Bai 23 An du

KIỂM TRA BÀI CŨ
- Đọc thuộc lòng khổ thơ cuối và nêu ý nghĩa, nghệ
thuật của bài thơ “Đêm nay Bác khơng ngủ”?
- Học xong bài thơ này, em có cảm nhận gì về Bác?



Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng

HỆ THỐNG VÍ DỤ

“Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.”
(Minh Huệ)

- Người Cha  chỉ Bác Hồ
=> Ví Bác như Người Cha vì Bác Hồ với
Người Cha có những phẩm chất giống
nhau (tuổi tác, tình thương u, sự chăm
sóc chu đáo đối với con…)
Hãy giải thích vì sao có thể

ví Bác Hồ như Người Cha?


So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt sau đây:(BT1/69)

- Cách 1: Bác Hồ mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm

diễn đạt bình thường

- Cách 2: Bác Hồ như Người cha

(Không có tính nghệ thuật)

Đốt lửa cho anh nằm
diễn đạt có sử dụng phép so sánh

- Cách 3: Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm

(Có tính gợi hình, gợi cảm)

(Minh Huệ)

diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ (Có tính gợi hình, gợi cảm, hàm súc)
Ẩn dụ có tác dụng tạo cho câu nói có tính hình tượng, biểu cảm và
hàm súc hơn so với phép so sánh và cách nói bình thường.

Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68


Phép so sánh và ẩn dụ có điểm gì giống và khác nhau? (BT1/69)
Vế A

Vế B

- Cách 2: Bác Hồ như Người cha

Đốt lửa cho anh nằm
diễn đạt có sử dụng phép so sánh
Vế B

Vế A (ẩn đi)
Bác Hồ

- Cách 3: Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm
diễn đạt có sử dụng phép ẩn dụ

(Minh Huệ)

- Giống nhau: có nét tương đồng, có tính gợi hình, gợi cảm.
-Khác nhau:
+ So sánh: thường có 2 vế (vế A và vế B) để đối chiếu.
+ Ẩn dụ: chỉ có 1 vế dùng để so sánh (vế B), còn vế được so sánh
(vế A) thì ẩn đi (hiểu ngầm). Chính vì vậy ẩn dụ cịn được gọi là
so sánh ngầm, kín đáo làm cho câu nói hàm súc hơn.


Bác Hồ như Người Cha
(Vế A)
(Vế B)
Đốt lửa cho anh nằm

So sánh

Người Cha mái tóc bạc
(Vế B)
Đốt lửa cho anh nằm

Giống

Ẩn dụ

- Đều ví Bác như Người Cha
-Tạo cho sự diễn đạt có tính hình tượng, tăng sức gợi hình, gợi

cảm hơn cách nói bình thường

Khác
Có đủ vếA( tên sự vật được so
sánh) và vế B( tên sự vật dùng
để so sánh)
Cu thể, sinh động

So sánh ngầm, ẩn đi vế A, chỉ
cịn lại vế B.
Có tính hàm súc và liên tưởng
sâu sắc hơn.


Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ

 ẩn dụ phẩm chất

HỆ THỐNG VÍ DỤ

1. “Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.”
-Người Cha - Bác Hồ (Minh Huệ)

2.tương
đồng về
chất Sen,
“Về thăm
nhàphẩm
Bác làng
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
(Nguyễn Đức Mậu)

3. “Chao ơi, trơng con sơng, vui như
chogiịn
biết tan
hìnhsau
ảnhkì mưa dầm,
thấyHãy
nắng
vui “Người
như nốiCha”
lại chiêm
bao đứt quãng”
và “Bác

Hồ” có sự tương đồng(Nguyễn Tuân)
về mặt nào?


Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ

 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức

HỆ THỐNG VÍ DỤ

2. “Về thăm nhà Bác làng Sen,
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”.
thắp

(Nguyễn Đức Mậu)

chỉ sự “nở hoa”
 Tương đồng về cách thức

lửa hồng

chỉ “màu đỏ” của hoa râm bụt.
 Tương đồng về hình thức

- lửa hồng  màu đỏ của hoa

 ẩn dụ hình thức

Từ “thắp” và “lửa hồng”
được dùng để chỉ sự vật
hiện tượng nào?


Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?
1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:

1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ

 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức

- lửa hồng  màu đỏ của hoa

 ẩn dụ hình thức

- (nắng) giòn tan  (nắng) to,
rực rỡ
 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác

2. Ghi nhớ: SGK/69

HỆ THỐNG VÍ DỤ

3. “Chao ôi, trông con sông, vui như
thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm,
vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”
(Nguyễn Tuân)

Thị
giác

chuyển đổi cảm giác

Vị

giác

(nắng) giòn tan  (nắng) to, rực rỡ


Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?

1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng)
to, rực rỡ

 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69

III. Luyện tập:
A. Ở lớp:

1. Bài 2: Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:


THẢO LUẬN NHĨM (BT2)
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được
so sánh ngầm với nhau?
a/
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây ”

b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

(Tục ngữ)

c/ Thuyền về có nhớ bến chăng ?
(Ca dao)
thuyền
thì một
dạ khăng
Bến
khăng đợi
d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một
mặt trời
trong lăng rất đỏ.

(Viễn Phương)

Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?

