tự các em tạo nên những tác phẩm nghệ thuật giá trị ?
Tôi nghĩ đó là một việc làm mà mỗi thầy cơ giáo đang tìm cách đi nhẹ nhàng nhất
và có hiệu quả nhất cho riêng mình.
Đối với mơn ngữ văn, giữa học và làm là cả một thao tác, một khoảng cách
khó. Riêng làm văn, địi hỏi các em phải có cách viết già dặn hơn, sinh động hơn
và đặc biệt trong văn tả cảnh phải có hình ảnh sống động, thuyết phục lịng người.
Điều đó khơng thể đi từ lý thuyết sang thực hành ngay được, bởi cảm nhận của
các em còn đơn giản, cụ thể, vốn từ, vốn hiểu biết phần nhiều cịn nghèo nàn…do
vậy mà các em chưa có nhiều vốn từ, tính hình ảnh, sáng tạo nghệ thuật trong viết
văn.
Thực tế các em đã quá quen với việc thực hành viết văn dạng văn bản mẫu
và tái tạo văn bản tương tự mẫu ở bậc tiểu học. Cho nên việc sáng tạo một văn
bản nghệ thuật đối với các em học sinh lớp 6 là việc làm vô cùng khó khăn và ít
có hứng thú. Hơn nữa sự say mê đọc tư liệu văn học của các em học sinh bây giờ
quả là ít ỏi, hầu như là khơng có bởi những thơng tin hiện đại: Hoạt hình, truyện
tranh, đặc biệt là dịch vụ In-tơ-nét tràn lan, điện thoại thơng minh đã cuốn hút
lịng trẻ. Điều đó đương nhiên làm nghèo nàn vốn ngôn từ nghệ thuật quý giá của
văn học trong mỗi học sinh.
Từ những cơ sở trên, tơi thiết nghĩ: Q trình rèn kỹ năng viết văn tả cảnh
cho học sinh khối 6 là một việc làm thiết thực, chúng ta phải hướng cho các em
1

làm và làm một cách kiên trì, lâu dài, cặn kẽ để có hiệu quả tốt nhất. Bởi chính
suy nghĩ ấy, tôi đã rút ra được một số phương pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh
cho học sinh lớp 6 và đây cũng là lý do tôi chọn đề tài này.
1.2. Phạm vi của đề tài:
Đến với đề tài này, tôi tập trung vào một số phương pháp rèn kỹ năng nhằm
giúp những em học sinh lớp 6 tại trường Trung học cơ sở Trường Long Hòa ngại
học, ngại viết, chưa biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài, chưa biết cách
tìm ý, lập ý, chưa có kỹ năng diễn đạt tốt, chưa xây dựng và liên kết đoạn văn tốt
trong bài văn tả cảnh để có hướng làm bài được tốt hơn và mang lại những tác
phẩm nghệ thuật có giá trị.
2. Thực trạng
Qua thực tế, bản thân tôi nhận thấy kỹ năng viết văn tả cảnh của các em học
sinh còn rất hạn chế, phần lớn là những em học sinh có học lực yếu kém. Cụ thể
nhất là qua kết quả bài viết số 5 trong học kì II, năm học 2014-2015 ở các lớp
6/1, 6/3 như sau:
Lớp
6/1
6/3

TSHS
28(100%)
31 (100%)

Giỏi
1 (3,6%)
2 (6,5%)

Khá
1 (3,6%)

3 (9,7%)

Trung bình
17(60,7%)
16 (51,6%)

Yếu
7 (25%)
6 (19,3%)

Kém
2(7,1%)
4 (12,9%)

Hiện nay, chương trình cấp I, II khá nặng nhưng thời lượng dành cho phân
môn tập làm văn viết về văn tả cảnh lại rất ít, vì vậy mà đa số các em thường làm
theo những bài văn mẫu hoặc chỉ viết theo dàn bài mà giáo viên đã hướng dẫn
lập. Bên cạnh đó, thầy cơ cũng khơng có nhiều thời gian để hướng dẫn và kiểm tra
sát từng em học sinh.
Từ tình hình trên, tơi đã thống kê, tìm hiểu nguyên nhân. Sau khi đã xác
định nguyên nhân, tôi đã đưa ra những phương pháp tốt nhất nhằm giúp học sinh
rèn được những kỹ năng viết văn tả cảnh. Theo tơi, ngun nhân có nhiều nhưng
tập trung một số nguyên nhân cơ bản sau đây:
- Một số học sinh vì lười học, ngại học, chán học văn và chưa thực sự có
hứng thú với mơn học nên không chuẩn bị tâm thế tốt cho giờ học văn;
2


