Tài liệu Đề tài " Phân tích quá trình Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam " doc

…………..o0o…………..

Đề Tài: Phân tích q trình Cổ phần
hố doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam

Lời nói đầu
Đất nước ta hiện nay đang thực hiện công cuộc đổi mới mà Đảng và Nhà
nước đã đề ra từ Đại hội Đảng lần thứ VI(1986). Trong công cuộc đổi mới
này, vấn đề phát triển một nền Kinh tế thị trường với sự tham gia của nhiều
thành phần kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong đó kinh tế Nhà
nước đóng vai trị chủ đạo là một mục tiêu hết sức quan trọng. Thực tế cho
thấy, qua gần 15 năm phát triển kinh tế theo đường lối này, nền kinh tế thị
trường nước ta đã bước đầu thu được nhiều thành tựu rất đáng khích lệ. Tuy
nhiên, nền kinh tế của chúng ta vẫn còn là một nền kinh tế thị trường ở dạng
sơ khai và trước mắt cịn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và thử thách.
Chính vì vậy việc nghiên cứu về cổ phần hố trong thời điểm hiện nay
tuy khơng phải là mới mẻ nhưng lại rất cần thiết, đặc biệt là đối với những
sinh viên ngành Kinh tế & Quản trị kinh doanh. Thơng qua việc tìm hiều nội
dung của chính sách cổ phần hố và các vấn đề có liên quan, chúng ta sẽ có
những đánh giá khách quan hơn về những hiệu quả cũng như những khó
khăn hạn chế của cổ phần hố, từ đó có thể đưa ra một số giải pháp nhằm tháo
gỡ những hạn chế đó.

1


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Nghiên cứu vấn đề cổ phần hoá, tiểu luận của em được chia làm 3 phần

chính như sau:




Phần A: Lý luận chung về cổ phần hoá và sự cần thiết phải tiến hành
cổ phần hoá ở Việt Nam.
Phần B: Thực trạng cổ phần hố- Những kết quả tích cực và những
khó khăn cần tháo gỡ.
Phần C: Một số giải pháp nhằm thúc đẩy cổ phần hoá.

2


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Phần A: Lý luận chung về cổ phần hoá và sự cần thiết phải tiến
hành cổ phần hoá ở Việt Nam:
I/ Lý luận chung về cổ phần hoá các DNNN ở Việt Nam:
1. Quan niệm về cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước:
Chúng ta có thể hiểu, cổ phần hố là việc chuyển đổi các loại hình doanh
nghiệp khơng phải công ty cổ phần sang hoạt động theo quy chế của công ty
cổ phần.
Từ quan niệm trên, kết hợp với điều kiện cụ thể ở nước ta, có thể đưa ra
khái niệm cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước là việc chuyển doanh
nghiệp mà chủ sở hữu là Nhà nước (doanh nghiệp đơn sở hữu) thành công
ty cổ phần (doanh nghiệp đa sở hữu) , chuyển doanh nghiệp từ chỗ hoạt
động theo Luật doanh nghiệp Nhà nước sang hoạt động theo các quy định
về công ty cổ phần trong Luật Doanh nghiệp.
Từ nghị quyết của Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành TW Đảng khố
VII(6/1992), tiếp theo đó là quyết định số 202/CT(6/1992) của Chủ tịch Hội

đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ), rồi tới các nghị định số
28/CP(7/5/1996), 25/CP(23/7/1997) và nghị định 44/CP(29/6/1998), cổ phần
hố ln được Đảng và Nhà nước xác định là việc chuyển các DNNN thành
các Công ty cổ phần nhằm thực hiện các mục tiêu:
 Chuyển một phần sở hữu Nhà nước sang sở hữu hỗn hợp
 Huy động vốn của toàn xã hội
 Tạo điều kiện để người lao động trở thành người chủ thực sự trong
doanh nghiệp
 Thay đổi phương thức quản lý trong doanh nghiệp
Như vậy có thể thấy so với các nước đã và đang tiến hành CPH trên thế
giới, ở nước ta, chủ trương CPH DNNN lại xuất phát từ đường lối kinh tế và
đặc điểm kinh tế xã hội trong giai đoạn hiện nay: chúng ta đang bố trí lại cơ
cấu kinh tế và chuyển đổi cơ chế quản lý cho phù hợp với nền kinh tế hàng
hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản của Nhà
nước. Đó là đặc điểm lớn nhất chi phối, quyết định mục đích nội dung và
phương thức CPH DNNN. Vì vậy về thực chất CPH ở nước ta là nhằm sắp
xếp lại DNNN cho hợp lý và hiệu quả, còn việc chuyển đổi sở hữu của Nhà
nước thành sở hữu của các cổ đông trong công ty cổ phần chỉ là một trong
những phương tiện quan trọng để thực hiện mục đích trên.
2. Nội dung cổ phần hố:
Với mục tiêu như trên, tiến trình CPH đã dành được sự quan tâm đặc biệt
của Đảng, Chính phủ và các ban ngành, chính quyền địa phương. Trong suốt
gần 10 năm thực hiện, nhiều văn bản pháp qui quy định chi tiết nội dung cổ
phần hoá DNNN đã được ban hành nhằm đưa công tác CPH phù hợp với từng
giai đoạn. Đặc biệt Nghị định 44/CP(29/6/1998) của Chính phủ quy định chi
tiết nội dung CPH bao gồm: đối tượng cổ phần hố, hình thức cổ phần hố,
3


