SKKN tạo trò chơi mảnh ghép trong dạy học lịch sử

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
Trang
I. Lí do chọn đề tài .....................................................................................
2
II. Nhiệm vụ của đề tài...............................................................................
3
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................
3
IV. Phương pháp nghiên cứu...................................................................
3
B. PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận..........................................................................................
4
II. Thực trạng............................................................................................
5
III. Tổ chức Trị chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử
6
1. Khái niệm..........................................................................................
6
2. Sự chuẩn bị của giáo viên và học sinh..............................................
6
3. Các bước tiến hành Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” ........................
7
4. Áp dụng Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” vào các bài học cụ thể
4.1 Bài cung cấp kiến thức mới...........................................................
8
4.2. Bài ôn tập chương, Bài tập Lịch sử..............................................
12

IV. Một số lưu ý khi tổ chức dạy học có áp dụng Trò chơi “Mảnh ghép
14
kiến thức” ...................................................................................................
12
V. Kết quả thực nghiệm ..........................................................................
15
C. KẾT LUẬN- ĐỀ XUẤT
I. Kết luận.................................................................................................
15
II. Đề xuất.................................................................................................
16
D.TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................
17
E. PHỤ LỤC................................................................................................
18

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
1


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Hiện nay, vấn đề đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục đang
được ngành giáo dục quan tâm hàng đầu. Việc áp dụng, thử nghiệm các phương

pháp dạy học mới cũng đã được thực hiện trong các trường học, tuy nhiên mức độ
còn chưa đồng bộ, còn nặng về phương pháp cũ. Sử dụng phương pháp dạy học
mới trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng nhằm “phát huy được
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh”, “ bồi dưỡng phương pháp
tự học, tự rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn”, tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”, vì thế giáo viên cần mạnh
dạn, tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy để gây hứng thú học tập và mang lại
hiệu quả cao. Đặc trưng của bộ môn Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ,
tồn tại một cách độc lập, khách quan với ý nghĩ của con người. Vì thế, dạy học lịch
sử là tái tạo lại “hiện thực quá khứ lịch sử” đó cho người học thông qua những
chứng cứ vật chất, dấu vết lịch sử để lại. Mục đích cuối cùng là giúp người học có
thể hình dung được về con người và hoạt động của con người trong bối cảnh thời
gian, không gian lịch sử nhất định. Vậy để thực hiện mục đích đó, ngồi việc cung
cấp kiến thức cho các em trên lớp, giáo viên nên hướng dẫn để các em tự tìm ra
kiến thức, mở rộng hiểu biết của mình bằng nhiều cách khác nhau và tự các em
chuyển tải những thơng tin đó đến bạn bè. Khi đó, các em sẽ càng say mê tìm tịi,
nghiên cứu, dần dần hình thành ở các em tình u mơn học.
Về mặt giáo dưỡng, lịch sử là một mơn học mang tính giáo dục chính trị
sâu sắc. Về giáo dục, Lịch sử cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những thời
kì lịch sử hào hùng của dân tộc; giúp các em tái hiện được toàn cảnh lịch sử thế
giới trong quá khứ. “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, vì thế việc giảng dạy lịch
sử như thế nào để cho học sinh hiểu là nhiệm vụ rất to lớn nhưng đầy vẻ vang của
người thầy giáo.
Đặc trưng của bộ mơn lịch sử là có nhiều sự kiện, hiện tượng vì vậy trị
chơi học tập sẽ làm cho tiết học nhẹ nhàng, sinh động hơn. Thực hiện tốt việc tổ
chức trò chơi học tập lịch sử cho học sinh vừa phát huy tính tích cực, chủ động,
hứng thú trong học tập vừa rèn luyện kĩ năng lịch sử cho các em. Từ đó giúp học
sinh tự bổ sung kiến thức cho mình. Bản thân là giáo viên dạy mơn lịch sử tơi nhận
thấy việc tổ chức trị chơi học tập giúp học sinh dễ hiểu nội dung bài học, dễ khắc
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
2


