Giao an tong hop

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (317.66 KB, 41 trang )

(1)Ngµy d¹y: Chuyên đề 1: Khái quát về cơ thể ngời A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - HS nắm đợc cấu tạo cơ thể ngời, cấu tạo và chức năng quan trong của tế bào, mô. - Chứng minh đợc tế bào vừa là đơn vị cấu tạo cơ thể vừa là đơn vị chức năng. - Nắm đợc cấu tạo của nơ ron, khái niệm cung phản xạ, vòng phản xạ. 2. kĩ năng: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học. 3. Thái độ: Yêu thích môn học B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8 C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 1: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. I.1: Kh¸i qu¸t vÒ c¬ thÓ ngêi: - CÊu t¹o c¬ thÓ ngêi I.1:1. CÊu t¹o c¬ thÓ ngêi. Cơ thể ngời đợc bao bọc bởi lớp da a - Gåm 3 phÇn: + §Çu + Th©n gåm 2 khoang: - Khoang ngùc: tim, phæi - Khoang bụng: dạ dày, ruột, gan, tuỵ, thận, bóng đái, cơ quan sinh dục. + Chi: chi trªn vµ chi díi. b - C¸c hÖ c¬ quan: B¶ng: Thµnh phÇn, chøc n¨ng cña c¸c hÖ c¬ quan. HÖ c¬ C¸c c¬ quan trong tõng Chøc n¨ng tõng hÖ c¬ quan quan hÖ c¬ quan Vận động Cơ, xơng Vận động và di chuyển Tiªu ho¸ èng tiªu ho¸ vµ tuyÕn tiªu Tiếp nhận và biến đổi thức ăn thành chất ho¸ dinh dìng cung cÊp cho c¬ thÓ VËn chuyÓn T§C dinh dìng tíi c¸c tÕ bµo, TuÇn hoµn Tim , hÖ m¹ch mang chất thải, CO2 từ tế bào đến cơ quan bµi tiÕt. H« hÊp §êng dÉn khÝ. Phæi Thùc hiÖn T§K CO2, O2 gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng Bµi tiÕt ThËn, èng dÉn níc tiÓu, Lọc từ máu các chất thải để thải ra ngoài bóng đái ThÇn kinh N·o, tuû, d©y thÇn kinh, Điều hoà, điều khiển hoạt động của cơ thể h¹ch thÇn kinh I.1: 2. CÊu t¹o tÕ bµo - Tế bào là đơn vị cấu tạo cúng là đơn vị chức năng của cơ thể. - TÕ bµo gåm 3 phÇn: + Mµng sinh chÊt + ChÊt tÕ bµo: líi néi chÊt, bé m¸y g«ngi, Rib«x«m, ti thÓ, trung thÓ. + Nh©n: NST con, nh©n con. I.1:3. Thµnh phÇn hãa häc cña tÕ bµo Gåm: a: ChÊt h÷u c¬ + Pr«tein: C, O, N, P, S. + Gluxit: C, H, O + Lipit: C, H, O. + Axit nucleic: ADN, ARN..

(2) b: ChÊt v« c¬ + Muèi kho¸ng: Ca, K, Na, Fe, Cu... I.1:4 . Hoạt động sống của tế bào. Gåm: T§C, sinh trëng, sinh s¶n, ph©n chia, c¶m øng... - Tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể vì: + TB thực hiện TĐC với môi trờng trong cơ thể: là cơ sở để cơ thể thực hiện TĐC với m«i trêng ngoµi. + Sù sinh trëng, sinh s¶n, c¶m øng cña tÕ bµo lµ c¬ së cho sù sinh trëng sinh s¶n, c¶m øng cña c¬ thÓ. I.1:5. Kh¸i niªm vÒ m«. - M« lµ tËp hîp c¸c tÕ bµo chuyªn ho¸, cã cÊu tróc gièng nhau, cïng thùc hiÖn mét chức năng nhất định. Mô gồm: Tế bào và phi bào - C¸c lo¹i m«: Néi M« liªn kÕt M« c¬ M« thÇn kinh dung M« biÓu b× Phñ ngoµi da, lãt ë kh¾p c¬ thÓ, r¶i G¾n vµo x¬ng, N»m ë n·o. tuû sèng, c¸c c¬ r¸c trong chÊt thµnh èng tiªu tËn cïng c¸c c¬ quan. 1. VÞ trong quan rçng: nÒn. ho¸, m¹ch m¸u, trÝ Ruột, bóng đái, bóng đái, tim, m¹ch m¸u... tö cung. + Chñ yÕu lµ + Gåm tÕ bµo vµ + Gåm tÕ bµo + c¸c TB thÇn kinh TB, kh«ng cã phi bµo. vµ phi bµo rÊt (n¬ron) vµ tÕ bµo thÇn phi bµo. + Cã thªm Ca vµ Ýt. kinh đệm. + TB cã nhiÒu sôn. + TÕ bµo cã v©n + N¬ron cã th©n nèi h×nh d¹ng: dÑt, + Gåm: ngang hay víi sîi trôc vµ sîi . M« sîi kh«ng cã v©n nh¸nh. 2. CÊu ®a gi¸c trô, khèi. . M« sôn ngang. t¹o + C¸c TB xÕp sÝt . M« x¬ng + C¸c tÕ bµo nhau thµnh líp . M« mì. xÕp thµnh líp, dµy bã. + Gåm: BB da, + Gåm m« c¬: BB tuyÕn. v©n; tim; tr¬n 3. + B¶o vÖ, hÊp + Nâng đỡ + Co d·n t¹o + TiÕp nhËn kÝch thÝch Chøc thô, bµi tiÕt (m« + Chøc n¨ng dinh nªn sù vËn + DÉn truyÒn xung n¨ng sinh s¶n: lµm dỡng: vận chuyển động của các cơ thần kinh nhiÖm vô sinh chất dd, oxi đến quan vµ sù vËn + Xö lÝ th«ng tin s¶n. TB và vận chuyển động của cơ thể + Điều hoà hoạt động c¸c chÊt th¶i ra hÖ c¸c c¬ quan. bµi tiÕt. I.1:6. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron 1-CÊu t¹o: - Th©n: + Nh©n + Sîi nh¸nh (nhiÒu, ng¾n). - Sîi trôc: chØ cã mét, dµi, thêng cã bao miªlin. 2- Chøc n¨ng c¬ b¶n + C¶m øng + DÉn truyÒn 3- C¸c lo¹i n¬ron + Híng t©m: CQTC -> TWTK (c¶m gi¸c). + Trung gian: N¬ron -> n¬ron (liªn l¹c). + Li tâm: TWTK -> CQ phản ứng (vận động). I.1:7. Ph¶n x¹: lµ ph¶n.ø cña c¬ thÓ tr¶ lêi c¸c kÝch thÝch cña m«i trêng th«ng qua htk. - Cung ph¶n x¹: - C¸c thµnh phÇn cña mét cung ph¶n x¹: + C¬ quan thô c¶m (da...) + N¬ron híng t©m + N¬ron trung gian + N¬ron li t©m + C¬ quan ph¶n øng. * §iÓm kh¸c biÖt cung ph¶n x¹ vµ vßng ph¶n x¹..

(3) Cung ph¶n x¹ - Mang tính chất đơn giản, chi phối một ph¶n øng. - X¶y ra nhanh, cã tÝnh b¶n n¨ng - Kh«ng cã luång th«ng tin ngîc. Vßng ph¶n x¹. - Mang tÝnh chÊt phøc t¹p, chi phèi nhiÒu ph¶n øng. - X¶y ra chËm, cã sù tham gia cña ý thøc - Cã luång th«ng tin ngîc kÕt qu¶ ph¶n x¹ chÝnh x¸c h¬n.. BUỔI 2: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. 1. Cơ thể ngời gồm mấy phần ? Kể tên các phần đó ? 2. Vì sao tế bào đợc xem là đơn vị cấu tạo của cơ thể ? Hãy giải thích và minh hoạ. HD: Cơ thể đợc cấu tạo từ nhiều hệ cơ quan, mỗi hệ cơ quan do nhiều cơ quan hợp lại, mỗi c¬ quan do tËp hîp bëi nhiÒu m« cã chøc n¨ng gièng nhau, mçi m« do nhiÒu TB cã h×nh d¹ng cÊu t¹o vµ chøc n¨ng gièng nhau hîp thµnh. Tất cả mọi Tb trong cơ thể đều có thể thức cấu tạo rất giống nhau bao gồm: - Mµng sinh chÊt. - ChÊt Tb víi c¸c néi quan nh ti thÓ, bé m¸y g«ngi, líi néi chÊt, rib«x«m, trung thÓ. - Nh©n tb gåm nhiÔm s¾c thÓ vµ nh©n con. 3. Hãy chứng minh Tb là đơn vị chức năng của cơ thể. HD: Tất cả các hoạt động sống của cơ thể đều xảy ra ở Tb nh: - Màng sinh chất giúp Tb thực hiện quá trình trao đổi chất giữa Tb và môi trờng. - Tế bào chất là nơi xảy ra các hoạt động sống nh: + Tithể là nơi tạo ra năng lợng cho hoạt động của tế bào và cơ thể. + Rib«x«m lµ n¬i tæng hîp p r«tªin. + Bé m¸y g«ngi thu nhËn hoµn thiÖn vµ ph©n phèi s¶n phÈm. + Trung thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n chia vµ sinh s¶n cña TB. + Líi néi chÊt: tæng hîp vµ vËn chuyÓn c¸c chÊt. Tất cả các hoạt động nói trên là cs cho sự sống, sự lớn lên và ss của cơ thể, đồng thời giúp cơ thể phản ứng chính xác các tác động của môi trờng sống. Vì vậy Tb đợc xem là đơn vị chức năng và là đơn vị của sự sống cơ thể. b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. Câu 15: Nªu ®iÓm giống và khác nhau vµ gi÷a c¬ v©n, c¬ tr¬n vµ c¬ tim vÒ cÊu t¹o & chøc n¨ng. a. Giống nhau: - Tb đều có cấu tạo dạng sợi. - Đều có chức năng co giãn và tạo ra sự chuyển động. b. Kh¸c nhau: * VÒ cÊu t¹o: - Tb c¬ v©n vµ Tb c¬ tim cã nhiÒu nh©n vµ cã v©n ngang. - Tb c¬ tr¬n chØ cã 1 nh©n vµ kh«ng cã v©n ngang. * VÒ chøc n¨ng: - Cơ vân liên kết với xơng --> Co dãn tạo nên sự vận động của các cơ quan và sự vận động của cơ thể. - Cơ trơn: tham gia cấu tạo các nội quan nh dạ dày, ruột, thành mạch, bóng đái, ..., thực hiÖn chøc n¨ng tiªu hãa, dinh dìng ... cña c¬ thÓ. - Cơ tim tham gia vào cấu tạo tim và co giãn để giúp cho sự tuần hoàn máu. c. Bµi tËp vÒ nhµ. 1. Nªu kh¸i niÖm ph¶n x¹. H·y so s¸nh cung ph¶n x¹ vµ vßng ph¶n x¹. D. Hướng dẫn học ở nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - Ôn tiếp phần kiến thức: Vận động ------------------------------------------------------------------------------------------------------Ngµy d¹y: / /.

(4) Chuyên đề 2: Vận động A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - Trình bày đợc các thành phần chính của bộ xơng và xác định vị trí các xơng chính ngay trên cơ thể mình. Phân biệt đợc x. dài, x. ngắn, x. dẹt về hình thái, cấu tạo. - Phân biệt đợc các loại khớp xơng, nắm vững cấu tạo khớp động. - Nắm đợc cấu tạo chung của một xơng dài, từ đó giải thích đợc sự lớn lên của xơng và kh¶ n¨ng chÞu lùc cña x¬ng. - Xác định đợc thành phần hóa học của xơng để chứng minh đợc tính đàn hồi và cứng r¾n cña x¬ng. - Giải thích đợc t/c cơ bản của bắp cơ là sự co cơ và nêu đợc ý nghĩa của sự co cơ. 2. kĩ năng: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học. 3. Thái độ: Yêu thích môn học B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 3: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. I.1: M«i trêng trong c¬ thÓ: 1.1. C¸c bé phËn chÝnh cña bé xư¬ng 1. Vai trß cu¶ bé x¬ng. - Tạo khung giúp cơ thể có hình dạng nhất định. - Lµ n¬i b¸m cña c¸c c¬ - B¶o vÖ c¸c néi quan 2. Thµnh phÇn chÝnh cña bé x¬ng. Gåm 3 phÇn: a: X¬ng ®Çu: + Sä mÆt ph¸t triÓn + MÆt: Nhá, cã x¬ng hµm. b: X¬ng th©n: + Cột sống gồm nhiều đốt khớp lại, có 4 chổ cong, chia làm 5 đoạn. + Lång ngùc: c¸c x¬ng sên g¾n víi cét sèng vµ x¬ng øc => lång ngùc. c: X¬ng chi: + Tay gồm: đai vai (x.đòn và x.bả) - xơng cánh - xơng cẳng - xơng bàn - các xơng ngón tay. + Chân gồm: đai hông (x.chậu, x.háng, x. ngồi) - xơng đùi, xơng cẳng - xơng bàn. 1.2. Ph©n biÖt c¸c lo¹i x¬ng. Dùa vµo h×nh d¹ng cÊu t¹o chia lµm 3 lo¹i x¬ng: + Xơng dài: hình ống ở giữa chứa tủy đỏ. + X¬ng ng¾n: ng¾n, nhá. + Xơng dẹt: hình bản, dẹt, mỏng và đặc. 1.3. Sù to vµ dµi ra cña x¬ng - Thµnh phÇn hãa häc vµ tÝnh chÊt cña x¬ng 1.4. C¸c lo¹i khíp x¬ng Gåm 3 lo¹i: a: Khớp động: cử động dễ dàng . Hai ®Çu x¬ng cã líp sôn . Gi÷a lµ dÞch khíp (bao ho¹t dÞch) . Ngoµi: d©y ch»ng -> đảm bảo sự hoạt động linh hoạt của tay, chân. b: Khớp bán động: giữa 2 đầu xơng là đĩa sụn -> cử động hạn chế..

(5) -> T¹o thµnh khoang b¶o vÖ (khoang ngùc) gióp c¬ thÓ mÒm dÎo trong d¸ng ®i th¼ng vµ lao động phức tạp. c: Khớp bất động: các xơng gắn chặt bỡi khớp răng ca. Không cử động đợc. -> Giúp xơng tạo thành hợp thành khối để bảo vệ nội quan (hộp sọ) hoặc nâng đỡ (x. chËu). 1.5. CÊu t¹o b¾p c¬ vµ tÕ bµo c¬. a: CÊu t¹o b¾p c¬: gåm nhiÒu bã c¬. - Ngoµi lµ mµng liªn kÕt, 2 ®Çu thon cã g©n, phÇn bông ph×nh to. - Trong: cã nhiÒu sîi c¬ tËp trung thµnh bã c¬. b: TÕ bµo c¬ (sîi c¬) (t¬ c¬) gåm: - T¬ c¬ dµy: cã mÊu sinh chÊt -> t¹o v©n tèi. - T¬ c¬ m¶nh: tr¬n -> v©n ngang.  xÕp xen kÏ nhau theo chiÒu däc -> v©n ngang (v©n tèi vµ v©n s¸ng xen kÏ). - Đơn vị cấu trúc là giới hạn giữa tơ cơ dày và tơ cơ mảnh (đĩa tối ở giữa, 2 nữa đĩa s¸ng ë 2 ®Çu). Chứng minh đợc cơ co sinh ra công. Công của cơ đợc sử dụng vào lao động và di chuyÓn. - Trình bày đợc nguyên nhân của sự mỏi cơ và nêu biện pháp phòng chống mỏi cơ. - Nêu đợc của sự luyện tập cơ, từ đó vận dụng vào cuộc sống, thờng xuyên luyện tập TDTT và lao động vừa sức. 1.6. Nguyªn nh©n cña sù mái c¬. + Do cơ thể không đợc cung cấp đủ ôxi nên tích tụ axit lắctic đầu độc cơ. + N¨ng lîng cung cÊp Ýt. + Lµm viÖc qu¸ søc vµ kÐo dµi. 2. BiÖn ph¸p chèng mái c¬. - NghØ ng¬i thë s©u kÕt hîp víi xoa bãp cho m¸u lu th«ng nhanh. - Cần có thời gian lao động, học tập và nghỉ ngơi hợp lí. 1.7. Sù tiÕn hãa c¶u hÖ c¬ ngêi so víi hÖ c¬ thó . - C¬ nÐt mÆt biÓu thÞ tr¹ng th¸i kh¸c nhau - Cơ vận động lỡi phát triển. - Cơ tay phân hóa thành nhiều nhóm nhỏ nh: cơ gập duỗi tay, cơ co duỗi các ngón, đặc biÖt lµ c¬ co ë ngãn c¸i. - C¬ ch©n lín kháe. - C¬ gËp ng÷a th©n. BUỔI 4: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. Câu 1: Xơng dài ra nhờ đâu ? Hãy vẽ sơ đồ mô tả thí nghiệm và chứng minh điều đó ? HD: - Xơng dài ra nhờ hai đĩa sụn tăng trởng nằm tiếp giáp giữa hai đầu xơng với thân x¬ng. - Sơ đồ: H8.5sgk. Dựa vào sđ để mô tả thí nghiệm. C©u 2: Sù mái c¬ lµ g×? Nguyªn nh©n cña hiÖn tîng mái c¬? HD: - Mỏi cơ là hiện tợng cơ giảm dần dẫn đến không còn phản ứng với những kt của mt. Trong l® mái c¬ biÓn hiÖn ë viÖc gi¶m kh¶ n¨ng t¹o c«ng, c¸c thao t¸c trong l® thiÕu chÝnh x¸c vµ kÐm hiÖu qu¶. - Nguyªn nh©n: Nguån nl cho sù co c¬ lÊy tõ sù « xi hãa c¸c chÊt dd do m¸u mang đến. Qt co cơ sẽ sản sinh ra nhiệt và chất thải là khí CO2. - Nếu lợng oxi cc cho qt co cơ không đủ, sp tạo ra của qt oxi hóa không chỉ có nl, nhiÖt, khÝ CO2 mµ cßn cã s¶n phÈm trung gian lµ axit l¾c tÝch. ThiÕu oxi cïng víi sự tích tụ axit lactic trong cơ thể khiến cơ bị đầu độc và mỏi. Nl cung cấp không đầy đủ cũng là một trong những nguyên nhân của sự mỏi cơ. C©u 3: Gi¶i thÝch sù lín lªn vµ dµi ra cña x¬ng?.

