Khóa luận Thiết kế trò chơi khám phá khoa học về thế giới động vật cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi

Khóa luận tốt nghiệp

MỤC LỤC
Phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục viết tắt
Danh mục bảng biểu
Danh mục biểu đồ, sơ đồ

SVTH: Võ Thị Tường Vy


Khóa luận tốt nghiệp

DANH MỤC VIẾT TẮT

STT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

VIẾT TẮT
GV
GVMN

KPKH
MN
MG
NXB
TCHT
TGĐV
Tr

SVTH: Võ Thị Tường Vy

VIẾT ĐẦY ĐỦ
: Giáo viên
: Giáo viên mầm non
: Khám phá khoa học
: Mầm non
: Mẫu giáo
: Nhà xuất bản
: Trò chơi học tập
: Thế giới động vật
: Trang


Khóa luận tốt nghiệp

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Khóa luận tốt nghiệp

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mầm non là lứa tuổi có vai trị quan trọng trong suốt quá trình phát triển của
cuộc đời mỗi con người, giáo dục mầm non từ lâu được xem là bậc học đầu tiên
trong hệ thống giáo dục Quốc dân Việt Nam đặt nền móng cho sự phát triển tồn
diện nhân cách, chuẩn bị cho trẻ tiếp tục học tập và phát triển ở các bậc học tiếp
theo. Bên cạnh các lĩnh vực phát triển thể chất, ngơn ngữ, tình cảm – xã hội và
thẩm mỹ, lĩnh vực phát triển nhận thức đặc biệt được chú trọng trong giáo dục trẻ
em ở độ tuổi này, đặc biệt là trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi. Khám phá khoa học
(KPKH) là hoạt động thường xuyên của trẻ ở trường mầm non, có vai trị quan
trọng trong việc khơi gợi trí tị mị, bồi dưỡng niềm đam mê khám phá, tìm hiểu
thế giới xung quanh, đồng thời hình thành và phát triển các kỹ năng tìm hiểu,
khám phá và các năng lực trí tuệ như quan sát, đo lường, so sánh, phân loại, phán
đoán, suy luận, chia sẻ thơng tin dưới nhiều hình thức khác nhau và kết luận.
Nội dung cho trẻ mầm non KPKH trong chương trình GDMN Việt Nam
hiện hành khá phong phú và đang dạng, trong đó khám phá về TGĐV là một nội
dung quan trọng, đặc biệt là đối với trẻ MG 5-6 tuổi. TGĐV muôn màu muôn vẻ,
đa dạng về tên gọi, đặc điểm hình dáng bên ngồi, điều kiện sống, tập tính, cách
vận động, nguồn thức ăn, hình thức sinh sản, q trình phát triển, lợi ích – tác
hại, cách chăm sóc – bảo vệ... Tìm hiểu, khám phá những điều này giúp trẻ hiểu
và biết cách ứng xử phù hợp với các lồi động vật nói chung, thế giới xung
quanh nói riêng. Để giúp trẻ lĩnh hội những kiến thức nói trên, địi hỏi nhà giáo
dục cần sử dụng đa dạng các phương pháp, biện pháp, phương tiện, hình thức
giáo dục đa dạng và hiệu quả, trong đó cần chú trọng các biện pháp mang tính
vui chơi.
“Học bằng chơi, chơi mà học” là phương châm xuyên suốt trong tổ chức
các hoạt động giáo dục trẻ mầm non, đặc biệt là trẻ MG 5-6 tuổi – độ tuổi mà

hoạt động chủ đạo là vui chơi. Ở độ tuổi này, trẻ đã có thể nhận thức những đặc
điểm, mối liên hệ bản chất của sự vật hiện tượng và biết vận dụng kiến thức có

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 4


Khóa luận tốt nghiệp
được vào các tình huống thực tiễn hay giả định để giải quyết vấn đề. Điều này
cho thấy sử dụng các trò chơi một cách hợp lý sẽ góp phần kích thích hứng thú,
phát triển các năng lực nhận thức, khám phá cho trẻ, giúp trẻ ghi nhớ nội dung
kiến thức một cách tích cực, chủ động và hình thành thái độ hành vi phù hợp đối
với thế giới xung quanh.
Thực tế cho thấy hầu hết giáo viên mầm non đã sử dụng các trò chơi KPKH
thường xuyên trong tổ chức hoạt động KPKH nói chung, KPKH về TGĐV nói
riêng. Tuy nhiên, hệ thống trị chơi mà giáo viên tham khảo, sử dụng còn nghèo
nàn, chưa được cập nhật một cách thường xun nên đơi lúc cịn nhàm chán mệt
mỏi, căng thẳng, không gây hứng thú đối với trẻ. Hơn nữa, hầu hết giáo viên gặp
phải khó khăn trong việc nghiên cứu thiết kế các trò chơi dành cho trẻ MG lớn
KPKH về TGĐV, dẫn đến việc sử dụng lặp đi lặp lại mộ số trò chơi trong thời
gian dài, dẫn đến hiệu quả hoạt động không như mong đợi. Vì vậy, việc thiết kế
hệ thống trị chơi KPKH về TGĐV cho trẻ 5 – 6 tuổi là một vấn đề quan trọng và
cần thiết nhằm làm phong phú thêm thư viện trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ,
giúp giáo viên tận dụng được nguồn trò chơi trước mắt, sau đó có thể tự mình
thiết kế thêm các trị chơi tương tự.
Xuất phát từ những lí do trên, đề tài “Thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho
trẻ MG 5 – 6 tuổi” đã được lựa chọn để nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng sử
dụng và thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5-6 tuổi của GVMN, qua
đó thiết kế một hệ thống trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5-6 tuổi làm

nguồn tư liệu hữu ích cho GVMN.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn của việc thiết kế trò chơi KPKH
về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi, từ đó thiết kế một số trị chơi KPKH nhằm
cung cấp, chính xác hóa biểu tượng về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 5


Khóa luận tốt nghiệp
Q trình tổ chức hoạt động KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 - 6 tuổi ở
trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế được các trò chơi tập trung vào nội dung KPKH về TGĐV với
mục đích chơi và luật chơi phù hợp, hành động chơi đa dạng, sáng tạo, phù hợp
với khả năng của trẻ thì sẽ góp phần kích thích hứng thú, phát triển tư duy và
hình thành biểu tượng đúng, đầy đủ và khái quát về TGĐV cho trẻ.
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung thiết kế trò chơi học tập KPKH về TGĐV cho trẻ MG
5-6 tuổi.
5.2. Giới hạn về mẫu nghiên cứu
Nghiên cứu trên 40 giáo viên (GV) đứng lớp MG 5 - 6 tuổi tại 3 trường
mầm non trên địa bàn Tp Huế: Trường MN Hoa Mai (18 GV), trường Mầm Non

I (12 GV), trường MN Phú Hội (10 GV).
5.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu
Nghiên cứu từ tháng 10/2017 đến tháng 5/2018
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho
trẻ MG 5 – 6 tuổi
6.2. Khảo sát thực trạng thiết kế và sử dụng trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ
MG 5 – 6 tuổi
6.3. Thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Thu thập tài liệu, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp tài liệu có liên quan nhằm
xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 6


