Tài liệu Dùng đơn thuốc cũ - Tại sao không? pdf

Dùng đơn thuốc cũ - Tại sao không?

Khi đi khám bệnh, bao
giờ bệnh nhân cũng
được thầy thuốc kê
đơn. Nhiều người đã
giữ lại những đơn
thuốc này để dùng
cho lần sau (nếu mình
bị lại) hoặc dùng cho
những người thân,
quen cùng bệnh, thậm
chí còn để mách nhau
dùng Điều này nên không?

Trường hợp chữa bệnh cấp chưa khỏi

Với thể bệnh cấp tính, thầy thuốc chỉ cho đơn đủ


dùng tối đa trong 10 ngày. Bệnh không chuyển biến,
không khỏi nghĩa là cơ thể không đáp ứng thuốc hoặc
chẩn đoán chưa hoàn toàn đúng.

- Trường hợp không đáp ứng thuốc: Ví dụ, nhiễm
khuẩn hô hấp cấp cho dùng amoxicylin mà không
khỏi. Nguyên nhân có thể người bệnh đã dùng thuốc
đó nhiều lần, đã bị vi khuẩn kháng lại. Trường hợp
này cần đi khám lại bệnh, thầy thuốc có thể cho phối
hợp thêm thuốc mới hay có thể thay hẳn một loại
thuốc khác.

- Trường hợp chẩn đoán chưa hoàn toàn đúng: Khi
đến khám, nói là thường bị nhức vùng thái dương,
một bên đầu, nhưng không nhớ rõ mỗi tháng mấy
cơn. Chẩn đoán là bị bệnh nhức nửa đầu, nhưng
chưa thể biết nhẹ (cơn thưa) hay nặng (cơn dày) nên
thầy thuốc chỉ cho thăm dò bằng aspirin. Sau khi
dùng thấy giảm đau ít chỉ 10 ngày sau lại có cơn.
Khám lại biết rõ là bệnh nặng nên thầy thuốc có thể
cho một thuốc ngăn lên cơn và dặn dò bệnh nhân
nên dùng thuốc trước mỗi cơn như thế nào.

Dùng đơn thuốc cũ, bệnh không khỏi, có khi chuyển
biến xấu. Nếu nhiễm khuẩn hô hấp cấp nhẹ có thể
chuyển sang nhiễm khuẩn hô hấp cấp nặng (có viêm
phổi).

Trường hợp bệnh mạn, chữa thấy tốt

Khi bị bệnh mạn tính, thầy thuốc có thể cho đơn đủ
thuốc dùng trong cả tháng (cũng có thể hơn), dặn
người bệnh cần mang theo đơn cũ khi tái khám. Lý
do: sau khi dùng thuốc, bệnh có thể chuyển biến theo
hướng có lợi hay không lợi, cần xử lý:

- Nếu bệnh không tăng, không giảm: Ví dụ, huyết áp
160/100mmHg, dùng đều đặn vào lúc 7-8 giờ sáng 1
viên adalat retard (20mg), huyết áp giảm xuống mức
140/90mmHg và chỉ lên xuống trong khoảng rất hẹp
(dưới 5mmHg), thì có nghĩa đã đáp ứng với adalat ở

liều dùng ấy. Lúc tái khám, thầy thuốc sẽ cho dùng
thuốc cũ, liều cũ.

- Nếu bệnh đã tạm ổn: Ví dụ, đối với người bị bệnh
động kinh, đã hết trạng thái trầm cảm, đã hết lên cơn
động kinh. Điều này có nghĩa là thuốc đã đáp ứng.
Tùy trường hợp, thầy thuốc cho dùng thuốc cũ,
nhưng ở liều duy trì hay cho giảm liều dần rồi ngừng
thuốc.

- Nếu bệnh chuyển biến thất thường: Ví dụ, khi bị
tăng huyết áp nhẹ (150/95mmHg) dùng thuốc lợi tiểu
thấy tốt, nhưng sau thấy kém tác dụng, nhiều lúc
huyết áp lên cao bằng với ngưỡng cũ, có nghĩa là
thuốc không còn kiểm soát được huyết áp nữa. Điều
này có thể là do bệnh nặng lên hay do quen thuốc.
Thầy thuốc có thể phối hợp thêm thuốc mới (chẳng
hạn thêm thuốc chẹn bêta), cũng có thể dùng hẳn
một thuốc mới (chẳng hạn như chẹn canxi).