- Sự say mê đọc tư liệu văn học còn rất hạn chế, cách cảm nhận của các em
cũng còn đơn giản, cụ thể, vốn từ, vốn hiểu biết phần nhiều cịn nghèo nàn…do

vậy mà các em chưa có nhiều vốn từ, tính hình ảnh, sáng tạo nghệ thuật trong viết
văn;
- Hầu như tất cả các em chưa có thói quen tìm hiểu, quan sát, ghi chép
những điều xung quanh mình…, vì thế mà việc viết được một bài văn miêu tả tốt
còn hạn chế;
- Một số em học sinh làm bài văn khơng tn thủ các bước: Tìm hiểu đề,
tìm ý, lập ý, lập dàn bài, viết bài hồn chỉnh, đọc chỉnh sửa do đó dẫn đến bài viết
lạc đề, bài làm không đủ ý, bố cục bài làm lộn xộn, thậm chí bố cục khơng đủ 3
phần: Mở bài, thân bài, kết bài. Một số em chưa biết vận dụng kỹ năng quan sát,
tưởng tượng, so sánh, nhận xét trong văn miêu tả một cách linh hoạt để làm nổi
bật lên đặc điểm tiêu biểu của sự vật, làm bài văn miêu tả sinh động hơn;
- Một số học sinh vào đầu năm học còn chưa biết viết một đoạn văn là như
thế nào, khả năng đọc còn chậm, đặc biệt là khả năng nói cịn rất kém;
- Học sinh cịn phụ thuộc vào nhiều sách tham khảo.
Chính vì những thực trạng trên nên tơi đã thực hiện đề tài “Một số phương
pháp rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh lớp 6 ở trường Trung học cơ sở
Trường Long Hòa”, và đây là một trong những phương pháp giúp học sinh học tốt
môn Ngữ văn, đặc biệt là đối với phân môn tập làm văn về văn tả cảnh.
3. Giải pháp thực hiện:
Để giúp học sinh có được những kỹ năng làm bài văn tả cảnh tốt hơn.
Trước hết, học sinh lần lượt nắm vững các phương pháp rèn kỹ năng sau đây:
3.1. Phương pháp rèn kỹ năng xác định yêu cầu của đề bài để xây dựng hướng
làm bài
Đây là một trong những kỹ năng quan trọng để giúp học sinh làm tốt bài
văn của mình hay nói cách khác đó là phần tìm hiểu đề để xác định đúng đối
tượng miêu tả. Kỹ năng này là để giúp cho các em xác định được yêu cầu đề bài
trên ba phương diện: Một là thể loại; Hai là nội dung cần làm là gì ?; Và ba là
phạm vi phải làm.
3

Ví dụ:
Đề bài miêu tả cảnh như sau: “Em hãy miêu tả cảnh trường em vào một
buổi sáng đẹp trời khi em đi học”.
Ở đề này, giáo viên cho học sinh thấy: Đây là một đề bài dạng miêu tả cảnh
tổng hợp. Vậy thế nào là cảnh tổng hợp ? - Giáo viên chỉ rõ cho học sinh thấy ta
xác định cảnh tổng hợp nhờ những từ ngữ nào ?
Chẳng hạn, đề yêu cầu tả cảnh tổng hợp thường chứa những từ ngữ
như: “Một miền quê, quê hương em, cảnh trường em vào buổi sáng...”. Cảnh tổng
hợp là cảnh như thế nào ?  Là cảnh gồm nhiều cảnh nhỏ, cảnh lẻ. Những cảnh
nhỏ của quê hương hay miền quê thường là cánh đồng, dịng sơng, con đường
làng, trường học... sau đó giúp học sinh hình dung được cụ thể về cảnh miêu tả ở
thời gian nào (mùa nào), ở khơng gian nào (cảnh đó như thế nào)... Việc xác định
được đúng yêu cầu của đề như ở ví dụ trên sẽ giúp các em rất nhiều trong việc
định hình được đối tượng miêu tả.
3.2. Phương pháp rèn kỹ năng tìm ý, lập dàn ý cho bài văn tả cảnh
Khi học sinh đã xác định đúng yêu cầu của đề, xác định chính xác đối
tượng miêu tả nhưng chắc chắn chưa thể định hình được hướng đi cho bài viết. Để
giúp học sinh định hình được hướng đi của bài viết văn tả cảnh, tôi đã hướng dẫn
học sinh bước tìm ý cho bài văn tả cảnh:
- Nhất thiết phải theo một trình tự: Tìm ý bao qt khơng gian của cảnh
chung sẽ tả, sau đó cụ thể sẽ có những cảnh nào ? Cảnh như thế nào ?
- Bao quát không gian cảnh được coi là một thao tác quan trọng đầu tiên
của bức tranh cảnh, rất quan trọng trong việc định hình vị trí cảnh vật. Vậy học
sinh cần phải nắm được cách viết phần bao quát không gian cảnh như thế nào ?
Thực tế khi làm bài, tôi thấy học sinh thường viết một cách cộc lốc, cụt ngủn, có
khi chỉ viết được một, hai câu cho phần tả bao quát.
- Để tả bao quát cảnh, trước hết phải xác định vị trí miêu tả khái quát.
Thường là một vị trí cao hơn, xa cảnh trung tâm để có thể chụp được tồn cảnh
miêu tả. Theo đề trên, các em phải giới thiệu đôi nét về trường học: Vị trí địa lý,