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam

xác định giá trị doanh nghiệp, đối tượng mua cổ phần và phân tích đánh giá
thực trạng doanh nghiệp.
a) Về đối tượng cổ phần hố:
Xuất phát từ thể chế chính trị, lịch sử, để phù hợp với hoàn cảnh và điều
kiện kinh tế nước ta, đối tượng thực hiện cổ phần hoá là những DNNN hội tụ
đủ 3 điều kiện : có quy mơ vừa và nhỏ ; khơng thuộc diện Nhà nước giữ 100%
vốn đầu tư ; có phương án kinh doanh hiệu quả hoặc tuy trước mắt có khó
khăn nhưng triền vọng tốt.
Trong 3 điều kiện này, điều kiện thứ 2 ( doanh nghiệp không thuộc diện
Nhà nước giữ 100% vốn đầu tư ) được coi là quan trọng nhất bởi những
DNNN giữ 100% vốn đầu tư là công cụ điều tiết vĩ mô của Nhà nước , là đòn
bẩy kinh tế, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển ổn định, theo đúng định
hướng XHCN.
b) Về lựa chọn hình thức tiến hành:
Theo quy định thì có 4 hình thức CPH , Ban cổ phần hố sẽ lựa chọn một
hình thức phù hợp với điều kiện cụ thể của doanh nghiệp và người lao động.
Các hình thức đó là: giữ nguyên giá trị thuộc vốn Nhà nước hiện có tại doanh
nghiệp, phát hành cổ phiếu thu hút thêm vốn để phát triển doanh nghiệp ; bán
một phần giá trị thuộc vốn Nhà nước hiện có tại doanh nghiệp ; tách một bộ
phận của doanh nghiệp để cổ phần hố ; bán tồn bộ giá trị hiện có thuộc
vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để chuyển thành công ty cổ phần.
c) Trên cơ sở đã lựa chọn hình thức CPH, khâu tiếp theo đó là xác
định giá trị doanh nghiệp:
Đây là một khâu quan trọng và thường chiếm nhiều thời gian, cơng sức
nhất trong q trình CPH. Có 2 nguyên tắc xác định giá trị doanh nghiệp được
đưa ra, đó là:
Giá trị thực tế là giá tồn bộ tài sản hiện có của doanh nghiệp tại thời
điểm cổ phần hoá mà người mua, người bán cổ phần đều chấp nhận được.
Người mua và người bán cổ phần sẽ thoả thuận theo ngun tắc tự nguyện,
đơi bên cùng có lợi. Tại các nước có nền kinh tế phát triển, thoả thuận này

diễn ra trên thị trường chứng khốn, cịn ở nước ta thoả thuận có thể diễn ra
thơng qua các cơng ty mơi giới, kiểm tốn( đã diễn ra trên thị trường chứng
khoán nhưng chưa phổ biến). Trên cơ sở xác định được giá trị thực tế của
doanh nghiệp, giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp sẽ là phần
còn lại của giá trị thực tế sau khi đã trừ đi các khoản nợ phải trả.
Cơ sở xác định giá trị thực tế của doanh nghiệp đó là số liệu trong sổ
sách kế toán của doanh nghiệp tại thời điểm CPH và giá trị thực tế của tài
sản tại doanh nghiệp được xác định trên cơ sở hiện trạng về phẩm chất, tính
năng kỹ thuật, nhu cầu sử dụng của người mua tài sản và giá thị trường tại
thời điểm CPH. Nguyên tắc này được đặt ra để đảm bảo tính khách quan
trong việc xác định giá trị doanh nghiệp.

4


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Thực tế việc CPH các doanh nghiệp cho thấy, các doanh nghiệp đăng ký
CPH thường có xu hướng định thấp giá trị doanh nghiệp, thơng qua việc khai
báo khơng chính xác như khai thấp giá trị TSCĐ của doanh nghiệp, khai
khơng đúng lượng vốn…từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến việc định giá trị doanh
nghiệp và gây thiệt hại cho Nhà nước. Ngược lại, hiện tượng cơ quan kiểm
toán định giá cao hơn giá trị thực của doanh nghiệp lại có thể làm thiệt hại
cho người mua cổ phần.
d) Về việc xác định đối tượng mua cổ phần và cơ cấu phân chia cổ phần:

Các đối tượng được phép mua cổ phần đó là: các tổ chức kinh tế, tổ chức
xã hội, cơng dân Việt Nam, người nước ngồi định cư ở Việt Nam trong đó
CBCNV tại các DNNN là đối tượng được ưu tiên mua cổ phần.
Về số lượng cổ phần được mua có quy định như sau:
 Loại doanh nghiệp mà Nhà nước giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc

biệt: Một pháp nhân được mua không quá 10%, một cá nhân được mua không
quá 5% tổng số cổ phần của doanh nghiệp.
 Loại doanh nghiệp mà Nhà nước không nắm cổ phần chi phối, cổ
phần đặc biệt: Một pháp nhân được mua không quá 20%, một cá nhân được
mua không quá 10% tổng số cổ phần của doanh nghiệp.
 Loại DNNN không tham gia cổ phần: không hạn chế số lượng cổ
phần lần đầu mỗi pháp nhân và cá nhân được mua nhưng phải đảm bảo số cổ
đông tối thiểu theo đúng quy định của Luật Doanh nghiệp.
Trên đây là mức quy định cụ thể về đối tượng mua cũng như mức mua
cổ phần, tuy nhiên nghị định 44/CP đã có sự điều chỉnh nhằm khuyến khích
việc mua cổ phần. Cụ thể là mọi người mua cổ phần sẽ được vay một cổ
phiếu khi mua một cổ phiếu bằng tiền mặt. Với người lao động, họ sẽ được
Nhà nước bán cổ phần với mức giá thấp hơn 30% so với giá bán cho các đối
tượng khác, mỗi năm làm việc tại doanh nghiệp được mua tối đa 10 cổ phần.
Đối với người lao động nghèo trong doanh nghiệp cổ phần hố, ngồi việc
được mua cổ phần ưu đãi họ cịn được hỗn trả tiền mua cổ phần trong 3 năm
đầu mà vẫn được hưởng cổ tức, số tiền này sẽ trả dần trong 10 năm không
phải trả lãi.
II/ Đánh giá hiệu quả hoạt động của hệ thống DNNN và sự cần thiết phải
tiến hành CPH ở Việt Nam:
1. Tình hình hoạt động của các DNNN tại Việt Nam hiện nay:
Trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị
trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay, khu vực Kinh tế Nhà nước
phải giữ vai trò chủ đạo nhằm chi phối nền kinh tế quốc dân cũng như giúp đỡ
các thành phần kinh tế khác. Song trên thực tế, hiệu quả hoạt động của khu
vực Kinh tế Nhà nước nói chung và hệ thống DNNN nói riêng cịn tồn tại rất
nhiều yếu kém.
Trên địa bàn cả nước hiện nay, chúng ta có khoảng 5800 DNNN nắm giữ
88% tổng số vốn của các doanh nghiệp trong nền kinh tế nhưng hiệu quả kinh
5

Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
doanh rất thấp. Chỉ có trên 40% DNNN là hoạt động có hiệu quả, trong đó
thực sự làm ăn có lãi và lâu dài chỉ chiếm dưới 30%. Trên thực tế, DNNN nộp
ngân sách chiếm 80-85% tổng doanh thu, nhưng nếu trừ khấu hao cơ bản và
thuế gián thu thì DNNN chỉ đóng góp được trên 30% ngân sách Nhà nước.
Đặc biệt nếu tính đủ chi phí và TSCĐ, đất tính theo giá thị trường thì các
DNNN hồn tồn khơng tạo ra được tích luỹ.
Đánh giá thực lực các DNNN trên 3 mặt: vốn- cơng nghệ-trình độ quản
lý, có thể thấy:
Vốn: Các doanh nghiệp ln trong trạng thái đói vốn. Tình trạng doanh
nghiệp phải ngừng hoạt động do thiếu vốn kinh doanh đã xuất hiện. Tình
trạng doanh nghiệp khơng có vốn và không đủ khả năng huy động vốn để đổi
mới công nghệ được coi là phổ biến. Trong khi đó, hiệu quả sử dụng vốn thấp
kém, thất thốt vốn của Nhà nước ngày càng trầm trọng. Năm 1998 chỉ tính
riêng số nợ khó địi và lỗ luỹ kế của các DNNN đã lên đến 5.005 tỷ đồng .
Theo Tổng cục Quản lý vốn và tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp , trong số
gần 5800 DNNN, chỉ 40,4% được đánh giá là hoạt động có hiệu quả (bảo tồn
được vốn, trả được nợ, nộp đủ thuế, trả lương cho người lao động và có lãi) ;
44% số doanh nghiệp hoạt động chưa có hiệu quả, khó khăn tạm thời ; cịn
15,6% số doanh nghiệp hoạt động khơng hiệu quả. Tổng cộng, có tới trên
59,6% DNNN hoạt động kém hiệu quả.
Công nghệ: Công nghệ của các DNNN lạc hậu so với trình độ chung của
khu vực và của thế giới (thường từ 2-3 thế hệ, cá biệt có cơng nghệ lạc hậu tới
5-6 thế hệ), 76% máy móc thiết bị thuộc thế hệ những năm 50-60 và chủ yếu
do Liên Xô cũ và các nước Đông Âu cung cấp. Hiện nay có đến 54,3%
DNNN trung ương và 74% DNNN địa phương cịn sản xuất ở trình độ thủ
cơng, hiệu quả sử dụng trang thiết bị bình qn dưới 50% cơng suất. Đó chính
là ngun nhân làm cho khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị

