THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN CÁC NỘI DUNG KIẾN THỨC CHƯƠNG “CƠ HỌC CHẤT LƯU” VẬT LÍ 10 NÂNG CAO

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
------------****-----------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN
CÁC NỘI DUNG KIẾN THỨC CHƯƠNG “CƠ HỌC CHẤT LƯU”
VẬT LÍ 10 NÂNG CAO

Lĩnh vực: Vật Lí
Tài liệu kèm theo: Phụ lục

Năm học 2021


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật
lí 10 nâng cao

MỤC LỤC
PHẦN I:TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................1
1. Lý do chọn đề tài..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................2
3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................2
5. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................2
PHẦN II: NỘI DUNG.........................................................................................3
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn.................................................................3
1. Dạy học dự án...............................................................................................3
1.1 Khái niệm dạy học dự án..........................................................3
1.2 Tác dụng, ý nghĩa của dạy học dự án...........................................3
1.3 Các giai đoạn của dạy học dự án................................................4

1.4 Vai trò của giáo viên và học sinh trong DHDA...............................4
2. Thực tiễn dạy học chương “Cơ học chất lưu” ở một số trường THPT...5
Chương 2 Tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức.........................7
chương “Cơ học chất lưu”..................................................................................7
1. Nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” Vật Lí lớp 10 nâng cao. 7
2. Mục tiêu dạy học..........................................................................................8
3. Thiết kế và tổ chức dạy học kiến thức chương “Cơ học chất lưu”..........9
3.1 Lí do tổ chức dạy học dự án......................................................9
3.2 Triển khai bài học thành dự án...................................................9
3.3 Kế hoạch bài dạy..................................................................12
4. Soạn thảo công cụ đánh giá.......................................................................19
4.1 Tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm............................................19
4.2 Tiêu chí đánh giá sản phẩm của dự án........................................20
4.3 Cách tính điểm cho mỗi nhóm và mỗi học sinh trong nhóm...............23
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm...................................................................25
1. Kế hoạch thực nghiệm...............................................................................25
2. Những thuận lợi và khó khăn trong q trình thực nghiệm sư phạm..26
3. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm............................27
3.1 Phân tích diễn biến các tiết học thực nghiệm sư phạm....................27
3.2 Đánh giá kết quả dạy học dự án...............................................35
3.3 Đánh giá hiệu quả của quá trình dạy học dự án đối với việc phát huy
tính tích cực của học sinh trong học tập..........................................38
3.4 Đánh giá hiệu quả của quá trình dạy học dự án đối với việc phát huy
năng lực sáng tạo của học sinh trong học tập....................................39
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................42


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật
lí 10 nâng cao

Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

PHẦN I:TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Lý do chọn đề tài
Nhân loại đã và đang bước vào thế kỷ XXI, thế kỷ của sự phát triển công nghệ
thông tin và khoa học kĩ thuật. Không ở ngoài quy luật, đất nước ta cũng bước vào
giai đoạn đổi mới, từ một nước nông nghiệp, Đảng và nhà nước đã đặt mục tiêu đến
năm 2020 phấn đấu trở thành nước công nghiệp phát triển. Để đạt được mục tiêu trên,
vai trị của giáo dục là vơ cùng quan trọng. Giáo dục có nhiệm vụ đào tạo nguồn
nhân lực có đủ trình độ, đủ năng lực đáp ứng những nhiệm vụ của thời kì đổi mới.
Nền giáo dục Việt nam từ sau Cách mạng Tháng tám 1945 đến nay rất quan
tâm đến vấn đề giáo dục toàn diện cho học sinh, việc đổi mới phương pháp dạy học
đóng một vai trò quan trọng giúp học sinh hiểu sâu hơn kiến thức và tiến đến hoạt
động thực nghiệm nhiều hơn. Một trong những phương pháp dạy học mang tính chất
đổi mới đó là phương pháp dạy học theo dự án.
Từ đầu thế kỉ 20, các nhà sư phạm Mỹ đã xây dựng cơ sở lý luận cho phương
pháp dự án (Project method) và coi đây là phương pháp dạy học quan trọng để thực
hiện dạy học hướng vào người học nhằm khắc phục nhược điểm của dạy học truyền
thống. Mục tiêu của dạy học dự án hướng tới giáo dục tồn diện học sinh, khơng chỉ
tập trung vào dạy học kiến thức mà còn quan tâm đến phát triển kĩ năng sống, khả
năng làm việc nhóm, óc tư duy sáng tạo…
Trước đây, đã có đề tài dạy học dự án vào chương ‘‘Cơ học chất lưu” Vật lí 10
nâng cao của Trần Duy Tân 2011 tập trung vào chế tạo thí nghiệm phục vụ cho bài
dạy mà chưa có đề tài vận dụng dạy học dự án để tiếp nhận kiến thức và vận dụng chế
tạo một số mơ hình thiết bị, đồ dùng, đồ chơi trên nguyên tắc kiến thức của chương.
Là một giáo viên dạy học ở trường THPT, tôi nhận thấy việc nghiên cứu tổ
chức dạy học dự án nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” vật lí lớp 10 ban
nâng cao là một nghiên cứu hấp dẫn, đáp ứng một phần đòi hỏi của thực tiễn dạy

học Vật Lí hiện nay với hy vọng có thể giúp học sinh vận dụng được các kiến thức
Vật Lí vào đời sống thực tiễn, khơi dậy lịng say mê và phát triển năng lực sáng tạo.
Từ những lí do trên, chúng tơi lựa chọn đề tài: “Thiết kế và tổ chức dạy học dự
án một số nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” - Vật lí lớp 10 nâng
cao”.

2. Mục tiêu nghiên cứu
1


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Vận dụng dạy học dự án để tổ chức hoạt động dạy học nội dung kiến thức
chương “Cơ học chất lưu” Vật lí lớp 10 nâng cao nhằm giúp học sinh vận dụng được
các kiến thức Vật Lí vào đời sống thực tiễn, phát huy tính tích cực và phát triển năng
lực sáng tạo của học sinh trong học tập.
3. Đối tượng nghiên cứu
Các nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” Sách giáo khoa vật lí lớp 10
nâng cao.
Hoạt động dạy và học theo dự án các nội dung kiến thức chương “Cơ học chất
lưu” Sách giáo khoa vật lí lớp 10 nâng cao.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện các nhiệm vụ trên, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu
sau:
+ Phương pháp nghiên cứu lí luận:
Nghiên cứu các tài liệu về cơ sở lí luận của dạy học dự án trong dạy học vật lí
để làm cơ sở định hướng cho việc thực hiện mục đích nghiên cứu.
Nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài
liệu tham khảo để xác đinh mức độ nội dung kiến thức Vật lí ở chương “Cơ học chất

lưu” mà học sinh cần tiếp thu được.
+ Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Tìm hiểu việc dạy (thơng qua phỏng vấn, trao đổi với giáo viên) và việc học
(thông qua trao đổi với học sinh, phiếu điều tra cơ bản) nhằm sơ bộ đánh giá tình hình
dạy học chương “Cơ học chất lưu”- Vật lí lớp 10 nâng cao.
Nghiên cứu thiết kế, chế tạo máy nâng thuỷ lực và máy bơm nước thuỷ lực cơ khí.
+ Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm theo kế hoạch.
Phân tích kết quả thu được trong quá trình thực nghiệm sư phạm, đối chiếu với mục
đích nghiên cứu và rút ra kết luận của đề tài.
+ Phương pháp phân tích, thống kê: Xử lí kết quả các phiếu đánh giá đồng
đẳng của các cá nhân và các nhóm, từ đó đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu các kiến thức về:
+ Áp suất chất lỏng, đặc điểm của độ tăng áp suất của chất lỏng trong một
bình kín.
+ Các khái niệm về đường dịng, ống dịng, cơng thức liên hệ giữa vận tốc và
tiết diện của chất lưu trong một ống dòng nằm ngang.
+ Định luật Bécnuli và các đại lượng trong biểu thức của định luật.
2