Khóa luận tốt nghiệp
Nhằm thu thập thơng tin có liên quan bằng cách khảo sát, phân tích, đánh
giá thực trạng của đề tài:
7.2.1. Phương pháp điều tra
Tiến hành điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến đối với 40 GV đang phụ
trách các lớp MG lớn (5 - 6 tuổi) ở 3 trường mầm non trên địa bàn thành phố
Huế: Trường MN Hoa Mai (18 GV), trường Mầm Non I (12 GV), trường MN
Phú Hội (10 GV). Phiếu điều tra được xây dựng sẵn, gồm 13 câu hỏi đóng và mở
với nhiều lựa chọn nhằm thu thập những thông tin, tìm hiểu nhận thức của giáo
viên về việc thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi cũng như

những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thiết kế trị chơi KPKH về TGĐV. Q
trình điều tra tiến hành vào tháng 3 năm 2018.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát, dự giờ bằng phiếu quan sát quá trình tổ chức hoạt động
KPKH của giáo viên và trẻ MG 5 - 6 tuổi nhằm tìm hiểu việc tham gia trị chơi
trong hoạt động KPKH về mơi trường xung quanh, những biểu hiện của trẻ khi
tham gia trò chơi và cách tổ chức trò chơi cũng như cách sử dụng trò chơi của
giáo viên.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Trao đổi, trò chuyện với giáo viên để nắm bắt thêm những thông tin về lớp,
trẻ; về những thuận lợi, khó khăn cũng như ý kiến, đề xuất của giáo viên về việc
thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi.
7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
Nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm của giáo viên, kế hoạch giáo dục, trò
chơi do giáo viên thiết kế, ... để tìm hiểu thực trạng thiết kế và sưu tầm, nghiên
cứu thiết kế những trò chơi KPKH về TGĐV của GVMN.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Các số liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu được chúng tơi xử lý,
phân tích bằng phép tốn thống kê.
8. Cấu trúc đề tài
Bố cục khóa luận gồm có các phần Mục lục, Mở đầu, Nội dung, Kết luận
và kiến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục. Phần nội dung khóa luận được chia
làm 3 chương như sau:

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 7


Khóa luận tốt nghiệp

Chương 1: Cơ sở lí luận của việc thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ
MG 5 – 6 tuổi
Chương 2: Thực trạng thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi
Chương 3: Thiết kế trò chơi KPKH về TGĐV cho trẻ MG 5 – 6 tuổi

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 8


Khóa luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC THIẾT KẾ TRÒ CHƠI
KHÁM PHÁ KHOA HỌC VỀ THẾ GIỚI ĐỘNG VẬT
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ MG, trong các trị chơi thì trị chơi
KPKH có ý nghĩa rất lớn trong việc phát triển năng lực và trí tuệ của trẻ như:
luyện giác quan, phát triển trí nhớ, ngơn ngữ, tư duy, khả năng phản ứng nhanh
nhẹn, chính xác, nhờ vậy việc nghiên cứu, tổ chức hướng dẫn trò chơi thu hút
được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong nước và trên thế giới. Tuy
nhiên chỉ có những vấn đề xoay quanh việc nói về hoạt động vui chơi của trẻ
MG, các cơng trình nghiên cứu về trị chơi cụ thể như học thuyết của Ph.Siller,
nhà giáo dục N.K.Crupxkai, nhà giáo I.A.Komenxki, ... Để có cái nhìn bao qt
và cụ thể về vấn đề nghiên cứu, tôi tổng hợp các xu hướng nghiên cứu trong và
ngoài nước liên quan đến việc nghiên cứu thiết kế trò chơi như sau:
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngồi
1.1.1.1. Nghiên cứu lí thuyết về trị chơi trẻ em
Tính theo thời gian học thuyết đầu tiên về trò chơi là học thuyết “sức dư

thừa”của Ph.Siller và G.Spencer, ông là một nhà thơ Đức nổi tiếng và còn là một
triết học. Ơng coi trị chơi là cơ sở của các loại hình nghệ thuật và trị chơi là một
hoạt động hết sức cần thiết của trẻ. Trò chơi là con đường tích lũy những biểu
tượng cụ thể về thế giới xung quanh, các trò chơi phải vừa sức, mang tính chất
trực quan khơng gị bó trẻ.
Những nhà giáo dục học tiến bộ của Nga K.D.Usinxky (1824 - 1870) và
E.Ichikhieva (1806 - 1944) đã xuất phát từ nhận thức duy vật về bản chất trò
chơi, xem trò chơi là phương tiện giáo dục trẻ, công nhận khả năng sự cần thiết
phải có sự tổ chức hướng dẫn của người lớn đối với trẻ. [17]

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 9


Khóa luận tốt nghiệp
Nhà giáo I.A.Komenxki (1592 - 1670) Người tiệp Khắc: ơng xem trị chơi
như một hoạt động hết sức cần thiết của trẻ, là phương tiện phát triển năng lực,
trí tuệ... Trị chơi cịn là phương tiện, là con đường giúp trẻ xích lại gần nhau, tạo
niềm vui chung cùng bạn bè. Từ đó ơng khun các bậc cha mẹ, cơ giáo cần có
thái độ đúng mực trong việc hướng dẫn trẻ chơi nhằm phát huy vai trò tích cực
của trị chơi đối với sự phát triển của trẻ.
Nhà giáo dục N.K.Crupxkai, bà cho rằng trò chơi là phương thức nhận biết
thế giới, là con đường dẫn dắt trẻ đi tìm chân lí, trẻ khơng chỉ học trong lúc học
mà cịn học cả trong lúc chơi vì “chơi với trẻ vừa là học, vừa là lao động, vừa là
hình thức giáo dục nghiêm túc... ”. Trị chơi là phương tiện nhận thức về thế giới
xung quanh của trẻ. [17]
Ngay từ thế kỉ XVII – XVIII những nhà giáo dục vĩ đại I.A.Komenxki
(1592-1670), J.J Rutxô (1712 – 1778), G.Pestalogi (1746 – 1670) đã coi trò chơi
là một hoạt động hết sức cần thiết của trẻ. Vì tuổi MG là thời kì phát triển các

giác quan nên người lớn cần tạo điều kiện cho trẻ chơi, tiếp xúc với thế giới
xung quanh và tri giác bằng các giác quan (nghe, nhìn, ngửi, sờ mó) với những
hành động cụ thể. Nhà giáo dục học Xơ Viết lỗi lạc N.K.Krupxkaia coi trị chơi
đối với trẻ MG là học tập là lao động, là hình thức giáo dục nghiêm túc.
Và cũng đã có rất nhiều các nhà tâm lí học khác ở phương tây như Catherin
Garvery, Rubin và các cộng sự, Jones và reynold, Docket Sua... cũng đã đặt trò
chơi vào trung tâm của chương trình giáo dục mầm non.
1.1.1.2. Nghiên cứu ứng dụng trị chơi vào q trình giáo dục trẻ mầm non
Quan điểm sử dụng trị chơi vào mục đích học tập đã được khẳng định ngay
từ cuối thế kỉ XVIII trong khuynh hướng sư phạm tư sản tiến bộ xuất hiện ở Đức
với các nhà sư phạm như I.B.Bazedora, X.G.Zalxama... Các nhà giáo dục này sử
dụng nhiều loại trò chơi khác nhau phù hợp đặc điểm lứa tuổi của trẻ nhằm làm
cho trẻ chú ý hơn đến việc học.