trường nội địa cũng như quốc tế hết sức thấp kém. Điều này thực sự là một
nguy cơ đối với các doanh nghiệp Nhà nước và với nền kinh tế trong quá trình
hội nhập vào đời sống kinh tế khu vực và thế giới.
Trình độ, năng lực và bản lĩnh quản lý còn thấp so với yêu cầu. Ta thấy
rằng, ở các doanh nghiệp Nhà nước, quyền sở hữu không gắn với quyền quản
lý vốn và tài sản. Mặt khác, do những nguyên nhân lịch sử, do ảnh hưởng của
cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp, các doanh nghiệp Nhà nước
có số lượng lao động lớn, cơ cấu lao động bất hợp lý, đội ngũ cán bộ quản lý
kinh tế vừa thừa, vừa thiếu, vừa yếu. Bên cạnh trách nhiệm về kinh tế, mối
doanh nghiệp còn phải đảm trách nhiều chức năng xã hội nữa.
Từ tình hình trên, có thể thấy khu vực kinh tế Nhà nước không phải là
điểm sáng như chúng ta mong đợi, đặc biệt nó vẫn chưa thực sự thể hiện tốt
vai trò chủ đạo vủa mình. Do đó vấn đề đặt ra hiện nay là cần phải có một loạt
những giải pháp tiến hành đồng bộ. Trong đó, CPH DNNN là một trong
những biện pháp được Đảng và Nhà nước đặt lên vị trí then chốt, hàng đầu.
2. Sự cần thiết phải tiến hành CPH doanh nghiệp Nhà nước :
6


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Xuất phát từ thực tế nêu trên, thực hiện CPH là một nhiệm vụ rất cần
thiết và quan trọng trong quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam, CPH sẽ giải
quyết được các vấn đề sau:
 Thứ nhất: Thực hiện CPH là để giải quyết mâu thuẫn giữa quan hệ sản xuất
và lực lượng sản xuất. CPH góp phần thực hiện chủ trương đa dạng hố các
hình thức sở hữu. Trước đây chúng ta xây dựng một cách cứng nhắc chế độ
công hữu, thể hiện ở một số lượng quá lớn các DNNN mà không nhận thấy
quan hệ sản xuất này không phù hợp với lực lượng sản xuất cịn nhiều yếu
kém, lạc hậu. Vì vậy CPH sẽ giải quyết được mâu thuẫn này, giúp lực lượng
sản xuất phát triển.

 Thứ hai: Thực hiện CPH nhằm xã hội hoá lực lượng sản xuất, thu hút
thêm nguồn lực sản xuất. Khi thực hiện CPH , người lao động sẽ gắn bó , có
trách nhiệm với cơng việc hơn, họ trở thành người chủ thực sự của doanh
nghiệp. Ngoài ra, phương thức quản lý được thay đổi, doanh nghiệp sẽ trở nên
năng động, tự chủ hơn trong sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả sản xuất.
 Thứ ba: Bên cạnh đó, CPH là một yếu tố thúc đẩy sự hình thành và
phát triển thị trường chứng khoán, đưa nền kinh tế hội nhập với kinh tế khu
vực và trên thế giới.
 Thứ tư: Thực hiện CPH là một trong những giải pháp quan trọng
nhằm huy động các nguồn lực trong và ngoài nước vào phát triển kinh tế. Với
việc huy động được các nguồn lực, các công ty cổ phần có điều kiện mở rộng
sản xuất kinh doanh, đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao được khả năng cạnh
tranh trên thị trường, tạo cơ sở để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
 Thứ năm: Cổ phần hoá tác động tích cực đến đổi mới quản lý ở cả
tầm vĩ mô và vi mô. Chuyển từ DNNN sang công ty cổ phần không những chỉ
là sự thay đổi về sở hữu, mà còn là sự thay đổi căn bản trong công tác quản lý
ở cả phạm vi doanh nghiệp và ở cả phạm vi nền kinh tế quốc dân.
 Thứ sáu: Cổ phần hoá là một giải pháp quan trọng để cơ cấu lại nền
kinh tế trong quá trình đổi mới.
Như vậy, đứng trước thực trạng hoạt động yếu kém của hệ thống DNNN,
CPH với những ưu điểm và mục tiêu của mình đã chứng tỏ đó là một chủ
trương đúng đắn, phù hợp với quá trình đổi mới, phù hợp với giai đoạn quá độ
đi lên CHXH ở nước ta.