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

- Đối tượng nghiên cứu: Học sinh ở trường THPT trong địa bàn mà trường đóng.
PHẦN II: NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn
1. Dạy học dự án
1.1 Khái niệm dạy học dự án
Dạy học dự án ( Project based- Learning) là một phương pháp dạy học tích

cực trong đó giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp,
gắn với thực tiễn, kết hợp lí thuyết và thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và
đánh giá kết quả.[11]
DHDA (dạy học dự án) có một số yêu cầu cụ thể:
- DHDA khơng thích hợp với việc truyền đạt những kiến thức lý thuyết mang
tính hệ thống. Giáo viên nên chọn những kiến thức, nội dung môn học có ý nghĩa
thực tiễn cao để thực hiện dự án.
- DHDA u cầu giáo viên phải có trình độ chun môn và nghiệp vụ vững
vàng, tổ chức thành thạo các hoạt động của dạy học theo nhóm, cịn học sinh phải
tích cực, chủ động, biết cách làm việc độc lập và làm việc hợp tác.
- DHDA thường yêu cầu có phương tiện vật chất và tài chính phù hợp.
- DHDA cần sự tích hợp cơng nghệ thơng tin, đặc biệt là mạng Internet.
- Cần lựa chọn thời gian phù hợp với điều kiện học tập của học sinh để thực
hiện dự án.
1.2 Tác dụng, ý nghĩa của dạy học dự án
Dạy học dự án mang lại rất nhiều lợi ích cho cả giáo viên lẫn học sinh.
Đối với học sinh:
- Tăng tính chuyên cần, nâng cao tính tự lực và thái độ học tập.
- Kiến thức thu được tương đương hoặc nhiều hơn so với những mơ hình dạy học
khác do khi được tham gia vào dự án học sinh sẽ trách nhiệm hơn trong học tập so
với các hoạt động truyền thống khác trong lớp học.
- Có cơ hội phát triển những kỹ năng phức hợp, như tư duy bậc cao, giải quyết
vấn đề, hợp tác và giao tiếp.
- Có được cơ hội rộng mở hơn trong lớp học, tạo ra chiến lược thu hút những học
sinh thuộc các vùng văn hóa khác nhau.
Đối với giáo viên:

3

Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Những ích lợi do dạy học dự án mang lại là việc nâng cao tính chuyên nghiệp
và sự hợp tác với đồng nghiệp, cơ hội xây dựng các mối quan hệ với học sinh. Bên
cạnh đó, nhiều giáo viên cảm thấy hài lịng với việc tìm ra được một mơ hình triển
khai, cho phép hỗ trợ các đối tượng học sinh đa dạng bằng việc tạo ra nhiều cơ hội
học tập hơn trong lớp học. Giáo viên cũng nhận thấy rằng người được hưởng lợi nhiều
nhất từ dạy học theo dự án là những học sinh không học tốt được theo cách dạy học
truyền thống.
1.3 Các giai đoạn của dạy học dự án
Có nhiều cách phân chia các giai đoạn của dạy học dự án, tuy nhiên khi xét đến mối
quan hệ giữa các giai đoạn hoạt động của giáo viên và học sinh, người ta có thể chia
DHDA theo ba giai đoạn là: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án, và khai thác dự án.
giai đoạn
Chuẩn bị
dự án

Thực
hiện
dự án
Khai
thác
dự án

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

- Thiết kế dự án.

- Lựa chọn dự án.
- Xây dựng bộ câu hỏi định hướng.
- Lập kế hoạch dự án.
- Thiết kế các tài liệu hỗ trợ.
- Chuẩn bị điều kiện thực hiện dự án.
- Lập kế hoạch tổ chức thực hiện
- Giáo viên tổ chức, kiểm tra, giúp đỡ, định - Thực hiện dự án.
hướng việc thực hiện dự án
- Giới thiệu sản phẩm của dự án.
- Nhận xét, đánh giá, khuyến khích dự án tiếp - Xem xét lại dự án.
theo
- Tìm hướng tiếp theo của dự án.

1.4 Vai trò của giáo viên và học sinh trong DHDA
Trong quá trình tiến hành DHDA, giáo viên và học sinh có những vai trị nhất
định và cụ thể như sau:
Vai trò của giáo viên
Trong lớp học truyền thống giáo viên nắm giữ mọi kiến thức rồi truyền tải đến
học sinh. Trong dạy học dự án vai trò của giáo viên trong lớp học rất khác biệt so với
vai trò quen thuộc trong lớp học truyền thống:
Giáo viên không dạy nội dung cần học theo cách truyền thống.
Từ nội dung của bài học giáo viên thấy được sự liên quan của nó đến các
vấn đề của thực tiễn cuộc sống.
Hình thành ý tưởng về một dự án liên quan đến nội dung bài học.
Thiết kế các bài tập trong dự án cho học sinh.

4


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10

nâng cao

Như vậy, trong suốt q trình này, giáo viên khơng cịn là người truyền thơng tin mà
là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn, điều khiển các hoạt động của học sinh, tạo cơ hội
học tập, tiếp cận với thông tin, làm mẫu và hướng dẫn học sinh, tạo mơi trường học tập
hợp tác… Vai trị của giáo viên là người hướng dẫn (guide), một thành viên cộng tác và
tham vấn (advise) chứ không phải là cầm tay chỉ việc cho học sinh của mình.
Vai trị của học sinh
- Học sinh học bằng việc tham gia một dự án có liên quan chặt chẽ với nội dung
bài học.
- Học sinh tự lực triển khai dự án, quyết định cách tiếp cận vấn đề, tự hoạch định
và tổ chức các hoạt động nhóm để giải quyết vấn đề.
- Học sinh thu thập và xử lí thơng tin từ dự án và những nhiệm vụ trong dự án
mà mình đảm nhận.
- Học sinh trình bày và bảo vệ sản phẩm có tích hợp cơng nghệ thơng tin của mình.
- Học sinh tham gia vào việc tự đánh giá và đánh giá các học sinh khác.
Như vậy, trong dạy học dự án học sinh với vai trò là trung tâm của quá trình dạy học.
2. Thực tiễn dạy học chương “Cơ học chất lưu” ở một số trường THPT
Chúng tôi tiến hành điều tra vào cuối tháng 2 năm 2014 tại 2 trường THPT trên
địa bàn quận Long Biên, Hà Nội.
Chúng tôi điều tra giáo viên dạy học môn Vật Lí ở trường THPT thơng qua phiếu
điều tra, nghiên cứu giáo án, dự giờ của đồng nghiệp. Số phiếu điều tra là 12 phiếu .
Chúng tôi trao đổi trực tiếp với một số học sinh và thông qua bài kiểm tra chất
lượng. Cụ thể chúng tôi phát ra 130 phiếu và thu vào 130 phiếu điều tra của một số
học sinh học lớp 10 ban khoa học tự nhiên. Nội dung phiếu điều tra chúng tơi xin
trình bày ở phần phụ lục số 2.
Kết quả điều tra thu được như sau:
* Tình hình dạy học của giáo viên.
Theo hướng dẫn phân phối chương trình của Sở giáo dục thì chương cơ học
chất lưu chỉ học trong 3 tiết, khơng có tiết bài tập, vì vậy nội dung này ít được các

giáo viên chú trọng.
- Có 10/12 giáo viên dạy học theo phương pháp thuyết trình, thơng báo nội
dung thuần túy: ví dụ như giáo viên thơng báo về đường dịng, ống dịng, sau đó vẽ
hình minh họa mà khơng làm thí nghiệm cho học sinh quan sát. Các ứng dụng của
định luật Bécnuli cũng chỉ thông báo ứng dụng rồi ghi các kết quả về áp suất, hay vận
tốc cho học sinh có cơng thức để làm bài tập.
5


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

- Phương pháp dạy học chưa phát huy được tính tích cực, sáng tạo của học sinh
thể hiện ở chỗ giáo viên chưa giao và ít giao nhiệm vụ nhận thức cho học sinh: ví dụ
như khơng cho học sinh đề xuất phương án đo lực nâng cánh máy bay, giải thích các
ứng dụng trong thực tiễn của phần kiến thức này…
- Chỉ có 10/12 giáo viên trả lời là thỉnh thoảng cho học sinh làm thí nghiệm và
chế tạo một số đồ thí ngiệm đơn giản, hoặc khi học đến những kiến thức gắn liền với
thực tế thì cho học sinh quan sát một số hình ảnh có liên quan, ví dụ như quan sát hình
ảnh kính thiên văn, quan sát hệ mặt trời, thiên hà...
- Có 8 giáo viên chưa nghe nhiều đến phương pháp dạy học dự án, và 12/12 giáo
viên chưa bao giờ đưa dạy học dự án vào tổ chức dạy học kiến thức của chương trình.
* Tình hình học tập của học sinh.
- Có 95/130 học sinh chưa nắm được hết các kiến thức cơ bản, các khái niệm
học sinh chỉ học thuộc do giáo viên thông báo nên mau quên và khơng chắc chắn.
- Có 90/130 học sinh khơng biết cách đo áp suất tĩnh, áp suất tồn phần, khơng
biết đo vận tốc chất lỏng, chất khí. Học sinh chỉ biết nhờ sự chênh lệch áp suất nên có
thể đo được vận tốc chất lỏng, chất khí, và áp dụng cơng thức để tính giá trị một cách
máy móc. Kỹ năng vận dụng kiến thức vào giải thích các hiện tượng thực tế và các
ứng dụng kĩ thuật còn kém.