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 10


Khóa luận tốt nghiệp
Nhà giáo dục người Nga cho rằng “Trẻ học vì là chơi, chơi để mà học, chơi
mang lại niềm vui cho trẻ”. Khi trẻ phải chơi theo sự áp đặt của người lớn thì lúc
ấy trị chơi khơng cịn là trị chơi theo ý nghĩa của nó nữa.
Theo E.L.Uđanxova – nhà giáo dục Xô Viết, trong tác phẩm “Trò chơi dạy
học cho trẻ em MG” đã cho rằng: “Nhờ sử dụng các trò chơi học tập (TCHT) mà
quá trình dạy học trở thành một hình thức vui chơi vừa sức và hấp dẫn đối với trẻ
MG, nhiệm vụ học tập được giải quyết trong quá trình chơi”. Với quan niệm đó
tác giả đã đưa ra gần 200 TCHT phổ biến nhằm phát triển tiếng nói và dạy trẻ
học tính tốn.
Trên thế giới, nhiều nhà sư phạm nổi tiếng như F. Phroebel, M. Moontessori,

O. Decroly, E.I Chikhieve, R.I. Giukovxkaia, A.P. Uxova, A.I. Xôrôkina... đã
giành nhiều tâm huyết cho việc soạn thảo ra các hệ thống TCHT có giá trị và
dùng chúng để giáo dục và dạy học cho trẻ MG và các hệ thống trò chơi ấy vẫn
còn ý nghĩa giáo dục cho đến ngày nay. [16]
Các nhà giáo dục có nhiều cơng trình nghiên cứu về trị chơi, theo học
thuyết trò chơi là phương tiện giáo dục và nó giữ vai trị quan trọng trong việc
giáo dục trí tuệ cho trẻ. Cho nên cần được vui chơi dưới sự hướng dẫn của
người lớn. Theo luận điểm của các nhà lý luận dạy học Xô Viết nổi tiếng
Mnskatlin và I.ta – Leener, trong trò chơi người lớn cần hướng dẫn cho trẻ
chơi theo lứa tuổi, không áp đặt trẻ. Không chơi hộ trẻ, để trẻ tự chơi theo ý
thức và sự hiểu biết của mình để trẻ tự làm chủ những điều mà chúng biết,
làm giàu biểu tượng thiên nhiên.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Trước nhiệm vụ đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo của
ngành giáo dục, cùng với xu thế đổi mới các hoạt động giáo dục trong trường
mầm non theo hướng “tích hợp theo chủ đề”, “lấy trẻ làm trung tâm”, ... trong
các trường mầm non hiện nay đã thúc đẩy nhiều nhà tâm lí, giáo dục Việt Nam đi
sâu nghiên cứu về trò chơi và ứng dụng chúng trong công tác dạy học MG. Nội
dung nghiên cứu tập trung vào các hướng:

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 11


Khóa luận tốt nghiệp
1.1.2.1. Nghiên cứu về sử dụng trị chơi trong giáo dục trẻ mầm non
Ở nước ta,vấn đề trị chơi nói chung và TCHT của trẻ MG được các nhà tâm
lí học và giáo dục học quan tâm nghiên cứu. Nhóm tác giả Nguyễn Thạc,
Nguyễn Ngọc Trâm, Trần Lan Hương đã sưu tầm và biên soạn từ chương trình

giáo dục sớm Kidsmart IBM “Tuyển tập các trị chơi phát triển cho trẻ MG”, bên
cạnh các trò chơi là lời gợi ý mang tính chất gợi mở, tạo cơ hội cho cả cơ và trẻ
cùng học cùng chơi. Có thể nói đây là bước khởi đầu cho việc tổ chức trò chơi
theo hướng mới, hòa nhập với các nước trong khu vực.
Đinh Văn Vang cũng khẳng định vai trò rất quan trọng của trò chơi đối với
sự phát triển của trẻ “TCHT là phương tiện, con đường cơ bản để phát triển trí
tuệ cho trẻ mầm non... ”. [15]
Nguyễn Ánh Tuyết đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về trị chơi nói
chung và TCHT nói riêng. Tác giả đặc biệt quan tâm đến ý nghĩa phát triển của
TCHT. Các nghiên cứu này còn chỉ ra việc lựa chọn trò chơi sao cho nội dung
chơi, thao tác chơi phù hợp với lứa tuổi. Tác giả đã khẳng định thế mạnh của
TCHT về phương diện phát triển trí tuệ, nhận thức về thế giới xung quanh một
cách độc đáo ở trẻ. Từ đó lĩnh hội các khái niệm, biểu tượng mới về thế giới
xung quanh, có những kỹ năng phù hợp đối với đối tượng. [3], [14]
Nguyễn Thị Hòa, Nguyễn Ánh Tuyết, Đinh Văn Vang đã làm rõ bản chất, ý
nghĩa, vai trò của TCHT đối với trẻ. TCHT là phương tiện, con đường cơ bản để
phát triển trí tuệ trẻ MG. Bên cạnh đó cịn khẳng định vai trị của TCHT đến sự
phát triển các chức năng tâm lí của trẻ MG: giác quan, tư duy, tưởng tượng, trí
nhớ, chú ý, ngơn ngữ. [3]
Ngồi ra cịn một số luận văn, khóa luận, hàng loạt những cơng trình nghiên
cứu về TCHT của trẻ MG trong dạy học theo hướng đổi mới được đăng tải trên
các báo, tạp chí nghiên cứu giáo dục, kỉ yếu, hội thảo và trên mạng Internet. Một
số cơng trình nghiên cứu về trị chơi của trẻ mầm non như là hình thức, phương
tiện, biện pháp, phương pháp giáo dục toàn diện nhân cách cho trẻ.