7


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Phần B: Thực trạng cổ phần hoá - Những kết quả ban đầu và
những khó khăn cần tháo gỡ:

I/ Tiến trình thực hiện cổ phần hố trong những năm vừa qua:
1. Giai đoạn thí điểm (1992 - 1996):
Ngày 8/6/1992 Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ( nay là Thủ tướng Chính
phủ) đã ban hành Quyết định số 202/CT về thí điểm chuyển một số doanh
nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần. Sau đó, ngày 4/3/1993 Thủ tướng
Chính phủ ban hành tiếp Chỉ thị số 84/TTg về việc xúc tiến thực hiện thí điểm
CPH doanh nghiệp Nhà nước và các giải pháp đa dạng hố hình thức sở hữu
đối với doanh nghiệp Nhà nước .
Quyết định số 202/CT đã chọn 7 doanh nghiệp Nhà nước làm thí điểm,
đồng thời giao nhiệm vụ cho mỗi Bộ, Uỷ ban nhân dân tỉnh, Thành phố trực
thuộc TW chọn từ 1 đến 2 doanh nghiệp để tổ chức thí điểm chuyển thành
cơng ty cổ phần.
Sau 4 năm triển khai thực hiện Quyết định số 202/CT và Chỉ thị số
84/TTg (1992-1996) cả nước chỉ CPH được 5 doanh nghiệp bao gồm: 3 DN
trung ương và 2 DN địa phương. Đó là các doanh nghiệp :
 Công ty Đại lý Liên hiệp vận chuyển thuộc Bộ GTVT - ngày thực
hiện CPH : 1/7/1993.
 Công ty Cơ điện lạnh thuộc UBND Tp Hồ Chí Minh - ngày thực hiện
CPH : 1/10/1993.
 Xí nghiệp Giày Hiệp An thuộc Bộ Cơng nghiệp - ngày thực hiện
CPH: 1/10/1994
 Xí nghiệp Chế biến hàng xuất khẩu thuộc UBND tỉnh Long An ngày thực hiện CPH : 1/7/1995.
 Xí nghiệp Chế biến thức ăn gia súc thuộc Bộ Nông nghiệp & phát
triển nông thôn - ngày thực hiện CPH : 1/7/1995.
2. Giai đoạn mở rộng (5/1996 - 6/1998):
Trên cơ sở đánh giá kết quả triển khai thí điểm cổ phần hố, ngày
7/5/1996 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 28/CP về chuyển một số doanh
nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần. Nghị định này đã xác định rõ mục
tiêu, đối tượng thực hiện cổ phần hoá, quy định cụ thể nguyên tắc xác định giá
trị doanh nghiệp, chế độ ưu đãi đối với doanh nghiệp và người lao động trong

doanh nghiệp chuyển thành cơng ty cổ phần…Nhờ đó tốc độ CPH đã tăng lên
rõ rệt.
Kể từ khi Nghị định 28/CP được ban hành đến hết tháng 5/1998 đã có
25 doanh nghiệp Nhà nước chuyển thành công ty cổ phần. Như vậy tính gộp
từ năm 1992 đến tháng 5/1998 cả nước đã có 30 doanh nghiệp đã hồn thành
cổ phần hố với số vốn điều lệ ban đầu là: 281 tỷ đồng ( bình qn 9,6 tỷ
đồng/cơng ty) và gần 6000 lao động. Không chỉ tăng lên về số lượng, diện
CPH cũng đã mở rộng hơn, đã có 3 Bộ và 9 Tỉnh, Thành phố có doanh nghiệp
CPH. Trong số các doanh nghiệp đã CPH , có 12 doanh nghiệp đã hoạt động
từ một năm trở lên theo Luật công ty. Những doanh nghiệp trước khi cổ phần
8


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
hố gặp khó khăn, như xí nghiệp Mộc Hà nội, xí nghiệp Đóng tàu thuyền
Bình Định, xí nghiệp Giày Hiệp An…, mặc dù không được Nhà nước hỗ trợ
vốn, nhưng đã cố gắng khắc phục khó khăn và phát triển sản xuất-kinh doanh
liên tục hàng năm.
Để hỗ trợ cho công tác CPH , trong thời gian này, các cấp các ngành đã
triển khai việc củng cố tổ chức, bổ sung thành viên vào Ban chỉ đạo CPH ở
địa phương và thành lập các ban chỉ đạo CPH Chính phủ, trung ương Đảng,
Tổng liên đoàn lao động Việt Nam.
3. Giai đoạn thực hiện theo Nghị định 44/CP đến nay:
Trong giai đoạn này, nhờ những chuyển biến thuận lợi về cơ sở pháp lý
mà nổi bật là sự ra đời của Nghị định 44/CP ngày 29/6/1998 và việc thành lập
Ban đổi mới quản lý doanh nghiệp TW, con số các doanh nghiệp CPH đã tăng
nhanh so với các thời kỳ trước.
Sau hơn 2 năm thực hiện CPH doanh nghiệp Nhà nước theo Nghị định
số 44/CP, từ tháng 6/1998 đến hết tháng 8/2000 cả nước đã cổ phần hoá 430
doanh nghiệp đưa tổng số doanh nghiệp Nhà nước đã thực hiện cổ phần hoá