trục đường, hướng mặt, diện tích, ranh giới trường với xung quanh...
4


Bài làm của học sinh
Bài gợi ý của thầy
Trường em nằm trên một khu đất cát Trường Trung học cơ sở Trường Long
rộng, bằng phẳng, sân trường có nhiều Hịa nằm ở địa bàn ấp Nhà Mát, xã
hoa muốn biển. Khi em đến, hai cánh Trường Long Hòa, thị xã Duyên Hải,
cổng trường to lớn mở ra. Lớp học, bàn tỉnh Trà Vinh. Trường nằm trên trục
ghế, thầy cô và những người bạn thân đường liên xã, cạnh Tỉnh lộ 913.
của tuổi học trị chờ đón chúng em.

Trường quay mặt về hướng nam. Từ
trên cao nhìn xuống, trường như nằm
trên một tấm thảm xanh khổng lồ của
cánh đồng hoa màu bạt ngàn suốt ngày
reo vui với nắng gió.

Q trình tìm ý gắn với lập dàn ý là một kĩ năng cực kì quan trọng. Qua
nhiều tiết làm bài kiểm tra, điều tôi lo lắng buồn phiền mà tôi đã thấy đó là nhiều
em khơng lập dàn bài, ngun nhân là do đâu? Có phải chăng là do các em chưa
thấy tầm quan trọng của dàn bài. Nếu định ra được dàn bài, có thể các em sẽ thành
cơng hơn một nửa trên các phương diện: Thời gian, trình tự, nội dung viết. Và đây
có lẽ là ngun nhân chính thường xảy ra mà thầy cô giáo thường phê trong bài
làm của các em: Bài làm sơ sài, nội dung lộn xộn, xa đề, lạc đề ... Điều này chứng
tỏ, phần lớn học sinh chưa biết, chưa có kĩ năng lập dàn bài. Và đây cũng là do
phần lỗi của mỗi giáo viên chúng ta.
Vậy, để học sinh thực hiện tốt kĩ năng này, mỗi thầy cơ giáo phải thường
xun nói và bắt buộc các em rèn kĩ năng lập dàn bài, để kĩ năng này dần trở

thành thói quen nhưng phải kiên trì thực hiện cho bằng được và theo từng đối
tượng. Đối với những em ở mức học trung bình có thể lập dàn bài sơ lược, đại
cương. Cịn các em học khá giỏi có thể dựa trên dàn ý đại cương mà xây dựng dàn
bài chi tiết hơn nữa.
Đề vận dụng vào dàn bài: Tả cây
Dàn bài chung văn tả cảnh

phượng ở trường em vào mùa hè
(hoặc bất cứ cây nào)
5


Giới thiệu cảnh được tả: Cảnh Giới thiệu cây được tả : Cây gì, ở
Mở bài

gì, ở đâu ? Lý do tiếp xúc với đâu ? Lý do tiếp xúc với cây, ấn
cảnh, ấn tượng chung ?
tượng chung ?
Tập trung tả cảnh vật chi tiết
Tập trung tả cây chi tiết theo
theo một thứ tự hợp lý :
một thứ tự hợp lý :
+ Tả bao quát.

+ Tả bao quát.

+ Tả chi tiết :

+ Tả chi tiết :

- Từ ngoài vào (vị trí quan sát,

- Từ bên ngồi vào (vị trí quan

cảnh...)
Thân bài

sát, chiều cao, diện tích che
phủ ...)

- Đi vào bên trong (vị trí quan
sát, cảnh vật chính...)
- Cảnh chính hoặc cảnh quen

- Đi đến gần hơn (vị trí quan sát,
gốc, thân, cành, lá...)
- Cảnh chính hoặc hình ảnh đặc

thuộc mà em thường tiếp xúc (vị sắc của cây vào mùa hè : Hoa,
trí quan sát, những cảnh chính...) dáng vẻ, màu sắc... quen thuộc
Tập trung tả cảnh vật chi tiết mà em thường tiếp xúc (vị trí
theo một thứ tự hợp lý.
quan sát, những nét đặc trưng...)
Cảm nghĩ chung sau khi tiếp
Kết bài

Cảm nghĩ chung sau khi tiếp

xúc, tình cảm riêng hoặc nguyện xúc, tình cảm riêng hoặc nguyện
vọng của bản thân...

vọng của bản thân...