- Nếu tự thân bệnh diễn biến nặng hơn: Ví dụ, đối với
bệnh đái tháo đường, lúc đầu dùng nhóm sulfamid
kiểm soát được đường huyết, nhưng sau đó dùng
thuốc ấy không kiểm soát được đường huyết. Điều
này có thể là do thuốc không còn đáp ứng với tình
trạng nặng của bệnh, thầy thuốc có thể chọn một
thuốc khác mạnh hơn. Chẳng hạn có thể thay nhóm
sulfamid bằng nhóm dẫn chất glutathion
(rosiglitazon).

- Nếu mắc thêm một bệnh mới: Ví dụ lúc đầu chỉ bị
tăng huyết áp, về sau mắc thêm suy tim sung huyết.
Lúc đó, thầy thuốc có thể phối hợp thêm thuốc hay
thay thuốc mới sao cho vẫn chữa được bệnh cũ mà
không phản chỉ định, làm tăng thêm bệnh mới. Chẳng
hạn, khi chỉ bị tăng huyết áp dùng atenolol, nhưng vì
atenolol làm chậm nhịp tim nên khi mắc bệnh suy tim
sung huyết thì dùng không lợi, nên thầy thuốc cho
dùng nhóm thuốc hạ huyết áp khác không ảnh hưởng
đến nhịp tim và có thể cho thêm thứ thuốc chống ứ
nước như nhóm lợi tiểu.

Tại sao không thể mách cách dùng hay cho mượn
đơn?

Không thể làm điều này vì có thể có triệu chứng như
nhau nhưng lại xuất phát từ hai bệnh khác nhau mà
không thể dùng một thuốc (ví dụ cũng là bị mất ngủ
nhưng có người mất ngủ do kích thích quá độ, có
người mất ngủ do suy giảm quá độ). Ngay cả khi
cùng bệnh thì mỗi người có một tình trạng sức khỏe,
tính mẫn cảm, mắc kèm các bệnh khác nhau, nên
chưa hẳn là có thể dùng được thuốc như nhau.

Trong thực tế, bệnh biến chuyển thiên hình vạn trạng,
thuốc có vô vàn loại, thầy có trình độ chuyên môn,
kinh nghiệm khác nhau, vì vậy cách xử lý về nguyên
tắc thì giống nhau song cụ thể ở mỗi thầy thuốc trên
từng người bệnh lại không hoàn toàn như nhau.

Một vài lời khuyên

Với bệnh cấp, khi dùng thuốc chưa khỏi, nên đến với
thầy thuốc cũ. Thầy thuốc cũ sẽ không mất nhiều thời
gian nhưng lại hiểu thêm, chẩn đoán hoàn chỉnh, cho
thuốc sát, phù hợp hơn.

Đối với bệnh mạn tính chữa không khỏi, chỉ có thể
đến mức ổn định. Bệnh ổn định có nghĩa là đã chẩn
đoán, dùng thuốc đúng cần tiếp tục chữa với thầy
thuốc cũ. Không nên kỳ vọng chữa khỏi rồi chạy vạy
tìm thầy, tìm thuốc mới hay tin theo các phép chữa
bí ẩn kẻo tiền mất, tật mang.

Trường hợp kiểm soát được bệnh, thầy thuốc cho
dùng thuốc cũ, liều cũ nhưng không vì thế mà nghĩ
rằng khám lại chẳng có gì hơn, cứ dùng đơn cũ mãi.
Điều này có thể dẫn đến sai sót, vì có những bệnh có
khi đã đến thời điểm dùng liều duy trì, giảm liều rồi
ngừng thuốc nhưng không biết để thực hiện.

Khi tái khám, người bệnh thường mong dùng một
thuốc mạnh, tốt hơn. Nếu thấy không có gì thay đổi
lắm thì chưa yên tâm. Thật ra, trong trường hợp này
không nhất thiết có sự thay đổi lớn mà có khi chỉ rất
nhỏ (phối hợp thêm, tăng giảm liều, tạm hay cho
ngừng hẳn thuốc). Điều này rất có ý nghĩa trong tiến
trình điều trị, chỉ thầy thuốc mới quyết định được.
Người bệnh không nên đòi hỏi hoặc tự ý thay đổi.