lên 460 doanh nghiệp.
Trong số những doanh nghiệp đã CPH , những doanh nghiệp thuộc lĩnh
vực Công nghiệp và Xây dựng chiếm khoảng 44,2%; Dịch vụ thương mại
chiếm 39,2%; Giao thông vận tải chiếm 9,5%; Nông nghiệp chiếm 4,1% và
thuỷ sản chiếm 2%. Hầu hết các doanh nghiệp đã CPH đều tương đối nhỏ,
những cơng ty có tổng số vốn lớn hơn 10 tỷ đồng chiếm khoảng 12%, trong
khi các doanh nghiệp có vốn nhỏ hơn 5 tỷ đồng chiếm đến hơn 50%. Vốn
trung bình của các doanh nghiệp đã CPH chỉ vào khoảng 3,1 tỷ đồng. Đa số
các doanh nghiệp thực hiện CPH theo hình thức thứ 2 nghĩa là bán một phần
giá trị vốn của Nhà nước nắm giữ trong doanh nghiệp.
Tính tới thời điểm 31/12/1999, trong số các địa phương thực hiện CPH ,
Hà Nội là thành phố có số doanh nghiệp cổ phần hố nhiều nhất, gồm 70
doanh nghiệp trong tổng số 210 doanh nghiệp thuộc các tỉnh, thành phố thực
hiện cổ phần hoá, tiếp theo là TP Hồ Chí Minh, Hải Phịng, Nam Định và
Thanh Hố.
Các doanh nghiệp sau khi chuyển thành cơng ty cổ phần đều hoạt động
có hiệu quả cao hơn về nhiều mặt, kể cả những doanh nghiệp mới CPH. Một
số doanh nghiệp trước CPH gặp nhiều khó khăn thì sau CPH các doanh
nghiệp này đã có những tiến bộ rõ rệt, bảo đảm việc làm, tăng thu nhập cho
người lao động.
Như vậy, trên thực tế, Nghị định 44/CP được ban hành đã tạo ra một
hành lang pháp lý khá thơng thống, khuyến khích cả doanh nghiệp và người
lao động tham gia cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước .
Tuy nhiên, tiến trình cổ phần hố trong thời gian qua cịn chậm so với
yêu cầu sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước. Sáu tháng cuối năm 1998, kế
hoạch đặt ra là CPH 150 doanh nghiệp, thực hiện chỉ là 100 doanh nghiệp

9

Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
được CPH (đạt 66,6%). Năm 1999, kế hoạch đặt ra là CPH 450 doanh
nghiệp, nhưng chỉ thực hiện được 250 doanh nghiệp (đạt 55,5%).
Để thực hiện nhanh và có hiệu quả cơng tác cổ phần hố doanh nghiệp
Nhà nước , phải giải quyết nhiều vấn đề, từ nhận thức tư tuởng, cơ chế chính
sách đến tổ chức thực hiện, từ doanh nghiệp đến các cơ quan quản lý Nhà
nước.
II/ Những kết quả ban đầu mà cổ phần hoá DNNN đem lại:
1. Hiệu quả của cổ phần hoá:
a) Đối với doanh nghiệp:
Nhìn chung, doanh nghiệp là đối tượng được lợi nhiều nhất từ chính sách
cổ phần hố. Hầu hết các doanh nghiệp khi chuyển sang công ty cổ phần đều
hoạt động có hiệu quả hơn trước xét tổng thể trên các mặt doanh thu, lợi
nhuận, nộp ngân sách, tích luỹ vốn…Nhiều doanh nghiệp đã thốt ra khỏi tình
trạng nợ nần, phá sản, khắc phục được những hạn chế do cơ chế quản lý cũ
như nạn tham nhũng, lãng phí trong sản xuất, sự thiếu trách nhiệm trong lao
động, quản lý trì trệ, yếu kém…
Kết quả hoạt động của 15 doanh nghiệp đã được CPH trước năm 1998 là
rất khả quan. Những lợi ích mà CPH mang lại cho doanh nghiệp được thể
hiện rất rõ qua những con số sau:
Báo cáo hoạt động năm 1999 của 20 doanh nghiệp đã CPH có thời gian
hoạt động trên 1 năm cũng cho thấy những số liệu rất khả quan, cụ thể như
sau:
Doanh thu tăng bình qn gần 2 lần: Điển hình cơng ty cổ phần Cơ điện
lạnh năm 1999 đạt 178 tỷ đồng, gấp gần 4 lần so với trước khi CPH ; công ty
cổ phần bông Bạch Tuyết năm 1999 đạt 86 tỷ đồng, gấp 1,5 lần so với trước
khi CPH...
Lợi nhuận tăng bình quân hơn 2 lần, cổ tức bình quân đạt 1-2%/tháng.
Vốn tăng gần 2,5 lần (bao gồm cả tích luỹ từ lợi nhuận và thu hút thêm
vốn đầu tư từ bên ngồi) : Nổi bật là cơng ty cổ phần chế biến hàng xuất khẩu