(6) C©u 4: Tr×nh bµy thÝ nghiÖm chøng minh thµnh phÇn hãa häc vµ tÝnh chÊt cña x¬ng - §Ó t×m hiÓu thµnh phÇn cÊu t¹o cña x¬ng ngêi ta tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm sau : * ThÝ nghiÖm 1 : - Vật liệu và dụng cụ thí nghiệm: 1 xơng đùi ếch trởng thành, 1 cốc đựng dung dịch HCL 10 %, 1 cốc nớc lã để rữa xơng - Tiến hành thí nghiệm : Ngâm xơng đùi ếch trong dung dịch HCL 10 % khoảng 10 15 phút . - KÕt qu¶ thÝ nghiÖm: ThÊy cã bät khÝ næi lªn. Xơng mềm có thể uốn cong đợc. - Giải thích thí nghiệm: Bọt khí nổi lên là khí cacbônic, điều đó chứng tỏ trong thành phÇn cña x¬ng cã muèi cacb«nat, khi t¸c dông víi axit sÓ gi¶i phãng khÝ cacb«nic. Phần còn lại xơng vẫn còn giữ nguyên hình dạng nhng mềm dẻo đó là chất cốt giao ( chÊt h÷u cã). *ThÝ nghiÖm 2: -Vật liệu và dụng cụ thí nghiệm: 1 xơng đùi ếch, 1 đèn cồn. - Tiến hành đốt xơng đùi ếch trên ngọn lữa đèn cồn đến khi xơng không còn cháy nữa. - Kết quả thí nghiệm Xơng sau khi bị đốt vẫn giữ nguyên hình dạng nhng khi bóp thì bÞ vë vôn ra - Giải thích khi đốt: chất cốt giao bị cháy hết phần còn lại là chất vô cơ nên khi đập nhÑ lµ x¬ng vë tan. Tõ kÕt qu¶ cña hai thÝ nghiÖm trªn ta cã kÕt luËn: Thµnh phÇn ho¸ häc cña x¬ng lµ chÊt cèt giao (chÊt h÷u c¬) vµ muèi kho¸ng. C©u 5: T×m nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a x¬ng tay vµ x¬ng ch©n a. Giống nhau: Đều đợc tạo bởi hai bộ phận phần đai và phần cử động tự do b. Kh¸c nhau : X¬ng tay X¬ng ch©n KÝch thíc X¬ng tay ng¾n h¬n X¬ng ch©n cã kÝch thíc dµi h¬n. Chi dµi vµ khoÎ do chÞu toµn bé träng lîng c¬ thÓ X¬ng ®ai Đai vai đợc cấu tạo bởi một đôi Đai hông có cấu tạo vững chắc hơn, xơng đòn và một đôi xơng bả ít linh động. Gåm x¬ng h«ng, x¬ng chËu vµ x¬ng to¹. X¬ng b¸nh Kh«ng cã Có xơng bánh chè tạo t thế đứng chÌ th¼ng Bµn Ngón cái đối diện với các ngón X¬ng s¾p xÕp d¹ng trßn, bµn ch©n kh¸c, cÇm n¾m dÔ dµng . vòm giảm chấn động cơ thể và giúp c¬ thÓ ®i nhanh h¬n KÕt luËn: X¬ng tay vµ x¬ng ch©n cã c¸c phÇn t¬ng øng gièng nhau nhng ph©n ho¸ khác nhau để thích nghi với lao động và t thế đứng thẳng. Câu 6: Khả năng cử động của khớp động và khớp bán động khác nhau nh thế nào ?Vì sao có sự khác nhau đó ? HD: Khả năng cử động của khớp động linh hoạt hơn khớp bán động vì cấu tạo của khớp động có diện khớp ở hai đầu tròn và lớn, có sụn trơn và bóng và giữa khớp có bao chứa dịch khớp, còn diện khớp của khớp bán động phẳng và hẹp C©u 7. V× sao ë ngêi giµ x¬ng dÔ bÞ g·y vµ khi g·y th× chËm håi phôc ? - Ngời già xơng dễ bị gãy và chậm hồi phục: do tỉ lệ chất hữu cơ và chất vô cơ thay đổi theo løa tuæi. ë ngêi giµ chÊt h÷u c¬ gi¶m xuèng nªn x¬ng gi¶m tÝnh dÎo dai vµ r¾n chắc đồng thời xơng trở nên xốp dòn dễ bị gảy khi va chạm mạnh. - ChÊt h÷u c¬ ngoµi chøc n¨ng t¹o dÏo dai cho x¬ng cãn hæ trî qu¸ tr×nh dinh dìng cho x¬ng. Do tuæi giµ tØ lÖ chÊt h÷u c¬ gi¶m nªn khi x¬ng g¶y rÊt chËm håi phôc Câu 8: Hãy mô tả cấu tạo của sợi cơ vân và hoạt động của các tơ cơ khi co cơ. * Sợi cơ vân (còn gọi là tế bào cơ) đợc cấu tạo bởi:.

(7) + Bªn ngoµi cã mµng liªn kÕt bao bäc. + Bªn trong lµ chÊt tÕ bµo cã nhiÒu nh©n vµ t¬ c¬. Cã hai loaÞ t¬ c¬ xÕp xen kÏ nhau lµ t¬ c¬ dµy vµ t¬ c¬ m¶nh. T¬ cë m¶nh th× tr¬n, t¬ c¬ dµy cã mÊu sinh chÊt. + Tế bào cơ gồm nhiều đơn vị cấu trúc nối liền nhau nên tế bào cơ dài . * Hoạt động của các tơ cơ khi cơ co : Khi c¬ co c¸c t¬ c¬ m¶nh trît vµ luån s©u vµo c¸c t¬ c¬ dµy lµm cho tÕ bµo c¬ ng¾n l¹i. HiÖn tîng nµy lµm cho bã c¬ vµ b¾p c¬ còng rót ng¾n kÐo x¬ng chuyÓn dÞch vµ vËn động. Câu 9: Hãy giải thích những đặc điểm của hệ cơ thích ứng với chức năng co rút và vận động . * Chức năng co rút và vận động đã qui định hệ cơ có những đặc điểm thích ứng nh sau: + TÕ bµo c¬ cã cÊu t¹o d¹ng sîi. Trong sîi cã nhiÒu t¬ c¬. Hai lo¹i t¬ c¬ t¬ c¬ m¶nh vµ t¬ c¬ dµy) cã kh¶ n¨ng lång vµo nhau khi c¬ co vµ lµm cho sîi c¬ co rót l¹i vµ t¹o ra lùc kÐo. + NhiÒu Tb bµo c¬ hîp thµnh bã c¬ cã mµng liªn kÕt bao bäc, nhiÒu bã c¬ hîp thµnh bắp cơ. Các bắp cơ nối vào xơng. Do đó khi sợi cơ co dãn đến các bắp cơ co rút lại và kéo chuyển dịch cơ thể vận động. + Số lợng cơ của cơ thể rất nhiều (khoảng 600 cơ) đủ để liên kết với toàn bộ xơng để tạo ra bộ máy vận động của cơ thể. Câu 10. Những đặc điểm cấu tạo của bộ xơng ngời giúp ngời thích nghi với t thế đứng thẳng và đi bằng hai chân. + Hép sä ph¸t triÓn, x¬ng mÆt kÐm ph¸t triÓn. +Cét sèng cong h×nh ch÷ S. + Lång ngùc hÑp tríc sau nhng në réng vÒ hai bªn. + Xơng chi dới có đai vững chắc hơn, ít linh động. Chi dài và khẻo nên chịu đựng đợc toàn bộ trọng lợng cơ thể. + Xơng bàn chân xếp dạng vòm nhằm giảm chấn động cơ thể. + Xơng bánh chè đảm bảo t thế đứng thẳng và bớc đi vững chắc. Câu 11: Hãy phân tích để chứng minh tay ngời vừa là cơ quan, vừa là sản phẩm của quá trình lao động 1. Tay ngời vừa là cơ quan lao động: - ở động vật chi trớc và chi sau đều tham gia vào quá trình di chuyển cơ thể. - ở ngời: Chi trớc (đôi tay) đã tách khỏi mặt đất nhờ sự đi thẳng.Từ đây đôi tay bắt đầu tham gia vào việc cầm nắm, chế tạo công cụ lao động và lao động có mục đích. Vì vậy mà tay ngời là cơ quan lao động. 2. Tay ngời là sản phẩm của lao động: - Thông qua việc chế tạo các cộng cụ lao động, con ngời phải thờng xuyên cầm nắm và cử động các xơng tay đặc biệt là xơng ngón tay. - Thông qua các hoạt động lao động, đôi tay thờng xuyên tác động vào môi trờng sèng . - Chính những hoạt động trên đã làm cho đôi tay ngời thờng xuyên đợc rèn luyện. Bên cạch đó từ lao động con ngời đã sản xuất ra thức ăn và các phơng tiện thức đẩy cơ thể phát triển và hoàn thiện , trong đó có đôi tay. Vì vậy tay ngời cũng là sản phẩm của lao động. Câu 12: Phân tích những đặc điểm cấu tạo của bộ xơng và hệ cơ của ngời thích nghi với t thế đứng thẳng và đi bằng hai chân HD: §Æc ®iÓm cÊu t¹o Lång ngùc në réng sang hai bªn vµ hÑp theo híng tríc sau Cột sống đứng, có hình chữ S và cong 4 chæ. Sù thÝch nghi §Ó dån träng lîng c¸c n«i quan lªn x¬ng chậu và tạo cử động dễ dàng cho chi trên ( đôi tay ) khi lao động . Chịu đựng trọng lợng của cơ thể và tác dụng chấn động từ các chi dới ( đôi chân ).

(8) dån lªn lóc di chuyÓn. Xơng chậu nở rộng, xơng dùi to Chịu đựng đợc trọng lợng của các nội quan X¬ng vµ cña c¬ thÓ. Xơng gót phát triển và lồi ra phía Để dễ di chuyển và giảm bớt chấn động có sau, c¸c x¬ng bµn ch©n khíp víi thÓ g©y tæn th¬ng ch©n vµ c¬ thÓ khi vËn nhau t¹o h×nh vßm. động . Các xơng cử động của chi trên Để chi trên cử động đợc theo nhiều hớng và khớp động và linh hoạt, đặc biệt bàn tay có thể cầm nắm, chế tạo công cụ lµ c¸c x¬ng ngãn tay lao động và thực hiện động tác lao động. Xơng sọ phát triển tạo điều kiện Để định hớng trong lao động và phát triển cho n·o vµ hÖ thÇn kinh ph¸t nhËn thøc tèt h¬n. triÓn. Các cơ vận động chi nh cơ đùi, Tạo cử động linh hoạt giúp cơ thể di C¬ c¬ b¾p ch©n, c¬ b¾p tay ph¸t chuyển và lao động. triÓn b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. 1. Chøng minh x¬ng lµ mét tæ chøc sèng. 2. V× sao ph¶i tËp thÓ dôc nhÊt lµ tuæi thiÕu niªn ? 3. Tại sao khi ngủ dậy, đôi khi ta thấy toàn thân mệt mỏi? c. Bµi tËp vÒ nhµ. Có 4 mẫu xơng ngời, 1 xơng cánh tay, 1 xơng đùi (kt gần bằng nhau), 1 x. đốt sống thắt lng, 1 đốt x.ngực. hãy nêu điểm khác nhau cơ bản để nhận biết các x. đó và giải thích vì sao có sự khác nhau đó ? D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: TuÇn hoµn. Ngµy d¹y:. Chuyên đề 3: Tuần hoàn A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - Xác định các chức năng mà máu đảm nhiệm liên quan đến các thành phần cấu tạo. Sự t¹o thµnh níc m« tõ m¸u vµ chøc n¨ng cña níc m«. M¸u cïng níc m« t¹o thµnh m«i trêng trong cña c¬ thÓ. - Trình bày đợc khái niệm miễn dịch, huyết áp - Nêu hiện tợng đông máu và ý nghĩa của sự đông máu, ứng dụng; - ý nghÜa cña sù truyÒn m¸u. - Trình bày cấu tạo tim và hệ mạch liên quan đến chức năng của chúng; Chu kì hđ của tim; sự thay đổi tốc độ vận chuyển máu trong các đoạn mạch và ý nghĩa của nó; điều hoà tim mạch phổ biến và cách đề phòng. - Trình bày đợc sơ đồ vận chuyển máu và bạch huyết trong cơ thể. 2. Kĩ năng: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học. 3. Thái độ: Yêu thích môn học B. ChuÈn bÞ..

(9) - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 5: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. I.1: M«i trêng trong c¬ thÓ: - Gåm: + M¸u + Níc m« + B¹ch huyÕt - Vai trß: Gióp c¸c TB trong c¬ thÓ thêng xuyªn liªn hÖ víi m«i trêng ngoµi qua T§C. - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña m«i trêng trong c¬ thÓ.` I.2: Thµnh phÇn cÊu t¹o cña m¸u: - Máu là một loại mô liên kết, lỏng, màu đỏ. - Vai trò: Vận chuyển O2 đi đến các TB và vận chuyển các chất thải ra ngoài cơ thể. - CÊu t¹o: HuyÕt t¬ng & c¸c TB m¸u ( hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu (cÊu t¹o SGK bµi 13). I.3: MiÔn dÞch: (bµi 14 sgk). - Kh¸ niÖm: - C¸c lo¹i miÔn dÞch: MD tù nhiªn & miÕn dÞch nh©n t¹o. I.4: §«ng m¸u – nguyªn t¾c truyÒn m¸u (bµi 15 sgk). a. §«ng m¸u: - Kh¸i niÖm - Cơ chế đông máu + Nguyªn nh©n + Quá trình đông máu - ý nghĩa của sự đông máu - Tiêm thuốc giúp cho quá trình đông máu - Trong y tế mgời ta cất máu bằng cách cho một chất hoá học vào máu để chống đông. b. Nguyªn t¾c truyÒn m¸u * C¸c nhãm m¸u - Cã 4 nhãm m¸u - M¸u ngêi: TB m¸u & huyÕt t¬ng * Nguyªn t¾c truyÒn m¸u: + Xét nghiệm kĩ, tìm nhóm máu phù hợp để truyền, tránh ngng máu. + XÐt nghiÖm lo¹i bá c¸c vi khuÈn, vi rót g©y bÖnh. + V« trïng kÜ dông cô y tÕ, tr¸nh nhiÔm bÖnh. BUỔI 6: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. Câu 1: Phân tích đặc điểm cấu tạo của hồng cầu phù hợp với chức năng vận chuyển khÝ ? HD: + Hình đĩa dẹt, lõm hai mặt -> tăng S TĐK, giúp hồng cầu vận chuyển nhiều khí O2. + HuyÕt s¾c tè kÕt hîp láng lÎo víi O2 vµ CO2 -> khi ®i qua TB dÔ nhêng O2 vµ kÕt hîp CO2 Hb + O2 -> Hb O2 Phæi TÕ bµo HB CO2 <- CO2 + Hb + Lµ Tb kh«ng nh©n + Hồng cầu thờng xuyên đợc đổi mới và số lợng hồng cầu lớn. Ví dụ: 1mm3 có khoảng 4,5 triệu Tb hồng cầu. Cứ 1giây có 10 triệu hồng cầu đợc sinh ra và cũng có 10 triệu hång cÇu bÞ tiªu diÖt.  Qua những đặc điểm trên cho ta thấy hồng cầu thích nghi với chức năng vận chuyển khi phù hợp với hoạt động sống phức tạp..

(10) C©u2: Sù t¬ng t¸c gi÷a kh¸ng nguyªn vµ kh¸ng thÓ. DH: - Kh¸i niÖm: Kh¸ng nguyªn; vÝ dô - Kh¸i niÖm: Kh¸ng thÓ; vÝ dô - C¬ chÕ: Ch×a kho¸ - æ kho¸. §ã lµ 3 hµng rµo: + Thùc bµo + TÕ bµo lim ph« B + TÕ bµo lim ph« T C©u3: Gi¶i thÝch c¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« B. HD: + C¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« B (tÕ bµo B). + C¬ chÕ b¶o vÖ c¬ thÓ cña tÕ bµo lim ph« T (tÕ bµo T). Câu 4: Vì sao máu chảy trong mạch không bao giờ đông hễ ra khỏi mạch là đông ngay HD: + Máu chảy trong mạch không bao giờ đông: Tiểu cầu không bị phá vỡ, … + Máu chảy ra khỏi mạchn ra là đông ngay: Câu 5: Hãy hoàn thành sơ đồ về mối quan hẹ cho và nhận giữa các nhóm máu. Câu 6: So sánh hai quá trình đông máu và ngng máu ? ý nghĩa. a. Gièng nhau: + §Òu lµ m¸u lo·ng biÕn thµnh côc + §Òu x¶y ra trong m« m¸u b. Kh¸c nhau: §«ng m¸u Ngng m¸u c. ý nghĩa: đông máu & ngng máu. I.5. C¬ chÕ vËn chuyÓn m¸u trong hÖ m¹ch. a. LÝ thuyÕt 1. CÊu t¹o hÖ tuÇn hoµn. + Tim: c¸c ng¨n tim, c¸c van. + Hê mạch: động, tỉnh, mao mạch. 2. CÊu t¹o cña m¹ch 3. Sù lu th«ng cña m¸u trong c¬ thÓ: cã 2 vßng tuÇn hoµn. Giải thích sự vận chuyển máu trong hai vòng đó. 4. Lu th«ng b¹ch huyÕt. - CÊu t¹o gåm hai ph©n hÖ: lín, nhá & chøc n¨ng cña chóng. - Con đờng luân chuyển – vai trò. b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. 1. B»ng c¸ch nµo mµ tÕ bµo c¬ thÓ thêng xuyªn T§C víi m«i trêng ngoµi ? 2. Các TB của cơ thể đợc bảo vệ khỏi tác nhân gây nhiểm vi rút nh thế nào ? 3. Cơ thể đã có cơ chế nh thế nào để tự bảo vệ mình khi vết thơng, vỡ mạch máu là ch¶y m¸u ? 4. Nừu đặc điểm cấu tạo của tim ? Giải thích tại sao tim hđ suốt cả cuộc đời mà không biÕt mÖt mái ? 5. Chúng ta có thể tính đợc nhịp tim trong một phút đợc không ? Sơ đồ ? 6. HuyÕt ¸p lµ g× ? HuyÕt ¸p tèi ®a ? HuyÕt ¸p tèi thiÓu ? V× sao m¾c bÖnh huyÕt ¸p hay suy tim ? 7. Nêu ý nghĩa của sự đông máu ? Ngăn chặn đông máu bằng cách nào ? Giải thích ? 8. Có mấy nhóm máu ? Căn cứ vào đâu ngời ta chia các nhóm máu đó ? c. Bµi tËp vÒ nhµ. 1. Có 4 ngời thuộc 4 nhóm máu khác nhau. Thắng nhận đợc máu của Lan và Hơng mà kh«ng x¶y ra tai biÕn. LÊy m¸u cña H¬ng truyÒn cho Lan hoÆc lÊy m¸u cña Nguyªn truyền cho Hơng thì xảy ra tai biến. Tìm nhóm máu của mỗi ngời ? Sơ đồ ? lỏng màu đỏ chảy ra, đó là chất gì? Vì sao có màu đỏ? D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: TuÇn hoµn - H« hÊp ë Ngêi vµ h« hÊp ë Thá..