3.3. Phương pháp rèn kỹ năng viết phần mở bài, kết bài
Giáo viên ra một số cách mở bài để học sinh luyện theo:
- Cách mở bài hay thường là gián tiếp: Có thể giới thiệu cảnh bằng lời mời
gọi du khách để giới thiệu cảnh và bộc lộ cảm xúc của người viết một cách khái
quát. Có thể dẫn dắt từ lời thơ, bài hát... về cảnh sẽ tả để giới thiệu cảnh. Hoặc có
thể bộc lộ cảm xúc hồi tưởng về cảnh để mà giới thiệu.
Dù là cách mở bài nào, giáo viên cũng lưu ý cho học sinh đủ ý cần nêu
trong mở bài. Đó là phải đảm bảo ba yêu cầu: Dẫn vào đề, nội dung đề, chuyển ý .
Mở bài của học sinh

Thầy giáo gợi ý cách mở bài
6


Cách mở trực tiếp : Thường lệ, cứ
đúng 6 giờ 30 phút sáng hàng ngày, em
đạp xe đến trường. Từ xa, ngơi trường
Trung học cơ sở Trường Long Hịa
Trường em mang tên Trường Trung hiện lên rất đẹp, gần gũi, thân thuộc
học cơ sở Trường Long Hịa. Hơm nay, q ! Mái trường mến thương.
em đến trường sớm hơn mọi ngày để Cách mở gián tiếp: Một nhà thơ có viết
làm cơng việc trực nhật lớp nên có dịp

“ Trường của em be bé

quan sát vẻ đẹp của trường trước buổi

Nằm lặng giữa rừng cây”

học.

Trường Trung học cơ sở Trường Long
Hịa mà em đang học khơng phải là
mái trường be bé. Trường của em là
một ngôi trường đẹp, rộng lớn, khang
trang. Bước vào cổng trường, em thấy
mình lớn lên từng ngày.

- Kết bài không những đủ ý chốt của bài viết mà nên tạo độ lắng cho nốt
trầm xao xuyến vang vọng trong tâm hồn người đọc, điều này phụ thuộc vào trình
độ diễn đạt của học sinh, vì thế giáo viên nên hướng các em trau dồi ngay trong tư
liệu văn học.
Kết bài của học sinh
- Em rất yêu mến ngôi trường em đang

Thầy giáo gợi ý cách kết bài
Năm tháng rồi cũng sẽ qua đi, em sẽ

học. Nơi đây đã chứng kiến bao kỷ

lớn lên, trưởng thành. Thời gian không

niệm êm đềm trong sáng của chúng em.

gian rộng mở, em có thể đi đến nhiều

- Ơi ! Mái trường sao mà đáng yêu thế

chân trời nhưng mái trường Trung học

này. Những cảnh vật nơi đây, những kỷ

cơ sở Trường Long Hòa em vẫn lưu

niệm về tuổi học trò nơi đây đã in trong

giữ bao nhiêu kỉ niệm đẹp về thầy cơ,

kí ức, trong tâm hồn của em. Đến

bạn bè, những bài học hay... Thương

trường sớm để được nhìn ngắm trường

nhớ...mái trường xưa...!
7


trước buổi học, đối với em đó là cảm
giác thật dễ chịu, thú vị.
3.4. Phương pháp rèn kỹ năng dựng đoạn văn miêu tả cảnh
Dựng đoạn văn chính là cách sắp xếp các lời văn diễn đạt sao cho hợp lý,
logic, chặt chẽ, mạch lạc. Học sinh thường rất lúng túng khơng biết tả cảnh cụ thể
là tả cảnh gì ? Tả như thế nào ? Theo trình tự từ đâu ? ... Các em thường kể lể,
liệt kê cảnh một cách lộn xộn, tràn lan, không tạo được ấn tượng cho người đọc
về cảnh. Vậy chúng ta phải làm như thế nào để khắc phục tình trạng này. Trước
hết tơi hướng cho học sinh hình dung mỗi một cảnh nhỏ sẽ viết thành một đoạn