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

sâu kiến thức, nắm được một số kĩ năng lịch sử. Đồng thời làm cho tiết học sinh
động hơn, học sinh ham thích học hơn.
II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài này nhằm nêu lên phương pháp tổ chức Trò chơi “Mảnh ghép kiến
thức ” trong dạy học Lịch sử ở Tường THCS. Phương pháp này nhằm phát huy tính
tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh, giúp các em dễ
hiểu, dễ khắc sâu kiến thức lịch sử và góp phần hình thành, rèn luyện những kĩ
năng cơ bản cho học sinh trong học tập, hợp tác, giao tiếp và khẳng định được vai
trò cá nhân của các em, hướng tới việc đào tạo các em trở thành những con người
năng động, hiểu biết, có ích trong tương lai; đồng thời giúp cho tiết học sinh động,
hấp dẫn hơn.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đối tượng: Học sinh Trường THCS Liên Quan – Thạch Thất – Hà Nội
- Phạm vi nghiên cứu: Đề tài này tôi tiến hành nghiên cứu, thực nghiệm đối với
một số tiết học cụ thể trong chương trình mơn Lịch sử năm học 2019-2020.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Điều tra, thăm dò:
Khi bắt đầu tiến hành áp dụng phương pháp mới, tôi tiến hành điều tra học sinh qua
hệ thống các câu hỏi liên quan đến sở thích của các em đối với mơn học và với việc
áp dụng kĩ thuật mảnh ghép trong dạy học Lịch sử.
2. Tiến hành thực nghiệm giảng dạy trên lớp.

3. Khảo sát chất lượng, so sánh đối chiếu kết quả ở các khối lớp để đánh giá
hiệu quả của đề tài khi thực hiện.

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
3


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

B . PHẦN NỘI DUNG
I.CƠ SỞ LÍ LUẬN
Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo
dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Giáo dục định hướng
năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu
phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức
trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải quyết
các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Chương trình này nhấn mạnh vai trò
của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức.
Trong một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học có: Cải tiến các phương
pháp dạy học truyền thống; kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học; vận dụng
dạy học định hướng hành động; tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công
nghệ thông tin hợp lí hỗ trợ dạy học; sử dụng các kĩ thuật dạy học phát huy tính
tích cực và sáng tạo của học sinh.
Bản chất của phương pháp sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông qua việc
tổ chức hoạt động của học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được
hoạt động bằng cách tự chơi trị chơi, trong đó mục đích của trị chơi là truyền tải

mục tiêu của bài học. Cách chơi thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt là
phương pháp học tập có sự hợp tác và sự đánh giá.
Trị chơi học tập là một hoạt động của con người nhằm mục đích chủ yếu là
tiếp thu kiến thức một cách có hiệu quả nhất, ngồi ra cịn giúp các em vui chơi,
giải trí và thư giãn, giúp các em u thích mơn học hơn.
Thơng qua trị chơi học tập, giúp học sinh có thể rèn luyện được thể lực, rèn
luyện về giác quan, tạo cơ hội giao lưu với mọi người, cùng hợp tác với bạn bè,
đồng đội trong nhóm, tổ. Đây là một hoạt động được tổ chức có tính chất vui chơi,
giải trí, thư giãn. Nhưng thơng qua hoạt động này học sinh có điều kiện học mà
chơi, chơi mà học. Khi tham gia các trò chơi học tập học sinh sẽ có điều kiện thể
hiện khả năng của mình, giúp các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn, giao tiếp cũng tốt
hơn, sống hòa nhã với bạn bè hơn, được suy ngẫm, thử nghiệm các tình huống, các
lập luận để đạt kết quả cao.
Đặc thù của bộ môn lịch sử là dài, rất nhiều sự kiện lịch sử liên quan đến các
mốc thời gian khác nhau nên lượng kiến thức rất nhiều, học sinh rất khó nhớ, dẫn
đến tình trạng chán học, lười biếng. Vì vậy thơng qua hoạt động trị chơi học tập sẽ
giúp các em khắc phục được những hạn chế trên.
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
4


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

II.THỰC TRẠNG
Trong những năm qua, hoạt động đổi mới phương pháp dạy, học đã thu được
những kết quả bước đầu như:

+ Đối với cơng tác quản lí, đã ban hành một loạt các công văn hướng dẫn, chỉ
thị, nghị quyết định hướng cho việc đổi mới phương pháp, tăng cường cơ sở vật
chất và thiết bị dạy học.
+ Giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương pháp dạy học, xác định rõ
sự cần thiết của đổi mới phương pháp trong dạy học nên cố gắng thực hiện tốt.
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả bước đầu đã đạt được, việc đổi mới phương
pháp dạy học ở nhà trường THCS vẫn còn nhiều hạn chế. Là một người giáo viên
đang trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng:
- Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, còn nặng về lí thuyết, mới chỉ chủ
yếu thơng qua kêu gọi đổi mới, tập huấn nghiệp vụ, có chăng chỉ thể hiện ở một số
tiết thao giảng, dự giờ là rõ nét.
- Số giáo viên thường xuyên, chủ động, sáng tạo trong việc đổi mới phương
pháp dạy học, cũng như sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học phát huy tính tích
cực, tự học, tự sáng tạo của học sinh còn chưa nhiều.
- Việc soạn, giảng theo hướng đổi mới đối với giáo viên còn phụ thuộc vào
nhiều yếu tố như cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, sự tích cực, chủ động của học
sinh...nên chưa tạo được động lực cho giáo viên thực hiện đổi mới.
Có thể nói, môn Lịch sử là một môn học vô cùng quan trọng trong việc trang
bị cho học sinh những tri thức cần thiết, hữu ích về đời sống xã hội qua các thời kì
lịch sử, qua đó góp phần khơng nhỏ vào việc hình thành nhân cách cho người học.
Tuy vậy, việc giảng dạy và học tập môn học này trong nhà trường phổ thơng hiện
nay cịn nhiều vấn đề cần suy ngẫm. Thực tế hiện nay, nhiều học sinh ngại học,
thậm chí là chán học lịch sử, nhiều giáo viên dạy lịch sử ngại đổi mới phương pháp.
Vì vậy mà một trong những vấn đề nổi cộm là làm thế nào đưa mơn lịch sử về đúng
vị trí và vai trị là một mơn học khoa học xã hội và nhân văn hấp dẫn.
Từ thực tế về đổi mới phương pháp dạy học trong trường phổ thông nêu trên
và qua thực tế giảng dạy, thực tiễn nhà trường, tôi nhận thấy việc sử dụng sử dụng
“Trò chơi mảnh ghép kiến thức” vào giảng dạy mơn Lịch sử góp phần làm cho
những tiết học Lịch sử trở nên sinh động hơn, khơi dậy sự tị mị, tìm hiểu ở các
em, từ đó giờ học Lịch sử đạt hiệu quả cao hơn.

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
5


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

III. TỔ CHỨC TRÒ CHƠI “MẢNH GHÉP KIẾN THỨC” TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ
1. Khái niệm:
Các mảnh ghép kiến thức là các phiếu thông tin, giáo viên đã chuẩn bị cho các
nhóm, có hình dạng khác nhau tùy thuộc vào hình dạng của sản phẩm sau khi hồn
thành (Vì dụ: hình đa giác đều, hình ngơi sao, hình ngơi nhà....) Trong mỗi mảnh
ghép gồm nội dung hỏi và nội dung trả lời hoặc nội dung còn thiếu. Mảnh ghép này
chứa kiến thức của mảnh ghép khác và ngược lại.
2. Sự chuẩn bị của Giáo viên và Học sinh
Có rất nhiều hình thức tổ chức các trị chơi lịch sử nh ưng tùy vào thời gian
và điều kiện cụ thể, chúng ta có thể sắp xếp tổ chức thực hiện sao cho phù hợp.
Thông thường hiện nay, với qui mô lớp học, giáo viên chỉ tiến hành được trong thời
lượng của 45 phút. Vì thế, yêu cầu chuẩn bị, tổ chức phải được vạch ra từ trước cho
giáo viên và học sinh, để tiết học bắt đầu được đảm bảo đúng theo yêu cầu giáo dục
bộ môn và điều kiện giảng dạy của nhà trường. Sự chuẩn bị của thầy và trị cho một
giờ bài tập lịch sử trên lớp có thể khái quát như sau tùy theo nội dung, cấu trúc bài
học.
* Giáo viên:
+ Tổ chức biên soạn chương trình cho tiết học theo nội dung kế hoạch giảng

dạy. Có thể biên soạn nội dung thành các phần thi nhỏ, phù hợp với nội dung kiến
thức của chương, bài và thời lượng tiết học, rồi tìm một chủ đề phù hợp cho tiết
học, nhưng phải đảm bảo cho học sinh nắm được hệ thống kiến thức trong chương,
phần vừa học. Sau mỗi tiết bài tập, giáo viên có thể làm phiếu kiểm tra lại kiến thức
của cả lớp bằng những câu hỏi, bài tập trắc nghiệm, tự luận ngắn gọn.
+ Tổ chức đội học sinh phối hợp tham gia làm việc với giáo viên (những
học sinh khá, giỏi, năng nổ).
+ Tổ chức lớp học thành các đội chơi (chú ý đến nhiều đối tượng), chuẩn bị, tìm
hiểu trước nội dung dặn dò của giáo viên.
+ Dặn dò kĩ học sinh những vấn đề cần tìm hiểu ở nhà, giới thiệu những tài liệu,
website cho học sinh tìm đọc, tham khảo.
+ Phân công chuẩn bị những dụng cụ cần thiết cho hoạt động: bảng nhóm, bút
dạ, phấn, nam châm…
+ Phân cơng các tiểu ban phụ trách: Dẫn chương trình, Ban giám khảo, thư ký…
* Học sinh:
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
6