(11) Ngµy d¹y: Chuyên đề 4: Tuần hoàn – Hô Hấp A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - Trình bày đợc khái niệm: Hô hấp, ý nghĩa hô hấp. - M« t¶ cÊu t¹o cña c¸c c¬ quan trong hÖ h« hÊp (mòi, thanh qu¶n, khÝ qu¶n, phÕ qu¶n và phổi) liên quan đến chức năng của chúng. - Trình bày động tác thở (hít vào, thở ra) với sự tham gia của các cơ thở. - Nªu râ kh¸i niÖm vÒ dung tÝch sèng lóc thë s©u (bao g«mg: khÝ lu th«ng, khÝ bæ sung, khÝ dù tr÷ vµ khÝ cÆn). - Ph©n biÖt thë s©u vµ thë b×nh thêng vµ nªu ý nghÜa cña thë s©u. - Tr×nh bµy c¬ chÕ cña sù T§K ë phæi vµ tÕ bµo; ph¶n x¹ tù ®iÒu hoµ h« hÊp (viªm phÕ qu¶n, lao phæi) vµ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh hÖ h« hÊp. T¸c h¹i cña thuèc l¸. - TiÕp tôc rÌn luyÖn mét sè c©u hái vµ bµi tËp n©ng cao phÇn tuÇn hoµn. 2. KÜ n¨ng: - Sơ cứu ngạt thở – làm hô hấp nhân tạo. Làm thí nghiệm để phát hiện ra trong khí thở ra. - TËp thë s©u. 3. Thái độ: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học. B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, … C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 7: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. I.1: TuÇn hoµn. * C©u hái - bµi tËp n©ng cao. 1. Sự khác nhau giữa đông máu và ngng máu. ý nghĩa sự đông máu và thử máu khi truyÒn. 2. CÊu t¹o hång cÇu cña ngêi phï hîp víi chøc n¨ng cña nã nh thÕ nµo ? 3. Gi¶i thÝch t¹i sao nhãm m¸u AB lµ mhãm m¸u chuyªn nhËn, nhãm m¸u O lµ nhãm m¸u chuyªn cho. HD: - Thµnh phÇn cña m¸u gåm: hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cµu vµ huyÕt t¬ng. Trªn mµng hång cÇu cã chøa c¸c chÊt bÞ ngng (ngng kÕt nguyªn). Trong huyÕt t¬ng cã chøa c¸c chÊt g©y ngng (ngng kÕt tè). Cã 2 chÊt ngng A vµ B vµ cã hai lo¹i chÊt g©y ngng t¬ng øng lµ anpha vµ bªta. - Trong c¬ thÓ kh«ng bao giê tån t¹i chÊt ngng vµ chÊt g©y ngng t¬ng øng, V× nÕu cã th× sÏ bÞ ph¶n øng ngng kÕt hång cÇu lµm t¾c m¹ch m¸u g©y tai biÕn. - C¨n cø vµo sù cã mÆt cña chÊt ngng vµ chÊt g©y ngng, ngêi ta chia ra lµm 4 nhãm m¸u: A, B, AB, vµ O. Nhãm m¸u A B AB O. ChÊt ngng cã mÆt A B A vµ B Kh«ng cã A vµ B. ChÊt g©y ngng cã mÆt Bªta anpha Kh«ng cã anpha vµ bªta Anpha vµ bªta.

(12) - Ngêi cã nhãm m¸u O trong m¸u cã chÊt g©y ngng Anpha vµ bªta nªn hä kh«ng thÓ nhËn m¸u cña c¸c nhãm m¸u kh¸c, tr¸i l¹i m¸u cña hä kh«ng cã chÊt ngng A vµ B nªn cã thÓ cho m¸u tÊt c¶ c¸c nhãm kh¸c mµ kh«ng g©y tai biÕn cho ngêi nhận. Do đó nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho. - Ngêi cã nhãm m¸u AB trong m¸u cã chÊt ngng Avµ B nªn hä kh«ng thÓ cho m¸u c¸c nhãm kh¸c, tr¸i l¹i trong m¸u cña hä kh«ng cã chÊt g©y ngng Anpha vµ Bªta nên có thể nhận máu tất cả các nhóm khác. Do đó nhóm máu AB là nhóm máu chuyªn nhËn - Sơ đồ. Ghi chú nhóm máu O: chuyên cho Nhãm m¸u AB: chuyªn nhËn. 4. Hãy giải thích sơ đồ sau giữa cho và nhận các nhóm máu ? HD: Phong. Th¶o. B×nh. Cóc - Vì Bình nhậnn đợc máu của Phong và Thảo mà không xảy ra tai biến nên Bình cã nhãm m¸u AB (v× trong nhãm m¸u AB hång cÇu cã c¶ A vµ B, huyÕt t¬ng kh«ng cã anpha vµ bªta) nªn kh«ng g©y hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu. - V× nÕu khi lÊy m¸u cuat Phong truyÒn cho Th¶o th× x¶y ra hiÖn tîng tai biÕn nªn Phong cã nhãm m¸u A, Th¶o cã nhãm m¸u O (v× trong nhãm m¸u A hång cÇu chØ cã A, huyÕt tong kh«ng cã an pha mµ chØ cã bªta, cßn trong nhãm m¸u O, hång cÇu kh«ng cã c¶ A vµ B, huyÕt t¬ng cã c¶ anpha vµ bªta nªn khi lÊy m¸u cña ngêi cã nhãm m¸u A truyÒn cho ngêi cã nhãm m¸u O sÏ g©y hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu. - V× nÕu khi lÊy m¸u cu¶ Cóc truyÒn cho Phong th× x¶y ra hiÖn tîng tai biÕn nªn Cóc cã nhãm m¸u B (v× trong nhãm m¸u B hång cÇu chØ cã B, huyÕt t¬ng kh«ng cã bªta, chØ cã anpha cßn nhãm m¸u cña Phong (hhång cÇu chØ cã A, huyÕt t¬ng kh«ng cã bªta nªn khi lÊy m¸u cña Cóc truyÒn cho Phong sÏ g©y hiÖn tîng kÕt dÝnh hång cÇu. I.2: H« hÊp. 1: Kh¸ niÖm: h« hÊp lµ qu¸ tr×nh T§K gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng – g¾n liÒn víi sù sèng. 2: QT h« hÊp gåm: + Sù thë + T§K ë phæi mèi quan hÖ … + T§K ë TÕ bµo 3: Vai trß: + Cung cấp O2 cho các TB cơ thể để ôxi hoá các hợp chất hữu cơ tạo ra nl cung cÊp cho mäi h® sèng cña c¬ thÓ. + Vận chuyển CO2 và các chất thải do TB hđ thải ra đến phổi để ra ngoài. 4: CÊu t¹o cña c¬ quan h« hÊp: + §êng dÉn khÝ: Mòi, häng, thanh qu¶n, phÕ qu¶n -> dÉn khÝ ( cÊu t¹o SGK tr. 66) và VBT sinh học 8. (phân tích cấu tạo của các bộ phận đờng dẫn khí phù hîp víi chøc n¨ng cña nã). + Hai lá phổi: Phân tích nhiững đặc điểm cấu tạo của phổi phù hợp với chức n¨ng. 5: C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh h« hÊp. - Sự thở: Nhờ hđ của các cơ quan hô hấp làm thay đổi V lồng ngực và ta thực hiện động t¸c hÝt vµo vµ thë ra..

(13) - Hít vào và thở ra: làm cho không khí trông phổi thờng xuyên đợc đổi mới nên cc đủ O2 cho c¬ thÓ vµ lo¹i th¶i CO2 ra m«i trêng. - Cử động hô hấp: gồm hít vào và thở ra. * Mét sè kh¸i niÖm: + Nhịp hô hấp: là số lần cử động hô hấp trong một phút. + KhÝ lu th«ng; lµ thë ra vµ hÝt vµo trong mét lÇn; + Dung lîng h« hÊp: lµ V cña mçi lÇn hÝt vµo vµ thë ra b×nh thêng. + Dông cô ®o: h« hÊp kÕ + Khí bổ sung: là lợng khí ngoài lợng khí hô hấp bình thờng trong động tác hít vµo tËn lùc. + Khí động trong phổi + Dung tÝch sèng 6: Ph©n biÖt h« hÊp thêng vµ h« hÊp s©u. - C¸c c¬ trong h« hÊp thêng: c¬ thë vµ c¬ trªn sên vµ c¬ hoµnh. - C¸c c¬ trong h« hÊp s©u: c¬ thë vµ c¬ gi÷a sên trong nhãm c¬ ngùc, c¬ b¸m vµo x¬ng ức, cơ bám vào xơng đòn, cơ bám vào xơng sờn. 7. Sù T§K ë phæi - Thực hiện theo cơ chế k. tán: từ nơi có nồng độ (O2 ; CO2) cao sang nới có nồng độ thÊp . Tr.70 sgk sinh häc 8. 8. T§K ë TÕ bµo: Tr.70 sgk sinh häc 8. => Mối quan hệ giữa hai quá trình này: TĐK ở phổi là đk để TĐK ở tế bào. - TĐK ở tb thực chất là sử dụng khí O2 để ôxihoá các hợp chất hữu cơ tạo ra năng lợng BUỔI 8: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. Câu 1. Phân tích đặc điểm cấu tạo của các cơ quan hô hấp phù hợp với chức năng mà nó đảm nhiệm ? Bộ phận nào là quan trọng nhất ? Vì sao ? HD: SGK trang 66, VBT trang 43, 44. Câu 2. Nguyên nhân nào dẫn đến sự thông khí qua phổi ? ý nghĩa của hô hấp sâu ? Giải thích vì sao ngời ít luyện tập khi lao động nặng nhịp hô hấp tăng nhiều so với ngêi hay luyÖn tËp. HD: - Nguyªn nh©n th«ng khÝ qua phæi: l¸ thµnh bao lÊy phæi lu«n ¸p s¸t vµo lång ngùc vµ hđ cơ thở làm V lồng ngực thay đổi -> sự chênh lệch áp suất kk trong phổi và ngoài m«i trêng. + Do cơ thở hoạt động khi co -> V ngực tăng, không khí từ ngoài vào phổi (hít vào) + Khi c¬ thë d·n -> V ngùc gi¶m, kh«ng khÝ bÞ Ðp tèng ra ngoµi (thë ra) - ý nghÜa: + Khi c¬ co m¹nh, V lång ngùc t¨ng nhiÒu, kk tõ ngoµi vµo nhiÒu nªn bæ sung mét lîng khÝ cho c¬ thÓ. + Khi cơ giản mạnh, lợng khí động trong phổi tống ra nhiều nên giảm khả n¨ng viªm phæi. MÆt kh¸c, ngêi thêng xuyªn rÌn luyÖn h« hÊp s©u th× lîng khÝ lu th«ng qua phæi lín gÊp 6 – 8 lÇn so víi ngêi b×nh thêng nªn t¹o ®k cho c¬ thÓ tiÕp nhËn hiÒu O2, th¶i a nhiÒu CO2. Ngêi thêng xuyªn luyÖn tËp søc co c¬ lín, V lång ngùc t¨ng nhiÒu nªn nhÞp hô hấp trong phút ít hơn. Vì vậy nếu lao động cùngcờng độ thì ngời ít luyện tập sẽ chèng mÖt h¬n ngêi hay luyÖn tËp. C©u 3: V× sao nãi T§K ë tÕ bµo lµ nguyªn nh©n bªn trong cña sù T§K ë phæi vµ T§K ë phæi t¹o ®iÒu kiÖn cho T§K ë tÕ bµo. Vì sao đứa trẻ đứa trẻ mới sinh ra phải khóc ? HD: - Tiếng khóc chào đời cảu đứa trẻ sau khi sinh là sự phát động của cơ thở gây nên cử động hô hấp đầu tiên. Qua đây ta thấy hđ sống của TB cần năng lợng (do ôxi hoá các chất hữu cơ tạo nên) đồng thời thải CO2 và CO2 tích luỹ ngày càng nhiều, nó sẽ kích.

(14) thích trung khu hô hấp tạo nên tiếng khóc. Nh vậy tiếng khóc không chỉ phát động các c¬ thë vµ c¸c c¬ hÖ h« hÊp. - Nh vËy, TB trùc tiÕp sö dông O2 vµ còng lµ n¬i t¹o ra khÝ CO2 . ChÝnh v× thÕ sù T§K ë TB chÝnh lµ nguyªn nh©n bªn trong cña sù T§K bªn ngoµi thùc hiÖn ë phæi mµ ph¸t động hoạt động các cơ quan bên trong cơ thể bắt đầu hoạt động. - Ngợc lại nhờ TĐK thờng xuyên ở phổi mới cung cấp đủ O2 cho hoạt động sống của TB và thải khí CO2 (do quá trình dị hoá xảy ra từ tế bào). Do đó TĐK ở phổi tạo đk T§K ë tÕ bµo. Câu 4: Vì sao ta có thể thở bình thờng ngay cả lúc chúng ta không hề để ý đến. HD: - Ngời ta có thể thở bình thờng ngay cả lúc chúng ta không hề để ý đến nh khi ngủ, … đó là nhờ phản xạ hô hấp: phản xạ không điều kiện, trung khu hô hấp ở hành tuỷ. - Ph¶n x¹ x¶y ra khi: + Khi phÕ nang xÑp g©y kÝch thÝch c¬ quan thô c¶m n»m trong thµnh phÕ nang lµm xuÊt hiÖn xung thÇn kinh híng t©m -> n·o (theo d©y li t©m) -> trung khu h« hÊp -> tác động vào cơ thở làm cơ thở co gây phản xạ hít vào. + Khi phÕ nang c¨ng sÏ k×m h·m trung khu hÝt vµo c¾t luång thÇn kinh lµm c¬ thë co đồng thời kích thích trung khu thở ra (cơ liên sờn trong) làm cho cơ dãn gây động tác thở ra. - Cø nh vËy, hÝt vµo thë ra kÕ tiÕp nhau diÔn ra liªn tôc. Nh vËy ta cã thÓ nãi r»ng hÝt vào là phản xạ của thở ra đồng thời cũng là nguyên nhân gây thở ra. => Tõ nh÷ng ®iÒu trªn ta cã thÓ rót ra … D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. c. Bµi tËp vÒ nhµ. 1. V× sao khi ngñ kh«ng nªn trïm kÝn ? Gi¶i thÝch ? 2. H« hÊp s©u cã lîi hoÆc cã h¹i g× ? 3. Nêu rõ quá trình TĐK ở phổi và tế bào (có sơ đồ) ? Mối quan hệ giữa hai quá trình đó. 4. V× sao con ngêi chóng ta l¹i kh«ng thÓ ngõng thë ? 5. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt nµo cÇn cho sù T§K ë phæi vµ T§K ë TB. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: H« hÊp ë Ngêi vµ h« hÊp ë Thá.. Ngµy d¹y: Chuyên đề 5: Hô Hấp – Trao đổi chất và năng lợng A. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Nªu râ kh¸i niÖm vÒ dung tÝch sèng lóc thë s©u (bao g«mg: khÝ lu th«ng, khÝ bæ sung, khÝ dù tr÷ vµ khÝ cÆn). - Ph©n biÖt thë s©u vµ thë b×nh thêng vµ nªu ý nghÜa cña thë s©u. - Tr×nh bµy c¬ chÕ cña sù T§K ë phæi vµ tÕ bµo; ph¶n x¹ tù ®iÒu hoµ h« hÊp (viªm phÕ qu¶n, lao phæi) vµ c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh hÖ h« hÊp. T¸c h¹i cña thuèc l¸..

(15) - TiÕp tôc rÌn luyÖn mét sè c©u hái vµ bµi tËp n©ng cao phÇn h« hÊp. - T§C, chuyÓn ho¸, th©n nhiÖt. Vitamin vµ muèi kho¸ng. - Tiªu chuÈn ¨n uèng. Nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn. 2. KÜ n¨ng: - Sơ cứu ngạt thở – làm hô hấp nhân tạo. Làm thí nghiệm để phát hiện ra trong khí thở ra. - TËp thë s©u. 3. Thái độ: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học hệ hô hấp – TĐC và chuyển ho¸ n¨ng lîng. B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, … C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 9: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. * Trao đổi chất và năng lợng: 1. T§C vµ chuyÓn ho¸ vËt chÊt n¨ng lîng. a. TĐK ở cấp độ cơ thể: TĐC giữa cơ thể và môi trờng đợc thự hiện nhờ hệ tiêu hoá, hô hÊp, bµi tiÕt. - MT cung cÊp cho c¬ thÓ thøc ¨n, Vit, muèi kho¸ng, «xi, … C¬ thÓ tr¶ l¹i cho m«i trêng CO2 vµ dd thõa - Nhời cơ thể mà thức ăn đợc tiêu hoá thành những chất dd đơn giản, dễ hấp thu vào m¸u, … b. TĐC ở cấp độ tế bào: đó là sự TĐC giữa TB và cơ thể. - Máu mang tới TB O2 và dd đồng thời nhận các chất thải, sản phẩm tiết , CO2 ,…qua nớc mô. c. Mèi quan hÖ gi÷a hai qu¸ tr×nh. - T§C ë c¬ thÓ t¹o ®k cho T§C ë m«I trêng trong TB. - Thùc chÊt cña sù T§C ë TB lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng. 2. Trong TB luôn xảy ra qt TĐC và nl bao gồm: đồng hoá và dị hoá - §ång ho¸: lµ qt tæng hîp chÊt h÷u c¬ vµ tÝch luü nl. - DÞ ho¸: lµ qt ph©n gi¶i c¸c hîp chÊt h÷u c¬ vµ gi¶i phãng nl. 3. Th©n nhiÖt: - H® dÞ ho¸ trong tb gi¶i phãng nl cc cho mäi h® sèng cña tb. - Một phần nl cc cho cơ thể là nhiệt để sởi ấm cơ thể đảm bảo 37o C. - Nhiệt độ cơ thể thờng xuyên xuyên là 37o C là nhờ sự cân bằng giữa sinh hiệt và toả nhiÖt: qua da, h« hÊp, bµi tiÕt níc tiÓu, … VD: mïa hÌ gi¶m ¨n mì, ¨n tr¸i c©y, gi¶m h®, … Mùa đông: ăn nhiều mỡ, tăng cờng hhđ, … - Khi trời lạnh: cơ thể tăng sinh nhiệt bằng cách vận động, run, co mạch máu dwois da,.. - Tất cả các hđ điều hoà thân nhiệt đều có vai trò chỉ đạo hệ thần kinh. BUỔI 10: II. C©u hái - bµi tËp. a.C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. PhÇn: H« hÊp. Câu 1. Nêu rõ quá trình TĐK ở phổi và tế bào (có sơ đồ) ? Mối quan hệ giữa hai quá trình đó. a. Sự TĐK ở phổi: do chênh lệch nồng độ O2 và CO2 (KhÝ hÝt vµo: O2 20,96 %, CO2 0,02%, N2 79,02 %, h¬i níc Ýt; Khi thë ra: O2 16,40 %, CO2 4,10%, N2 79,50 %, h¬i níc b·o hoµ).Nªn x¶y ra sù T§K gi÷a m¸u trong mao m¹ch phæi vµ tói phæi..