văn trọn vẹn. Trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát đến cụ thể, bao giờ câu đầu
đoạn cũng là câu miêu tả khái quát cảnh đó.
Sau câu tả khái quát là một loạt câu miêu tả cụ thể theo trình tự từ gần đến
xa (hoặc ngược lại) theo tầm mắt. Trong quá trình miêu tả, thầy cơ giáo lưu ý cho
học sinh trình tự miêu tả cho phù hợp với vị trí quan sát kết hợp lời văn so sánh,
lời văn nhận xét, đánh giá và sự tưởng tượng phong phú, ý câu trước với câu sau
lôgic với nhau tạo độ kết về mặt nghĩa. Những câu ở cuối đoạn thường là những
câu có ý nghĩa sâu sắc, làm đậm nét cho bức tranh thiên nhiên nên thầy cô hướng
cho học sinh biết dành những lời văn trội hơn vào cuối đoạn.
Ví dụ về cách dựng đoạn:
Cách dựng đoạn của học sinh
Cách dựng đoạn theo gợi ý của thầy
Ngôi trường to và đẹp quá ! Chúng em Bước chân đến cổng trường, trước mắt
có một khoản sân rộng để vui đùa, có em là tấm biển Trường Trung học cơ sở
cả ghế đá của những thầy cơ và các anh Trường Long Hịa bằng chữ màu trắng
chị đi trước tặng lại nhà trường để ngồi trên nền xanh trang trọng. Vào trong,
nghỉ ngơi trong giờ giải lao. Hàng cây dãy phòng học, các cửa vẫn cịn đóng
xanh hay phượng vĩ đã đứng đó trên im ỉm. Bên trên, một màn sương lờ mờ
chục năm rồi, đã chia xẻ buồn vui cùng như trùm lên cảnh vật. Xung quanh là
bao thế hệ học trò và chứng kiến những những dãy hàng cây xanh. Mỗi cây có
đổi thay của trường lớp. Những cây một dáng vẻ riêng, cây nào cũng đẹp.
8


phượng cành lá xum xuê, khẳng khiu Dưới bàn tay chăm sóc, sắp đặt của các
như thế có hàng trăm cánh tay vươn ra thầy cô và chú bảo vệ, hình như mỗi
ơm lấy hoa và lá.

cây có một nét đẹp rất riêng. Lôi cuốn
nhất là cây xanh, với gốc to nhỏ đủ đầy,

cuối các chi từng túm lá xòe ra trông rất
ngộ nghĩnh.

3.5. Phương pháp rèn kỹ năng diễn đạt cho học sinh trong văn miêu tả cảnh
Tìm được đặc điểm tiêu biểu của cảnh sẽ tả đã là một bước quan trọng song
chưa phải là đã tả cảnh. Miêu tả cảnh là dựng lại được cảnh một cách sống động,
chân thực, nghệ thuật. Vậy những đặc điểm vừa tìm được ở trên sẽ diễn đạt như
thế nào là một điều giáo viên cần phải quan tâm.
Thực tế là qua nhiều bài làm văn miêu tả của học sinh, tôi thấy đáng buồn
một điều là vốn ngôn từ của các em rất nghèo nàn, diễn đạt lủng củng, thường xảy
ra hiện tượng bí từ, dùng sai nghĩa, từ, lặp từ, lặp ý ... như vậy để làm bài văn của
học sinh diễn đạt trong sáng có sức hấp dẫn, tơi nghĩ rằng khơng có cách nào khác
ngồi việc trau dồi ngôn từ nghệ thuật cho mỗi học sinh. Để học sinh tự giác làm
điều này là một việc làm rất khó, mà nên để học sinh tự làm sau khi giáo viên đã
tạo được trong lòng học sinh sự u thích ngơn từ nghệ thuật. Dựa vào tâm lý lứa
tuổi, tơi đã gieo luồng u thích này qua việc cung cấp và phân tích một số tư liệu
được giáo viên chọn lọc kỹ càng trích trong các tác phẩm của các nhà văn.
Ví dụ: Đoạn trích miêu tả cảnh trong vườn dưới nắng chiều sau đây:
“ ... Chiều buông, ánh mặt trời trở nên vàng sậm hơn. Ánh chiều vàng trải
lên cành lá, mái nhà một màu vàng ong mon đẹp lạ vườn cây nhà tôi cũng vậy.
Giàn bầu mậm xanh tươi, lá non màu xanh nhạt, lá già thì xanh thẫm. Ánh nắng
chiều chiếu xuống giàn bầu, bí, cái cốt lá xanh ngắt lọc qua một lượt hắt một màu
xanh ngọc bích xuống vườn. Nhãn, bưởi, mít và các loại cây khác nữa tất cả đều
xanh um tùm, trơng như chiếc ơ khổng lồ. Đó là màu xanh no nắng, no gió và no
thức ăn ni cây. Vườn cây lao xao, gió thoảng đâu đây mùi hương quả chín,
hương hoa ngọt lịm ... ”
9