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

+ Phân cơng các thành viên nhóm, đội tìm hiểu các tài liệu, chuẩn bị các
yêu cầu của giáo viên bộ mơn.
+ Thành lập đội, nhóm và đặt tên cho đội.
3. Các bước tiến hành Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức”
Có thể tiến hành như sau:

- Ổn định lớp, tổ chức, trang trí lại phịng học cho phù hợp với chương trình
(trong thời gian giải lao chuyển tiết).
- Mời các nhóm, đội chơi về vị trí chuẩn bị tiến hành.
- Nội dung chương trình là các phần thi dưới các dạng bài tập khác nhau,
bám sát kiến thức cơ bản của chương, bài và thời lượng tiết học.
Giờ học được chia thành các hoạt động khác nhau:
- Hoạt động 1: “Nhóm chuyên sâu” : chia lớp thành 3 hoặc 4 nhóm tùy theo kiến
thức của bài, ý định tổ chức của giáo viên.
Sơ đồ nhóm:
1111
2222
333 3
4444
- Hoạt động 2 “Nhóm mảnh ghép” : là ghép của các nhóm ở giai đoạn 1, sao cho
nhóm mới có đủ số thành viên của các nhóm ở hoạt động 1.
Sơ đồ nhóm mới:
1234
123 4
1234
1234
- Hoạt động 3: Trình bày kiến thức theo yêu cầu (GV cho gợi ý bằng các mảnh
ghép kiến thức. Học sinh sắp xếp các mảnh ghép cho đúng và trình bày dựa trên
gợi ý đó)
* Lưu ý
- Ở hoạt động 1 “ Nhóm chuyên sâu ”:
Lớp học được chia đều thành các nhóm ( khoảng 5 đến 6 học sinh). Mỗi nhóm
được giao một nhiệm vụ, tìm hiểu sâu một phần nội dung học tập khác nhau, nhưng
có liên quan chặt chẽ với nhau.
Nhóm 1: Nhiệm vụ A
Nhóm 2: Nhiệm vụ B

Nhóm 3: Nhiệm vụ C
Nhóm 4: Nhiệm vụ D
Kết thúc hoạt động 1, đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm, đều nắm vững và có
khả năng trình bày lại được các nội dung trong nhiệm vụ được giao cho các bạn ở
nhóm khác, trong giai đoạn tiếp theo.
- Ở hoạt động 2 “ Nhóm mảnh ghép ”:
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
7


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở giai đoạn 1, mỗi học sinh từ các “nhóm chuyên
sâu” khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là “ nhóm mảnh ghép”. Lúc này
mỗi học sinh “chuyên sâu” trở thành những “mảnh ghép ” trong “ nhóm mảnh ghép
”. Các học sinh phải lắp ghép các mảnh kiến thức thành một “bức tranh” tổng thể.
- Sau đó nhiệm vụ mới được giao cho các “ nhóm mảnh ghép”. Nhiệm vụ này
mang tính khái qt, tổng hợp tồn bộ nội dung đã được tìm hiểu từ các “nhóm
chun sâu” . Bằng cách này, học sinh có thể nhận thấy những phần vừa thực hiện
là những nội dung học tập quan trọng.
Sau các phần thi, giáo viên thông báo kết quả của các đội. Tổ chức trao thưởng cho các đội chơi, cá nhân bằng một bông hoa cho mỗi câu trả lời đúng (cắt
bằng giấy nhiều màu khác nhau tượng trưng cho số điểm đạt được). Học sinh giữ
các bông hoa đó đến cuối một học kì mang nộp cho giáo viên bộ mơn tính điểm và
cộng vào thi đua cá nhân tùy mức độ tham gia.
4. Áp dụng Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức”vào các bài học cụ thể
4.1.Bài cung cấp kiến thức mới:

Bài 3: Sự suy vong của chế độ phong kiến và sự hình thành Chủ nghĩa tư
bản ở Châu Âu ( Lịch sử 7) -Mục I: Những cuộc phát kiến địa lí lớn
Mục tiêu: học sinh nhiểu được nguyên nhân, điều kiện và hệ quả của các cuộc
phát kiến địa lí lớn
Tiến trình hoạt động:
a) Khởi động :
Cho học sinh xem một đoạn video về các nhà phát kiến và dẫn dắt vào bài: Một
trong những thành tựu quan trọng của loài người ở TK XV là tiến hành các cuộc
phát kiến địa lí. Phát kiến địa lí đã đem lại nguồn của cải lớn cho châu Âu. Vậy
nguyên nhân và điều kiện nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí ? Các cuộc phát
kiến địa lí chính ở thế kỉ XV đầu thế kỉ XVI ? Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí
ra sao ? chúng ta tìm hiểu ở tiết học hơm nay
b) Hoạt động hình thành kiến thức qua trị chơi
* Hoạt động 1: “Nhóm chuyên sâu” (7phút)
GV chia lớp thành 3 nhóm:
+ Nhóm 1: Các em hãy tìm hiểu ngun nhân và điều kiện dẫn đến các cuộc phát
kiến địa lí ?
+ Nhóm 2: Các em hãy lập bảng thống kê các cuộc phát kiến địa lí lớn
( Thời gian của chuyến đi; người chỉ huy; kết quả của chuyến đi )
+ Nhóm 3: Các em hãy phân tích hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí ?
SKKN: Trị chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
8