(16) - Theo định luật khuếch tán: không khí sẽ chuyển động từ nơi có nòng độ cao tới nơi có nồng độ thấp: máu từ động mạch phổi -> phổi giàu khí CO2, nghèo O2 so với nồng độ khÝ nµy trong phÕ nang nªn tõ phÕ nang vµo m¸u, CO2 tg m¸u vµo phÕ nang. - Sơ đồ: Hång cÇu HuyÕt t¬ng PhÕ nang CO2 CO2 CO2 HbCO2 Hb. Hb O2. Hb. O2 O2 O2 b. Sù T§K ë tÕ bµo: - Máu từ động mạch chủ -> tế bào: Giàu O2, nghèo CO2. - Tại tế bào thờng xuyên xảy ra quá trình ôxi hoá các hợp chất hữu cơ để tạo ra năng lợng nên nồng độ CO2 cao hơn trong máu -> TB còn O2 thấp hơn trong máu -> TB theo định luật khuếch tán khí: O2 từ máu đến tế bào để cung cấp cho tế bào. - Khi phân giải các hợp chất hữu cơ (dị hoá) -> sinh ra nhiều chất thải trong đó có khí CO2 . Do đó nồng độ khí CO2 cao gơn trong máu cho nên CO2 trong tế bào vào máu -> phæi vµ ra ngoµi. - Sơ đồ:. HbCO2. Hb O2. Hång cÇu CO2. HuyÕt t¬ng CO2. tÕ bµo CO2. Hb Hb O2. O2. O2. c. Mèi quan hÖ: - TĐK ở phổi là điều kiện để TĐK ở tế bào. - TĐK ở tế bào thực chất là sử dụng khí O2 để oxi hoá các chất hữu cơ để tạo ra n¨ng lîng. C©u 2: M« t¶ vÒ sù khuÕch t¸n cña O2 vµ CO2 trong H21 – 4(tr. 70 sgk) T§K ë phæi T§K ë tÕ bµo + Nồng độ O2 trong không khí phế nang + Nồng độ O2 trong máu cao hơn trong tế cao h¬n trong m¸u mao m¹ch nª O2 bµo nªn «xi khuÕch t¸n tõ m¸u vµo tÕ bµo. khuÕch t¸n tõ phÕ nang vµo m¸u. + Nồng độ CO2 trong mao mạch cao hơn + Nồng độ CO2 trong Tế bào cao hơn trong kh«ng khÝ phÕ nang nªn CO2 trong m¸u nªn CO2 khuÕch t¸n tõ tÕ bµo khuÕch t¸n tõ m¸u vµo phÕ nang. vµo m¸u. C©u 3. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt nµo chä sù T§K ë phæi vµ T§K ë tÕ bµo? HD: - Sù T§K ë phæi (m¸u vµ phÕ nang) vµ sù TT§K ë tÕ bµo (m¸u vµ tÕ bµo) qu¸ trình này thực hiện đợc phải nhờ hai điều kiện: + Sự chênh lệch nồng độ của từng chất khí CO2 và và O2 giữa máu và phế nang hoặc giữa máu và tế bào (vì các quá trình TĐK chủu yếu thực hiện theo định luật khuếch tán khí từ nơi có nồng độ cao sang nơi nồng độ thấp. + Thµnh tÕ bµo vµ mµng phÕ nangvµ mµng mao m¹ch máng t¹o ®iÒu kiÖn cho T§K thùc hiÖn dÔ dµng..

(17) C©u 4: V× sao khi ngñ kh«ng nªn trïm kÝn ? Gi¶i thÝch ? HD: - V× khi míi trïm ch¨n kh«ng khÝ trong ch¨n cã c¶ O2 vµ CO2 nhng sau mét thêi gian, khí O2 đã sử dụng hết, nồng độ CO2 trong máu cao. Lúc đó khí CO2 tác dụng với hªm«gl«bin t¹o ra mét hîp chÊt rÊt bÒn lµm cho hång cÇu khã ph©n gi¶i nªn cã thÓ g©y ra hiÖn tîng ngÊt xØu. V× thÕ khi ngñ kh«ng nªn trïm ch¨n kÝn. C©u 5. H« hÊp s©u cã lîi hoÆc cã h¹i g× ? HD: - Lîi: lo¹i hÕt khÝ cÆn lµ CO2, h¬i níc, chÊt th¶i trong phæi, gi¶m nguy c¬ viªm phổi. Mặt khác hô hấp sâu tăng khí bổ sung cho phổi, nâng đợc dung tích sống, gi¶m nhÞp h« hÊp lµm cho hÖ h« hÊp khoÎ m¹nh. - Hại: hô hấp sâu phải chủ động, phải dùng sức, tốn năng lợng, thảI hết khí CO2 trong phæi lµm cho trung khu h« hÊp víi sù kÝch thÝch b×nh thêng cña khÝ CO2 làm giảm đi tính khẩn trơng của hô hấp dần dần làm cho hoạt động hô hấp bị h. Kết quả: hô hấp chậm dần sau đó dừng lại gây ảnh hởng lớn tới sức khoẻ. V× vËy, h« hÊp võa cã lîi, võa cã h¹i, nÕu chóng ta thùc hiÖn cã híng dÉn th× sÏ cã lîi. C©u 6. H·y gi¶i thÝch c©u nãi: ChØ cÇn ngõng thë 3 – 5 phót th× m¸u qua phæi sÏ ch¼ng cã CO2 mµ nhËn. HD: - Trong 3 – 5 phót ngõng thë: + Kh«ng khÝ trong phæi kh«ng ngõng lu th«ng + Tim kh«ng ngõng ®Ëp + M¸u kh«ng ngõng lu th«ng qua c¸c mao m¹ch ë phæi + T§K ë phæi kh«ng ngõng diÔn ra + O2 trong kh«ng khÝ kh«ng ngõng khuÕch t¸n vµo m¸u vµ CO2 kh«ng ngõng khuÕch t¸n. => Bởi vậy: nồng độ O2 trong không khí ở phổi hạ thấp tới mức không đủ áp lực để khuÕch t¸n vµo m¸u n÷a. C©u 7: So s¸nh hÖ h« hÊp cña ngêi vµ hÖ h« hÊp cña thá. HD: - Gièng nhau: + Đều nằm trong khoang ngực và đợc ngăn cách với khoang bụng bỡi cơ hoành. + Đều gồm đờng dẫn khí và hai lá phổi + Đờng dẫn khí đều gồm: … + Mỗi lá phổi đều đợc cấu tạo bỡi các phế nang (túi phổi) tập hợp thành từng cụm, bao quanh mỗi túi phổi là một mạng mao mạch dày đặc. + Bao bäc phæi bìi hai líp mµng: L¸ thµnh dÝch vµo lång ngùc vµ l¸ t¹ng dÝnh vµo phæi, gi÷a hai líp lµ chÊt dÞch. - Kh¸c nhau: §êng dÉn khÝ ë ngêi cã thanh qu¶n ph¸t triÓn h¬n vÒ chøc n¨ng ph¸t ©m. Câu 8: Đặc điểm cấu tạo nào của các cơ quan đờng dẫn khí khí tác dụng làm ấm, làm ẩm không khí khi đi vào phổi và đặc điểm nào tham gia bảo vệ phổi tránh khỏi c¸c t¸c nh©n cã h¹i. HD: - Lµm Êm, lµm Èm kh«ng khÝ lµ do: - Tham gia b¶o vÖ phæi: C©u 9: §Æc ®iÓm cÊu t¹o nµo cña phæi lµm t¨ng S bÒ mÆt T§K ? HD: - Bao bäc phæi …. -> ¸p suÊt trong phæi lµ ©m hoÆc b»ng kh«ng (0) -> në réng vµ xèp. - Sè lîng phÕ nang -> S T§K t¨ng 70 – 80 m2. C©u 10: Tr×nh bµy tãm t¾t qu¸ tr×nh h« hÊp ë c¬ thÓ ngêi. HD: Trang 66 sgk Sinh häc 8 phÇn KLC. C©u 11: H« hÊp ë c¬ thÓ ngêi vµ thá cã g× gièng vµ kh¸c nhau ?.

(18) H« hÊp ë ngêi H« hÊp ë thá Gièng nhau + Còng gåm c¸c giai ®o¹n th«ng khÝ ë phæi, T§K ë phæi vµ T§K ë tÕ bµo. + Sù T§K ë phæi vµ T§K ë tÕ bµo còng theo c¬ chÕ khuÕch t¸n tõ n¬i cã nồng độ cao -> thấp. Kh¸c nhau Sù th«ng khÝ ë phæi do nhiÒu c¬ Sù th«ng khÝ ë phæi chñ yÕu do ho¹t phối hợp hơn và lồng ngực dãn nở động của cơ hoành và lồng ngực. Do c¶ vÒ hai bªn bÞ Ðp gi÷a hai chi tríc nªn kh«ng gi·n në vÒ phÝa hai bªn. Câu 12: Tại sao trong đờng dẫn khí của hệ hô hấp đã có những cấu trúc và cơ chế chống bụi, bảo vệ phổi mà khi làm lđ vệ sinh hay đi đờng vẫn cần đeo khẩu trang chèng bôi HD: Trang 49 VBT Sinh häc 8. Câu 13: Dung tích sống là gì ? Quá trình luyện tập để tăng cờng dung tích sống phụ thuéc vµo c¸c yÕu tè nµo ? HD: Trang 49 VBT Sinh häc 8. Câu 14: So sánh để chỉ ra sự giống nhau và khác nhau giữa hai phơng pháp hô hấp nh©n t¹o. HD: Hµ h¬i thæi ng¹t Ên lßng ngùc Gièng nhau Mục đích: Kh¸c nhau. C¸ch tiÕn hµnh:. C¸ch tiÕn hµnh:. Phần: Trao đổi chất và năng lợng. b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao 1. ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n lµ g× ? V× sao nhu cÇu nl cho c¬ thÓ lu«n cao h¬n chuyÓn ho¸ c¬ b¶n ? 2. Tr×nh bµy vai trß cña hÖ tiªu ho¸, h« hÊp, bµi tiÕt trong sù T§C gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng. 3. Thế nào là đồng hoá, dị hoá, mối quan hệ giữa chúng ? 4. Gi¶i thÝch v× sao thùc chÊt qu¸ tr×nh T§C lµ chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng ? 5. Phân biệt đồng hoá và tiêu hoá; giữa dị hoá và bài tiết ? 6. Nhu cÇu dinh dìng cña c¬ thÓ – khÈu phÇn – Nguyªn t¾c lËp khÈu phÇn 7. Vì sao nhiệt độ cơ thể luôn giữ ở mức ổn đinh mặc dù nhiệt độ môi trờng xung quanh cã thÓ cao hay thÊp ? HD: - Năng lợng giải phóng trong qt dị hoá đợc sử dụng trong mọi hoạt động sống của cơ thể và cuối cùng đều biến thành nhiệt. Nhiệt độ cơ thể luôn giữ ở mức ổn định ở 37oC dï khi trêi nãng hay gi¸ l¹nh, do c¬ thÓ cã c¸c h×nh thøc ®iÒu hoµ sinh nhiÖt vµ to¶ nhiÖt. - C¸c h×nh thøc ®iÒu hoµ th©n nhiÖt (sinh nhiÖt vµ to¶ nhiÖt). + Khi trêi nãng: . Gi¶m sinh nhiÖt: ¨n Ýt, gi¶m lµm viÖc . Tăng sinh nhiệt: - Khi nhiệt độ mt thấp hơn nhiệt độ cơ thể: hệ mạch máu dới da d·n ra -> to¶ hiÖt vµo kh«ng khÝ. - Khi nhiệt độ mt cao hơn nhiệt độ cơ thể: ra mồ hôi. + Khi trêi l¹nh: . Gi¶m tho¸t nhiÖt: co m¹ch m¸u díi da, næi da gµ, … . T¨ng sinh nhiÖt: ¨n nhiÒu, run, … 8. Phân biệt sự TĐC ở cấp độ cơ thể và TĐC ở cấp độ tế bào. Nêu mối quan hệ về sự TĐC ở hai cấp độ này ?.

(19) HD: TĐC ở cấp độ cơ thể. TĐC ở cấp độ tế bào. Mèi quan hÖ:. 9. Vì sao nói chuyển hoá vật chất và nl là đặc trng cơ bản của sự sống ? 10. Giải thích mối quan hệ qua lại giữa đồng hoá và dị hoá. 11. Giải thích câu nói: “ Trời nóng chóng khát, trời mát chóng đói” 12. V× sao cÇn ph¶i bæ sung chÊt Fe cho bµ mÑ khi mang thai ? D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: Tiªu ho¸ ë Ngêi vµ ë Thá.. Ngµy d¹y:. Chuyên đề 6: tiêu hoá. A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - Trình bày vai trò của các cơ quan tiêu hoá trong sự biến đổi thức ăn về hai mặt lí học (chủ yếu là biến đổi cơ học) và hoá học (trong đó biến đổi lí học đã tạo điều kiện cho biến đổi hoá học). - Trình bày sự biến đổi của thức ăn trong ống tiêu hoá về mặt cơ học (miệng, dạ dày) và sự biến đổi hoá học nhờ các dịch tiêu hoá do các tuyến tiêu hoá tiết ra đặc biệt ở ruột. - Nêu các đặc điểm cấu tạo của ruột phù hợp với chức năng hấp thụ, xđ con đờng vận chuyển các chất dinh dỡng đã hấp thụ. - Kể một số bệnh về đờng tiêu hoá thờng gặp và cách phòng tránh. 2. KÜ n¨ng: Ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ vai trß vµ tÝnh chÊt cña enzim trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸ qua thÝ nghiÖm. 3. Thái độ: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học; giải thích đợc trong thực tế đời sống. B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 11: I. KiÕn thøc c¬ b¶n I.1 Kh¸i niÖm tiªu ho¸ - Vai trß cña tiªu ho¸. - Khái niệm: là qt đẩy thức ăn vào ống tiêu hoá và tiêu hoá thức ăn (biến đổi lí học, hoá häc) tiÕt dÞch tiªu ho¸. - Vai trò: Giúp biến đổi thức ăn thành chất dinh dỡng, hấp thụ chúng qua thành ruột để cung cấp chúng cho tế bào cơ thể, sử dụng trong mọi hoạt động sống của tế bào. I.2: C¬ quan tiªu ho¸ Gåm hai phÇn chÝnh:.

(20) a. èng tiªu ho¸: miÖng, hÇu, ….hËu m«n -> v©n chuyÓn chÊt dinh dìng vµ th¶i ph©n. CÊu t¹o chung: gåm 3 líp: - Líp ngoµi cïng lµ m« liªn kÕt. - Líp thø hai lµ líp c¬ gi÷a gåm cã c¬ vßng trong, c¬ däc ngoµi. ë d¹ dµy cßn cã líp c¬ chÐo. - Líp thø 3 lµ líp mµng nhÇy gåm c¸c tuyÕn tiÕt chÊt nhÇy vµ c¸c tuyÕn tiÕt dÞch tiªu ho¸. b. TuyÕn tiªu ho¸: tuyÕn gan, tuyÕn níc bät, tuyÕn ruét, tuyÕn tuþ -> tiÕt dÞch tiªu ho¸ gióp qu¸ tr×nh tiªu ho¸ thøc ¨n. I.3: Chức năng chung: Biến đổi thức ăn thành sản phẩm cuối cùng, hấp thụ qua thành ruét vµo m¸u ®i nu«i c¬ thÓ, lµm c¬ së cho sù sèng. I.4: Hoạt động tiêu hoá ăn -> đẩy thức ăn -> tiêu hoá (lí, hoá học) -> hấp thụ chất dinh dỡng thải bã. Trong đó h® tiªu ho¸ vµ hÊp thô dd lµ quan träng nhÊt. + ăn: thức ăn vào miệng, đợc răng nghiền nát, … + §Èy thøc ¨n: miÖng -> thùc qu¶n -> d¹ dµy -> ruét non, … + Tiêu hoá thức ăn: - Biến đổi cơ học ( miệng, dạ dày) - Biến đổi hoá học (ở ruột non, enzim biến đổi thức ăn thành chất dd) + Th¶i b·: chÊt x¬ vµ dinh dìng thõa tíi ruét giµ vµ ra ngoµi. I.5: Hấp thụ chất dinh dỡng: 2 con đờng a. Con đờng máu: gồm đờng, 35 % Lipit đã đợc đi qua da phân giải thành axit béo, Glyxerin, axit amin, níc, muèi kho¸ng, vitamin tan trong níc. b. Đờng bạch huyết: 70% Lipit đã đợc muối mật nhũ tơng hoá dới dạng giọt mỡ nhỏ và c¸c vitamin tan trong dÇu nh A, D, E, … I.6: Sù vËn chuyÓn c¸c chÊt dinh dìng tíi tÕ bµo. - Tất cả các chất đợc hấp thụ theo đờng máu sẽ đợc vân chuyển qua gan, để gan xử lí (khử độc) và điều hoà nồng độ các chất, sau đó vận chuyển đến tế bào. - Các chất theo đờng bạch huyết sẽ đợc vận chuyển đến tĩnh mạch dới đòn để hoà chung từ máu vào tim, sau đó vận chuyển đến tb. I.7: Vai trß cña gan trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸ - TiÕt dÞch mËt gióp tiªu ho¸ Lipit vµ diÖt khuÈn trong thøc ¨n. - Khử các chất đọc trong cho lọt vào máu đến tế bào. - Điều hoà nồng độ các chất trong máu luôn ổn định. I.8: Vai trß c¶u ruét giµ - HÊp thô mét phÇn lín lîng níc trong dÞch thøc ¨n chuyÓn tíi ruét giµ. - Hình thành nên phân và nhờ sự co bóp của các cơ hậu môn -> phân đợc thải ra ngoài. I.9: VÖ sinh hÖ tiªu ho¸ * Muèn cã mét hÖ tiªu ho¸ kho¶ m¹nh, h® tiªu ho¸ tèt cÇn thùc hiÖn c¸c biÖ ph¸p sau vµ tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i: + ăn uống khoa học, hợp vệ sinh, đúng cách. + KhÈu phÇn ¨n hîp lÝ, chÕ biÕn hîp khÈu vÞ + VÖ sinh r¨ng miÖng sau khi ¨n  Tr¸nh t¸c nh©n cã h¹i: + C¸c vi khuÈn, kÝ sinh trïng g©y bÖnh + Các chất độc hại có trong thức ăn, đồ uống. + Ăn uống không đúng cách và hợp vệ sinh. BUỔI 12: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. 1. Trình bày đặc điểm cấu tạo của cơ quan tiêu hoá phù hợp với chức năng mà nó đảm nhiÖm..