1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng)
to, rực rỡ

 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69

III. Luyện tập:
A. Ở lớp:

1. Bài 2: Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:


THẢO LUẬN NHĨM (BT2)
Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng giữa các sự vật hiện tượng được
so sánh ngầm với nhau?
a/
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây ”
ăn quả
Sự hưởng thụ thành quả lao động => ẩn dụ cách thức
kẻ trồng cây

người tạo ra thành quả

=> ẩn dụ phẩm chất

b/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
mực, đen
đèn, sáng

(Tục ngữ)

“cái xấu”
=> ẩn dụ phẩm chất
“cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”

c/ Thuyền về có nhớ bến chăng ?
(Ca dao)
thuyền

thì một
dạ khăng
Bến
khăng đợi “người đi xa”
thuyền
bến

“người ở lại”

=> Ẩn dụ phẩm chất

d/ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một
mặt trời
(Viễn Phương)
trong lăng
mặt rất
trời đỏ. “Bác Hồ” => Ẩn dụ phẩm chất


Tiết 95:

B. ẨN DỤ

I. Ẩn dụ là gì?

1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm

=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giòn tan  (nắng)
to, rực rỡ

 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
2. Ghi nhớ: SGK/69

III. Luyện tập:
A. Ở lớp:

1. Bài 2: Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao
động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
2. Bài 3: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu
tác dụng?

3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng.
a/ Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn ngẩng lên
cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
Khứu giác

Xúc giác

(Tơ Hồi)

Cảm nhận sự lan tỏa của mùi hồi chín
c/

Ngồi thềm rơi chiếc lá đa

Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.

Thính giác Thị giác

Xúc giác

(Trần Đăng Khoa)

Cảm nhận được độ dày mỏng của chiếc lá rơi.
d/

Em thấy cả trời sao
Xuyên qua từng kẽ lá
Em thấy cơn mưa rào

Thị giác
Ướt
Xúc giác
tiếng
cười của bố.
(Phan Thế Cải)
Cảm nhận được niềm vui của người bố.


Tiết 95:
I. Ẩn dụ là gì?

B. ẨN DỤ

1. Ví dụ: Mục I/SGK/68
Người Cha  chỉ Bác Hồ
 Có nét tương đồng
 Gợi hình, gợi cảm
=> Ẩn dụ
2. Ghi nhớ: SGK/68
II. Các kiểu ẩn dụ:
1. Ví dụ: Mục I và II/SGK/68
- Người Cha  chỉ Bác Hồ
 ẩn dụ phẩm chất
- thắp  sự nở hoa
 ẩn dụ cách thức
- lửa hồng  màu đỏ của hoa
 ẩn dụ hình thức
- (nắng) giịn tan  (nắng)
to, rực rỡ

1. Bài 2: Tìm ẩn dụ và nêu nét tương đồng:
a. – ăn quả  “Sự hưởng thụ thành quả lao
động”.
– kẻ trồng cây  “người tạo ra thành quả”.
b. – mực, đen  “cái xấu”
– đèn, sáng  “cái tốt, cái hay, cái tiến bộ”
c. – thuyền  “người đi xa”
– bến  “người ở lại”
d. – mặt trời  “Bác Hồ”.
2. Bài 3: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu
tác dụng?

 ẩn dụ chuyển đổi cảm giác a. chảy ; b. chảy ; c. mỏng ; d. ướt
2. Ghi nhớ: SGK/69
 Tạo ra sự liên tưởng mới lạ, sinh động, thú vị

III. Luyện tập:
A. Ở lớp:

B. Ở nhà: Làm bài tập 3b, 4/70


TRÒ CHƠI CỦNG CỐ

1
2
3
4
5

6
7


1 ngầm
So sánh

2 đồng
Nét tương

4 chất
Ẩn dụ phẩm

Tăng sức gợi hình
gợi cảm3cho sự
diễn đạt

5 thức
Ẩn dụ hình

ẨN DỤ
Ẩn dụ cách
7 thức

6

Ẩn dụ chuyển đổi
6
cảm giác

Từ “mặt trời” trong câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?
“Dưới
trăng
gọi
hèsự
– Đầu
tường
lậptên
lòe
Câu
Ẩn
tục
dụngữ
dựa
“Đi
vàoquyên
một
đâu ngày
đểđã
gọi
đàng,
tên
học
vật,
một
sự
sàng
việclửa
khơn”
nàylựu

bằng
được
sử
Cho
kiểu ẩn
dụ
trong
thơdụ
“Một
tiếng
chim
kêu
rừng”?
Việcbiết
sử dụng
phép
Phép
tu“lửa
tu
từ
từ
ẩn
ẩn
dụ
trong
cịn
thơ,
được
văn
gọidụ

nhằm
là
gì?sáng
mụccảđích
gì?
“Từ
ấycâu
trong
tơi
bừng
nắng
hạ
từ
lựu”
thuộc
kiểu
ẩn
nào?
dụng
sựđâm
vật,
kiểubơng”
sự
ẩnviệc
dụ
nào?
khác?
Mặt trời chân lí chói qua tim”

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Chuẩn bị soạn bài mới:
“Luyện nói về văn miêu tả” theo hướng dẫn sgk/71.
-Lập dàn bài cho các đề trong sgk/71.
+ Tổ 1 và 2 : Làm dàn ý BT1
Hãy tả lại bằng miệng quang cảnh lớp học trong Buổi học cuối cùng.
+ Tổ 3 và 4 : Làm dàn ý BT2.
Hãy tả lại bằng miệng về hình ảnh thầy giáo Ha-men. (theo gợi ý SGK/71)
- Viết thành những đoạn văn dựa trên dàn bài.
- Tập nói (trình bày bằng miệng) trước lớp.