- Có 130/130 học sinh chưa bao giờ được tham gia vào học tập theo dự án, hay
thiết kế, chế tạo các thiết bị Vật Lí.
- Có 40/130 học sinh trả lời khơng thích học Vật lí vì kiến thức Vật lí vừa khó
vừa nhiều, vừa phải học lý thuyết, vừa phải làm bài tập, các hiện tượng thực tế thì
phức tạp, khơng tưởng tượng được vì ít có thí nghiệm quan sát. Nếu có các thí nghiệm
thì các thí nghiệm thường nhỏ, ở cuối lớp khơng thể nhìn rõ… Có nhiều em mong
muốn được tìm hiểu các hiện tượng thực tế vào các giờ học tự chọn thay vì giờ tự
chọn chỉ làm bài tập bám sát chương trình.
Từ cơ sở lí luận và những kết quả điều tra thực tiễn, chúng tơi nhận thấy để
phát huy tính tích cực, phát triển năng lực sáng tạo của học sinh trong dạy học nội
dung kiến thức của chương, đặc biệt là việc vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn
đề thực tiễn thì việc tổ chức dạy học dự án vào tiết tự chọn của chương trình là một
trong những giải pháp hay và hiệu quả.
Kết luận chương 1
Trong chương này chúng tơi đã trình bày về sơ lược về dạy học dự án, những
yêu cầu của dạy học dự án cũng như các giai đoạn tiến hành một dự án học tập.
6


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Trong dạy học dự án, để thành cơng thì người giáo viên khơng có vai trị điều
khiển tư duy của học sinh, mà là người hướng dẫn, huấn luyện, tư vấn và là bạn học
cho phép người học tự xây dựng kiến thức của họ. Giáo viên cần tạo cơ hội để học
sinh phát huy hết khả năng học tập của mình, tạo mơi trường học tập tập trung người
học vào giải quyết vấn đề và nhiệm vụ cụ thể, đồng thời khuyến khích sự hợp tác,
thúc đẩy tinh thần đồng đội giữa các học sinh.
Còn đối với học sinh, họ được đưa ra nhiều quyết định, được cộng tác làm
việc, được trình bày trước tập thể…Vì vậy học sinh sẽ tích cực, thực hiện tốt dự án

và ghi nhớ được kiến thức mới. Trong quá trình thực hiện dự án họ sử dụng công nghệ
thông tin khi tìm kiếm tài liệu thực hiện dự án , khi trình bày sản phẩm của dự án, như
vậy cơng nghệ thơng tin được tích hợp vào q trình học tập.
Dạy học dự án là một phương pháp dạy học đáp ứng được yêu cầu của việc
phát huy tính tích cực, năng lực sáng tạo của học sinh trong học tập. Mặt khác nội
dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu”- Vật lí lớp 10 nâng cao mang tính thực tiễn
cao, áp dụng nhiều vào đời sống.
Kết quả điều tra thực tiễn dạy và học cho phép chúng tôi phân tích thực trạng
dạy và học, những khó khăn của người học khi học nội dung kiến thức của chương
“Cơ học chất lưu”- Vật lí lớp 10 nâng cao, từ đó cho thấy có thể vận dụng dạy học dự
án vào dạy nội dung kiến thức này.
Chương 2 Tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức
chương “Cơ học chất lưu”
1. Nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” Vật Lí lớp 10 nâng cao
Chúng tơi tiến hành nghiên cứu nội dung kiến thức cơ bản về cơ học chất lưu
ở chương trình vật lí lớp 10 nâng cao, gồm những nội dung sau:
* Kiến thức về áp suất thủy tĩnh, nguyên lý Paxcan:
- Đặc điểm của áp suất chất lỏng: hướng theo mọi phương và phụ thuộc vào
độ sâu.
- Độ tăng áp suất lên một chất lỏng chứa trong một bình kín được truyền đi
ngun vẹn lên tất cả mọi điểm và lên thành bình chứa.
- Nguyên tắc hoạt động của máy nén thủy lực.
* Kiến thức về sự chảy thành dòng của chất lỏng và chất khí. Định luật Bécnuli:
- Các khái niệm đường dịng, ống dòng, chất lưu lý tưởng và chất lưu thực.
- Mối liên hệ giữa vận tốc chất lưu và tiết diện ống dòng: “Trong một ống
dòng tốc độ của chất lỏng tỉ lệ nghịch với tiết diện của ống”.
7


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10

nâng cao

- Định luật Bécnuli và biểu thức của định luật: “Trong một ống dòng nằm
ngang, tổng áp suất tĩnh và áp suất động tại một điểm bất kì là một hằng số”. Biểu
1
2

2

thức là p   v  hằng số
- Một số ứng dụng kĩ thuật của định luật Bécnuli: Đo áp suất tĩnh, áp suất
động, đo vận tốc chất lỏng, chất khí, máy bay nhờ ống Venturi và ống Pito, lực nâng
cánh máy bay, nguyên tắc hoạt động của chế hịa khí trong các động cơ…
Những khó khăn khi học sinh học nội dung kiến thức chương “ Cơ học
chất lưu” Vật Lí lớp 10 nâng cao:
- Kiến thức của chương mang tính trừu tượng cao, như các khái niệm về đường
dòng, ống dòng đều là các khái niệm mà học sinh phải tưởng tượng ra.
- Kiến thức về cơ học trước đây học sinh mới học cơ học chất điểm, mọi vật
đều được coi như là một điểm mà khối lượng của vật là khối lượng của chất điểm và
đặt tại tâm của vật. Tuy nhiên ở chương ‘Cơ học chất lưu” học sinh lại nghiên cứu
một khối chất lỏng tưởng tượng được cắt ra từ một ống chất lỏng. Lúc này phải áp
dụng kiến thức về cơ học cho một vật có kích thước nhất định, không thể coi là một
điểm. Như vây sự chuyển từ cơ học chất điểm sang cơ học chất lưu sẽ gây khó khăn
cho học sinh trong việc tiếp thu kiến thức.
- Học sinh thường hay nhầm lẫn giữa áp suất tĩnh và áp suất động và không
hiểu rõ tác dụng lực của hai loại áp suất này.
2. Mục tiêu dạy học
* Mục tiêu về kiến thức
- Hiểu được trong lòng chất lỏng áp suất hướng theo mọi phương và phụ
thuộc độ sâu.