(21) 2. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ gåm nh÷ng h® nµo ? Mèi quan hÖ gi÷a chóng. 3. Trình bày rõ quá trình biến đổi thức ăn trong ống tiêu hoá. 3.1. Sự biến đổi thức ăn ở khoang miệng: Gåm: c¸c h® tiÕt níc bät, nhai, trén thøc ¨n, h® cña enzim amilaza t¹o thµnh viªn …cã 2 biến đổi cơ bản: + Biến đổi lí học (chủ yếu): thức ăn đợc nhai trộn với nớc bọt tạo thành viên (mÒm, nhuyÔn) nhê ph¶n x¹ nuèt, thøc ¨n xuèng thùc qu¶n. + Biến đổi hoá học (thứ yếu): T0 = 37 0 C, pH = 2 Tinh bét chÝn Đờng đôi (cơ thể cha hấp thụ đợc). enzim amilaza 3.2: Biến đổi thức ăn trong dạ dày. + Biến đổi lí học (chủ yếu): Nhờ các cơ khoẻ ở dạ dày, thức ăn đợc nghiền bóp, xáo trộn, thấm đều dịch vị do tuyến vị tiết ra để hoà loãng thức ăn. + Biến đổi hoá học (thứ yếu): Enzim PÐpin Pr«tªin Pr«tªin chuçi ng¾n (Chuçi dµi gåm nhiÒu axi amin) Còn các thức ăn khác nh Lipit …. chỉ biến đổi về mặt lí học. 3.3: Biến đổi thức ăn ở ruột non. a. Ruét non cã cÊu t¹o ntn? - Thµnh ruét non cã 4 líp nhng máng - Líp c¬ chØ cã c¬ vßng vµ c¬ däc - Líp niªm m¹c (sau t¸ trµng) cã nhiÒu tuyÕn tiÕt dÞch ruét vµ chÊt nhµy b. “Các hoạt động biến đổi thức ăn ở ruột non” Biến đổi thức ăn ở Hoạt động tham gia Cơ quan tế bào thực Tác dụng của hoạt ruét non hiÖn động Biến đổi lí học - TiÕt dÞch -TuyÕn gan, tuyÕn - Thøc ¨n hoµ lo·ng tuþ, tuyÕn ruét trộn đều dịch - Muèi mËt t¸ch - Ph©n nhá thøc ¨n lipit thµnh giät nhá biÖt lËp t¹o nhò t¬ng ho¸ Biến đổi hoá học - Tinh bét, pr«tªin - TuyÕn níc bät - Biến đổi thức ăn chÞu t¸c dông cña (enzim amilaza) thành đờng đơn cơ thể enzim hấp thụ đợc -Enzim pepsin, - Pr«tªin: Axit amin Tripsin, £rªpssin - Lipit chÞu t¸c - Muèi mËt vµ -Lipit: Glyxªrin+ axit dông cña dÞch mËt enzim Lipaza bÐo vµ enzim 3.4: HÊp thô chÊt dinh dìng vµ th¶i ph©n. a - CÊu t¹o cña ruét non phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô. + Ruét dµi: 6 -7 m. + Niªm m¹c ruét cã nhiÒu nÕp gÊp + Cã nhiÒu l«ng ruét vµ l«ng ruét cùc nhá. Làm tăng S 600 lần đạt tới 400-500 m2. + Mạng lới mao mạch máu và mạch bạch huyết dày đặc đi tới lông ruột. b. Con đờng vận chuyển, hấp thụ các chất dinh dỡng và vai trò của gan. - Con đờng vận chuyển, hấp thụ các chất dinh dỡng Các chất dinh dỡng đợc hấp thụ và vận chuyển theo đờng máu. Các chất dinh dỡng đợc hấp thụ và vận chuyển theo đờng bạch huyết.

(22) - §êng - Lipit ( các giọt nhỏ đã đợc nhũ tơng hoá) - Axit bÐo vµ Glyxªrin - C¸c Vitamin tan trong dÇu (Vitamin: A, E, - Axit amin E, K) - C¸c Vitamin tan trong níc - C¸c muèi kho¸ng - Níc - Vai trß cña gan. + Điều hoà nồng độ các chất dinh dỡng trong máu luôn ổn định. + Khử độc + TiÕt ra dÞch mËt gióp tiªu ho¸ L. + TÝch luü ë gan 1 phÇn. b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. Câu 1. Làm ntn để khi chúng ta ăn thức ăn đợc biến đổi hoàn toàn thành chất dinh dỡng mà cơ thể có thể hấp thụ đợc ? - Nhai kỉ ở miệng dạ dày đỡ bị co bóp - Thức ăn đợc nghiền nhỏ thấm đều dịch tiêu hoá giúp biến đổi hoá học đợc thực hiện dÔ dµng C©u 2: Mét ngêi bÞ triÖu chøng thiÕu axit trong d¹ dµy th× sù tiªu ho¸ ë ruét non cã thÓ diÔn ra nh thÕ nµo ? - Môn vị thiếu tín hiệu đóng nên thức ăn sẽ qua môn vị xuống ruột non nhiều và nhanh hơn, thức ăn sẽ không đủ thời gian ngấm đều dịch tiêu hoá của ruột non nên hiệu quả tiªu ho¸ sÏ thÊp. c. Bµi tËp vÒ nhµ. Tr¶ lêi c¸c c©u hái cuèi bµi 29, 30 sgk Sinh häc 8. D. HD vÒ nhµ. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: Tiªu ho¸.. Ngµy d¹y:. Chuyên đề 6: tiêu hoá (tt) A. Môc tiªu: 1. Kiên thức: - TiÕp tôc n©ng cao phÇn tiªu ho¸ ë ngêi. - Kể một số bệnh về đờng tiêu hoá thờng gặp và cách phòng tránh. 2. KÜ n¨ng: Ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ vai trß vµ tÝnh chÊt cña enzim trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸ qua thÝ nghiÖm. 3. Thái độ: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học; giải thích đợc trong thực tế đời sống. B. ChuÈn bÞ. - Häc tèt Sinh häc 8, KiÕn thøc & «n tËp Sinh häc 8, KiÕn thøc c¬ b¶n Sinh häc 8, SGK Sinh 8, C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 13: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. I.1. Bảng 26 – 1. Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nớc bọt (bớc 2) C¸c èng nghiÖm èng A èng B. Hiện tợng (độ trong) Không đổi T¨ng lªn. Gi¶i thÝch Nớc lã không có enzim biến đổi tinh bột Nớc bọt có enzim biến đổi tinh bột.

(23) èng C. Không đổi. Nớc bọt đun sôi đã làm mất hoạt tính của enzim biến đổi tinh bột èng D Không đổi Do axit HCl đã hạ thấp pH nên enzim trong nớc bọt không hoạt động, không làm biến đổi tinh bột I.2. Bảng 26 – 2. Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nớc bọt (bớc 3) C¸c èng nghiÖm èng A1 èng A2. Hiện tợng (độ trong) Cã mµu xanh Không có màu đỏ n©u Kh«ng cã mµu xanh Có màu đỏ nâu Cã mµu xanh Không có màu đỏ n©u Cã mµu xanh Không có màu đỏ n©u. èng B1 èng B2 èng C1 èng C2 èng D1 èng D2. Gi¶i thÝch Nớc lã không có enzim biến đổi tinh bột thành đờng Nớc bọt có enzim biến đổi tinh bột thành đờng Nớc bọt đun sôi đã làm mất hoạt tính của enzim không còn khả năng biến đổi tinh bột đờng Do axit HCl đã hạ thấp pH nên enzim trong nớc bọt không hoạt động, không làm biến đổi tinh bột thành đờng. BUỔI 14: II. C©u hái - bµi tËp. a. C©u hái - bµi tËp: VËn dông hiÓu biÕt. Câu 1. Căn cứ vào đâu ngời ta khẳng định rằng ruột non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hoá đảm nhận vai trò hấp thụ chất dinh dỡng ? - Ngời ta khẳng định rằng ruột non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hoá đảm nhận vai trò hÊp thô chÊt dinh dìng lµ c¨n cø vµo c¸c b»ng chøng: + Ruét non cã bÒ mÆt hÊp thô rÊt lín, lín nhÊt so víi c¸c ®o¹n kh¸c cña èng tiªu ho¸. Ruột non còn có mao mạch máu và mạch bạch huyết dày đặc + Thùc nghiÖm ph©n tÝch thµnh phÇn c¸c chÊt cña thøc ¨n trong c¸c ®o¹n èng tiªu ho¸ còng chøng tá sù hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng diÔn ra ë ruét non. + DiÖn tÝch bÒ mÆt trong cña ruét non rÊt lín lµ ®iÒu kiÖn cho sù hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng víi hiÖu qu¶ cao + Hệ mao mạch máu và mạch bạch huyết phân bố dày đặc tới từng lông ruột là điều kiÖn cho sù hÊp thô c¸c chÊt dinh dìng víi hiÖu qu¶ cao Câu 2. Ruột non có đặc điểm cấu tạo nào làm tăng S bề mặt hấp thụ. + Ruét dµi: 6 -7 m. + Niªm m¹c ruét cã nhiÒu nÕp gÊp + Cã nhiÒu l«ng ruét vµ l«ng ruét cùc nhá. Làm tăng S 600 lần đạt tới 400-500 m2… C©u 3. Liªn hÖ: Mét sè nguyªn nh©n g©y nªn bÖnh t¸o bãn ¶nh hëng tíi ruét vµ ho¹t động của con ngời: đó là lối sống ít vận động thể lực, giảm nhu động ruột già. Ngợc lại ăn nhiều chất xơ, vận động vừa phải, … Ruột già hoạt động dễ dàng. Câu 4. Sự biến đổi thức ăn trong ruột non ở ngời. a. Biến đổi lí học thứ yếu: - Đợc thực hiện nhờ sự co rút của các cơ thành ruột non đây là hoạt động rất yếu do thµnh ruét non máng. - Sù co bãp cña thµnh ruét non t¹o lùc ®Èy thøc ¨n xuèng c¸c phÇn tiÕp theo cña ruét đồng thời làm cho thức ăn thấm đều dịch mật, dịch tuỵ, dịch ruột, … b. Biến đổi hoá học là chủ yếu: - C¸c tuyÕn tiªu ho¸ vÉn tiÕp tôc tiÕt dÞch tiªu ho¸ (trõ tuyÕn ruét vµ tuyÕn tuþ tiÕt Ýt) - Dới tác dụng của các enzim dịch tuỵ, dịch ruột và sự hổ trợ của dịch mật thức ăn đợc biến đổi hoàn toàn..

(24) + Tinh bét. Amilaza. Mant«z¬. DÞch tuþ – dÞch ruét + Mant«z¬. Mantaza. Gluc«z¬. DÞch tuþ – dÞch ruét. + Pr«tªin, P«lipeptit. Tripsin - £repsin. Mant«z¬. DÞch tuþ – dÞch ruét +. Lipaza. Lipit. Glixªrin + Axit bÐo. DÞch tuþ – dÞch ruét C©u 5: C¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ tiªu ho¸. T¸c nh©n Các cơ quan hoặc hoạt động bÞ ¶nh hëng Vi khuÈn - R¨ng - D¹ dµy, ruét - C¸c tuyÕn tiªu ho¸ Giun s¸n. - Ruét - C¸c tuyÕn tiªu ho¸ ¨n uèng kh«ng - C¸c c¬ quan tiªu ho¸ đúng cách: thiếu - Hoạt động tiêu hoá chÊt, véi vµng - Hoạt động hấp thụ KhÈu phÇn ¨n - C¸c c¬ quan tiªu ho¸ kh«ng hîp lÝ: khÈu phÇn ¨n - Hoạt động tiêu hoá không hợp lí, … - Hoạt động hấp thụ. Mức độ ảnh hởng - T¹o m«i trêng axit lµm háng men r¨ng - BÞ viªm loÐt - BÞ viªm t¨ng tiÕt dÞch - G©y t¾c ruét - G©y t¾c èng dÉn mËt - Cã thÓ bÞ viªm - KÐm hiÖu qu¶ - Gi¶m - D¹ dµy vµ ruét bÞ mÖt mái gan cí thÓ bÞ x¬ - BÞ rèi lo¹n - KÐm hiÖu qu¶. Câu 6. Tại sao ăn uống đúng cách lại giúp cho sự tiêu hoá đạt hiệu quả. Câu 7. Liên hệ: Em đã thực hiện các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá ntn ? Câu 8. Tại sao những ngời lái xe đờng dài hay bị đau dạ dày ? C©u 9. T¹i sao kh«ng nªn ¨n qu¸ no vµo buæi tèi ? Câu 10. Trình bày lại các bớc trong thí nghiễmác định vai trò và điều kiện hoạt động cña enzim trong níc bät. C©u 11. BiÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ tiªu ho¸ tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i ? b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. 1. Chøng minh mµng ruét lµ mét mµng sèng. c. Bµi tËp vÒ nhµ. 1. Thử thiết lập kế hoạch để hình thành một thói quen ăn uống khoa học mà em cha có. D. HD vÒ nhµ. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - Ôn phần kiến từ chuyên đề 1 đến chuyên đề 7 & phần troa đổi chất & năng lợng..

(25) Ngµy d¹y: Chuyên đề 7: trao đổi chất và năng lợng - ôn tập A. Môc tiªu: 1. Kiến thức: - Vai trò các hệ cơ quan trong sự trao đổi chất, sự khác nhau và mối quan hệ giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào. - Khái niệm chuyển hoá, so sánh đồng hoá và dị hoá. - ThÕ nµo lµ chuyÓn ho¸ c¬ b¶n? ý nghÜa thùc tiÔn. - Hệ thần kinh và các tuyến nội tiết đã ảnh hởng nh thế nào đến chuyển hoá vật chất, n¨ng lîng. 2. Kĩ năng: - Biết vận dụng làm câu hỏi, bài tập liên quan đến bài học; giải thích đợc trong thực tế đời sống. 3. Thái độ: Yêu thích môn học B. Chuẩn bị: Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8. - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh hä 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 15: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1.Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng. - M«i trêng cung cÊp cho c¬ thÓ thøc ¨n, níc, muèi kho¸ng. Qua qu¸ tr×nh tiªu ho¸, c¬ thể tổng hợp nên những sản phẩm đặc trng, đồng thời đào thải các sản phẩm thừa ra ngoµi. - Hệ hô hấp lấy môi trờng ngoài khí ôxi để cung cấp cho các phản ứng sinh hoá trong c¬ thÓ vµ th¶i ra ngoµi khÝ cacbonic. - Hệ bài tiết lọc từ máu những chất bã của hoạt động trao đổi chất cùng với những chất độc để tạo thành mồ hôi, nớc tiểu để đào thải ra khỏi cơ thể. - Trao đổi chất của cơ thể và môi trờng ngoài là trao đổi chất ở cấp độ cơ thể, đảm bảo cho cơ thể sống và phát triển. Nếu không có sự trao đổi chất cơ thể không tồn tại đợc. Vì vậy trao đổi chất là đặc trng cơ bản của sự sống. 2. Trao đổi chất giữa tế bào và môi trờng trong. ? Tế bào đã lấy những chất gì từ môi trờng trong ? - TÕ bµo lÊy oix vµ c¸c chÊt dinh dìng: Glucoz¬, Glixezin, axitbÐo, axitamin, níc, muèi kho¸ng, vitamin … - Tế bào đã thải vào môi trờng trong các sản phẩm phân huỷ nh C02, H2O, Urê, Urát, axituric - Biểu hiện của sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trờng trong. Chất dinh dỡng và oxi từ máu chuyển qua nớc mô để cung cấp cho tế bào thực hiện các chức năng sinh lí. Khí C02 và các sản phẩm bài tiết do tế bào thải ra đổ vào nớc mô rồi chuyển vào máu, nhờ máu chuyển đến các cơ quan bài tiết. Nh vậy các tế bào trong cơ thể thờng xuyên có sự trao đổi chất với nớc mô và máu tức là có sự trao đổi chÊt víi m«i trêng trong. 3.Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và cấp độ tế bào: - Không có sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể thì không có sự trao đổi chất ở cấp độ tế bµo..

(26) - Trao đổi chất ở cấp độ tế bào giúp cho từng tế bào tồn tại, phát triển dẫn đến cơ thể tồn tại phát triển (vì tế bào là đơn vị chắc năng của cơ thể). BUỔI 16: chuyÓn ho¸: 1.ChuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng. *Phân biệt chuyển hoá vật chất và năng lợng với sự trao đổi chất của tế bào với môi trêng trong. - Sự trao đổi chất ở tế bào là quá trình trao đổi chất giữa tế bào với môi trờng trong. - Chuyển hoá là quá trình biến đổi có tích luỹ năng lợng và giải phóng năng lợng xảy ra bªn trong bÕ bµo. *Năng lợng giải phóng ở tế bào đợc sử dụng vào hoạt động của cơ thể để sinh công, cung cấp cho quá trình đồng hoá tổng hợp chất mới và sinh nhiệt bù đắp vào phần nhiệt c¬ thÓ mÊt ®i do to¶ nhiÖt vµo m«i trêng. 2. §ång ho¸ vµ di ho¸ lµ 2 mÆt cña chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng. - §ång ho¸ lµ qu¸ tr×nh tæng hîp cña tÕ bµo vµ tÝch luü n¨ng lîng trong c¸c liªn kÕt ho¸ häc. - Dị hoá là quá trình phân giải các chất đợc tích luỹ trong quá trình đồng hoá thành các chất đơn giản, bẻ gãy liên kết hoá học để giải phóng năng lợng cung cấp cho họat động cña tÕ bµo. - Mối quan hệ giữa đồng hoá và dị hoá: Các chất đợc tổng hợp từ đồng hoá là nguyên liệu cho dị hoá. Do đó, năng lợng đợc tích luỹ ở đồng hoá sẽ đợc giải phóng trong quá trình dị hoá đẻ cung cấp cho hoạt động tổng hợp của đồng hoá. Hai quá trình này trái ngợc nhau, mâu thuẫn nhau nhng thống chất với nhau. Nếu không có đồng hoá thì kh«ng cã nguyªn liÖu cho dÞ ho¸ vµ ngîc l¹i kh«ng cã dÞ ho¸ th× kh«ng cã n¨ng lîng cho hoạt động đồng hoá. - Tỷ lệ giữa đồng hoá và dị hoá khác nhau tuỳ lứa tuổi, trạng thái cơ thể. Ví dụ: + ở trẻ em cơ thể đang lớn quá trình đồng hoá lớn hơn dị hoá, ngời già quá trình dị hoá lớn hơn đồng hoá. + Khi lao động cơ thể cần nhiều năng lợng dị hoá lớn hơn đồng hoá, lúc nghỉ ngơi đồng hoá mạnh hơn dị hoá. 3. ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n. - ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n lµ n¨ng lîng tiªu dïng khi c¬ thÓ ë tr¹ng th¸i hoµn toµn nghØ ng¬i tính bằng KJ trong thời gian 1 giờ đối với 1 kg khối lợng cơ thể. - ChuyÓn ho¸ c¬ b¶n lµ mét chØ sè søc khoÎ. 4. §iÒu hoµ sù chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng. - Điều hoà bằng thần kinh: ở não có các trạng thái điều khiển sự tao đổi: Gluxit, lipit, nớc, muối khoáng và tăng giảm nhiệt độ cơ thể. - §iÒu hoµ b»ng thÓ dÞch: C¸c hooc m«n Insulin, Glucagon tham gia vµo sù chuyÓn ho¸. 5. Cơ thể giữ cân bằng trao đổi nớc bằng cách nào ? a. §iÒu hoµ lượng nưíc lÊy vµo Khi lîng níc trong c¬ thÓ gi¶m (mÊt níc) sÏ lµm gi¶m khèi lîng m¸u vµ huyÕt áp đồng thời làm tăng áp suất thẩm thấu của máu (thẩm áp máu). Tất cả những thay đổi trên sẽ kích thích trung khu điều hoà nớc ở vùng dới đồ thị gây nên cảm giác khát. Khi đó cơ thể có nhu cầu uống nớc. b.§iÒu hoµ níc th¶i ra - Lợng nớc thải ra chủ yếu qua nớc tiểu. Sự thay đổi khối lợng nớc tiểu thải ra thừơng gắn liền với sự tái hấp thu Na+ vì lợng nớc tiểu nhiều hay ít có thể thay đổi, nhng phải giữ cho áp suất thẩm thấu cho môi trờng ngoại bào đợc ổn định. Mà thẩm áp lại lệ thuộc vào nồng độ các chất điện giải. -Lîng níc tiÓu th¶i ra cßn phô thuéc vµo hooc m«n ADH do thuú sau tuyÕn yªn tiÕt ra..