Sau mỗi một vài đoạn văn như thế, giáo viên phân tích những hình ảnh

ngơn từ nghệ thuật sáng giá sao cho tạo được hứng khởi ở học sinh, kích thích các
em thích tìm, viết những lời văn hay. Có lẽ rèn kỹ năng diễn đạt là một phương
pháp đòi hỏi kỳ cơng nhất, nó cần phải mất một q trình có nhiều bước.
Sau khi tạo hướng thú cho học sinh qua cách tiếp xúc với các tư liệu chọn
lọc, tôi mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình thức giáo viên đưa ra một
loạt hình ảnh, yêu cầu học sinh dùng lời văn kết hợp biện pháp nghệ thuật so
sánh, nhân hoá, sử dụng những từ láy gợi hình, gợi âm để tập diễn đạt.
Ví dụ :
- Hình ảnh cây phượng -> Cây phượng xum xuê, um tùm như chiếc ô
khổng lồ, hứng lấy nắng mưa bảo vệ cho chúng em nô đùa sau những giờ học
mệt nhọc, thấp thống sau tán lá phượng là những phịng học của ngơi trường nơi
em học,...
- Hình ảnh khơng gian đồng cỏ -> Dọc theo cánh đồng là đồi cỏ may cứng
nhọn trải bạt ngàn như một tấm thảm bạc phếch nắng mưa. Những bông cỏ may
rung rinh nhẹ nhàng trong gió chiều thu mát rượi như đang biểu diễn một điệu
múa mềm mại nhịp nhàng. Mấy chú chim sẻ tha thẩn trong vùng cỏ may rộng tìm
kiếm sâu bọ và đâu đây tiếng cuốc vọng vào thưa thớt rồi tắt hẳn trong không gian
đồng quê mùa thu.
Ở giai đoạn luyện kỹ năng diễn đạt như thế này, bản thân tôi đặc biệt chú ý
đến phép so sánh trong các câu văn. Có thể coi so sánh hay để tạo những nốt
luyến cho những bản nhạc ngôn từ, những nét đậm của bức tranh ngôn ngữ. Tôi
đã hướng cho học sinh luyện tập cách dùng nhiều từ so sánh khác nhau sao cho
thật đa dạng phong phú gợi cảm, tạo ấn tượng cho người đọc.
Ví dụ :
- Dịng sơng q em dưới đêm trăng mềm mại như một áng tóc trữ tình.
- Khơng gian q hương y như một chiếc chuông lớn vô cùng treo suốt mùa
thu.
- Những lá sen già khum khum chẳng khác gì những chiếc thúng con đựng
đầy ắp nắng chiều thu .
10

- Cây cối rì rào, lao xao gió nồm nam, lá cây lay động, lấp lánh tựa ngàn
triệu con mắt lá răm sáng trưng nắng hè.
- Trăng về khuya cứ ngỡ là con thuyền đang trơi trên dịng sơng Ngân.
Cách này, tơi cũng cho học sinh luyện tập để có thể thuần thục, nhuần
nhuyễn hơn, đồng thời cho học sinh kết hợp về tìm đọc tư liệu sao cho có những
lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất.
3.6. Phương pháp rèn luyện kỹ năng chuyển cảnh, chuyển ý
Sau một vài đoạn văn như thế, thầy cơ phân tích những hình ảnh ngơn từ
nghệ thuật sáng giá sao cho tạo được hứng khởi ở học sinh, kích thích các em
thích tìm, viết những lời văn hay. Có lẽ rèn kĩ năng diễn đạt là một phương pháp
địi hỏi kỳ cơng nhất, nó cần phải mất một q trình có nhiều bước. Tạo được sự
hứng thú cho các em xong, chúng ta mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình
thức ra một loạt hình ảnh (in nghiêng), yêu cầu các em dùng lời văn kết hợp biện
pháp nghệ thuật so sánh, nhân hoá, sử dụng những từ láy gợi hình, gợi âm để tập
diễn đạt.
Ví dụ :
- Mỗi phịng học em đi qua, bàn ghế như còn say ngủ.
- Sáng dậy, bảng đen được các cậu học trò lau đi cái khn mặt nhăn nhó
sau một đêm ngái ngủ.
- Gần mười ngày nghỉ tết, dàn máy vi tính buồn nhớ các cậu học trò.
Cách này, chúng ta cũng cho học sinh rèn luyện thêm để thuần thục, nhuần
nhuyễn hơn, đồng thời cho học sinh kết hợp về tìm đọc tư liệu sao cho có những
lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất. Lời văn chuyển cảnh không nhiều nhưng
có tác dụng rất lớn trong việc liên kết, liên hồn mạch văn, nó đánh giá trình độ
khéo léo của cây bút miêu tả cảnh. Chúng ta sẽ là người “mách nhỏ” cho các em
học sinh những thủ thuật chuyển cảnh sau đây:
+ Các cảnh nhỏ được nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo mơ típ liên cảnh
(cảnh kề gần nhau theo tầm quan sát). Ví dụ: Chỉ một lát, con đường đã dẫn em