Long An vốn tăng 5 lần; cơng ty cổ phần Việt Phong vốn tăng 2,4 lần…
Ngồi những lợi ích kinh tế kể trên, khi CPH DNNN cịn có thêm những
lợi ích khác góp phần tích cực vào việc năng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh:
 Thứ nhất: Năng lực sx-kd của doanh nghiệp tăng lên nhờ được bổ
sung nguồn vốn lưu động và đầu tư đổi mới công nghệ. Về nguyên tắc, tất cả
số tiền bán cổ phiếu, sau khi trừ đi các chi phí sẽ được điều chuyển để bổ
sung vốn, mở rộng sản xuất kinh doanh.
 Thứ hai: Doanh nghiệp có quyền chủ động trong sản xuất kinh doanh.
Sự chuyển đổi này đã hạn chế thấp nhất những can thiệp thô bạo, phi kinh tế
của các cơ quan công quyền, hạn chế các chỉ đạo vốn có của một DNNN.
 Thứ ba: Doanh nghiệp đã có được một cách quản lý mới mang tính
dân chủ. Với việc CPH , doanh nghiệp đã chuyển từ DNNN sang cơng ty cổ
phần, cũng có nghĩa là xác định vai trò chủ nhân tập thể. Hội đồng quản trị sẽ
10


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
thực sự làm chủ công ty với động lực lợi nhuận, vì lợi ích của các cổ đơng
(trong đó có chính mình), thay mặt các cổ đơng và được các cổ đông bầu lên
chứ không phải ai khác.
b) Đối với Nhà nước:
Lợi ích đầu tiên mà Nhà nước thu được từ chính sách CPH là phần thuế
thu được từ các cơng ty cổ phần tăng hơn so với khi cịn là DNNN, tất cả các
CTCP đều đóng thuế đầy đủ, năm sau cao hơn năm trước từ 30-35%, nộp
ngân sách tăng bình quân 2 lần so với trước khi CPH : cụ thể như CTCP cơ
điện lạnh tăng gần 3 lần, CTCP sơn Bạch Tuyết tăng 2,7 lần…
Theo số liệu của 17 công ty cổ phần, Nhà nước đã thu được 377.244
triệu đồng từ các nguồn sau:
Tiền thu về bán cổ phần: 30.207 triệu đồng

Phần lợi tức của Nhà nước tại các CTCP: 6.905 triệu đồng
Lãi tiền vay mua chịu cổ phần của CBCNV: 522 triệu đồng
Về huy động vốn: Tại thời điểm CPH trước 31/12/1999, 370 doanh
nghiệp CPH có giá trị phần vốn Nhà nước là 1.349 tỷ đồng, qua thực hiện
CPH đã thu hút thêm 1.432 tỷ đồng, đồng thời Nhà nước cũng đã thu lại được
714 tỷ đồng để đầu tư vào các DNNN và giải quyết một số chính sách cho
người lao động trong DNNN thực hiện CPH.
Phần vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp CPH khi xác định lại, nhìn
chung đều tăng từ 10-50% so với giá trị ghi trên sổ sách. Như vậy, khi CPH
vốn Nhà nước khơng bị mất đi, được bảo tồn mà cịn tăng thêm.
Ngồi những lợi ích trên, từ kết quả cổ phần hố, hàng năm Nhà nước
khơng cịn tốn một khoản ngân sách lớn để bù đắp cho các DNNN thua lỗ,
cán cân thu chi của Nhà nước được cân bằng hơn. Hệ thống các cơ quan quản
lý Nhà nước được hoàn chỉnh và gắn với mục tiêu của nền kinh tế. Chính cơ
chế tạo chun mơn hố dẫn đến sự thay đổi về trình độ quản lý đạt mức cao.
Nhà nước có điều kiện quản lý nền kinh tế thơng qua các chính sách vĩ mơ.
Cổ phần hố đã đặt cơ sở cho thị trường vốn ra đời bằng việc ra mắt Uỷ
ban chứng khoán quốc gia và Trung tâm giao dịch chứng khoán vừa qua, làm
cơ sở để Nhà nước kiểm soát lạm phát. Lượng tiền lưu thông trong xã hội
trong tương lai gần sẽ chuyển một phần vào thị trương vốn, thực hiện tái đầu
tư trên diện rộng hoặc tập trung vốn giải quyết các công trình trọng điểm của
Nhà nước.
c) Đối với người lao động:
Có thể nói, nhờ CPH mà người lao động đã trở thành người chủ thực sự
của doanh nghiệp xét theo cổ phần mà họ sở hữu. Qua CPH các DNNN, tất cả
ngưòi lao động trong doanh nghiệp bằng các nguồn vốn tự có, quỹ phúc lợi
của doanh nghiệp được phân bổ và cả vốn riêng của cá nhân, đều có thể tham
gia mua cổ phần tại cơng ty, xí nghiệp được cổ phần hố.
Với việc góp vốn này, người lao động , từ công nhân trực tiếp sản xuất
đến vị giám đốc, đều có thể trở thành người chủ thực sự đối với doanh nghiệp,