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

Các nhóm trao đổi thảo luận, có ghi trong vở cá nhân
Kết thúc hoạt động 1, đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm đều nắm vững và có
khả năng trình bày lại được cho các bạn ở nhóm khác nội dung “chuyên sâu” của
mình, chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo.
Kiến thức học sinh có thể thu hoạch được như sau: ( tùy theo sự chuẩn bị, nhận
thức của từng học sinh )
+ Nhóm 1: Nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lí
- Nguyên nhân:
+) Là do sản xuất phát triển, dẫn đến nhu cầu cao về hương liệu, gia vị, vàng
bạc, thị trường. Nguyên nhân quan trọng đó là lịng tham vàng của bọn q tộc và
thương nhân châu Âu. (Vì qua truyện Nghìn lẻ một đêm và sách Những truyện kì lạ
thì phương Đông là vùng đất giàu không thể tưởng tượng được về vàng)
+) Con đường giao lưu, buôn bán truyền thống qua Tây Á và Địa Trung Hải bị
người Ảrập độc chiếm, đường sang phương Đông qua Hắc Hải và vịnh Ba Tư bị
người Thổ Nhĩ Kì chiếm giữ .
- Về điều kiện dẫn đến những cuộc phát kiến địa lí: là do khoa học - kĩ thuật có
những bước tiến quan trọng: Ngành hàng hải phát triển, những hiểu biết về địa lí,
đại dương đầy đủ hơn, các bản hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hịn đảo có dân cư ,
máy đo góc thiên văn, la bàn để định hướng trên đại dương bao la được ứng dụng,
kĩ thuật đóng tàu có tiến bộ, tàu có bánh lái và hệ thống buồm lớn như tàu Ca-raven ra đời …
+ Nhóm 2: Các cuộc phát kiến địa lí lớn.
STT Thời gian
Chỉ huy
Kết quả
1
2

1487
8/ 1492

B. Đi-a-xơ
( 1450-1500)
C.Cô-lôm-bô
(1451 - 1506)

3

7/1497

4

1519-

Va-xcô đơ
Ga-ma
(1469-1524 )

Đã đi vòng qua cực Nam châu Phi ( đặt tên
là mũi Bão Tố, sau gọi là mũi Hảo Vọng ).
Dẫn đầu đoàn đi về hướng Tây. Sau hơn 2
tháng lênh đênh trên ĐTD….đã đến vùng
biển Caribê ngày nay , ông lầm là “ Đông
Ấn Độ” , được coi là người phát hiện ra
châu Mĩ.
Rời cảng Li-xbon đi sang phương Đông, gần
một năm sau, đến được Ca- li-cút ( bờ Tây
Nam Ấn Độ).
Là người đầu tiên thực hiện chuyến đi vòng

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
9


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

1522

Ph. Ma-gien-lan
( 1480-1521)

quanh thế giới bằng đường biển. Đi về phía
Tây, qua cực Nam của Nam Mĩ, tiến vào
TBD.

+ Nhóm 3: Hệ quả:
- Đem lại hiểu biết mới về trái đất, những hiểu biết mới về những con đường mới
, những dân tộc mới, tạo điều kiện cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá, văn minh
khác nhau
- Thương nghiệp và sản xuất hàng hoá phát triển, thị trường thế giới được mở
rộng, hang hải quốc tế phát triển. Phát kiến địa lí tạo nên cuộc “ cách mạng giá cả ”
nó diễn ra do vàng chảy vào châu Âu nhiều hơn bao giờ hết, vàng được tung ra để
mua hàng hoá khiến giá cả tăng lên vùn vụt từ 2- 5 lần, có lợi cho thương nhân và
nhà sản xuất .
- Thúc đẩy nhanh sự tan rã của quan hệ sản xuất phong kiến và sự xuất hiện của
chủ nghĩa tư bản.
- Tuy nhiên có hạn chế: làm nảy sinh q trình cướp bóc, xâm chiếm thuộc địa

và bn bán nơ lệ.
* Hoạt động 2: “Nhóm mảnh ghép” (3phút)
Giáo viên phân lại 3 nhóm: Mỗi học sinh từ các “nhóm chuyên sâu” khác nhau
hợp lại thành các nhóm mới, gọi là “ nhóm mảnh ghép”.
Ở phần này giáo viên đã chuẩn bị sẵn các mảnh ghép kiến thức, HS trong nhóm
sắp xếp các mảnh ghép đúng theo nội dung thơng tin ghi trong mảnh ghép đó.(Các
mảnh ghép có hình tam giác cân)
Minh họa một số mảnh ghép:

Điều kiện thực hiện

do sản xuất phát triển; con đường
giao lưu, buôn bán truyền
thống bị chiếm giữ .