- Trình bày được độ tăng áp suất lên một chất lỏng chứa trong một bình kín
được truyền đi nguyên vẹn lên tất cả mọi điểm và lên thành bình chứa.
- Trình bày được khái niệm chất lỏng lý tưởng, đường dòng, ống dòng.
- Viết được công thức liên hệ giữa vận tốc và tiết diện trong một ống dòng.
- Phát biểu và viết được biểu thức định luật Becnuli, ý nghĩa các đại lượng
trong công thức như áp suất động, áp suất tĩnh.
*Mục tiêu về kĩ năng.
- Biết làm việc hợp tác, làm việc theo nhóm.
- Biết tìm kiếm, khai thác thơng tin từ các nguồn khác nhau, đặc biệt là qua
mạng Internet.
8


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

- Thiết kế và chế tạo được một số thiết bị vận dụng kiến thức về cơ học chất
lưu trong thực tế như máy nâng thủy lực, bình phun nước tưới cây…
- Biết tiến hành kiểm tra hoạt động của các thiết bị chế tạo được.
- Rèn luyện kĩ năng giao tiếp và trình bày vấn đề.
- Biết sử dụng các thiết bị tin học, một số phần mềm để trình chiếu các ý
tưởng cũng như sản phẩm dự án.
- Biết tự đánh giá năng lực và hứng thú của bản thân và đánh giá bạn bè.
*Mục tiêu về tư duy và thái độ.
- Có hứng thú học mơn vật lí nói chung và phần cơ học chất lưu nói riêng.
- u thích tìm tịi, khám phá các thành tựu khoa học.
- Có thái độ khách quan, trung thực, có tác phong nghiêm túc, ham học hỏi.
Có tinh thần nhiệt tình, hợp tác làm việc.
- Có ý thức vận dụng kiến thức về cơ học chất lưu vào đời sống nhằm cải
thiện điều kiện sống, học tập cũng như để bảo vệ và giữ gìn mơi trường sống

3. Thiết kế và tổ chức dạy học kiến thức chương “Cơ học chất lưu”
Theo phân phối chương trình, chương cơ học chất lưu học trong thời gian là 3 tiết.
Do kiến thức của chương khá nhiều, mà thời lượng lại ít, nên chúng tơi thiết kế dạy học dự
án vào tiết tự chọn, sau khi dạy xong lý thuyết của cả chương trên lớp.
3.1 Lí do tổ chức dạy học dự án
Trên cơ sở phân tích nội dung kiến thức chương “Cơ học chất lưu” sách giáo
khoa Vật Lí lớp 10 nâng cao, chúng tôi thấy nội dung kiến thức của chương có nhiều
ứng dụng thực tế: như áp suất thủy tĩnh, nguyên lý Paxcan, Định luật Becnuli… Do
đó có thể tổ chức dạy học dự án ở một số nội dung kiến thức nhằm gắn những kiến
thức học sinh học được vào thực tiễn cuộc sống, từ đó giúp họ hiểu sâu sắc kiến thức
đã học và vận dụng thành thạo kiến thức đó. Chúng tơi cho rằng dạy học dự án phát
huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập.
3.2 Triển khai bài học thành dự án
Việc thiết kế dự án địi hỏi có sự định hướng của giáo viên để giúp học sinh
hình dung ra kiểu dự án cho phép, các đề tài đề cập đến, thúc đẩy sự học tập và tạo
mối quan hệ sâu sắc giữa học sinh với kiến thức. Dựa trên bộ câu hỏi định hướng, học sinh
có thể tự đưa ra các dự án hoặc thực hiện các dự án gợi ý của giáo viên. Với nội dung kiến
thức của chương này, giáo viên có thể đưa ra một số dự án gợi ý sau:
Dự án 1:
Ý tưởng của dự án nhằm tổ chức dạy học kiến thức “Áp suất thủy tĩnh, nguyên
lý Paxcan”. Có thể đưa ra bộ câu hỏi định hướng sau:
9


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

* Câu hỏi khái quát: Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
- Với câu hỏi khái quát này chúng tôi sẽ dẫn học sinh hướng vào chủ đề về chất
lỏng và chất khí.

- Câu hỏi này có thể được trả lời bằng các lĩnh vực khác nhau hoặc phải kết hợp
nhiều mơn học thì mới có thể trả lời được. Học sinh có thể liên hệ tới nhiều loại chất
lỏng, chất khí gắn liền với cuộc sống.
- Các câu trả lời không bao giờ duy nhất đúng và sẽ ln được hồn thiện.
* Câu hỏi bài học: Sử dụng chất lỏng có thể chế tạo được những dụng cụ, thiết bị có
ích gì phục vụ cho cuộc sống?
- Hệ thống các câu hỏi bài học giúp học sinh có sự định hướng cụ thể trong việc
học, hướng học sinh đến tìm hiểu cụ thể về các thiết bị sử dụng chất lỏng phục vụ
cuộc sống, qua đó hồn thành mục tiêu của bài học.
- Các câu hỏi bài học gây được sự hứng thú cho học sinh làm cho học sinh tích
cực hơn trong việc tìm tịi thảo luận, tranh luận xoay chung quanh các chủ đề cụ thể.
* Câu hỏi nội dung:
- Làm thế nào để một người bình thường có thể nâng một chiếc ơ tơ rất nặng
lên một cách dễ dàng.
- Nêu nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của máy nâng thủy lực?
- Làm thế nào để máy nâng đạt hiệu quả cao?
- Máy nâng thủy lực có cho ta lợi về cơng khơng? Tại sao?
- Các câu hỏi nội dung bài học giúp học sinh có sự định hướng cụ thể về các
kiến thức cần nghiên cứu, thông qua trả lời được các câu hỏi nội dung học sinh sẽ đạt
được các yêu cầu về chuẩn kiến thức kĩ năng của bài học.
* Đưa ra ý tưởng dự án:
Trong cuộc sống, có những thiết bị rất nặng như ô tô, xe máy… Khi lắp ráp hay
khi hỏng hóc, các cơng nhân, kĩ sư thường phải nâng cả chiếc xe lên lắp ráp, thay thế
phụ tùng. Để giảm sức lao động người ta đã chế tạo ra máy nâng cơ khí thủy lực, sử
dụng một lực nhỏ, nhưng lại có tác dụng gấp nhiều lần, chỉ cần một người cơng nhân
đã có thể nâng một chiếc xe có trọng lượng lớn gấp hàng chục lần cơ thể mình => Dự
án 1: Nghiên cứu thiết kế và chế tạo mơ hình máy nâng cơ khí thủy lực.
Dự án 2,3,4:
Ý tưởng của dự án nhằm tổ chức dạy học dự án kiến thức: “Sự chảy thành dòng
của chất lỏng và chất khí. Định luật Béc-nu-li”.

Có thể đưa ra bộ câu hỏi định hướng sau:
10


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

* Câu hỏi khái quát: Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
* Câu hỏi bài học:
- Sự chảy thành dòng được ứng dụng trong các vật dụng, thiết bị sinh hoạt gắn
liền với cuộc sống như thế nào?
* Câu hỏi nội dung
- Trong một ống dòng nằm ngang, áp suất động và áp suất tĩnh liên hệ với
nhau như thế nào?
- Làm thế nào để đưa nước từ dưới thấp lên trên cao? Mỗi cách đưa nước lên
có thuận lợi và khó khăn gì?
- Nêu ngun tắc của cách đưa nước từ thấp lên cao nhờ vào sự chênh lệch áp suất?
- Nguyên tắc của máy bơm cơ khí thủy lực?
- Làm thế nào để nào để tăng hiệu suất của máy bơm?
- Nêu nguyên tắc hoạt động của bình tưới cây, bình bơm nước hoa?
- Tại sao máy bay có thể bay lên được? Cánh diều bay lên nhờ tác dụng của
lực nào?
- Làm thế nào để diều khơng bị quay tít khi bay lên trên trời cao?
* Đưa ra ý tưởng dự án:
Ở vùng sâu vùng xa hiện nay vẫn diễn ra tình trạng thiếu nước sinh hoạt. Vì
vậy việc tìm ra các mạch nước ngầm và đưa nước từ sâu trong lòng đất lên mặt đất để
có nước dùng cho sinh hoạt là một việc làm rất có ý nghĩa. Làm thế nào để đưa nước
từ mạch nước ngầm lên trong tình trạng bà con nơng thơn, vùng núi khó khăn, chưa
có điện, chưa có nhiều tiền để mua máy bơm chạy bằng điện. Liệu có loại máy bơm
nào đơn giản, dễ sản xuất, giảm giá thành, giúp bà con có đủ khả năng đầu tư với một

lượng tiền nhỏ?
=> Dự án 2: Tìm hiểu về vấn đề nước sinh hoạt cho vùng sâu, vùng xa. Thiết kế và
chế tạo mơ hình máy bơm cơ khí thủy lực (máy bơm Unicep).
Trong những khu đô thị hiện nay, với diện tích nhỏ, đất chật người đơng, việc
trồng thêm cây xanh làm cảnh sẽ giúp cho không gian trong gia đình bạn thêm mát
mẻ. Những cây cảnh trồng trong một bình nhỏ, muốn cho chúng được tươi tốt, sinh
trưởng phát triển thì người trồng cây khơng chỉ thường xuyên chăm sóc mà phải chăm
chỉ tưới nước cho cây. Làm thế nào để việc tưới nước được đơn giản, làm thế nào để
nước được phân bố đều vào bình cây? Em hãy nghĩ cách giúp người trồng cây chế tạo
dụng cụ tưới cây nhé!
=> Dự án 3: Nghiên cứu, thiết kế và chế tạo mơ hình bình phun nước đơn giản.
11