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 12

Khóa luận tốt nghiệp
1.1.2.2. Nghiên cứu việc thiết kế và sử dụng trò chơi trong hoạt động khám
phá khoa học cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
Có rất nhiều đề tài nghiên cứu đã thực hiện và có thể là đang thực hiện
những đề tài xoay quanh vấn đề này. Bởi vấn đề nghiên cứu thiết kế trị chơi
khơng cịn xa lạ gì với các nhà nghiên cứu, những nhà tâm lí học, ... Tuy nhiên,
việc thiết kế đó có thật sự dựa vào trẻ, có thật sự đạt hiệu quả cao khơng thì điều
đó mới thực sự quan trọng. Và mỗi đề tài, mỗi cá nhân nghiên cứu sẽ thu nhận
được những kết quả khác nhau, có những điểm mới và những điểm kế thừa:
Nguyễn Thiều Dạ Hương (2014) đã thiết kế một số TCHT và đưa ra cách sử
dụng TCHT trong hoạt động khám phá môi trường xung quanh nhằm phát triển
khả năng khái quát hóa cho trẻ 5 – 6 tuổi. Tác giả đưa ra các cơ sở lí luận cũng
như nghiên cứu về thực trạng vấn đề rất rõ ràng. Và từ đó thiết kế hệ thống trò
chơi cho trẻ cũng như đưa ra được cách sử dụng các trị chơi đó. [4]
Trần Thị Huyền (2016) với đề tài “Thiết kế TCHT trên máy tính hướng dẫn
trẻ mầm non khám phá TGĐV”, đã nêu rõ các cơ sở lí luận của vấn đề và thiết
kế một số trị chơi giúp trẻ khám phá TGĐV. Cơng trình cũng đã đi sâu vào tìm
hiểu cơ sở khoa học và nguyên tắc cũng như quy trình thiết kế TCHT. [5]
Nguyễn Thị Thanh Tâm (2013) đã đưa ra mục tiêu nghiên cứu là tìm ra cơ sở
khoa học của quy trình thiết kế và sử dụng TCHT nhằm củng cố biểu tượng về
động vật cho trẻ 5 – 6 tuổi. Tác giả đã đi sâu tìm hiểu về việc sử dụng TCHT cho
trẻ mầm non qua việc khảo sát thực trạng, đưa ra nguyên tắc thiết kế và sử dụng
TCHT, đồng thời đã thiết kế bộ trò chơi. Tuy nhiên, tác giả chưa giải quyết trọn
vẹn và thấu đáo các nhiệm vụ đã đề ra trong cơng trình nghiên cứu của mình. Đó
là tác giả chưa đưa ra quy trình thiết kế và sử dụng TCHT một cách cụ thể, khoa
học giúp các giáo viên mầm non và các nhà sư phạm trong quá trình thực hiện
nhiệm vụ quan trọng này. [13]
Tác giả Nguyễn Thị Hòa, trong cuốn “Phát huy tính tích cực nhận thức của
trẻ MG 5 – 6 tuổi trong TCHT”, cũng đã khẳng định về vai trò và tầm quan trọng
của việc thiết kế và sử dụng TCHT, cũng như tiến trình tổ chức, cách thức tổ

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 13


Khóa luận tốt nghiệp
chức và một số biện phát nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ thơng
qua TCHT ở trường mầm non. Từ đó GV có thể ứng dụng việc thiết kế và sử
dụng TCHT trong các hoạt động giáo dục, sao cho phù hợp với đặc điểm tâm –
sinh lí của trẻ tại trường mầm non qua từng hoạt động cụ thể của trẻ.[2]
Như vậy, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về TCHT trong hoạt động
KPKH. Tuy nhiên chưa có cơng trình nào đi sâu nghiên cứu việc thiết kế trò chơi
KPKH về TGĐV cho trẻ 5 – 6 tuổi. Đó là những tư liệu để chúng tôi kế thừa và
phát huy trong nghiên cứu của mình về việc thiết kế trị chơi KPKH về TGĐV.
1.2. LÍ LUẬN VỀ KHÁM PHÁ KHOA HỌC VỀ THẾ GIỚI ĐỘNG VẬT
CỦA TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI
1.2.1. Khái niệm “Khám phá khoa học”
1.2.1.1. Khám phá
Theo Vũ Cao Đàm (1998), khám phá là một hoạt động trong nghiên cứu
khoa học nhằm nhận ra cái vốn có quy luật xã hội, vật thể, hiện tượng và nhận ra
cái vốn có quy luật tự nhiên; Từ đó có thể tạo ra cái chưa từng có mới về nguyên
lý kỹ thuật và có thể áp dụng được (sáng chế).
Theo từ điển tiếng Việt của Viện ngơn ngữ học do Hồng Phê chủ biên:
Khám phá là tìm thấy, phát hiện ra cái ẩn giấu, bí mật.
1.2.1.2. Khoa học
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau theo các phương diện nghiên cứu khác
nhau về khái niệm khoa học:
Theo từ điển Wikipedia, khoa học là các nỗ lực thực hiện phát minh, và tăng
lượng tri thức hiểu biết của con người về cách thức hoạt động của thế giới vật

chất xung quanh. Tri thức trong khoa học là tồn bộ lượng thơng tin mà các
nghiên cứu đã tích lũy được. Khái niệm khoa học được chấp nhận phổ biến rằng
khoa học là tri thức tích cực đã được hệ thống hóa.
Trần Thị Ngọc Trâm và Nguyễn Thị Nga (2010) cho rằng: “Khoa học là kiến
thức, hiểu biết thế giới; là quá trình tìm hiểu, khám phá thế giới. Khoa học với
trẻ nhỏ là quá trình tìm hiểu, khám phá thế giới”. [10]

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 14


Khóa luận tốt nghiệp
Theo Bùi Phương Nga – Lương Việt Thái (2011): “Khoa học là những hình
thức, những phương thức hiểu biết về thế giới xung quanh, giải đáp những câu
trả lời về các sự vật, hiện tượng trong thế giơi tự nhiên.” [8]
Theo từ điển Giáo dục học của Nhà xuất bản từ điển Bách khoa, khoa học là
lĩnh vực hoạt động của con người nhằm tạo ra và hệ thống hóa những tri thức
khách quan về thực tiễn, là một trong những hình thái ý thức xã hội bao gồm cả
hoạt động để thu hái kiến thức mới lẫn cả kết quả của hoạt động ấy, tức là toàn
bộ những tri thức khách quan làm nên nền tảng của một bức tranh về thế giới.
Như vậy, khoa học được xác định là hệ thống tri thức tích cực có được thơng
qua q trình tìm tịi, phát hiện, khám phá thế giới xung quanh.
1.2.1.3. Khái niệm Khám phá khoa học
Thuật ngữ KPKH thực sự được chính thức được sử dụng trong chương
trình GDMN mới từ năm 2009, thay cho thuật ngữ Làm quen với môi trường
xung quanh ở các chương trình GDMN trước đó. Theo đó, có nhiều quan điểm
tiếp cận khác nhau về khái niệm này.
Trong quyển “Các hoạt động KPKH của trẻ mầm non” thì hoạt động KPKH
là q trình trẻ tích cực tham gia hoạt động thăm dị, tìm hiểu thế giới tự nhiên.