Đem lại hiểu biết mới,tạo điều
kiện cho sự giao lưu

Nguyên nhân các cuộc
phát kiến địa lí

* Hoạt động 3: Thu hoạch và trưng bày sản phẩm
Sau khi các nhóm hồn thành sắp xếp mảnh ghép, giáo viên phát vấn câu hỏi:
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
10

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

Câu hỏi 1: Trình bày những nét chính về các cuộc phát kiến địa lí (Nguyên
nhân và điều kiện; Các cuộc phát kiến địa lý lớn; Hệ quả )
Câu hỏi 2:
? Phân biệt giữa hai khái niệm “ Phát kiến” và“ Phát minh”
? Thế nào là: “Phát kiến địa lí ”
Câu hỏi 3: Vì sao Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là những nước tiên phong trong
phát kiến địa lí ?
- Các nhóm cử đại diện trình bày nội dung câu hỏi dựa trên các mảnh ghép đã hồn
thành. Nhóm khác nhận xét, bổ sung.
- Giáo viên kiểm tra phần mảnh ghép kiến thức của các nhóm, nhận xét, bổ sung
kiến thức cần thiết.
Các mảnh ghép sau khi hồn thành có hình dạng sau:

4.2. Bài ơn tập Chương, Bài tập Lịch sử
Lịch sử 7- Tiết 18: Làm bài tập Lịch sử ( chương I và chương II)
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
11


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

Mục tiêu: Củng cố, khắc sâu cho HS các kiến thức Lịch sử về thời Ngô, ĐinhTiền Lê và thời Lý.
Tiến trình dạy học

a) Khởi động:
b) Hoạt động củng cố kiến thức qua trị chơi
* Hoạt động 1: “Nhóm chuyên sâu” (10 phút)
- GV chia lớp thành 4 nhóm
Sơ đồ nhóm:
Nhóm 1
11111

Nhóm 1
22222

Nhóm 1
33333

Nhóm 1
44444

Mỗi nhóm thảo luận các nội dung sau:
- Nhóm 1:
+ Tìm hiểu tình hình chính trị nước ta cuối thời Ngô
+ Nhà Đinh đã làm gì để xây dựng đất nước?
- Nhóm 2:
+ Cuộc kháng chiến chống Tống của Lê Hồn có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
+ Tìm hiểu tình hình ruộng đất và kinh tế nơng nghiệp thời Đinh-Tiền Lê
- Nhóm 3:
+ Đời sống xã hội và văn hóa nước Đại Cồ Việt có gì thay đổi?
+ Tìm hiểu về sự thành lập nhà Lý
- Nhóm 4:
+ Nhà Lý làm gì để củng cố quốc gia thống nhất
+ Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống(1075-1077): Nguyên nhân, chủ

trương đối phó của nhà Lý, kết quả-Ý nghĩa
* Hoạt động 2: “Nhóm mảnh ghép” (10 phút)
- GV phân lại nhóm là “ mảnh ghép ” của 4 nhóm ở hoạt động 1.
Sơ đồ “nhóm mảnh ghép”
Nhóm 1
12345

Nhóm 2
12345

Nhóm 3
12345

Nhóm 4
12345

- GV phát cho mỗi nhóm 20 mảnh ghép có các thơng tin liên quan đến nội dung
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
12


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

thảo luận của các nhóm ở hoạt động 1: Trong mỗi mảnh ghép gồm nội dung hỏi và
nội dung trả lời hoặc nội dung còn thiếu. Mảnh ghép này chứa kiến thức của mảnh
ghép khác và ngược lại (Các mảnh ghép có hình tam giác vng)

Minh họa một số mảnh ghép:

Đinh bộ Lĩnh lên ngơi Hồng
đế, đặt tên nước là Đại
Cồ Việt, đóng đơ ở
Hoa Lư (Ninh Bình)

Thực hiện chính sách
“ngụ binh ư nơng”

Qn đội nhà Lý

Thời Đinh-Tiền Lê ruộng
đất được tổ chức ra sao?