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Trong những ngày hè, học sinh chúng ta được nghỉ học, các em thường hay
chơi trò thả diều. Những cánh diều bay vút lên cao, lượn đi lượn lại tạo dáng. Mỗi
cánh một dáng vẻ, cái thì đi dài, cái thì hoa văn đẹp đẽ, có cái thì lại cất lên tiếng
sáo du dương. Tại sao diều lại bay lên được? Liệu chúng ta có thể tự chế tạo một
chiếc diều khơng?
=> Dự án 4: Tìm hiểu thiết kế và chế tạo một chiếc diều gió dân gian Việt Nam.
3.3 Kế hoạch bài dạy
3.3.1 Kế hoạch bài dạy dự án 1: Nghiên cứu thiết kế và chế tạo mơ hình máy
nâng cơ khí thủy lực
Tổng
quan
bài dạy

Trong cuộc sống, có những thiết bị rất nặng như ơ tơ, xe máy… Khi lắp ráp hay khi
hỏng hóc, các cơng nhân, kĩ sư thường phải nâng cả chiếc xe lên lắp ráp, thay thế phụ
tùng. Để giảm sức lao động người ta đã chế tạo ra máy nâng cơ khí thủy lực, sử dụng
một lực nhỏ, nhưng lại có tác dụng gấp nhiều lần.
Bộ câu Câu
hỏi - Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
hỏi
khái quát
Câu hỏi bài - Sử dụng chất lỏng có thể chế tạo được những dụng cụ, thiết bị có ích
định
gì phục vụ cho cuộc sống?
hướng học
Câu hỏi nội - Làm thế nào để một người bình thường có thể nâng một chiếc ô tô rất
dung
nặng lên một cách dễ dàng.
- Nêu nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của máy nâng thủy lực?
- Làm thế nào để máy nâng đạt hiệu quả cao?
- Máy nâng thủy lực có cho ta lợi về công không? Tại sao?
Mục
Về
kiến - Hiểu được trong lòng chất lỏng áp suất hướng theo mọi phương và
tiêu dự thức
phụ thuộc độ sâu.
án
- Phát biểu và hiểu được nguyên lý Paxcan: Độ tăng áp suất lên một
chất lỏng chứa trong một bình kín được truyền đi nguyên vẹn cho mọi
điểm của chất lỏng và của thành bình.
- Hiểu được nguyên tắc hoạt động của máy nâng cơ khí thủy lực.
- Giải thích được sự bảo tồn về cơng trong máy nâng cơ khí thủy lực.

12


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Về kĩ năng

- Giải thích được nguyên tắc hoạt động của máy nâng cơ khí thủy lực.
Phân tích được cấu tạo các bộ phận của máy nâng cơ khí thủy lực.

- Lựa chọn vật liệu chế tạo một mơ hình máy nâng cơ khí thủy lực đơn
giản.

- Tìm hiểu được sự khác nhau giữa mơ hình ngun tắc và máy nâng
cơ khí thủy lực trong thực tế.

- Biết được cách nâng cao hiệu suất sử dụng của máy nâng.

Nhiệm
vụ
dành
cho
học
sinh

*) Góp phần hình thành thêm cho học sinh những kĩ năng:
+ Thu thập và xử lí thơng tin.
+ Tìm kiếm thơng tin trên mạng.
+ Ứng dụng cơng nghệ thông tin trong học tập: Sử dụng các phần mềm

Microsoft Office như: soạn thảo văn bản trên Word, báo cáo trình chiếu
trên Power Point.
+ Làm việc theo nhóm. Viết và trình bày báo cáo trước đám đơng.
+ Học tập tích cực, chủ động, sáng tạo. Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn.
Về thái độ
- Học sinh yêu thích kĩ thuật, u thích khoa học, say mê tìm hiểu các
ứng dụng kĩ thuật của Vật Lí.
- Độc lập, tự giác, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ của mình trước nhóm.
- Hứng thú, nhiệt tình trong quá trình làm dự án.
- Em hãy vào vai kĩ sư cơ khí, thuyết trình về ngun tắc và vai trị của máy
nâng cơ khí thủy lực. Thiết kế và chế tạo mơ hình máy nâng cơ khí thủy lực. So
sánh sự khác nhau giữa mơ hình và máy nâng cơ khí thủy lực trong thực tế.
Để hoàn thành bài tập này, học sinh sẽ làm việc theo nhóm và hồn thành các nhiệm
vụ sau:

- Tìm hiểu ngun tắc cấu tạo, vai trị và hoạt động của máy nâng cơ khí thủy lực.
- Thiết kế mơ hình máy nâng cơ khí thủy lực. Lựa chọn vật liệu, chế tạo và lắp ráp
thành công một máy nâng cơ khí thủy lực đơn giản.

- So sánh sự khác nhau giữa mơ hình và máy nâng cơ khí thủy lực trong thực tế.

Nguồn
hỗ trợ

Hoàn thành 2 sản phẩm:
+, Bài trình chiếu Power Point, đảm bảo:
. Nêu rõ được nguyên tắc, cấu tạo của máy nâng cơ khí thủy lực.
. Nêu sơ lược được quá trình hoạt động của nhóm để hồn thành dự án
+, Sản phẩm mơ hình máy nâng cơ khí thủy lực, đảm bảo:
. Đúng nguyên tắc cấu tạo.

. Sản phẩm có tính sáng tạo.
. Sản phẩm tự làm, đảm bảo yêu cầu mĩ thuật.
. Giới thiệu được các thơng số kĩ thuật và tính năng làm việc của sản phẩm.
- Sách giáo khoa Vật Lí 10 nâng cao, tài liệu hướng dẫn lập bản đồ tư duy, một số
dự án tham khảo, tài liệu hướng dẫn sử dụng Power Point.

13


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

- Mơ hình video, tranh ảnh.
- Nguồn Internet: +, http://www. thuvienvatly.com
+,
+,
+,
+, Trang tìm kiếm thơng tin:

- Các từ khóa tìm kiếm: Máy nâng thủy lực, cơ học chất lỏng..
- Một số tài liệu hỗ trợ khác: Phần phụ lục.
Đánh
giá
học
sinh

Sử dụng ba hình thức đánh giá:

- Học sinh tự đánh giá.
- Học sinh đánh giá các thành viên trong cùng nhóm và trong các nhóm khác.

- Giáo viên đánh giá các nhóm.

3.3.2 Kế hoạch bài dạy dự án 2: Nghiên cứu, thiết kế và chế tạo mơ hình máy bơm
cơ khí thủy lực (máy bơm Unicep)
Tổng
quan bài
dạy

Ở vùng sâu vùng xa hiện nay vẫn diễn ra tình trạng thiếu nước sinh hoạt. Vì vậy
việc tìm ra các mạch nước ngầm và đưa nước từ sâu trong lịng đất lên mặt đất để có
nước cho sinh hoạt là một việc làm rất có ý nghĩa. Liệu có loại máy bơm nào đơn giản,
dễ sản suất, giúp bà con có đủ khả năng đầu tư với một lượng tiền nhỏ?
Bộ câu Câu hỏi Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
hỏi định khái quát
hướng
Câu hỏi - Sự chảy thành dòng được ứng dụng trong các vật dụng, thiết bị sinh
bài học
Câu hỏi
nội dung

Mục tiêu
dự án

hoạt gắn liền với cuộc sống như thế nào?
- Trong một ống dòng nằm ngang, áp suất động và áp suất tĩnh liên hệ
với nhau như thế nào?
- Làm thế nào để đưa nước từ dưới thấp lên trên cao? Mỗi cách đưa
nước lên có thuận lợi và khó khăn gì?
- Nêu ngun tắc của cách đưa nước từ thấp lên cao nhờ vào sự chênh lệch
áp suất?

- Nguyên tắc của máy bơm cơ khí thủy lực?
- Làm thế nào để nào để tăng hiệu suất của máy bơm?
Về kiến - Phát biểu và viết được biểu thức định luật Becnuli, ý nghĩa các đại
thức
lượng trong công thức như áp suất động, áp suất tĩnh.
- Hiểu được nguyên tắc hoạt động của máy bơm cơ khí thủy lực.
- Biết nguyên tắc nâng cao hiệu suất hoạt động của máy bơm cơ khí thủy lực.