Đó là q trình quan sát, so sánh, phân loại, thử nghiệm, dự đoán, suy luận, thảo
luận, giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định, ...
Theo Hồ Thị Tường Vân thì hoạt động KPKH của trẻ mầm non là hoạt
động nhận thức nhằm chiếm lĩnh hệ thống tri thức, là quá trình tim tòi, phát hiện,
khám phá thế giới xung quanh bằng quan sát, so sánh, phân loại, thử nghiệm, dự
đoán, suy luận, thảo luận, giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định, kết luận tăng hiểu
biết cá nhân.
Có thể thấy rằng, hầu hết các cách tiệp cận tđều đề cập đến khái niệm KPKH
với các nội hàm như sau:
(1) KPKH là hình thức nghiên cứu về đối tượng nhằm tìm tịi những bản
chất vốn có và phát hiện ra cái mới của đối tượng bằng việc tích cực tìm tịi, thử
nghiệm, khám phá thế giới xung quanh.
(2) KPKH là hoạt động nhận thức của cá nhân nhằm phát hiện ra tri thức về
thế giới xung quanh.

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 15


Khóa luận tốt nghiệp
(3) KPKH là việc phát hiện, tìm ra những tri thức một cách tích cực, đúng
đắn về những cái được ẩn giấu từ thế giới xung quanh.
(4) KPKH là hoạt động nhận thức của con người nhằm chiếm lĩnh hệ thống
tri thức một cách tích cực bằng cách tìm tịi, nghiên cứu, thử nghiệm và khám
phá thế giới xung quanh.
Như vậy, chúng tôi tiếp cận khái niệm này như sau: KPKH là quá trình tiếp
nhận, chiếm lĩnh những tri thức được ẩn giấu bên trong lẫn bên ngoài của đối
tượng, phát hiện ra tri thức mới trước đó có thể chưa biết đến bằng việc quan
sát, so sánh, phân loại, thử nghiệm, dự đoán, suy luận, thảo luận, giải quyết vấn

đề, đưa ra quyết định, kết luận nhằm thỏa mãn nhu cầu nhận thức, khám phá thế
giới xung quanh.
1.2.2. Đặc điểm khả năng khám phá khoa học của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Trẻ nhỏ có vai trị tích cực trong sự phát triển nhận thức của mình thơng qua
tương tác qua lại tích cực giữa trẻ với môi trường vật chất và môi trường xã hội
xung quanh. Chất lượng của hoạt động nhận thức liên quan đến các thái độ nhận
thức và các kĩ năng nhận thức của trẻ. Sự phát triển của quá trình nhận thức phụ
thuộc vào sự trưởng thành của trẻ, vào các kích thích và các trải nghiệm có trong
mơi trường, vào các vấn đề mà trẻ tiếp xúc trực tiếp trong môi trường và vào các
vấn đề do người lớn tổ chức hướng dẫn. [10, tr.9]
Do khả năng tập trung, chú ý của trẻ lâu hơn, bền vững hơn, ghi nhớ của trẻ
có chủ định hơn nên khả năng khám phá sự vật, hiện tượng ở trẻ cũng tốt hơn
làm cho khối lượng tri thức về sự vật, hiện tượng của trẻ ngày càng phong phú.
Đây là cơ sở để trẻ có thể tiến hành các thao tác so sánh những điểm khác nhau
và giống nhau của một vài đối tượng, phân nhóm đối tượng theo một hay vài dấu
hiệu rõ nét. Nhờ vậy, khả năng tổng hợp và khái quát những dấu hiệu bên ngoài
của sự vật, hiện tượng được trẻ thực hiện tương đối tốt.
Ở lứa tuổi này, bên cạnh kiểu tư duy trực quan hình tượng đang phát triển
mạnh mẽ, còn xuất hiện kiểu tư duy trực quan sơ đồ. Nhờ đó trẻ có thể khám phá
các mối liên hệ phức tạp bên trong sự vật, hiện tượng và giữa nó với mơi trường

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 16


Khóa luận tốt nghiệp
xung quanh. Hình thức tư duy mới này là bước đệm để chuyển từ kiểu tư duy
này được thể hiện rõ khi trẻ biết sử dụng thành thạo vật thay thế trong trò chơi.
Ý thức của trẻ đã đạt được bước tiến mới nhờ sự phát triển tình cảm và vốn hiểu

biết của trẻ ngày càng tăng. Vì vậy, trẻ có khả năng và có nhu cầu muốn giải
thích trạng thái xúc cảm, tình cảm riêng của mình với người khác và điều này đã
làm thay đổi một cách rõ nét quan hệ của trẻ với bạn và người lớn xung quanh.
Trẻ đã biết đánh giá bạn qua xúc cảm, tình cảm, hành động cụ thể của chúng và
quan hệ tình bạn đã thể hiện tương đối rõ ở lứa tuổi này. Do kinh nghiệm xã hội
mà trẻ tích lũy được ngày càng nhiều nên trẻ dần biết được trách nhiệm của
chúng, có ý thức trong việc thực hiện nghĩa vụ và cố gắng thực hiện các hành vi
văn minh trong các hoạt động và sinh hoạt.
Tóm lại, bước sang giai đoạn 5-6 tuổi, khả năng nhận thức của trẻ MN đã có
những bước tiến cao hơn so với các độ tuổi trước: Khả năng tập trung và bền
vững hơn, ghi nhớ có chủ định được hồn thiện dần. Tư duy trực quan hình
tượng phát triển mạnh và chiếm ưu thế. Vào cuối độ tuổi, ở trẻ bắt đầu xuất hiện
kiểu tư duy trực quan sơ đồ và những mầm mống đầu tiên của tư duy logic. Khả
năng khám phá khoa học của trẻ MG 5-6 tuổi thể hiện cụ thể như sau: [1]
(1) Trẻ có thể quan sát nhiều đối tượng cùng một lúc; biết phối hợp các giác
quan một cách thuần thục để tìm hiểu các đối tượng.
(2) Trẻ có thể hiểu được các đặc điểm cơ bản, đặc trưng và sự cần thiết của
các SVHT trong tự nhiên và xã hội. Trẻ biết được sự đa dạng, phong phú của các
SVHT xung quanh; biết sự thay đổi, sự phát triển và các liên hệ - quan hệ đơn
giản giữa các SVHT.
(3) Trẻ có khả năng so sánh sự khác và giống nhau của 2 hoặc nhiều đối
tượng; phân hạng, phân nhóm các đối tượng xung quanh theo một vài dấu hiệu
tiêu biểu.
(4) Trẻ có khả năng suy luận dựa vào vốn kinh nghiệm và biểu tượng trong
đầu của trẻ rất tốt. Trẻ hay hỏi các câu hỏi “Vì sao?”, “Từ đâu ra?”. Trẻ 5 - 6 tuổi
bắt đầu biết phân tích ngầm, suy luận và sắp xếp theo trình tự logic.