Năm 968, sau khi
thống nhất đất nước

thuộc quyền sở hữu
của làng xã, chia cho
nông dân cày cấy

- Các nhóm tiến hành trao đổi, thảo luận, sắp xếp các mảnh ghép cho đúng kiến
thức, đúng quy luật.
* Hoạt động 3 (20phút): Thu hoạch và trưng bày sản phẩm
- Giaó viên để các câu hỏi và hộp bí mật
- Từng nhóm lần lượt bốc thăm câu hỏi và trả lời (những mảnh ghép đúng sẽ là các
gợi ý cho nội dung cần trả lời của câu hỏi đó)
- Các nhóm cịn lại sẽ lắng nghe và nhận xét ( Các nhóm ghép đúng sẽ có câu trả
lời tương tự)

- GV kiểm tra phần ghép kiến thức của ác nhóm, hận xét và cho điểm kết quả làm
việc của các nhóm.
Các mảnh ghép kiến thức sau khi hồn thành có hình dạng sau:(Hình ngơi sao)

SKKN: Trị chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
13


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

IV. MỘT SỐ LƯY Ý KHI ÁP DỤNG TRÒ CHƠI “MẢNH GHÉP KIẾN
THỨC” VÀO DẠY HỌC
- Một nội dung hay chủ đề của bài học, phải bao gồm trong đó các phần nội
dung hay chủ đề nhỏ. Những nội dung/ chủ đề nhỏ đó được giáo viên xây dựng
thành các nhiệm vụ cụ thể giao cho các nhóm. Cần lưu ý nội dung của các chủ đề
nhỏ phải có sự liên quan gắn kết chặt chẽ với nhau.
- Nhiệm vụ nêu ra phải hết sức cụ thể, đảm bảo tất cả mọi học sinh đều hiểu rõ
và có khả năng hoàn thành nhiệm vụ.
- Khi học sinh thực hiện nhiệm vụ tại các “nhóm chuyên sâu” giáo viên cần
quan sát và hỗ trợ kịp thời để đảm bảo các nhóm hồn thành nhiệm vụ đúng thời
gian qui định và các thành viên đều có khả năng trình bày lại kết quả thảo luận của
nhóm.
- Thành lập nhóm mới “nhóm mảnh ghép” cần đảm bảo có đủ thành viên của
các “nhóm chuyên sâu”. Sau đó, giáo viên giao nhiệm vụ mới, nhiệm vụ mới phải
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
14


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

đảm bảo tính khái quát, tổng hợp kiến thức trên cơ sở nội dung kiến thức học sinh
đã nắm được từ các “nhóm chuyên sâu”
- Để đảm bảo hiệu quả của hoạt động nhóm, cần phân cơng nhiệm vụ cụ thể cho
một số thành viên: trưởng nhóm, thư kí ...
- Khi hoạt động nhóm, cần có sự hỗ trợ, phát triển kĩ năng tự học và tự quản của
học sinh. Để đạt mục tiêu chung của bài thì sẽ có nhiều mục tiêu thành phần và
từng học sinh phải hồn thành mục tiêu thành phần. Trước khi có thể học theo
nhóm, mỗi học sinh sẽ phải học cá nhân, hồn thành mục tiêu thành phần, nếu có
điều gì chưa hiểu thì nhờ nhóm hoặc giáo viên giúp đỡ. Cuối cùng học theo nhóm
là để hồn thiện các mục tiêu khác.
IV. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
Tỉ lệ
Thời gian khảo sát

Các khối lớp
Khá, Giỏi

Trước khi áp dụng
Sau khi áp dụng

Khối 7
Khối 8

Khối 9
Khối 7
Khối 8
Khối 9

Trung bình

Yếu

Kém

67%
61%
65%

Nhận xét

C. KẾT LUẬN-ĐỀ XUẤT
I/KẾT LUẬN
Như vậy, qua bảng kết quả thực nghiệm sư phạm ở trên, tôi rút ra một số kết
luận như sau:
- Việc áp dụng Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” vào dạy học Lịch sử là biện
pháp có hiệu quả. Trị chởi học tập này đã tiếp cận, phát huy được năng lực học
sinh, giúp hình thành kiến thức cho học sinh đạt được ở bốn mức độ: nhận biết,
thông hiểu, vận dụng.
- Kết quả kiểm tra, đánh giá: Những lớp dạy theo “kĩ thuật mảnh ghép” và “Trò
chơi mảnh ghép kiến thức” có kết quả cao hơn những lớp dạy theo cách truyền
thống.
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
15