14


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Về
năng

kĩ - Giải thích được nguyên tắc hoạt động của máy bơm cơ khí thủy lực.
Phân tích được thành phần cấu tạo các bộ phận của máy bơm cơ khí
thủy lực.

- Lựa chọn vật liệu chế tạo một mơ hình máy bơm cơ khí thủy lực đơn giản.
- Tìm hiểu được sự khác nhau giữa mơ hình nguyên tắc và máy bơm cơ
khí thủy lực trong thuỷ lực trong thực tế.

- Biết được cách nâng cao hiệu suất sử dụng của máy bơm.
Về thái độ

- Học sinh yêu thích kĩ thuật, yêu thích khoa học, say mê các ứng dụng kĩ
thuật của Vật Lí.

- Độc lập, tự giác, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ của mình trước nhóm.
- Hứng thú, say mê trong q trình làm dự án.
Bài tập - Em hãy vào vai kĩ sư cơ khí, thuyết trình về ngun tắc và vai trị của máy
dành cho bơm cơ khí thủy lực. Thiết kế và chế tạo mơ hình máy bơm cơ khí thủy lực. So
học sinh sánh sự khác nhau giữa mơ hình và máy bơm cơ khí thủy lực trong thực tế.
Để hoàn thành bài tập này, học sinh sẽ làm việc theo nhóm và hồn thành các nhiệm
vụ sau:

- Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo, vai trò và hoạt động của máy bơm cơ khí thủy lực.
- Thiết kế mơ hình máy bơm cơ khí thủy lực. Lựa chọn vật liệu, chế tạo và lắp ráp
thành công một máy bơm cơ khí thủy lực đơn giản.

- So sánh sự khác nhau giữa mơ hình và máy bơm cơ khí thủy lực trong thực tế.

Nguồn
hỗ trợ

Hồn thành 2 sản phẩm:
+ Bài trình chiếu Power Point, đảm bảo:
. Nêu rõ được nguyên tắc, cấu tạo của máy bơm cơ khí thủy lực.
. Nêu sơ lược được q trình hoạt động của nhóm để hồn thành dự án
+ Sản phẩm mơ hình máy bơm cơ khí thủy lực, đảm bảo:
. Đúng nguyên tắc cấu tạo.
. Sản phẩm có tính sáng tạo.
. Sản phẩm tự làm, đảm bảo yêu cầu mĩ thuật.
. Giới thiệu được các thơng số kĩ thuật và tính năng làm việc của sản phẩm.
- Sách giáo khoa Vật Lí 10 nâng cao, tài liệu hướng dẫn lập bản đồ tư duy, một số
dự án tham khảo, tài liệu hướng dẫn sử dụng Power Point.

- Mơ hình video, tranh ảnh.

Nguồn Internet: +, http://www. thuvienvatly.com
+,
+, Trang tìm kiếm thơng tin:

- Các từ khóa tìm kiếm: Máy bơm thủy lực, cơ học chất lỏng, giếng khoan, nước sạch
- Một số tài liệu hỗ trợ klhác: Phần phụ lục.
Đánh giá

Sử dụng ba hình thức đánh giá:

15


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

học sinh

- Học sinh tự đánh giá.
- Học sinh đánh giá các thành viên trong cùng nhóm và trong các nhóm khác.
- Giáo viên đánh giá các nhóm.

3.3.3 Kế hoạch bài dạy dự án 3: Nghiên cứu, thiết kế và chế tạo mơ hình bình phun
nước đơn giản
Trong những khu đơ thị hiện nay, với diện tích chật hẹp, đất chật người đông,
Tổng
việc trồng thêm cây xanh làm cảnh sẽ giúp cho khơng gian trong gia đình bạn thêm
quan
mát mẻ. Những cây cảnh trồng trong một bình nhỏ, muốn cho chúng được tươi tốt,
bài dạy sinh trưởng phát triển thì người trồng cây khơng chỉ thường xun chăm sóc mà phải

chăm chỉ tưới nước cho cây. Làm thế nào để việc tưới nước được đơn giản? Em hãy
nghĩ cách giúp người trồng cây chế tạo dụng cụ tưới cây nhé!
Bộ câu Câu
hỏi - Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
hỏi
khái quát
Câu hỏi bài - Sự chảy thành dòng được ứng dụng trong các vật dụng, thiết bị sinh
định
hoạt gắn liền với cuộc sống như thế nào?
hướng học
Câu hỏi nội - Trong một ống dòng tốc độ của chất lỏng có sự liên hệ gì với tiết
dung
diện của ống?

- Nêu nguyên tắc của cách đưa nước từ thấp lên cao nhờ vào sự chênh
lệch áp suất?
Mục
Về
tiêu dự thức
án

- Sử dụng thiết bị gì để tạo luồng khí thổi, tạo sự chênh lệch áp suất?
kiến - Hiểu được nguyên tắc làm nước dâng lên trong một ống nhờ chênh

Về kĩ năng

lệch áp suất.

- Hiểu được nguyên tắc hoạt động của bình phun nước.
- Giải thích được nguyên tắc hoạt động của bình phun nước. Phân tích

được cấu tạo các bộ phận của bình phun nước.

- Lựa chọn vật liệu chế tạo một bình phun nước đơn giản..
Về thái độ

- Học sinh yêu thích kĩ thuật, yêu thích khoa học, say mê các ứng dụng
kĩ thuật của Vật Lí.
- Độc lập, tự giác, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ của mình trước nhóm.
- Hứng thú, say mê trong q trình làm dự án.
Bài tập Em hãy nghiên cứu và thuyết trình về nguyên tắc hoạt động của bình phun nước.
dành
Thiết kế và chế tạo mơ hình một bình phun nước đơn giản.
cho
Để hoàn thành bài tập này, học sinh sẽ làm việc theo nhóm và hồn thành các nhiệm
học
vụ sau:
sinh
- Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của bình phun nước.

- Thiết kế mơ hình bình phun nước. Lựa chọn vật liệu, chế tạo và lắp ráp thành công
một bình phun nước đơn giản.
Hồn thành 2 sản phẩm:
+, Bài trình chiếu Power Point, đảm bảo:

16


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Nguồn
hỗ trợ

. Nêu rõ được nguyên tắc, cấu tạo bình phun nước.
. Nêu sơ lược được quá trình hoạt động của nhóm để hồn thành dự án
+, Sản phẩm mơ hình bình phun nước, đảm bảo:
. Đúng ngun tắc cấu tạo.
. Sản phẩm có tính sáng tạo.
. Sản phẩm tự làm, đảm bảo yêu cầu mĩ thuật.
- Sách giáo khoa Vật Lí 10 nâng cao, tài liệu hướng dẫn lập bản đồ tư duy, một số
dự án tham khảo, tài liệu hướng dẫn sử dụng Power Point.

- Mơ hình video, tranh ảnh.
- Nguồn Internet:+, http://www. thuvienvatly.com
+,
+, Trang tìm kiếm thơng tin:

- Các từ khóa tìm kiếm: bình tưới cây, phun nước…
- Một số tài liệu hỗ trợ klhác: Phần phụ lục.
Đánh
Sử dụng ba hình thức đánh giá:
giá học - Học sinh tự đánh giá.
sinh
- Học sinh đánh giá các thành viên trong cùng nhóm và trong các nhóm khác.

- Giáo viên đánh giá các nhóm.
3.3.4 Kế hoạch bài dạy dự án 4: Tìm hiểu thiết kế và chế tạo một

chiếc diều gió dân gian Việt Nam
Tổng

quan
bài dạy

Trong những ngày hè, học sinh chúng ta được nghỉ học, các em thường hay chơi trò
thả diều. Những cánh diều bay vút lên cao, lượn đi lượn lại tạo dáng. Mỗi cánh diều một
dáng vẻ, cái thì đi dài, cái thì hoa văn đẹp đẽ, có cái thì lại cất lên tiếng sáo du dương. Tại
sao diều lại bay lên được? Liệu chúng ta có thể tự chế tạo một chiếc diều không?
Bộ câu Câu hỏi - Chất lỏng và chất khí có vai trị gì trong cuộc sống của chúng ta?
hỏi
khái quát
định
Câu hỏi - Sự chảy thành dòng được ứng dụng trong các vật dụng, thiết bị sinh
hướng bài học
hoạt gắn liền với cuộc sống như thế nào?
Câu hỏi - Cấu tạo của vật như thế nào thì khi đặt vật trong hệ thống đường dịng
nội dung
đang chuyển động sẽ xuất hiện lực nâng tác dụng lên vật?