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 17

Khóa luận tốt nghiệp
(5) Bước đầu nắm được các bước tiến hành khám phá khoa học: dự đoán,
đề xuất và thực hiện các cách thức khám phá khoa học để thu thập thông tin, lập
biểu đồ các kết luận và khái qt hóa. Sử dụng thành thạo ngơn ngữ mạch lạc để
trao đổi, giải thích, thể hiện kết quả khám phá.
(6) Có thể làm một số thí nghiệm đơn giản do cơ hướng dẫn và có thể giải
thích theo nhiều cách khác nhau.
(7) Có khả năng vận dụng điều đã biết vào cuộc sống xung quanh sâu và
rộng hơn lứa tuổi trước. Trẻ biết thực hiện nghiêm túc nhiệm vụ của mình, có ý
thức đối với hành động văn hóa và hành vi văn minh trong cuộc sống.
Từ đó, dựa vào kết quả mong đợi trong chương trình giáo dục mầm non mới
ta có thể thấy rõ ràng hơn các mốc khả năng KPKH về TGĐV của trẻ MG 5 – 6
tuổi chẳng hạn trẻ có khả năng quan sát, so sánh, phân loại, phán đốn, chú ý,
ghi nhớ có chủ định. Khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề đơn giản theo
những cách khác nhau. Có khả năng diễn đạt sự hiểu biết bằng các hành động,
hình ảnh, lời nói, ... Ngồi ra trẻ có khả năng thể hiện các bài hát về con vật, mô
phỏng vận động, di chuyển, dáng điệu của con vật hoặc vẽ, xé, dán, nặn các con
vật, ...
1.2.3. Nội dung khám phá khoa học về thế giới động
vật của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Nội dung của hoạt động KPKH của trẻ 5 – 6 tuổi nói chung và KPKH về
TGĐV nói riêng được thiết kế dựa trên các căn cứ: đặc điểm, dấu hiệu đặc trưng;
sự phong phú, đa dạng của sự vật hiện tượng, mối quan hệ của các sự vật hiện
tượng với nhau và với môi trường sống; sự thay đổi và phát triển của chúng.
Giáo viên cần căn cứ vào trình độ, khả năng hứng thú của trẻ và điều kiện hoàn
cảnh của trường để lựa chọn nội dung phù hợp cho trẻ khám phá.
Để xác định nội dung hướng dẫn trẻ làm quen với động vật, giáo viên cần
hiểu được bản chất của đối tượng là động vật để khai thác các tri thức cần cung

cấp cho trẻ. Khi hướng dẫn trẻ làm quen với động vật, cần cho trẻ biết được các

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 18


Khóa luận tốt nghiệp
dấu hiệu cơ bản của động vật với ý nghĩa là một cơ thể sống, như có khả năng
vận động dinh dưỡng, hô hấp, sinh sản và phát triển. Để thực hiện chức năng
sống, các loại động vật đều có các bộ phận cơ thể với hình dáng bên ngoài, cấu
tạo khác nhau; các bộ phận cơ thể đều có liên quan đến cách vận động, ăn uống,
nơi cư trú, sự thay đổi cuộc sống của nó trong năm và chịu ảnh hưởng của sự
chăm sóc, bảo vệ của con người.
Nội dung hướng dẫn trẻ làm quen với động vật bao gồm những tri thức có
liên quan đến hiểu biết của trẻ về động vật, hướng đến sự phát triển nhận thức;
các nguyên tắc hành vi của trẻ đối với tự nhiên, các chuẩn mực đạo đức trong
quan hệ với động vật được thể hiện ở các hình thức tác động qua lại giữa con
người và động vật (biện pháp giúp đỡ, chăm sóc, bảo vệ). [9, tr.68]
Bên cạnh đó, nội dung KPKH về TGĐV của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi được thể
hiện rõ trong Chương trình giáo dục mầm non hiện hành ở nước ta, cụ thể: [1]
(1) Đặc điểm, ích lợi và tác hại của con vật.
(2) Quá trình phát triển của con vật; điều kiện sống của một số con vật.
(3) So sánh sự khác nhau và giống nhau của một số con vật.
(4) Phân loại con vật theo 2 - 3 dấu hiệu
(5) Quan sát, phán đoán mối liên hệ đơn giản giữa con vật với môi trường sống
(6) Cách chăm sóc và bảo vệ con vật.
Thơng thường những nội dung này được thực hiện theo các chủ đề nhánh và
cụ thể hóa thành các đề tài là “Động vật ni trong gia đình”, “Động vật sống
trong rừng”, “Động vật sống dưới nước”, “Một số cơn trùng – chim”. Theo

Chương trình đổi mới hiện nay, việc xác định các chủ đề nhánh thường diễn ra
linh hoạt, không nhất thiết phải theo gợi ý của chương trình. Dựa vào nhu cầu,
hứng thú của trẻ, những hiện tượng xảy ra xung quanh trẻ, gần với hoạt động
thực tế của trường, của lớp, các trường mầm non có thể xác định chủ đề nhánh

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 19


Khóa luận tốt nghiệp
cho riêng mình. Tuy nhiên các chủ đề nhánh phải hướng đến việc thực hiện nội
dung của chủ đề động vật. Thời gian thực hiện mỗi chủ đề là một tuần và việc
lựa chọn nội dung tùy thuộc vào tình hình thực tế ở địa phương, khả năng KPKH
của trẻ và các nội dung trên phải được lồng ghép trong nhiều hình thức hoạt
động khác nhau.
Bắt đầu từ lứa tuổi mẫu giáo lớn, trẻ có thể lĩnh hội tri thức về sự thích ứng
của động vật với điều kiện sống: cách thức bảo vệ có liên quan đến đặc điểm nơi
cư trú. Có thể hướng dẫn trẻ làm quen với các cách thức tự bảo vệ của động vật
như thay đổi màu sắc, xù lông tức giận, giao chiến... Trẻ mẫu giáo thường không
biết đầy đủ và đúng về mối quan hệ của động vật với môi trường sống, về sự
thích ứng của chúng với điều kiện sống, về nơi ở của động vật, không biết lợi ích
của một số động vật. Hứng thú của trẻ với động vật thường không sâu sắc, chúng
chỉ chú ý tới đặc điểm nổi bật bên ngồi, khơng có khả năng chú ý và quan sát
lâu, ... Vì vậy, việc hướng dẫn trẻ làm quen với động vật cần chú ý lựa chọn nội
dung nhằm làm chính xác hóa, bổ sung, mở rộng tri thức về động vật, hình thành
ở trẻ sự hứng thú, sự chú ý và thái độ đúng đối với động vật.
1.2.4. Hình thức khám phá khoa học về thế giới động vật của trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi
Việc cho trẻ KPKH về mơi trường xung quanh nói chung và KPKH về

TGĐV nói riêng để phát huy hiệu quả thì có rất nhiều hình thức để tổ chức cho
trẻ ở trường mầm non. Mỗi một hình thức hoạt động có đặc trưng và ưu thế
riêng. Ở trường mầm non, trẻ được tìm hiểu, khám phá TGĐV thơng qua nhiều
hình thức khác nhau như: Giờ học, hoạt động vui chơi, lao động trong thiên
nhiên, tham quan, sinh hoạt hằng ngày, trong các dịp lễ hội.. Trong đó hoạt động
học tập là hình thức quan trọng để trẻ khám phá động vật một cách có hệ thống,
sâu sắc và tồn diện.
1.2.4.1. Hoạt động học tập (giờ học)
Như chúng ta đã biết thì cho trẻ KPKH về TGĐV trong giờ học làm quen với
mơi trường xung quanh là một hình thức quan trọng giúp trẻ khám phá và hình