(27) - ADH lµ hooc m«n cã t¸c dông gi÷ níc qua c¬ chÕ t¸i hÊp thu níc cña c¸c èng thËn. Khi thÈm ¸p m¸u t¨ng, huyÕt ¸p h¹ th× t¨ng tiÕt ADH, ngîc l¹i khi khèi lîng m¸u vµ huyÕt ¸p t¨ng cao th× tuyÕn yªn gi¶m gi¶m tiÕt ADH. §iÒu hoµ tiÕt ADH lµ trung khu trao đổi nớc ở vùng dới đồi. b. C©u hái - bµi tËp n©ng cao. 1. Trình bày vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp. Hệ bài tiết trong sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng. Nêu ý nghĩa của trao đổi chất giữa cơ thể và môi trờng. 2. Nêu sự khác nhau và mối quan hệ giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào ? 3. Giải thích vai trò của sự chuyển hoá vật chất và năng lợng đối với cơ thể. 4. So sánh đồng hoá và dị hoá ? Vì sao nói đồng hoá và dị hoá là 2 mặt đối lập, mâu thuÉn nhng thèng nhÊt vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. 5. So sánh sự khác nhau giữa tiêu hoá và đồng hoá, giữa dị hoá và bài tiết. D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái, «n tËp tiÕt sau kiÓm tra 60 phót. ¥. Ngµy d¹y: Chuyên đề 8: kiểm tra 60 phút – bài tiết A. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc. - Thông qua bài kiểm tra GV đánh giá đợc: + Kết quả học tập của HS về kiến thức trong các chuyên đề: cơ thể ngời, vận động, tuần hoàn, hô hấp, tiêu hoá, trao đổi chất và năng lợng. + Chỉ rõ cho HS những kiến thức cha nắm đợc để có biện pháp khắc phục. + RÌn luyÖn ý thøc tù gi¸c trung thùc trong kiÓm tra. + GV rót kinh nghiÖm vµ c¶i tiÕn c¸ch häc cña HS, c¸ch d¹y cña GV. - Kh¸i niÖm bµi tiÕt vµ cÊu t¹o hÖ bµi tiÕt níc tiÓu. - Qu¸ tr×nh bµi tiÕt níc tiÓu. 2. Kü n¨ng: VËn dông kiÕn thøc gi¶i bµi tËp sinh häc, gi¶i thÝch hiÖn tîng thùc tÕ, phßng chèng bÖnh tËt; kÜ n¨ng tr×nh bµy bµi kiÓm tra. 3. Thái độ: Nghiêm túc B. Chuân bị: Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8. - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh häc 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra.. BUỔI 17: I. KiÕn thøc c¬ b¶n.. 1. Bµi tiÕt. - Bài tiết là quá trình lọc và thải ra môi trờng ngoài các chất cặn bã do hoạt động chuyÓn ho¸ chÊt cña tÕ bµo t¹o ra cïng víi mét sè chÊt ®a vµo c¬ thÓ qu¸ liÒu lîng..

(28) - Bài tiết đợc thực hiện qua da, thận, phổi. - Bµi tiÕt cã 2 t¸c dông. +Giữ cho môi trờng trong của cơ thể đợc ổn định. +Giúp cơ thể không bị nhiễm độc. - C¬ quan bµi tiÕt níc tiÓu lµ quan träng nhÊt v× 90% c¸c s¶n phÈm bµi tiÕt hoµ tan trong máu (trừ C02) đợc cơ quan này thải ra ngoài. 2. Các đặc điểm cấu tạo của thận và đờng dẫn nớc tiểu phù hợp với chức năng bài tiÕt níc tiÓu. * §Æc ®iÓm cÊu t¹o cña thËn phï hîp víi chøc n¨ng bµi tiÕt níc tiÓu. - Thận cấu tạo từ các đơn vị chức năng. Đơn vị chắc năng là nơi xảy ra quá trình chọn lọc chất bã từ máu để tạo nớc tiểu. - Mỗi đơn vị chức năng thận có một mạng lới mao mạch mang chất bã đến. - Số lợng đơn vị thận rất nhiều (có khoảng 1 triệu đơn vị ở mỗi quả thận) giúp thận có thÓ läc nhiÒu chÊt b· tõ m¸u. - Thận có bể thận là nơi tập trung nớc tiểu tạo ra từ các đơn vị chức năng của thận. * Đặc điểm cấu tạo của đờng dẫn tiểu phù hợp với chắc năng bài tiết nớc tiểu: - ống dẫn tiểu: Cấu tạo ống rỗng để dẫn nớc tiểu từ bể thận xuống bóng đái. - Bóng đái: Có thành cơ có khả năng co rút để đẩy nớc tiểu xuống ống đái. - ống đái: Có cơ trơn và cơ vân có khả năng co giãn để đào thải nớc tiểu khi cần thiết. Bóng đái và cơ thắt ống đái có mạng thần kinh phân bố có thể tạo cảm giác buồn tiểu tiện khi lợng nớc tiểu trong bóng đái nhiều và gây phản xạ bài xuất nớc tiểu. 3. Bµi tiÕt níc tiÓu. 3.1. C¸c giai ®o¹n trong sù t¹o thµnh níc tiÓu. a) Läc m¸u t¹o níc tiÓu ®Çu. - Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë v¸ch c¸c mao m¹ch cña cÇu thËn, v¸ch mao m¹ch chÝnh lµ mµng läc víi c¸c lç rÊt nhá tõ 30-40 A0, c¸c tÕ bµo m¸u protein cã kÝch thíc lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu. Còn nớc, muối khoáng, đờng Glucozơ, một ít chất bÐo, c¸c chÊt th¶i chÊt tiÕt do c¸c tÕ bµo sinh ra nh urª, axituric, qua c¸c lç nhá ë v¸ch mao m¹ch vµ nang cÇu thËn t¹o ra níc tiÓu ®Çu. Nh vËy níc tiÓu ®Çu cã thµnh phÇn gÇn giióng huyết tơng (chỉ không có protein) quá trình này xảy ra đợc do sự chênh lệch áp suất tạo lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Giai đoạn này tuân theo định lụât khuất tán. b) T¸i hÊp thu c¸c chÊt (hÊp thô l¹i) Quá trình này xảy ra ở ống thận, đại bộ phận nớc, các chất dinh dỡng (toàn bộ lợng đờng Glucozơ), các ion cần thiết nh Na+, Cl- từ trong ống thận thấm qua ống thận vµo m¸u. Quá trình tái hấp thụ ngợc với Garđien nồng độ nên phái sử dụng năng lợng ATP vµ nhê cã vËt t¶i, c¸c chÊt mang. c) Bµi tiÕt tiÕp: - Các chất đợc bài tiết tiếp là Urê, axituric, các chất thuốc các ion thừa nh H+, K+ … - N¬i bµi tiÕt x¶y ra ë ®o¹n sau cña èng thËn. - Qu¸ tr×nh nµy còng cÇn n¨ng lîng ATP. Kết quả nớc tiểu chính thức đợc hình thành ở ống góp và theo các ống góp đổ vào bể thận và theo ống nớc tiểu đổ vào bóng đái. ? So s¸nh níc tiÓu ®Çu vµ níc tiÓu chÝnh thøc do thËn tiÕt ra ? 3. 2. Urê và axitric đợc bài tiết nh thế nào ? Urª cã c«ng thøc ho¸ häc lµ CO(NH2)2 Ure lµ s¶n phÈm phô cña qu¸ tr×nh dÞ ho¸ axit amin trong cơ thể. Vì vậy nồng độ của nó trong huyết tơng phản ánh lợng protêin trong khẩu phần ăn. Urê đi vào ống thận nhờ quá trình lọc ở cầu thận và đợc bài tiết ra ngoài qua níc tiÓu. Axit uric cã c«ng thøc ho¸ häc rót gän lµ C5H4N403 . axit lµ s¶n phÈm chuyÓn ho¸ c¸c góc bazơ nitơ trong axit nuclêic. Hầu hết axit uric có trong nớc tiểu đầu đều đợc tái hấp thụ theo cơ chế vận chuyển chủ động ở ống lợng gần để trở về máu trong mao mạch quanh ống thận. Chỉ một lợng nhỏ đợc bài tiết theo nớc tiểu ra ngoài..

(29) Axit uric là chất khó tan và lại kết tủa khi ở nồng độ cao ngời bệnh gút là do các tinh thÓ axituric bÞ kÕt tña kÕt l¾ng ë c¸c khíp vµ c¸c m« kh¸c g©y viªm vµ rÊt ®au. §Ó xö lý bệnh này ngời ta dùng thuốc ức chế quá trình tái hấp thụ axit uric ở ống thận để bài tiết ra ngoµi qua níc tiÓu. BÖnh gót do khÈu phÇn ¨n qu¸ nhiÒu protªin. 4. Hoạt động của các mạch máu da thực hiện các chức năng: Bảo vệ, điều hoà thận nhiÖt vµ bµi tiÕt. - CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da. 4.1.Hoạt động của mạch máu da thực hiện bảo vệ cơ thể. - C¸c tÕ bµo b¹ch cÇu trong m¹ch m¸u cã chøc n¨ng b¶o vÖ c¬ thÓ nhê kh¶ n¨ng thùc bµo vµ t¹o kh¸ng thÓ. - Khi da bÞ nhiÓm trïng, c¸c m¹ch m¸u cña da d·n ra. Lîng m¸u di chuyÓn qua da nhiều hơn mang nhiều tế bào bạch cầu đến để tiêu diệt vi khuẩn. 4.2. Hoạt động của mạch máu da điều hoà thân nhiệt. - Khi trêi nãng, c¸c m¹ch m¸u da d·n ra, m¸u lu th«ng qua m¹ch nhiÒu h¬n, mang níc và các chất để các tuyến mồ hôi của da tổng hợp nhiều mô hôi chứa nớc bài tiết ra môi trờng, nớc đợc thải ra ngoài sẽ mạng một phần nhiệt cơ thể toả ra môi trờng giúp cơ thể chèng nãng. - Ngợc lại khi trời lạnh, các mạch máu da co lại để làm giảm lợng nớc qua da, hạn chế bài tiết nớc qua mồ hôi ra ngoài để giữ nhiệt cho cơ thể chống lạnh. 4.3. Hoạt động của mạch máu da để bài tiết cho cơ thể. - Mạch máu mang chất bã đến tuyến mồ hôi để tạo mồ hôi bài tiết qua da. - Ngoài ra các tuyến nhờn từ những chất trong máu để bài tiết ra bề mặt da. BUỔI 18: II. C©u hái vµ bµi tËp. 1. Giải thích vì sao da và phổi đợc xem là cơ quan bài tiết ? Sự bài tiết của da và phổi kh¸c g× víi sù bµi tiÕt cña thËn ? 2. Phân tích các dặc điểm cấu tạo của thận và đờng dẫn tiểu phù hợp với chức năng bài tiÕt níc tiÓu ? 3. So s¸nh níc tiÓu ®Çu víi níc tiÓu chÝnh thøc do thËn t¹o ra ? 4. Tr×nh bµy qu¸ tr×nh t¹o thµnh níc tiÓu. 5. Hoạt động của các mạch máu da để thực hiện chức năng bảo vệ, điều hoà thân nhiệt vµ bµi tiÕt cho c¬ thÓ ? KiÓm tra 60 phót C©u 1. Gi¶i thÝch sù lín lªn vµ dµi ra cña x¬ng ? V× sao ë ngêi giµ x¬ng dÔ bÞ g·y vµ khi g·y th× chËm phôc håi. Câu 2. Phân tích các đặc điểm, cấu tạo của hệ hô hấp thích nghi với chức năng của nó. C©u 3. Ruét non cã cÊu t¹o phï hîp víi chøc n¨ng hÊp thô chÊt dinh dìng nh thÕ nµo ? C©u 4. T¹i sao tríc khi truyÒn m¸u ngêi ta ph¶i xÐt nghiÖm m¸u ? V× sao ngêi cã nhãm máu B không thể truyền đợc cho ngời có nhóm máu A. D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: Da vµ hÖ thÇn kinh. Ngµy d¹y:.................. Chuyên đề 9. DA - thần kinh và giác quan A. Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Nắm đợc cấu tạo, chức năng của hệ thần kinh, phân biệt đợc các bộ phận thần kinh, vai trò của hệ thần kinh, lấy đợc ví dụ. 2. Kü n¨ng : - Phân biệt đợc thần kinh giao cảm, đối giao cảm. 3. Thái độ: -Vận dụng làm đợc một số bài tập liên quan. B. Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8..

(30) - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh häc 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 19: PhÇn: Da. I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1) Hoạt động của các mạch máu da thực hiện các chức năng: Bảo vệ, điều hoà thận nhiÖt vµ bµi tiÕt. - CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da. 2) Hoạt động của mạch máu da thực hiện bảo vệ cơ thể. - C¸c tÕ bµo b¹ch cÇu trong m¹ch m¸u cã chøc n¨ng b¶o vÖ c¬ thÓ nhê kh¶ n¨ng thùc bµo vµ t¹o kh¸ng thÓ. - Khi da bÞ nhiÓm trïng, c¸c m¹ch m¸u cña da d·n ra. Lîng m¸u di chuyÓn qua da nhiều hơn mang nhiều tế bào bạch cầu đến để tiêu diệt vi khuẩn. 3) Hoạt động của mạch máu da điều hoà thân nhiệt. - Khi trêi nãng, c¸c m¹ch m¸u da d·n ra, m¸u lu th«ng qua m¹ch nhiÒu h¬n, mang nớc và các chất để các tuyến mồ hôi của da tổng jhợp nhiều mô hôi chứa nớc bài tiết ra môi trờng, nớc đợc thải ra ngoài sẽ mạng một phần nhiệt cơ thể toả ra môi trờng giúp c¬ thÓ chèng nãng. - Ngợc lại khi trời lạnh, các mạch máu da co lại để làm giảm lợng nớc qua da, hạn chế bài tiết nớc qua mồ hôi ra ngoài để giữ nhiệt cho cơ thể chống lạnh. 4) Hoạt động của mạch máu da để bài tiết cho cơ thể. - Mạch máu mang chất bã đến tuyến mồ hôi để tạo mồ hôi bài tiết qua da. - Ngoài ra các tuyến nhờn từ những chất trong máu để bài tiết ra bề mặt da. II. C©u hái vµ bµi tËp. 1. Giải thích vì sao da và phổi đợc xem là cơ quan bài tiết ? Sự bài tiết của da và phổi kh¸c g× víi sù bµi tiÕt cña thËn ? 2. Hoạt động của các mạch máu da để thực hiện chức năng bảo vệ, điều hoà thân nhiệt vµ bµi tiÕt cho c¬ thÓ ? BUỔI 20: PhÇn: HÖ thÇn kinh vµ gi¸c quan a. KiÕn thøc c¬ b¶n I. §¬n vÞ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh: lµ n¬ron. *CÊu t¹o: N¬ron cÊu t¹o gåm 2 phÇn: th©n vµ sîi trôc + Th©n: Th©n vµ sîi nh¸nh lµm thµnh chÊt x¸m lµ trung khu thÇn kinh. + Sîi trôc: chÊt tr¾ng -> dÉn truyÒn xung thÇn kinh. * Chøc n¨ng: c¶m øng vµ dÉn truyÒn. II. HÖ thÇn kinh. - Chức năng: điều khiển, phối hợp, điều hoà các hoạt động của cơ quan trong cơ thể đảm bảo cho cơ thể thành một khối thống nhất. - CÊu t¹o chung: N·o bé ChÊt tr¾ng HÖ TK. Hệ TK vận động HÖ TK sinh dìng. Ph©n hÖ TK Giao c¶m. Ph©n hÖ TK §èi giao c¶m. Bé phËn TK TW Bé phËn TK ngo¹i biªn. Tuû sèng D©y TK H¹ch TK sinh dìng. 1.CÊu t¹o cña tuû sèng (theo kiÕn thøc SGK) - Cấu tạo ngoài: nắm đợc: + Vị trí: Nằm trong ống xơng sống từ đốt sống cổ I đến thắt lng II … + H×nh d¹ng. ChÊt x¸m N·o Tuû Sinh dìng.

(31) + Mµu s¾c + Mµng tuû - CÊu t¹o trong: + ChÊt x¸m: n»m trong, cã h×nh c¸nh bím: lµ c¨n cø thÇn kinh cña c¸c ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. + ChÊt tr¾ng: n»m ngoµi, bao quanh chÊt x¸m: dÉn truyÒn vµ nèi c¸c c¨n cø thÇn kinh. 2. D©y thÇn kinh tuû sèng: - Nắm đợc cấu tạo và chức năng. - Gồm có 31 đôi dây thần kinh, mỗi dây gồn 2 rễ, rễ trớc: vận động, rễ sau: cảm giác 3. TiÓu n·o, trô n·o, n·o trung gian: cho häc sinh n¾m cÊu t¹o c¬ b¶n ë SGK, gåm: - Nắm đợc vị trí các thành phần của não bộ. - CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña trô n·o. - CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n·o trung gian. - CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tiÓu n·o. 4. §¹i n·o: Theo néi dung SGK: - Cấu tạo của đại não. + H×nh d¹ng cÊu t¹o ngoµi. + CÊu t¹o trong. + Sự phân vùng chức năng của bán cầu đại não và so sánh với động vật, nêu đợc điểm kh¸c biÖt. 5. HÖ thÇn kinh sinh dìng: - N¾m néi dung kiÕn thøc ë SGK. - Cung phản xạ sinh dỡng: Yêu cầu học sinh phân biệt đợc cung phản xạ vận động và cung ph¶n x¹ sinh dìng. - Nắm đợc cấu tạo hệ thần kinh sinh dỡng. - Chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh sinh dìng. BUỔI 21: B. Mét sè c©u hái vµ bµi tËp. 1. So sánh bộ não ngời với bộ não của động vật ? Yêu cầu HS nêu đợc +Bộ não ngời phát triển hơn hẳn động vật, đặc biệt là BCNL có kích thớc lớn và diện tÝch bÒ mÆt t¨ng nhê c¸c nÕp gÊp vµ khóc cuén, cã c¸c r·nh s©u bªn trong nªn sè lîng n¬ron lín. + Vỏ não ngời có nhiều vùng mà ở động vật không có: ví dụ vùng nói, vùng hiểu chữ viết,… liên quan đến hệ thống tín hiệu thứ 2. Tiếng nói, chữ viết là kết quả của quá trình lao động, XH loài ngời. 2. Phân biệt hệ thần kinh vận động và phân hệ thần kinh sinh dỡng ? Hệ thần kinh vận động HÖ thÇn kinh sinh dìng CÊu t¹o: - ChÊt x¸m lµm thµnh vá n·o vµ - Nh©n x¸m trong trô n·o -TK trung ¬ng tuû sèng - Sừng bên của tuỷ sống từ đốt sống tuỷ III đến đoạn cùng của - TK ngo¹i tuû sèng biªn - Từ trung ơng đến thẳng các cơ - Cã 2 sîi tríc h¹ch vµ sîi sau h¹ch chuyÓn giao qua cóp xi n¸p quan ph¶n øng (c¬…) t¹i h¹ch TK Chøc n¨ng - Điều khiển HD của cơ quan vận - Điều khiển hoạt động của cơ động quan sinh dìng vµ qu¸ tr×nh trao đổi chất 3. So sánh phân hệ TK giao cảm và phân hệ TK đối giao cảm ? a. VÒ cÊu t¹o ? TK giao c¶m TK đối giao cảm Bé phËn TK - Sõng bªn chÊt x¸m tuû sèng tõ - NhËn x¸m trong trô n·o trung ¬ng đốt sống cổ VIII đến đốt thắt lng - §o¹n cïng cña tuû sèng.