- Thời tiết như thế nào thì có thể thả diều được? Tại sao diều lại bay lên
được khi có gió thổi?

- Bộ phận nào giúp diều tăng khả năng giữ thăng bằng?
- Làm thế nào để diều bay cao hơn? Cấu tạo diều phải đảm bảo yếu tố gì
Mục
Về
tiêu dự thức
án

để nó khơng bị quay tít khi thả?
kiến - Hiểu được nguyên tắc xuất hiện lực nâng tác dụng lên vật khi vật

được đặt trong hệ thống đường dòng đang chuyển động.

- Hiểu được nguyên tắc xuất hiện lực nâng của diều gió.
17


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

Về
năng

kĩ -

Giải thích được nguyên tắc xuất hiện lực nâng của diều . Phân tích

được vai trị các bộ phận của diều gió.

- Lựa chọn vật liệu để làm một chiếc diều có thể bay theo sự điều khiển
của người thả diều.
- Học sinh yêu các trò chơi dân gian, say mê tìm hiểu các ứng dụng của
Vật Lí vào cuộc sống.
- Độc lập, tự giác, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ của mình trước nhóm.
- Hứng thú, nhiệt tình trong quá trình làm dự án.
Em hãy tìm hiểu về cấu tạo của một cánh diều gió dân gian Việt Nam. Thiết kế

Về thái độ

Bài tập
dành

cho
học
sinh

-

và làm một cánh diều có thể bay lên được dưới sự điều khiển của người chơi diều.
Để hoàn thành bài tập này, học sinh sẽ làm việc theo nhóm và hồn thành các nhiệm vụ sau:

- Tìm hiểu ngun tắc xuất hiện lực nâng của diều . Phân tích vai trị các bộ phận của
diều gió.

- Lựa chọn vật liệu để làm một chiếc diều có thể bay theo sự điều khiển của người thả diều.

Nguồn
hỗ trợ

Hoàn thành 2 sản phẩm:
+, Bài trình chiếu Power Point, đảm bảo:
Nêu rõ được nguyên tắc xuất hiện lực nâng và cấu tạo của một chiếc diều gió.
Nêu sơ lược được q trình hoạt động của nhóm để hồn thành dự án
+, Sản phẩm diều gió, đảm bảo:
. Đúng nguyên tắc cấu tạo, có thể bay lên được.
. Sản phẩm có tính sáng tạo.
. Sản phẩm tự làm, đảm bảo yêu cầu mĩ thuật.
- Sách giáo khoa Vật Lí 10 nâng cao, tài liệu hướng dẫn lập bản đồ tư duy, một số dự
án tham khảo, tài liệu hướng dẫn sử dụng Power Point.

- Mơ hình video, tranh ảnh.
Nguồn Internet: +, http://www. thuvienvatly.com

+,
+, Trang tìm kiếm thơng tin:
- Các từ khóa tìm kiếm: tự làm diều gió, lực nâng cánh máy bay …
- Một số tài liệu hỗ trợ klhác: Phần phụ lục.
Sử dụng ba hình thức đánh giá:

Đánh
giá học - Học sinh tự đánh giá.
sinh
- Học sinh đánh giá các thành viên trong cùng nhóm và trong các nhóm khác.

- Giáo viên đánh giá các nhóm.
3.3.5 Các bước thực hiện dự án
Trước khi bắt đầu dự án:
- Kiểm tra điều kiện vật chất, chuẩn bị tư liệu cho GV, HS.

18


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

- GV giới thiệu thời gian tiến hành dự án, hạn định về thời gian cho mỗi giai
đoạn tiến hành dự án của HS.
- Chia lớp học làm 4 nhóm (mỗi nhóm từ 10-12 em): Chia nhóm, cử nhóm
trưởng, thư kí, đặt tên nhóm.
- GV giới thiệu về dạy học dự án, vai trò của giáo viên và học sinh trong
DHDA.
- GV phát tài liệu dưới dạng giấy in hoặc chép các file và giới thiệu cho mỗi
nhóm về: kế hoạch dự án, phiếu hướng dẫn nghiên cứu, thang điểm đánh giá bài

trình diễn đa phương tiện trên Power-Point, mẫu phiếu đánh giá đồng đẳng, sổ
theo dõi dự án.
- GV cung cấp cho HS các tài liệu hỗ trợ thêm (nếu có) và hướng dẫn cách tìm
kiếm, xử lí các thơng tin liên quan đến dự án này.
Trong khi tiến hành dự án:
- Giáo viên đặt vấn đề, gợi ý, thiết kế dự án cho học sinh.
- Cung cấp kiến thức qua bài dạy trên lớp và tài liệu tham khảo.
- GV định hướng và trợ giúp HS thực hiện những nhiệm vụ trong kế hoạch dự án
- Theo dõi tiến trình cơng việc (giúp đỡ, giải đáp thắc mắc cho HS khi cần thiết).
- Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả và tổng kết dự án (GV lưu ý cho HS
những yêu cầu cần thực hiện trong buổi báo cáo kết quả: Đúng thời gian quy định,
phân cơng đồng đều các thành viên, trình bày ngắn gọn, súc tích …)
Sau khi kết thúc dự án:
- Các nhóm góp ý và chấm điểm cho nhau.
- GV nhận xét, góp ý và chỉnh sửa (HS ghi chép để hồn thiện kiến thức). GV
cho điểm từng nhóm và tính điểm cho từng cá nhân theo tiêu chí (tuyên dương,
khen thưởng nếu có).
- GV yêu cầu các nhóm về hồn chỉnh lại sản phẩm trên (nếu có sai sót) và nộp
lại cho GV để làm tài liệu tham khảo cho cả lớp và cho các khóa sau.
GV gợi ý cho học sinh triển khai dự án mới.
Các kế hoạch hỗ trợ:
- Hướng dẫn cho HS các kĩ năng Word, PowerPoint. (nếu thấy cần thiết).
- Cung cấp cho HS địa chỉ E-mail, số điện thoại hoặc địa chỉ nhà riêng của GV để
HS liên hệ giải đáp thắc mắc khi cần thiết.
- Cung cấp cho HS địa chỉ các trang web có liên quan đến dự án để HS dễ dàng
truy cập.
19


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10

nâng cao

- In hoặc chép cho HS file các tài liệu hỗ trợ khác (nếu có).
4. Soạn thảo cơng cụ đánh giá
Chúng tơi sử dụng các hình thức đánh giá là: HS đánh giá quá trình và kết quả
thực hiện dự án của các thành viên trong nhóm và của cả bản thân (Đánh giá đồng
đẳng); HS đánh giá sản phẩm của nhóm bạn; GV đánh giá quá trình thực hiện và sản
phẩm của các nhóm.
4.1 Tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm
Bảng tiêu chí này dùng để :
+ Tự đánh giá: cá nhân mỗi học sinh tự đánh giá khả năng hoạt động nhóm của mình.
+ Đánh giá đồng đẳng: học sinh sử dụng phiếu đánh giá này trong suốt quá trình
làm dự án để đánh giá khả năng cộng tác, làm việc theo nhóm của các thành viên khác
trong nhóm và kể cả đánh giá khả năng làm việc nhóm của các thành viên trong lớp.
+ Giáo viên đánh giá hoạt động nhóm của các nhóm trong lớp.
Mỗi tiêu chí tối đa là 4 điểm. Tổng điểm tối đa đạt được: 20 điểm.
Bảng 2.1 Tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm
Tiêu chí

4 điểm-Tốt

3 điểm-Khá

1.
Sự
Tham gia đầy
Tham gia khá đầy
tham
đủ và làm việc đủ, chăm chỉ, làm
gia

chăm chỉ.
việc hầu hết thời
gian đã qui định.
2.
Sự
Lắng nghe cẩn
Thường lắng nghe
lắng
thận các ý kiến cẩn thận các ý kiến
nghe
của
những của những người
người khác.
khác.
3.
Sự
Đưa ra sự
Đưa ra sự phản
phản
phản hồi chi tiết hồi có tính xây
hồi
có tính xây dựng khi cần thiết.
dựng khi cần
thiết.
4.
Sự
Ln tơn Có tơn trọng những
hợp tác trọng
những thành viên khác và
thành viên khác chia sẻ công việc

và chia sẻ công một cách công
việc một cách bằng.
công bằng.
5.
Sự Hồn thành tốt Hồn hành cơng
sắp xếp cơng việc được việc được giao
thời
giao đúng thời đúng thời gian,

20

2 điểm-Tạm được

1 điểm-Cần điều chỉnh

Tham gia nhưng
thường lãng phí
thời gian và ít khi
làm việc.
Đôi khi không
lắng nghe các ý
kiến của những
người khác.