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 20


Khóa luận tốt nghiệp
thành tri thức cho trẻ theo một trình tự. Bởi giờ học được tổ chức theo những
thời gian nhất định và được lập kế hoạch trước dựa trên chương trình chăm sóc
và giáo dục trẻ ở trường mầm non. Trong giờ học đòi hỏi trẻ phải tập trung chú
ý. Đặc biệt giờ học làm quen với môi trường xung quanh, trong các giờ học này
thì biểu tượng động vật được cung cấp và hình thành cho trẻ một cách hệ thống.
Trong chủ đề TGĐV, giáo viên có thể lựa chọn các đề tài chẳng hạn: Phân biệt
đặc điểm và các bộ phận chính của con vật, trị chuyện về các con vật xung
quanh bé, tìm hiểu về ích lợi của động vật và môi trường sống của nó.. Trong
mỗi giờ học thì giáo viên cũng có thể tổ chức một số trò chơi tương ứng cho trẻ
nhằm củng cố tri thức, khắc sâu biểu tượng động vật cho trẻ.
Trong giờ học, trẻ được đặt ở vị trí trung tâm, là chủ thể của quá trình chiếm
lĩnh tri thức, cịn giáo viên giữ vị trí là người điều khiển quá trình hình thành
nhân cách trẻ, tạo điều kiện cho trẻ hoạt động tích cực.

1.2.4.2. Hoạt động vui chơi
Hoạt động vui chơi là chủ đạo ở lứa tuổi MG nên nó có ý nghĩa lớn đối với
hoạt động nhận thức của trẻ nói chung và việc tổ hoạt động KPKH nói riêng.
Hoạt động vui chơi tạo điều kiện cho trẻ khám phá các đặc điểm, môi trường
sống và lợi ích của động vật hay trẻ vận dụng tri thức về TGĐV vào q trình
chơi góp phần củng cố các kĩ năng nhận thức, lao động ở trẻ. Trong khi chơi trẻ
thể hiện được tính tích cực, sáng tạo và thỏa mãn nhu cầu nhận thức của mình.
Từ đó củng cố và mở rộng tri thức của trẻ về môi trường tự nhiên hình thành
biểu tượng chính xác, phong phú và khái niệm sơ đẳng cho trẻ.

1.2.4.3. Hoạt động ngoài trời
Hoạt động ngồi trời là hình thức giúp trẻ KPKH về mơi trường xung quanh
một cách đầy đủ và thích hợp, phát huy tính tích cực nhận thức, chủ động, sáng
tạo nhất. Hoạt động ngoài trời là một trong những hình thức giáo dục đem lại
hiệu quả cao trong quá trình tổ chức cho trẻ KPKH về TGĐV. Khi dạo chơi, trẻ

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 21


Khóa luận tốt nghiệp
có thể làm quen với các loại động vật nuôi trong vườn trường, các loại côn trùng,
các loại chim, cá..; củng cố tri thức về đặc điểm cấu tạo và mối quan hệ của nó
với mơi trường tự nhiên và con người; tìm kiếm, phát hiện trạng thái và sự thay
đổi của nó trong các thời điểm khác nhau với các thời tiết khác nhau. Hoạt động
này tạo ra sự hứng thú, thỏa mãn khi được tiếp xúc với môi trường tự nhiên và
giao tiếp thỏa mái giữa trẻ với nhau.
1.2.4.4. Hoạt động tham quan
Ở ngồi mơi trường tự nhiên, với các hoạt động lí thú và tích cực đã hấp dẫn

trẻ tự mình khám phá, tìm tịi, thử nghiệm. Trong thời gian tham quan trẻ có thể
quan sát các sự vật, hiện tượng thiên nhiên, những thay đổi diễn ra trong môi
trường sống, quan sát người lớn tác động vào mơi trường và cải tạo nó đáp ứng
nhu cầu cuộc sống. Trẻ sẽ phát huy các năng lực nhận thức của bản thân, tự mình
tiếp nhận tri thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên, rèn luyện cho trẻ các kĩ năng
nhận thức như quan sát, so sánh, phán đoán, đo lường, ... đồng thời giúp trẻ tăng
cường sức khỏe và thể lực. Trẻ có cơ hội xem xét và quan sát động vật trong môi
trường sống thực của chúng với những đặc điểm nổi bật của nó. Hình thức này
rất phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ nó giúp hình thành ở trẻ những ấn tượng
và cảm xúc tích cực, tạo điều kiện cho việc giáo dục tình cảm gần gũi, gắn bó
với thiên nhiên và cuộc sống xung quanh.
1.2.4.5. Hoạt động lao động
Ngay từ nhỏ trẻ đã quan tâm đến lao động của người lớn nhằm thỏa mãn
mong muốn được tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm. KPKH về TGĐV ở hình
thức này giúp trẻ rèn luyện được kĩ năng, thái độ tích cực đối với sự vật, hiện
tượng đồng thời trẻ có cơ hội được thể hiện và rèn luyện các phẩm chất nhân
cách quan trọng của người lao động. ở hình thức này trẻ tham gia lao động chăm
sóc động vật ở góc thiên nhiên, sân, vườn trường chẳng hạn cho cá, chim, gà ăn,
uống; lau bể cá, ...

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 22


Khóa luận tốt nghiệp
Các hình thức trên đều nhằm đạt được mục đích chung, tuy nhiên mỗi hình
thức có một vai trị, chức năng riêng và nó có những ưu điểm và mặt hạn chế
nhất định. Do đó mà giáo viên cần phải nắm vững và kết hợp các hình thức trên
sao cho nhịp nhàng, cân đối, hỗ trợ cho nhau nhằm phát triển ưu điểm và hạn chế

nhược điểm trong quá trình tổ chức cho trẻ MG 5 – 6 tuổi KPKH về TGĐV.
1.2.5. Ý nghĩa của việc cho trẻ MG 5 – 6 tuổi khám phá khoa học về thế giới
động vật
Động vật giữ vị trí rất quan trọng trong mơi trường tự nhiên hữu sinh. Nó là
nguồn nguyên liệu quý giá để tạo ra các sản phẩm công nghiệp, dược liệu, thực
phẩm và các giá trị vật chất khác để thỏa mãn nhu cầu của con người. Động vật
còn là một trong những nhân tố để tạo ra sự cân bằng sinh thái trong môi trường
tự nhiên. Thế giới động vật được sử dụng trong nghiên cứu khoa học, văn hóa và
các mục đích tự nhiên khác. Con người có vai trị rất lớn trong việc duy trì số
lượng và sự đa dạng động vật. Do vậy, con người cần có tri thức về động vật.
Những tri thức đầu tiên đơn giản về tự nhiên hữu sinh nói chung và động vật
nói riêng được con người tiếp thu từ nhỏ. Ở trường mầm non, quá trình nhận
thức và tích lũy kinh nghiệm về động vật của trẻ được tiến hành một cách có hệ
thống nhằm giải quyết hàng loạt các nhiệm vụ giáo dục và giáo dưỡng quan
trọng. Tổ chức cho trẻ quan sát động vật nuôi trong góc tự nhiên, vườn trường,
tham quan trang trại, cơng viên, chăm sóc động vật, làm đồ chơi, TCHT... là các
biện pháp giáo dục được thực hiện ở trường mầm non.
Trong quá trình hướng dẫn trẻ làm quen với động vật, các nhà giáo dục
không chỉ giúp trẻ lĩnh hội tri thức về nó, mà cịn dạy trẻ cách quan tâm, chăm
sóc chúng. Việc kích thích trẻ mọi lứa tuổi hứng thú và yêu thích động vật nhằm
giáo dục thái độ đúng cho trẻ đối với động vật và phát triển ở chúng những tình
cảm đạo đức thẩm mĩ nhằm tạo ra động cơ hành động tích cực ở trẻ trong quan
hệ với động vật (giúp đỡ, bảo vệ, quan tâm, chăm sóc, ... )
Mơi trường tự nhiên tác động trực tiếp và thường xuyên đến trẻ, kích thích
xúc cảm ở chúng một cách tự nhiên. Tuy nhiên, với khả năng nhận thức và kinh