(32) III. - Từ trung ơng đến thẳng các cơ quan ph¶n øng (c¬…) Bé phËn TK - H¹ch TK gÇn trung ¬ng - H¹ch TK xa trung ¬ng TK ngo¹i biªn - N¬ron tríc h¹ch, sîi trôc ng¾n - N¬ron tríc h¹ch cã sîi trôc (cã bao miªlin) dµi (cã bao miªlin) - N¬ron sau h¹ch cã sîi trôc dµi - N¬ron sau h¹ch cã sîi trôc (kh«ng cã bao miªlin) ng¾n (kh«ng cã bao miªlin) b.VÒ chøc n¨ng: - 2 phân hệ có tác dụng đối lập (TK giao cảm tăng cờng TĐC, TK đối cảm giảm TĐC) + VD: TKGC làm tăng lực co và nhịp co tim, TK đối GC tác dụng ngợi lại. - TKGC làm co mạch, co đồng tử, đối GC ngợc lại - Sự phối hợp, điều hoà HĐ của 2 phân hệ đối với các cơ quan trong cơ thể đáp ứng với yªu cÇu H§ cña c¬… c. Câu hỏi và bài tập về nhà. 1.Nêu đặc điểm cấu tạo - chức năng của BCNL, tuỷ sống, trụ não, tiểu não ? Só sánh về cÊu t¹o, chøc n¨ng ? 2. Dùng sơ đồ để khái quát hoá các bộ phận của hệ TK ? 3. So s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a TK trung ¬ng vµ TK ngo¹i biªn ? 4. Nêu điểm khác biệt giữa đại não với tuỷ sống ? 5. Lµm toµn bé c©u hái BT SGK phÇn hÖ TK ? D. Hướng dẫn về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: TiÕp tôc «n tËp phÇn tiÕp theo hÖ thÇn kinh vµ gi¸c quan.. Ngµy d¹y:………………… Chuyên đề 9. thần kinh và giác quan (tt) A. Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Nắm đợc đặc điểm cấu tạo của các cơ quan phân tích và chức năng của chúng, phản x¹ cã ®iÒu kiÖn, ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. - Phân biệt đợc cấu tạo, chức năng. 2. Kü n¨ng : - Vẽ đợc cung phản xạ, vòng phản xạ, phân biệt đợc phản xạ không điều kiện, phản xạ cã ®iÒu kiÖn. 3. Thái độ: - Vận dụng làm đợc một số câu hỏi và bài tập liên quan. B. Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8. - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh häc 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 22: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Ph¶n x¹. - Ph¶n x¹ lµ g× ? - Thế nào là phản xạ có ĐK ? Cho đợc ví dụ. - Thế nào là phản xạ không ĐK ? Cho đợc ví dụ. - Phân biệt đợc phản xạ không ĐK, phản xạ có ĐK..

(33) - Cho HS vẽ đợc các phản xạ sinh dỡng, các phản xạ vận động. -Phân biệt đợc cung phản xạ và vòng phản xạ ? ý nghĩa của nó đối với đời sống con ngời. -Từ đó GV có thể cho HS nắm chắc HĐ thần kinh bậc cao ở ngời, thấy đợc con ngời kh¸c §V chç nµo ? 2. VÖ sinh hÖ TK. -HS nắm đợc vì sao phải rèn luyện, cách rèn luyện hệ thần kinh nh thế nào ? HD: + Søc khoÎ cña con ngêi phô thuéc tr¹ng th¸i cña hÖ TK, nÕu thÇn kinh suy yÕu, tuæi thä gi¶m. + NÕu H§ cña vá n·o bÞ rèi lo¹n th× c¬ thÓ bÞ nhiÒu bÖnh tËt, lµm cho c¬ thÓ mÊt kh¶ năng làm việc có thể dẫn đến cái chết, vì thế phải biết cách rèn luyện hệ TK. + §¶m b¶o giÊc ngñ hµng ngµy. + Có chế độ làm việc nghỉ ngơi hợp lý. + Tránh các chất kích thích, ăn uống đủ chất dinh dỡng. + Lu«n t¹o cho m×nh vui vÏ, t©m hån s¶ng kho¸i, lu«n lµm viÑc cã Ých cho x· héi … - Đối với HS cần học tập, làm việc nh thế nào để cơ thể khoẻ mạnh cờng tráng … 3. C¸c c¬ quan ph©n tÝch. - KiÕn thøc cÊu t¹o, chøc n¨ng néi dung SGK. - CÇn cho HS n¾m cÊu t¹o chung cña c¸c c¬ quan ph©n tÝch gåm: Tªn c¬ quan ph©n tÝch hoÆc c¬ quan thô c¶m, d©y thÇn kinh t¬ng øng vµ vïng t¬ng øng ë n·o. a. Cơ quan phân tích thị giác: Nắm đợc cấu tạo và chức năng (ND SGK) sau đó cho HS phân tích đặc điểm cấu tạo phù hợp với CN. b. C¬ quan ph©n tÝch thÝnh gi¸c: t¬ng tù -HS hiểu bài và làm đợc câu hỏi BT liên quan và biết cách gìn giữ vệ sinh, rèn luyện c¸c c¬ quan ph©n tÝch. BUỔI 23: II. C©u hái vµ bµi tËp n©ng cao. 1. Em h·y ph©n biÖt ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã §K/ mèi liªn hÖ. * Cã thÓ tham kh¶o nh sau Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn - Tr¶ lêi kÝch thÝch t¬ng øng - Tr¶ lêikÝch thÝch kh«ng t¬ng øng - Cã tÝnh chÊt bÈm sinh, bÒn v÷ng, cã - H×nh thµnh trong cuéc sèng do luyÖn tËp ticnhs chÊt di truyÒn, sè lîng h¹n chÕ. - Kh«ng bÒn v÷ng, kh«ng cñng cè sÏ mÊt - Cung phản xạ đơn giản - Cung phản xạ phức tạp, có đờng liên hệ - Trung khu thÇn kinh ë trÑo n·o vµ tuû t¹m thêi sèng - Trung khu thÇn kinh ë vá n·o * Mèi liªn hÖ: mÆc dï ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau c¬ b¶n nh÷ng cã mèi liªn quan nhau chÆt chÏ víi nhau, ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn lµ c¬ së thµnh lËp ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn … 2. Trình bày đặc điểm cấu tạo, chức năng của các cơ quan phân tích phù hợp với chức n¨ng cña chóng ? 3. M¾t cã nh÷ng tËt nµo ? Néi dung vµ c¸ch phßng tr¸nh c¸c bÖnh vÒ m¾t ? 4. ThÕ nµo lµ t duy trõu tîng vµ t duy cô thÓ ? Nªu ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a chóng. 5. ThÕ nµo lµ ph¶n x¹ cã §K ? C¸ch thµnh lËp ph¶n x¹ cã §K nh thÕ nµo ? 6. øc chÕ ph¶n x¹ x¶y ra nh thÕ nµo? Mèi liªn hÖ gi÷a øc chÕ ph¶n x¹ cã §K vµ sù thµnh lËp ph¶n x¹ cã §K ? ý nghÜa. * Yêu cầu nêu đợc: - Phản xạ có ĐK đợc thành lập phải đợc củng có thờng xuyên nếu không dần sẽ mất. Vì vậy trong não xảy ra hiện tợng ức chế phản xạ có ĐK đợc thành lập đợc gọi là ức chế tắt dần. Nhờ ức chế này mà phản xạ có ĐK đã thành lập bị xoá, thay vào đó một phản x¹ míi gióp c¬ thÓ thÝch nghi. - Mèi quan hÖ. 7. Vì sao cứ nhắm mắt ta mới ngũ đợc ?.

(34) 8. Vì sao mắt ta có thể vừa nhìn gần, vừa nhìn đợc vật ở xa ? 9. Vì sao ta nằm đọc sách chống mệt mõi hơn ngồi đọc sách ? 10. Vì sao khi ta bơi trong nớc ta không nghe đợc tiếng gọi trên bờ ? 11. Tiếng nói và chữ viết có vai trò gì trong đời sống con ngời ? 12. GV cho HS lµm mét sè bµi tËp SGK, s¸ch häc tèt, cÈm nang sinh 8. D. HD về nhà: - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái.- ¤n tiÕp phÇn kiÕn thøc: Néi tiÕt.. Ngµy d¹y: Chuyên đề 10. Nội tiết-SINH SẢN A. Mục tiêu: Yêu cầu cho HS nắm đợc 1. KiÕn thøc. + Tuyến nội tiết là gì ? Phân biệt đợc tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết. + Đặc điểm cấu tạo và vị trí của các tuyến, chức năng của chúng đối với cơ thể. + Giải thích đợc một số bệnh do mất cân bằng hoạt động của tuyến nội tiết sinh ra. 2. Kü n¨ng : + Vận dụng làm đợc một số câu hỏi và bài tập liên quan. 3. Thái độ: + GD HS cã biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ rÌn luyÖn c¬ thÓ. B. Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8. - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh häc 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 24: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. §Æc ®iÓm cña hÖ néi tiÕt: ngoµi hÖ thÇn kinh, hÖ néi tiÕt còng gãp phÇn quan träng trong việc điều hoà các quá trình sinh lí của cơ thể, đặc biệt là trao đổi chất, quá trình chuyển hoá vật chất và năng lợng trong tế bào của cơ thể đó là hoocmôn, thông qua đờng máu chậm nhng kéo dài và diện rộng. 1. Kh¸i niÖm, ph©n biÖt tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt. * TuyÕn néi tiÕt: lµ nh÷ng tuyÕn kh«ng cã èng dÉn, chÊt tiÕt cña nã gäi lµ hoocm«n ngấm trực tiết vào máu rồi theo máu đến các cơ quan gây tác dụng. - Cã t¸c dông ®iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh T§C vµ chuyÓn ho¸. + VD: TuyÕn gi¸p tiÕt hooc m«n tir«xin ngÊm vµo m¸u kÝch thÝch lµm t¨ng qu¸ tr×nh T§C vµ lµm t¨ng chuyÓn ho¸ trong tÕ bµo. * Tuyến ngoại tiết: Là những tuyến có ống dẫn dẫn chất tiết đến các cơ quan mà không ngÊm th¼ng vµo m¸u. - Cã t¸c dông trong c¸c qu¸ tr×nh dinh dìng (c¸c tuyÕn tiªu ho¸ …), th¶i b· (tuyÕn må h«i), s¸t trïng (tuyÕn r¸y tai …) + VD: TuyÕn níc bät chøa enzim amilaza theo èng dÉn vµo trong khoang miÖng … 2. So s¸nh tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt. * Giống: - Đều đợc cấu tạo từ những tế bào bài tiết. - Đều tiết các hooc môn ảnh hởng đến các quá trình sinh lí của cơ thể … * Kh¸c nhau: TuyÕn néi tiÕt TuyÕn ngo¹i tiÕt -Kh«ng cã èng dÉn chÊt tiÕt ngÊm trùc - Cã èng dÉn, chÊt tiÕt kh«ng ngÊm th¼ng tiếp vào máu và theo máu đến các cơ vào máu mà theo ống dẫn đến các cơ.

(35) quan. - Cã t¸c dông ®iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh trao đổi chất và chuyển hoá.. quan. - Cã t¸c dông trong qu¸ tr×nh dinh dìng, tiªu ho¸, th¶i b¶ …. 3. Mét sè tuyÕn néi tiÕt chÝnh. * TuyÕn néi tiÕt: TuyÕn yªn, tuyÕn gi¸p, tuyÕn trªn thËn … * TuyÕn ngo¹i tiÕt chÝnh: TuyÕn níc bät, tuyÕn gan, tuyÕn tuþ, tuyÕn ruét, tuyÕn må h«i … * Nắm đợc một số tuyến vừa nội tiết vừa ngoại tiết … 4. CÊu t¹o, chøc n¨ng cña c¸c tuyÕn néi tiÕt (ND SGK) - GV cho HS n¾m ch¾c cÊu t¹o, chøc n¨ng cña c¸c tuyÕn chÝnh. - ChÊt tiÕt cña mçi tuyÕn néi tiÕt lµ g×, t¸c dông … a. Vai trß cña c¸ tuyÕn néi tiÕt. - Duy trì ổn định môi trờng trong cơ thể. - §iÒu chØnh c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ cña c¬ thÓ diÔn ra b×nh thêng (T§C, T§ n¨nhg lîng, sinh trëng, ph¸t triÓn …) - Điều hoà hoạt động của các cơ quan chủ yếu bằng con đờng thể dịch giúp cơ thể thích nghi víi ®iÒu kiÖn sèng. - Tù ®iÒu chØnh trong néi bé cña c¸c tuyÕn n«i tiÕt. - TuyÕn néi tiÕt thêng cã kÝch thíc nhá, lîng chÊt tiÕt ra Ýt nhng cã ho¹t tÝnh sinh häc cao, thúc đẩy hoặc kìm hãm hoạt động của các cơ quan, các quá trình sinh lí trong cơ thÓ. - H§ cña c¸c tuyÕn néi tiÕt bÞ rèi lo¹n … g©y cho c¬ thÓ bÞ bÖnh lÝ. b. Hooc m«n: s¶n phÈm cña tuyÕn néi tiÕt * §Æc tÝnh: - Mỗi hooc môn do một tuyến nội tiết nhất định tiết ra. - Mỗi hooc môn chỉ ảnh hởng đến một quá trình sinh lí của cơ thể. - Hooc m«n cã ho¹t tÝnh sinh häc cao (chØ mét lîng nhá còng g©y ¶nh hëng râ rÖt) VD: chØ cÇn mét lîng nhá a®rªnalin còng lµm cho tim dËp nhanh vµ m¹nh. - Hooc môn không có tính đặc trng cho loài. * T¸c dông: - Kích thích, điều khiển. VD: Hooc môn tuyến yên kích thích hoạt động của tuyến giáp, vá tuyÕn trªn thËn, tuyÕn sinh dôc. - Điều hoà, phối hợp. VD: sự phối hợp hoạt động của glucagôn (tuyến tuỵ) với ađrênalin (tuyến trên thận và inulin (tuyến tuỵ) làm cho lợng đờng trong máu ổn định. - Đối lập: VD: Tuyến tuỵ tiết ra 2 loại hooc môn có tác dụng đối lập nhau. VD: Inulin biến glucôzơ thành glicogen dự trữ trong gan làm giảm lợng đờng trong máu (giảm đờng huyết) đảm bảo cho lợng đờng trong máu ổn định là 0,12g/lít… khi cơ thể nồng độ đờng trong máu thấp dới 0,12g/lít thì glucagôn biến glicôgen trong gan thành glucôzơ bổ sung lợng đờng trong máu ổn định. ? Hoocmon lµ g× ? Gi¶i thÝch c¸c tÝnh chÊt vµ vai trß cña hoocmon (SHT Sinh häc 8 t.69). 5. Sự điều hoà và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (HS nắm ND bài 59 ở SGK) - Nắm đợc điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết. - Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết. ? Phân tích để chứng minh sự đối lập nhng thống nhất với nhau trong hoạt động cña c¸c hoocmon tuyÕn tuþ. (SHT Sinh häc 8 t.72). BUỔI 25: II. C©u hái vµ bµi tËp. 1. Cã mÊy tuyÕn néi tiÕt chÝnh ? Nªu cÊu t¹o chøc n¨ng cña mét sè tuyÕn néi tiÕt chÝnh. 2. TuyÕn néi tiÕt, tuyÕn ngo¹i tiÕt lµ g× ? Cho vÝ dô. 3. So s¸nh tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt..