Tham gia nhưng thực
hiện những công việc
không liên quan.
Không lắng nghe ý
kiến của những người
khác.

Đưa ra sự phản hồi
Đưa ra sự phản hồi
khơng có ích.
có tính xây dựng
nhưng lời chú thích
chưa thích hợp.
Có tơn trọng những
thành viên khác và
khơng chia sẻ công
việc một cách công
bằng.

Không tôn
những thành viên
và không chia sẻ
việc một cách
bằng.

trọng
khác
cơng
cơng

Khơng hồn thành
Khơng hồn thành
nhiệm vụ được giao nhiệm vụ được giao
đúng thời gian và đúng thời gian và

Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

gian

gian.

khơng làm đình trệ làm đình trệ cơng thường xun buộc
tiến triển cơng việc việc của nhóm.
nhóm phải điều chỉnh
của nhóm.
hoặc thay đổi.

4.2 Tiêu chí đánh giá sản phẩm của dự án
+ Giáo viên đánh giá bài thuyết trình trên Powerpoint, đánh giá ấn phẩm, đánh giá
trang web và đánh giá sản phẩm thật của dự án của các nhóm.
+ Nhóm học sinh này đánh giá các nhóm học sinh kia (đánh giá lẫn nhau hoặc đánh
giá đồng đẳng).
4.2.1 Tiêu chí đánh giá bài trình chiếu
Mỗi tiêu chí tối đa là 4 điểm. Tổng điểm tối đa đạt được: 20 điểm.

Bảng 2.2 Tiêu chí đánh giá bài trình chiếu.
Tiêu chí
4 điểm
1.Nội dung
Đảm bảo tính chính
xác, hệ thống, vận
dụng được kiến thức
cơ bản và khai thác
được từ nhiều nguồn

thơng tin.
2.Hình
– Các tranh ảnh sử
thức
dụng đúng mục đích và
lựa chọn kĩ càng, font
chữ, màu chữ, cỡ chữ
hợp lí.
– Các slide dễ hiểu,
được sắp xếp hợp lí,
làm nổi bật nội dung.
3.Sử dụng
Khai thác được nhiều
cơng nghệ tính năng của chương
thơng tin
trình Word và PowerPoint.

3 điểm
Đảm bảo tính
chính xác, vận
dụng được kiến
thức cơ bản, khai
thác được từ nhiều
nguồn thông tin.

– Các tranh ảnh
được sử dụng
đúng mục đích,
font chữ khá rõ
ràng.

– Các slide dễ
hiểu, sắp xếp hợp
lí, khơng q tải.
Khai thác được
một số ít tính
năng của chương
trình Word và
Power-Point.
4.Làm việc – Có bằng chứng làm – Có bằng chứng
nhóm
việc nhóm chặt chẽ.
làm việc nhóm
– Các thành viên phân chặt chẽ.
cơng và chia sẻ công – Phân công và
việc rõ ràng.
chia sẻ công việc
tương đối rõ ràng.

21

2 điểm
Đảm bảo tính
chính xác, việc
vận dụng kiến
thức cơ bản chưa
đầy đủ, thơng tin
cịn sơ sài.
– Nhiều tranh ảnh
sử dụng khơng
chính xác, có một

số font chữ khó
đọc.
– Các slide dễ
hiểu, khơng q
tải.
Khơng khai thác
được các tính năng
của chương trình
Word và PowerPoint.
– Có bằng chứng
làm việc theo
nhóm.
– Có phân cơng
nhưng hiệu quả
cơng việc chưa

1 điểm
Nội dung chưa
chính xác, khơng
vận dụng được
kiến thức cơ bản,
thơng tin cịn sơ
sài.
– Khơng có tranh
ảnh minh họa,
font chữ khó đọc.
– Cấu trúc các
slide khơng rõ
ràng, sắp xếp
khơng hợp lí.

Dùng sai
chương trình và
ứng dụng Word
và Power-Point.
– Chưa có bằng
chứng làm việc
theo nhóm.
– Phân cơng không
rõ ràng và chưa đạt
hiệu quả.


Thiết kế và tổ chức dạy học dự án một số nội dung kiến thức chương cơ học chất lưu, Vật lí 10
nâng cao

5.Trình
bày
bài
thuyết
trình

– Thuyết trình rõ ràng,
trình bày sáng tạo.
– Trả lời tốt các câu hỏi
khi thảo luận.

– Giọng thuyết
trình rõ ràng,
mạch lạc.
–Trả lời khá tốt

các câu hỏi khi
thảo luận.

cao.
– Giọng thuyết
trình hơi khó
nghe.
–Trả lời được các
câu hỏi khi thảo
luận.

– Giọng thuyết
trình khó nghe,
khó hiểu.
–Khơng trả lời
được các câu hỏi
thảo luận.

4.2.2 Tiêu chí đánh giá các sản phẩm thật của dự án
Mỗi tiêu chí tối đa là 8 điểm. Tổng điểm tối đa đạt được: 24 điểm.
Bảng 2.3 Tiêu chí đánh giá sản phẩm thật của dự án.
Tiêu chí

8 điểm

1. Chất
Đúng ngun tắc
lượng
cấu tạo, có các
sản

thơng số kĩ thuật và
phẩm
tính năng làm việc.
Sản phẩm có tính
thẩm mỹ cao.
2. Cơng
Sản phẩm chế tạo
dụng
có khả năng làm
thực tế việc tốt.
3.Sử
Tận dụng được các
dụng
thiết bị cũ, sử dụng
vật liệu các thiết bị có giá
thành rẻ, chất lượng.

6 điểm

4 điểm

2 điểm

Đúng nguyên tắc
cấu tạo, thiếu một
số thơng số kĩ thuật
và tính năng làm
việc. Sản phẩm có
tính thẩm mỹ.
Sản phẩm chế tạo

có khả năng làm
việc.
Sử dụng được các
thiết bị có giá thành
rẻ có chất lượng.

Đúng ngun tắc
cấu tạo, khơng có
các thơng số kĩ
thuật và tính năng
làm việc.

Chưa đúng ngun
tắc cấu tạo, khơng
có các thơng số kĩ
thuật. Sản phẩm
khơng có tính thẩm
mỹ.
Sản phẩm chế tạo
khơng hoạt động
được
Việc mua thiết bị
và vật liệu gây rất
nhiều tốn kém cho
các thành viên.

Sản phẩm chế tạo có
khả năng làm việc,
nhưng chưa tốt
Tận dụng được

các thiết bị cũ
nhưng chất lượng
không cao.

Từ các tiêu chí trên chúng tơi đưa ra bảng đánh giá dành cho giáo viên và học sinh như sau:
BẢN ĐÁNH GIÁ DÀNH CHO CÁC THÀNH VIÊN NHÓM

Đánh giá nhóm:

Tên nhóm:

Họ tên người đánh giá:
Nhóm:
Cho điểm các thành viên theo các tiêu chí với thang điểm cho mỗi tiêu chí như sau:
3 = Tốt hơn các thành viên khác trong nhóm
2 = Trung bình
1 = Khơng tốt bằng các thành viên khác trong nhóm
0 = Khơng giúp ích gì cho nhóm
Tổng điểm đối với mỗi thành viên nằm trong khoảng 0-18 điểm.

Thành viên

Nhiệt tình
trách
nhiệm

Tinh thần
hợp tác,tơn
trọng, lắng
nghe.

Tham gia
tổ chức
quản lí
nhóm

Đưa ra ý
kiến có
giá trị

Đóng góp
trong việc
hồn thành sản
phẩm

BẢN ĐÁNH GIÁ DÀNH CHO CÁC NHĨM
Tên nhóm:

Đánh giá nhóm:
22

Hiệu quả
cơng việc

Tổng