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

- Trong điều kiện đổi mới, dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh hiện
các nhà trường phổ thơng, các giáo viên dạy mơn lịch sử hồn tồn có thể sử dụng
“Trị chơi mảnh ghép kiến thức” vào dạy học để nâng cao hiểu quả dạy học.
- Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” tạo ra hoạt động đa dạng, phong phú, học sinh
được tham gia vào các hoạt động với các nhiệm vụ khác nhau và mức độ yêu cầu
khác nhau. Trò chơi học tập này đòi hỏi học sinh phải tích cực, nỗ lực tham gia và
bị cuốn hút vào hoạt động để hoàn thành vai trị, trách nhiệm của mỗi cá nhân.
- Thơng qua hoạt động này hình thành ở học sinh tính chủ động, năng động, linh
hoạt, sáng tạo và có tinh thần trách nhiệm cao trong học tập đối với chính mình và
các bạn trong lớp. Đồng thời hình thành ở học sinh kĩ năng, năng lực giao tiếp,
trình bày, hợp tác, giải quyết vấn đề.....
- Việc học của học sinh trở thành trung tâm của quá trình dạy học, được giáo
viên quan tâm, hỗ trợ. Học sinh tự tin hơn, tham gia tích cực hơn vào các hoạt động
học, tất cả học sinh được tạo điều kiện để phát triển năng lực học tập, học sinh tự
tin, mạnh dạn đề xuất ý kiến hoặc yêu cầu giáo viên giải đáp những thắc mắc khi
không hiểu bài.
II. ĐỀ XUẤT
1. Đối với các cấp quản lí
Tạo điều kiện về cơ sở vật chất, cũng như các thiết bị cần thiết để giáo viên
thực hiện tốt việc đổi mới phương pháp dạy học
2. Đối với giáo viên:
+ Để tiến hành các dạng bài tập như trên đòi hỏi sự chuẩn bị chu đáo của

giáo viên về đồ dùng dạy học cần thiết hoặc có thể thiết kế các giáo án điện tử để
lên lớp; bám sát chương trình, biên soạn nội dung phù hợp và đảm bảo củng
cố được kiến thức cơ bản cho các em.
+ Phổ biến cách chơi, luật chơi ngắn gọn khi bắt đầu thực hiện trò chơi để
học sinh hiểu và thực hiện được ngay. Chú ý thay đổi các nhóm học sinh tham gia
để tất cả các em đều được thể hiện mình tùy theo nội dung từng phần mà yêu cầu
đối tượng cho phù hợp.
+ Giữ lớp học sôi động ở mức cho phép để không ảnh hưởng đến các lớp
xung quanh, nhưng không nên yên lặng quá sẽ khơng tạo khơng khí vui tươi.
+ Bản thân mỗi giáo viên cũng cần phải tìm hiểu, nghiên cứu thêm tài liệu
để có những hướng dẫn cụ thể, sát thực hơn cho các em.
+ Phải có tổng kết, đánh giá, tuyên dương, trao thưởng (nếu có càng tốt)
kịp thời để khích lệ tinh thần tham gia học tập, tìm hiểu của các em.
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
16


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

+ Ngồi việc áp dụng Trị chơi trong giảng dạy Bài mời, Bài ôn tập, Làm bài
tập Lịch sử thì giáo viên có thể vận dụng vào phần kiểm tra bài cũ, củng cố hay một
số nội dung trong tiết học sao cho phù hợp với thời lượng tiết dạy.
2. Đối với học sinh:
Cần có sự chuẩn bị trước: phân cơng các thành viên trong nhóm đọc, tham khảo
tài liệu, chuẩn bị đồ dụng, vật dụng cần thiết do giáo viên yêu cầu, hướng dẫn.
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1/ BCHTW số 29-NQ/TW Về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo
2/ Nguyễn Lăng Bình (Chủ biên). Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích
cực. NXB ĐHSP, Hà Nội, 2010.
3/ Nguyễn Mạnh Hưởng (Chủ biên). Định hướng ứng dụng CNTT và sử dụng các
phương pháp dạy học tích cực trong mơn lịch sử ở trường phổ thơng. Hà Nội,
2014.
4/ Vũ Quang Hiển, Hồng Thanh Tú. Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường
trung học phổ thông. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

E. PHỤ LỤC
1/ Hình dạng các mảnh ghép mà giáo viên đã áp dụng

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
17


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
18

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
19


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

2/ Một số hình ảnh về hoạt động của học sinh

Học sinh lớp 9A tích cực trong Trị chơi “Mảnh ghép kiến thức”
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
20


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

Học sinh lớp 7C với “Trò chơi mảnh ghép” trong tiết Bài tập Lịch sử
SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
21


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
22


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI
CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………………......................................................................................................
Chủ tịch hội đồng

NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI
CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Chủ tịch hội đồng

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
23


SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

SKKN: Trò chơi “Mảnh ghép kiến thức” trong dạy học Lịch sử

GV: Nguyễn Thị Quỳnh

Trường THCS Liên Quan
24