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 23

Khóa luận tốt nghiệp
nghiệm cịn hạn chế của trẻ về tự nhiên đã ảnh hưởng đến việc giáo dục thái độ
đúng cho trẻ đối với các yếu tố tự nhiên. Để tri thức về tự nhiên trở thành điều
kiện phát triển mối quan hệ và ảnh hưởng qua lại của các xúc cảm, tình cảm và
hành vi đạo đức của trẻ thì cần có sự giúp đỡ của các nhà giáo dục. Nếu cùng
một lúc với việc quan sát khía cạnh thẩm mĩ của đối tượng, giáo viên đưa ra các
yêu cầu về hành vi đạo đức thì sự đánh giá về đạo đức và thẩm mĩ được kết hợp
và thống nhất hình thành các chuẩn đạo đức thẩm mĩ. Theo mức độ lĩnh hội của
trẻ, có thể đánh giá mức độ hình thành tình cảm đạo đức và tình yêu thiên nhiên
ở trẻ. Làm thế nào để thái độ xúc cảm đối với tự nhiên được phát triển thành tình
cảm đạo đức thẩm mĩ? Làm sao cho hứng thú và tình yêu động vật biến thành
hành động thực tế? Làm thế nào để giáo dục trẻ hứng thú với tất cả các đối tượng
là động vật (không chỉ các đối tượng hấp dẫn, dễ tiếp xúc như chó, mèo, chim,
thỏ, ... mà cả các đối tượng không hấp dẫn như ếch, nhái, ruồi... )? Đó là vấn đề
mà chúng ta cần quan tâm trong quá trình hướng dẫn trẻ làm quen với động vật.
Động vật chính là một bộ phận của môi trường xung quanh mà trẻ cần được tìm
hiểu và khám phá. Làm quen với động vật là hoạt động mà trẻ được tiếp xúc, tìm
hiểu, khám phá để thỏa mãn nhu cầu, khát khao, hiểu biết của trẻ, để từ đó có
thái độ, hành động tích cực, phù hợp để tác động vào chúng.
Qua quá trình khám phá về các sự vật, hiện tượng xung quanh, trẻ được trực
tiếp tiếp xúc với các đối tượng, điều đó làm thõa mãn tính tị mị, lịng ham hiểu
biết, kích thích và ni dưỡng hứng thú của trẻ, mở cho trẻ cánh cửa bước vào
thế giới rộng lớn hơn. Thông qua hoạt động này, trẻ được trực tiếp thao tác, hành
động, hoạt động với đối tượng, trẻ được thử và sai, được sử dụng các giác quan
để khám phá nhờ đó mà các q trình tâm lí: cảm giác, tri giác, trí nhớ, tư duy,
ngơn ngữ, tưởng tượng... được rèn luyện, phát triển. KPKH về TGĐV góp phần
hình thành ở trẻ những biểu tượng đúng đắn về các loài động vật như tên gọi,
đặc điểm, thuộc tính, tính chất và mối liên hệ... Hoạt động này đặt ra nhiều
nhiệm vụ nhận thức đòi hỏi trẻ phải giải quyết. Trẻ phải suy nghĩ tìm lời giải

đáp, tìm phương án giải quyết... Do đó tính độc lập, chủ động, tích cực, tự giác,

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 24


Khóa luận tốt nghiệp
sáng tạo của trẻ phát triển. Bên cạnh đó, hệ thống kiến thức đúng đắn về TGĐV
giúp trẻ hoạt động có hiệu quả trong các trị chơi, hoạt động tạo hình, lĩnh hội
các biểu tượng tốn sơ đẳng... Và chính những đặc điểm, tính chất, các mối liên
hệ và sự phát triển của các động vật mà trẻ thu nhận được là cơ sở cho những
kiến thức khoa học sau này trẻ sẽ tiếp thu ở trường phổ thơng.
1.3. LÍ LUẬN VỀ THIẾT KẾ TRỊ CHƠI KHÁM PHÁ KHOA HỌC VỀ
THẾ GIỚI ĐỘNG VẬT CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
1.3.1. Trò chơi khám phá khoa học về thế giới động vật của
trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
1.3.1.1. Khái niệm
Chơi là hoạt động rất tự nhiên trong cuộc sống của mọi người, nó đặc biệt
quan trọng đối với sự phát triển của đứa trẻ. Đối với trẻ lứa tuổi MG, chơi là hoạt
động chủ đạo đối với sự phát triển, nó chi phối tồn bộ đời sống tâm lí của trẻ và
các dạng hoạt động khác.
Trong tác phẩm “Về phạm trù chơi trong giáo dục học mầm non” của Đặng
Thành Hưng thì chơi và hoạt động chơi là phạm trù rộng lớn, cần được giải thích
trên nguyên tắc tiến hóa, nó là một dạng hoạt động của sinh vật. Ở người chơi là
một hoạt động ngày càng được xã hội hóa.
Trong từ điển tiếng Việt xuất bản năm 1992, chữ “trị” được hiểu là một hình
thức mua vui bày ra trước mặt mọi người. Chữ “chơi” là một từ chung để chỉ các
hoạt động lúc nhàn rỗi, ngoài giờ làm việc nhằm mục đích giải trí là chính. Từ
đó trò chơi được hiểu là những hoạt động làm thỏa mãn nhu cầu của con người,

trước hết là vui chơi, giải trí. Trị chơi theo nghĩa rộng nhất của nó là sự giải trí,
thỏa mãn nhu cầu tinh thần. Nó cũng là một dạng hoạt động sống của con người
tương ứng với lao động, chính trị - xã hội và học tập.
Theo từ điển Tâm lý học “Trò chơi là hình thức hoạt động trong các tình
huống có điều kiện, hướng tới việc tái tạo và lĩnh hội kinh nghiệm xã hội được
ấn định trong các biện pháp thực hiện các hành động có đối tượng mà xã hội đã
ghi nhận, trong các đối tượng của khoa học và văn hóa”

SVTH: Võ Thị Tường Vy

Trang 25