tới trường. Ngôi trường...
11


+ Chuyển cảnh nhờ những hình ảnh trung gian. Ví dụ: Mặt trời ngoi lên
khỏi mặt biển, các bạn học sinh từ các nẻo đường đổ về ngày càng đông.
+ Hướng chuyển cảnh theo gam màu. Ví dụ: Sáng nay, nền trời như tấm
thảm xanh treo trên cao. Dưới sân trường, là một màu xanh của cây lá. Hòa trong
màu xanh là màu áo trắng học trò...
+ Chuyển cảnh bằng cách nối âm thanh với không gian, lấy động để tả tĩnh:
Ví dụ: Trên sân trường, rộn rã tiếng bước chân, tiếng nói, tiếng cười. Đột nhiên,
một hồi trống vang lên, sân trường bỗng chốc vắng lặng...
4. Hiệu quả áp dụng
Trong thời gian thực hiện, tôi đã theo dõi, thống kê và có kết quả ở lớp 6/1,
6/2 năm học 2015-2016 so với lớp 6/1 và 6/3 mà tôi đã dạy của năm học 20142015 như sau:
Lớp

TSHS

Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
Trước khi thực hiện sáng kiến (năm học 2014-2015)
6/1 28 (100%) 1 (3,6%)
1 (3,6%)
17(60,7%)
7 (25%)
2(7,1%)

6/3 31 (100%) 2 (6,5%)
3 (9,7%)
16 (51,6%) 6 (19,3%) 4 (12,9%)
Sau khi thực hiện sáng kiến (năm học 2015-2016)
6/1 33 (100%) 6 (18,2%) 8 (24,2%) 14 (42,4%) 5 (15,2%)
6/2 34 (100%) 11 (32,4% 9 (26,5%) 10 (29,4%) 4 (11,8%)
Số lượng học sinh khá, giỏi năm học 2015-2016 tăng lên 38,8%, số học sinh yếu
giảm 8,6%, kém khơng có.
Đây là kết quả khả quan, khích lệ tơi rất nhiều trong việc tìm phương pháp

rèn kỹ năng viết văn tả cảnh cho học sinh. Với phương pháp này đã góp phần tạo
được sự chuyển biến trong văn tả cảnh của các em. Trước mắt là đã phá bỏ được
mặc cảm của học sinh với mơn văn trừu tượng, đó là mơn ngại viết, ngại nghĩ và
ngại học.
Khi thực hiện phương pháp này giúp các em học sinh có kỹ năng làm bài
văn miêu tả được nâng cao.
Các em biết chọn lọc tư liệu giá trị và vận dụng sáng tạo những tư liệu để
biến thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi học sinh.
Tạo cho các em niềm say mê trong môn học từ trừu tượng, ngại nghĩ, ngại
viết, từ đó các em cảm nhận được các sự vật thiên nhiên rất gần gũi ngay trong
12


cuộc sống đời thường, tạo được những cảm xúc chân thực với cảnh vật thiên
nhiên khi miêu tả.
Giúp cho các em học sinh lớp 6 từ việc các em nghĩ sao viết vậy đã biết lập
dàn ý sơ lược, dàn ý chi tiết, sắp xếp bố cục rõ ràng, xây dựng được một bài miêu
tả hoàn chỉnh làm cho chất lượng bộ môn tăng lên rõ rệt.
5. Kết luận
5.1. Bài học kinh nghiệm

Giảng dạy bộ môn ngữ văn, đặc biệt là phần tập làm văn về văn tả cảnh là
một vấn đề khơng dễ bởi: Một số học sinh cịn lười học, ngại học, chán học văn
và chưa thực sự có hứng thú với mơn học; Niềm say mê đọc tư liệu văn học còn
rất hạn chế, cách cảm nhận của các em cũng còn đơn giản, cụ thể, vốn từ, vốn
hiểu biết phần nhiều còn nghèo nàn…; Bên cạnh đó, các em hầu như chưa có thói
quen tìm hiểu, quan sát, ghi chép những điều xung quanh mình…, vì thế mà việc
viết được một bài văn miêu tả tốt còn hạn chế. Đặc biệt khi làm bài, các em khơng
tn thủ đúng các bước do đó dẫn đến bài viết lạc đề, bài làm không đủ ý, bố cục
bài làm lộn xộn, thậm chí bố cục khơng đủ 3 phần. Ngoài ra, khi viết văn tả cảnh,
các em chưa vận dụng tốt các kỹ năng quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét
một cách linh hoạt để làm nổi bật lên đặc điểm tiêu biểu của sự vật, làm bài văn
miêu tả sinh động hơn. Chính vì những thực trạng đó nên tơi đã băn khoăn, suy
nghĩ và cuối cùng cũng đã tìm ra được một số phương pháp giúp học sinh lớp 6 có
được một số kỹ năng viết văn tả cảnh. Ở đề tài này, phương pháp tập trung chủ
yếu là giúp học sinh có được các kỹ năng để viết văn tả cảnh, từ đó tạo nên những
tác phẩm nghệ thuật giá trị mà chính bản thân các em đã tạo ra. Áp dụng các
phương pháp này sẽ giúp cho giáo viên ngữ văn bước đầu sẽ thu được những kết
quả không nhỏ trong việc rèn kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 6 ở
các trường trung học cơ sở.
5.2. Các kiến nghị
Tổ Ngữ văn của nhà trường, của Phòng Giáo dục nên đưa nội dung đề tài
này để nhân rộng toàn trường và triển khai thực hiện rộng rãi trong toàn thị xã ở
những năm học về sau.
13