(36) 4. Phân tích tác dụng của thuỳ trớc tuyến yên đến sự tăng trởng của cơ thể ? Những tác hại đến sự tăng trởng của cơ thể nếu rối loạn hoạt động của thuỳ trớc tuyến yên ? 5. Chức năng của tuyến giáp và những tác hại trên cơ thể nếu tuyến giáp hoạt động kh«ng b×nh thêng ? 6. Nªu t¸c dông cña hooc m«n tuyÕn tuþ vµ tuyÕn trªn thËn tiÕt ra ? 7. So s¸nh tuyÕn sinh dôc vµ tuyÕn tuþ. HD: * Gièng: - §Òu lµ nh÷ng tuyÕn trong hÖ néi tiÕt. - Đều là những tuyến pha vừa hoạt động nội tiết vừa hoạt động ngoại tiết. * Kh¸c: §iÓm ph©n biÖt TuyÕn sinh dôc TuyÕn tuþ Chøc n¨ng - Sản xuất giao tử (đực hoặc cái) Tiết dịch tuỵ đổ vào ruột non ngo¹i tiÕt để biến đổi thức ăn Chøc n¨ng néi - TiÕt hooc m«n sinh dôc TiÕt hooc m«n isnulin vµ tiÕt test«stªr«n ë nam hoÆc ¬str«gen ë glucag«n phèi hîp ®iÒu hoµ ®n÷ êng huyÕt Thêi gian ho¹t Muén h¬n tõ khi c¬ thÓ vµo tuæi Sím h¬n khi c¬ thÓ míi sinh ra động dậy thì và ngừng hoạt động khi cơ và hoạt động suốt đời thÓ vÒ giµ 8. NhiÖm vô cña tuyÕn néi tiÕt lµ g× ? Cho vÝ dô vÒ mét sè hoocm«n cña tuyÕn yªn, tuyÕn gi¸p, tuyÕn tuþ ? *HDTL: - NhiÖm vô: + Hooc môn có ảnh hởng đến các quá trình sinh lí của cơ thể, đặc biệt là quá trình TĐC thóc ®Èy hoÆc k×m h·m c¸c qu¸ tr×nh nµy. + VD: Hooc m«n t¨ng trëng (GH) cña thuú tríc tuyÕn yªn tiÕt ra Ýt th× ngêi sÏ lïn. + Tuyến giáp tiết ra hooc môn tirrôxin ảnh hởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể, nếu có hoạt động mạnh thì tăng cờng quá trình trao đổi chất thần kinh luôn ở trạng thái kích thích, hốt hoảng (bệnh bazơđô), ngợc lại hoạt động yếu thì cờng độ trao đổi chất yÕu, ngêi chËm lín, trÝ n·o kÐm ph¸t triÓn … 9. Tr×nh bµy cÊu t¹o, chøc n¨ng cña tuyÕn trªn thËn ? 10. GV cho häc sinh tham kh¶o thªm c¸c lo¹i s¸ch häc tèt vµ s¸ch n©ng cao liªn quan đến sinh học lớp 8 về phần tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết. BUỔI 26: III. C©u hái vµ bµi tËp. 1. LËp b¶ng tæng kÕt vai trß cña c¸c tuyÕn néi tiÕt trong c¬ thÓ ngêi. HD: STT TuyÕn néi tiÕt VÞ trÝ T¸c dông (vai trß) 2. Nªu t¸c dông do hoocmon tuyÕn yªn tiÕt ra ? 3. Nêu chức năng của tuyến giáp và những tác hại trên cơ thể nếu tuyến giáp hoạt động kh«ng b×nh thêng. 4. H·y nªu nguån gèc cña c¸c hoocmon tuyÕn tuþ vµ vai trß cña nã. 5. Chức năng của tuyến giáp và những tác hại trên cơ thể nếu tuyến giáp hoạt động kh«ng b×nh thêng ? 6. Phân biệt bệnh Bazơđô với bệnh bớu cổ do thiếu iôt. HD: sgk tr. 177. 7. So sánh tuyến sinh dục nam và tuyến sinh dục nữ về đặc điểm cấu tạo , hoạt động và chøc n¨ng. HD: * Gièng: - Về đặc điểm cấu tạo và hoạt động - VÒ chøc n¨ng * Kh¸c: TuyÕn sinh dôc nam TuyÕn sinh dôc n÷ CÊu t¹o vµ ho¹t -.

(37) động Chøc n¨ng. 8. Hãy giải thích sự biến đổi và hoạt động của nang trứng trong mỗi chu kì rụng trứng ở n÷. *HDTL: 9. Hãy giải thích và nêu ví dụ để chứng minh có tác động điều hoà qua lại giữa tuyến yªn víi c¸c tuyÕn néi tiÕt kh¸c. 10. Nêu một ví dụ để chứng minh có sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết trong c¬ thÓ. 11. Trình bày cơ chế hoạt động củatuyến tuỵ. 12. Trình bày sơ đồ quá trình điều hoà lợng đờng trong máu, đảm bảo giữ glucozơ ở mức ổn định nhờ các hoocmon của tuyến tuỵ. 1. Khi đờng huyết tăng (sau b÷a ¨n). §êng huyÕt gi¶m Xuèng møc b×nh thêng. 2. Khi đờng huyết giảm (xa bữa ăn, cơ thể vận động). §êng huyÕt t¨ng lªn møc b×nh thêng. 13. Tr×nh bµy c¸c chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng. 14. Nguyên nhân dẫn tới những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ (trong tuổi vị thành niên) là gì ? Trong những biến đổi đó biến đổi nào là quan trọng cần chú ý ? 15. GV cho häc sinh tham kh¶o thªm c¸c lo¹i s¸ch häc tèt vµ s¸ch n©ng cao liªn quan đến sinh học lớp 8 về phần tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết. D. HD về nhà. - Häc bµi vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái. - Nghiªn cøu tiÕp phÇn kiÕn thøc: Sinh s¶n.. ..................................................................................................................................... Ngµy d¹y:. Chuyên đề 10. Sinh sản (TT) A. Mục tiêu: Yêu cầu cho HS nắm đợc: 1. KiÕn thøc: - Nắm đợc cấu tạo chức năng cơ quan sinh dục nam, nữ. - So s¸nh tuyÕn sinh dôc nam, tuyÕn sinh dôc n÷. - Điều kiện cần cho sự thụ tinh là gì, sự thụ tinh khác sự thụ thai là gì, giải thích đợc c¸c hiÖn tîng sinh lÝ: trøng rông, thô thai, kinh nguyÖt… 2. Kỹ năng :- Vận dụng làm đợc một số câu hỏi và bài tập liên quan..

(38) 3. Thái độ: - GD HS cã biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ rÌn luyÖn c¬ thÓ. B. Tµi liÖu tham kh¶o. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc 8. - Sinh häc n©ng cao THCS NguyÔn V¨n Sang, NguyÔn ThÞ V©n. - Tµi liÖu sinh häc 8 - NguyÔn Quang Vinh. C. Bài mới. Gv cùng HS giải quyết các vấn đề nêu ra. BUỔI 27: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Nắm đợc cấu tạo - chức năng của cơ quan sinh dục nam - nữ. a. C¬ quan sinh dôc nam: * Cơ quan sinh dục nam gồm 2 tuyến sinh dục, đờng sinh dục và tuyến hỗ trợ sinh dục. * TuyÕn sinh dôc: + §«i tinh hoµn võa cã chøc n¨ng s¶n xuÊt tinh trïng võa cã chøc n¨ng ngo¹i tiÕt võa tiÕt hooc m«n sinh dôc nam lµ test«stªr«n. +Tinh trïng tham gia thô tinh t¹o thµnh hîp tö. + Có khả năng gây ra những biến đổi ở tuổi dậy thì và làm xuất hiện các dấu hiệu sinh dôc phô ë nam. + Trªn mçi tinh hoµn cã mµo tinh hoµn lµm nhiÖm vô nhËn tinh do tinh hoµn s¶n xuÊt ra. * §êng sinh dôc: * Gåm: - ống dẫn tinh chuyển tinh trùng từ mào tinh đến dự trữ ở túi tinh. - Tói tinh: lµm nhiÖm vô dù tr÷ tinh trïng vµ chÊt dinh dìng. - ống đái: dẫn tinh trùng từ túi tinh ra ngoài khi phóng tinh và dẫn nớc tiểu ra ngoài * C¸c tuyÕn hç trî sinh dôc: - Tuyến tuyền liệt: tiết dịch hoà trộn với tinh trùng để tạo thành tinh dịch. - TuyÕn hµnh (tuyÕn C«p¬): tiÕt dÞch nhên b«i tr¬n vµ lµm gi¶m ma s¸t khi giao hîp vµ dọn đờng cho tinh trùng đến gặp trứng. b. C¬ quan sinh dôc n÷: Gåm * TuyÕn sinh dôc: - Là đôi buống trứng có chức năng: vừa sản xuất trứng (chức năng ngoại tiết) vừa sản xuÊt tiÕt hooc m«n sinh dôc ¬str«gen. - Trøng cã thÓ tham gia thô tinh t¹o thµnh hîp tö. Có thể gây ra những biến đổi ở tuổi dậy thì và làm xuất hiện dấu hiệu sinh dục phụ. * Dêng sinh dôc: - ống dẫn trứng: dẫn trứng đã chín vào tử cung. - Tử cung (dạ con): là nơi để trứng đã thụ tinh làm tổ để phát triển thành thai. - Âm đạo: là nơi nhận tinh dịch trong đó có tinh trùng. * Tuyến hỗ trợ sinh dục: Tuyến tiền đình nằm ở hai bên âm đạo gần cửa mình tiết dịch nhên. 2. So sánh 2 tuyến sinh dục nam và nữ về cấu tạo, hoạt động và chức năng ? a. Gièng nhau: * Về cấu tạo và hoạt động - §Òu lµ tuyÕn sinh dôc. - Đều là tuyến đôi. - Đều hoạt động từ khi giai đoạn dậy thì của cơ thể và ngừng hoạt động khi đã già. - Hoạt động đều chịu ảnh hởng của hooc môn FSH và LH do tuyến yên tiết ra. *VÒ chøc n¨ng: - §Òu lµ tuyÕn pha võa cã chøc n¨ng ngo¹i tiÕt võa cã chøc n¨ng néi tiÕt. + Chøc n¨ng ngo¹i tiÕt lµ s¶n xuÊt giao tö..

(39) + Chøc n¨ng néi tiÕt lµ tiÕt hooc m«n sinh dôc. b. Kh¸c nhau: §iÓm ph©n biÖt CÊu t¹o Hoạt động Chøc n¨ng. TuyÕn sinh dôc nam Là đôi tinh hoàn nằm bên ngoài c¬ thÓ Hoạt động muộn hơn từ khoảng 15 - 16 tuæi -TiÕt hooc m«n sinh dôc test«stªr«n - chøc n¨ng néi tiÕt -S¶n xuÊt tinh trïng - chøc n¨ng ngo¹i tiÕt. TuyÕn sinh dôc n÷ Là đôi buồng trứng nằm trong khoang c¬ thÓ Hoạt động sớm hơn từ khảon 10 -11 tuæi - TiÕt hooc m«n sinh dôc chøc n¨ng néi tiÕt ¬str«gen -chøc n¨ng néi tiÕt - S¶n xuÊt trøng - chøc n¨ng ngo¹i tiÕt. 3. So s¸nh trøng vµ tinh trïng a. Gièng nhau: - Đều đợc sản xuất từ tuyến sinh dục ở giai đoạn tuổi dậy thì, tuyến ngừng hoạt động khi vÒ giµ. - §Òu lµ c¸c tuyÕn sinh dôc. - §Òu cã kh¶ n¨ng thô tinh t¹o thµnh hîp tö.. b. Kh¸c nhau: Trøng §îc s¶n xuÊt tõ buång trøng Kh«ng cã ®u«i ë ngêi chØ cã 1 lo¹i trøng mang gen X. Tinh trïng S¶n xuÊt tõ tinh hoµn Cã ®u«i ë nam cã 2 lo¹i tinh trïng mang gen X vµ mang gen Y Cã kÝch thíc nhá h¬n trøng. Cã kÝch thíc lín h¬n 4. So s¸nh tuyÕn sinh dôc vµ tuyÕn tuþ. * Gièng: - §Òu lµ nh÷ng tuyÕn trong hÖ néi tiÕt. - Đều là những tuyến pha vừa hoạt động nội tiết vừa hoạt động ngoại tiết. * Kh¸c: §iÓm ph©n biÖt TuyÕn sinh dôc TuyÕn tuþ Chøc n¨ng - Sản xuất giao tử (đực hoặc cái) Tiết dịch tuỵ đổ vào ruột non để ngo¹i tiÕt biến đổi thức ăn Chøc n¨ng néi - TiÕt hooc m«n sinh.d TiÕt hooc m«n isnulin vµ glucag«n tiÕt testôstêrôn ở nam hoặc ơstrôgen phối hợp điều hoà đờng huyết ë n÷ Thêi gian ho¹t Muén h¬n tõ khi c¬ thÓ vµo tuæi Sím h¬n khi c¬ thÓ míi sinh ra vµ động dậy thì và ngừng hoạt động khi hoạt động suốt đời c¬ thÓ vÒ giµ. 5. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn cho sù thô tinh, sù thô thai? HiÖn tîng kinh nguyÖt lµ g×? X¶y ra khi nµo? Do ®©u? * Sự thụ tinh: Chỉ xảy ra khi trứng gặp đợc tinh trùng và tinh trùng lọt đợc vào trứng để t¹o thµnh hîp tö. * Sự thụ thai: xảy ra khi trứng đã thụ tinh bám đợc và làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung * Hiện tơng kinh nguyệt: là do lớp niêm mạc tử cung dày xốp chứa nhiều mạch máu để đón trứng đã đợc thụ tinh xuống làm tổ. Nhng nếu trứng không đợc thụ tinh thì 14 ngày sau khi trøng rông thÓ vµng bÞ tiªu gi¶m nªn líp niªm m¹c sÏ bong ra ngoµi cïng m¸u víi dÞch nhµy. BUỔI 28: III. C©u hái vµ bµi tËp.

(40) 1. Nªu cÊu t¹o vµ chøc n¨ng c¬ quan sinh dôc nam, n÷ ? 2. So s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng c¬ quan sinh dôc nam, n÷ ? 3. So s¸nh trøng vµ tinh trïng ? 4. Kh¸i niÖm vÒ sù rông trøng vµ hiÖn tîng kinh nguyÖt, mèi quan hÖ gi÷a 2 hiÖn tîng đó ? 5. Có những bệnh nào lây theo đờng tình dục ? Nêu rõ ? 6. Nêu khái quát về tác nhân gây bệnh, đờng lây của đại dịch AIDS ? Cách phòng tránh ? 7. Nªu kh¸i niÖm vµ ®iÒu kiÖn cña sù thô tinh vµ sù thô thai ë ngêi ? 8. C¬ së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai ? V× sao cã thai ë tuæi vÞ thµnh niªn lµ điều cần tránh ? Bản thân em có trách nhiệm gì về vấn đề này đối với xã hội ? 9. GV cã thÓ cho HS tham kh¶o thªm c¸c lo¹i s¸ch häc tèt sinh 8 vµ nghiªn cøu kü c¸c c©u hái SGK. BUỔI 29: I. KiÕn thøc c¬ b¶n. 1. Các bệnh lây theo đờng sinh dục, cách phòng tránh: (nội dung SGK) a. BÖnh lËu, bÖnh giang mai. Tªn bÖnh. BÖnh lËu. Vi khuÈn g©y bệnh và đặc ®iÓm sèng - Song cÇu khuÈn - Khu c tró trong c¸c tÕ bµo niªm mạc của đờng sinh dôc - DÔ chÕt ë nhiÖt độ trên 400C, nơi kh« r¸o.. - Xo¾n khuÈn - Sèng thuËn lîi Bệnh ở nhiệt độ thấp, giang độ ẩm cao. mai - DÔ chÕt do c¸c chÊt diÖt khuÈn, n¬i kho r¸o vµ nhiệt độ cao.. TriÖu chøng bÖnh. T¸c h¹i. NÕu bÞ m¾c bÖnh: ở nam: đái buốt, tiểu tiÖn cã m¸u lÉn mñ do viªm. BÖnh cã thÓ tiÕn triÓn s©u vµo bªn trong ë n÷: khã ph¸t hiÖn bệnh đã khá năng, ăn s©u vµo èng dÉn trøng.. - G©y v« sinh do: + Hẹp đờng dẫn tinh vì sau khi viêm để lại sẹo trên đờng đi của tinh trïng. + T¾c èng dÉn trøng. - Cã nguy c¬ ch÷a ngoµi d¹ con. - Con sinh ra cã thÓ bÞ mï loµ do nhiÔm khuÈn khi qua âm đạo. - Tæn th¬ng c¸c phñ t¹ng (tim, gan, thËn) vµ hÖ thÇn kinh. - Con sinh ra cã thÓ mang khuyÕt tËt hoÆc bÞ dÞ d¹ng bÈm sinh.. C¸ch l©y truyÒn Qua quan hÖ t×nh dôc. - XuÊt hiÖn c¸c vÕt - Qua quan loÐt n«ng, cøng cã bê hÖ t×nh dôc viÒn, kh«ng ®au, lµ chñ yÕu. kh«ng cã mñ, kh«ng - Qua đóng vảy (săng), sau truyÒn biÕn mÊt. m¸u. - NhiÔm trïng vµo - Qua c¸c m¸u t¹o nªn nh÷nh vÕt x©y x¸t chấm đỏ nh phát ban trªn c¬ thÓ nhng kh«ng ngøa. - Qua nhau - BÖnh nÆng cã thÓ thai tõ mÑ s¨ng chÊn thÇn kinh. sang con. b. BÖnh AIDS: th¶m ho¹ cña loµi ngêi, c¸ch phßng tr¸nh. Híng dÉn: - AIDS lµ g× ? TL: AIDS lµ héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i do bÞ l©y nhiÔm HIV lµm c¬ thÓ mất khả năng chống bệnh và chắc chắn dẫn tới tử vong. - Hiện cha có thuốc đặc trị - HIV lµ g× ? - Kn: Ph¬ng thøc l©y truyÒn T¸c h¹i cña HIV/AIDS C¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh HIV/AIDS nhiÔm HIV/AIDS.

(41) 1. 2. 3. 2. C¬ së cña c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, ý nghÜa, nguy c¬ cña viÖc cã thai ë tuæi vÞ thµnh - C¬ së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai: * Nguyªn t¾c tr¸nh thai: - ng¨n kh«ng cho trøng chÝn vµ rông - ngăn không cho tinh trùng gặp trứng để thụ tinh - Không cho trứng đã thụ tinh làm tổ để thụ thai * Ph¬ng tiªn tr¸nh thai phï hîp: - dïng viªn thuèc tr¸nh thai, ng¨n trøng chÝn vµ rông - dùng bao cao su hoặc màng ngăn âm đạo - th¾t èng dÉn tinh hoÆc th¾t èng dÉn trøng - sử dụng dụng cụ tránh thai (dụng cụ tử cung) để ngăn trứng làm tổ trong thµnh tö cung 3. Nªu râ ¶nh hëng cña cã thai sím, ngoµi ý muèn ë tuæi vÞ thµnh niªn? Mang thai ở độ tuổi này có nguy cơ tử vong cao vì: - Dễ xảy thai, đẻ non - Con nếu đẻ thờng nhẹ cân, khó nuôi, dễ tử vong. Nếu phải nạo thai dễ dẫn tới v« sinh do bÞ dÝnh tö cung, t¾c vßi trøng, chöa ngoµi d¹ con. - Có nguy cơ phải bỏ học, ảnh hởng tới tiền đồ, sự nghiệp. BUỔI 30: II. C©u hái vµ bµi tËp - GV cã thÓ cho HS tham kh¶o thªm c¸c lo¹i s¸ch häc tèt sinh 8 vµ nghiªn cøu kü c¸c c©u hái SGK. III. ¤n tËp. - GV hớng dẫn HS ôn tập theo hệ thống câu hỏi ở phần câu hỏi và bài tập GV đã dạy. - Hệ thống giải đáp các thắc mắc về các chuyên đề đã học. iV. KiÓm tra 60 phót Câu 1. So sánh bộ não ngời với bộ não động vật. C©u 2. Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuû sèng . C©u 3. So s¸nh tuyÕn sinh dôc vµ tuyÕn tuþ. C©u 4. H·y ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. Mèi quan hÖ gi÷a chóng. Câu 5. Hãy chứng minh: hoạt động của các mạch máu da để thực hiện chức năng bảo vÖ, ®iÒu hoµ th©n nhiÖt vµ bµi tiÕt cho c¬ thÓ. D. HD về nhà. - Ôn tập lại tất cả các kiến thức đã học trong các chuyên đề 1 đến chuyên đề 15 của chơng trình Sinh học 8 kết hợp tham khảo các loại sách nh đã hớng dẫn..

(42)

Trích đoạn

Hướng dẫn về nhà.

Giao an tong hop

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về