Người viết

Trương Văn Nghĩa

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hướng dẫn tập làm văn 6 - NXB giáo dục.
2. Kiến thức cơ bản ngữ văn 6 - NXB Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Một số kiến thức, kỹ năng và bài tập nâng cao ngữ văn 6 - NXB giáo dục.
4. Những bài làm hay THCS lớp 6 - NXB Đại học sư phạm.
5. Sách giáo khoa ngữ văn 6 - NXB giáo dục.
6. Sách giáo viên ngữ văn 6 - NXB giáo dục.
7. Trang violet, tailieu.VN
14


15


5.1.Tóm lược giải pháp
Giảng dạy bộ mơn ngữ văn, đặc biệt là phần tập làm văn vềvăn tả cảnh là
một vấn đề khơng dễ bởi: Một số học sinh cịn lười học, ngại học, chán học văn
và chưa thực sự có hứng thú với mơn học; Niềm say mê đọc tư liệu văn học còn
rất hạn chế, cách cảm nhận của các em cũng còn đơn giản, cụ thể, vốn từ, vốn
hiểu biết phần nhiều còn nghèo nàn…; Bên cạnh đó, các em hầu như chưa có thói
quen tìm hiểu, quan sát, ghi chép những điều xung quanh mình…, vì thế mà việc
viết được một bài văn miêu tả tốt còn hạn chế. Đặc biệt khi làm bài, các em khơng
tn thủ đúng các bước do đó dẫn đến bài viết lạc đề, bài làm không đủ ý, bố cục
bài làm lộn xộn, thậm chí bố cục khơng đủ 3 phần. Ngoài ra, khi viết văn tả cảnh,
các em chưa vận dụng tốt các kỹ năng quan sát, tưởng tượng, so sánh, nhận xét
một cách linh hoạt để làm nổi bật lên đặc điểm tiêu biểu của sự vật, làm bài văn
miêu tả sinh động hơn. Chính vì những thực trạng đó nên tơi đã băn khoăn, suy
nghĩ và cuối cùng cũng đã tìm ra được một số phương pháp giúp học sinh lớp 6 có
được một số kỹ năng viết văn tả cảnh. Ở đề tài này, phương pháp tập trung chủ

yếu là giúp học sinh có được các kỹ năng để viết văn tả cảnh, từ đó tạo nên những
tác phẩm nghệ thuật giá trị mà chính bản thân các em đã tạo ra.Áp dụng các
phương pháp này sẽ giúp cho giáo viên ngữ văn bước đầu sẽ thu được những kết
quả không nhỏ trong việc rèn kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 6
trong các trường trung học cơ sở.
5.2.Phạm vi áp dụng
- Sáng kiến này áp dụng cho học sinh lớp 6 tại trường và có thể nhân rộng
ra ở các trường THCS trong thị xã.
- Giáo viên dạy lớp 6 tại trường và các trường khác trong thị xã nên áp dụng
nội dung đề tài này vào hoạt động dạy học xuyên suốt cả năm học sẽ thu được
những kết quả khả quan trong việc giúp học sinh rèn kỹ năng viết văn tả cảnh.
5.3.Khuyến nghị
16


- Tổ Ngữ văn của nhà trường nên đưa nội dung đề tài này vào chuyên đề
hoạt động chuyên môn, tổ chức thảo luận, góp ý cho chuyên đề này để bổ sung,
rút kinh nghiệm thực hiện trong những năm học về sau.
- Đối với mỗi giáo viên: Phải luôn có ý thực tự học hỏi, trau dồi kiến thức,
nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ, trao đổi kinh nghiệp với các đồng
nghiệp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

17