được tham gia trực tiếp hay gián tiếp vào việc lập phương hướng kế hoạch,
11


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp với quyết tâm và ý chí chung là gặt
hái được hiệu quả cao nhất, tốt nhất.
Trong thực tế, các doanh nghiệp Nhà nước được CPH bảo đảm việc làm
và thu nhập của người lao động ổn định và có chiều hướng tăng lên. Do mở
rộng sản xuất, số lao động ở các DN này tăng bình quân 12%. Thu nhập của
người lao động làm việc tai các cơng ty cổ phần tăng bình quân hằng năm gần
20% (chưa kể thu nhập từ cổ tức). Điển hình trong năm 1999, người lao động
tại cơng ty cổ phần đại lý liên hiệp vận chuyển có thu nhập 4 triệu
đồng/người/tháng bằng gần 3 lần so với trước khi CPH; công ty cổ phần Ong
mật TP.HCM đạt 1,3 triệu đồng/người/tháng bằng 2,6 lần so với trước khi
CPH…
Việc đầu tư vào các cơng ty cổ phần, nói chung người lao động đã thu
được lợi tức cao hơn gửi tiết kiệm và vốn của họ trong công ty tăng gấp 1,5-2
lần so với lúc mới mua cổ phiếu. Do lãi cao đã bổ sung thêm vào vốn, đến nay
giá trị cổ phần người lao động sở hữu bình quân tăng gấp 2-3 lần, đặc biệt có
những cơng ty tăng tới 4-5 lần như CTCP Cơ điện lạnh và CTCP Đại lý liên
hiệp vận chuyển.
Là chủ nhân thực sự trong CTCP, ngưịi lao động đã nâng cao tính chủ
động, ý thức kỷ luật, tinh thần tự giác, tiết kiệm trong lao động sản xuất, góp
phần làm hiệu quả hoạt động của DN ngày một nâng cao, mang lại lợi ích
thiết thực cho bản thân mình, cơng ty, Nhà nước và xã hội.
2. Đánh giá nguyên nhân:
Với những kết quả nêu trên, chúng ta có cơ sở để khẳng định chính sách
CPH một bộ phận DNNN là phù hợp và đúng đắn trong giai đoạn hiện nay.
Cổ phần hoá đã thực sự đem lại nhiều lợi ích cụ thể khơng chỉ cho doanh

nghiệp mà còn cho cả Nhà nước và bản thân người lao động. Những thành
cơng đó có thể xuất phát từ những nguyên nhân sau.
a) Đảng và Nhà nước đã nhận thức được vai trò và sự cần thiết phải
tiến hành cổ phần hoá một bộ phận DNNN:
Để khắc phục tình trạng khủng hoảng của nền kinh tế nước ta giai đoạn
1980-1990, Đảng và Chính phủ đã có chủ trương đổi mới kinh tế nhằm đưa
nền kinh tế thoát ra khỏi tình trạng trì trệ, nghèo nàn, lạc hậu. Một trong
những giải pháp được Đảng và Nhà nước lựa chọn là CPH một bộ phận
DNNN nhằm sắp xếp lại các DNNN, nâng cao vị thế chủ đạo của khu vực
kinh tế Nhà nước. Đảng ta đã mạnh dạn tiến hành thí điểm và sau gần 10 năm
thực hiện đã thu được những kết quả rất khả quan.
b) Đảng và Nhà nước đã bước đầu quan tâm, chỉ đạo tiến trình CPH:
Đảng và Nhà nước ta đã dành rất nhiều quan tâm cho cơng tác cổ phần
hố, thể hiện qua việc theo dõi sát sao tiến trình thực hiện, khơng ngừng đúc
kết kinh nghiệm và khắc phục hạn chế, ban hành kịp thời nhiều văn bản pháp
quy hướng dẫn, tạo điều kiện cho công tác CPH, gần đây nhất là nghị định
44/CP
(29/6/1998),
các
Quyết
định
145/TTg(28/6/1999),
177/TTg(30/8/1999). Nội dung của Nghị định 44/CP là một bước tiến lớn so
12


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
với các văn bản trước đây, thể hiện một cách nhìn mới của Đảng và Nhà nước
ta về vấn đề CPH. Nghị định 44 ra đời đã tạo một bước phát triển mới trong
tiến trình thực hiện CPH , hồn thiện và đẩy nhanh tốc độ CPH …làm cho

CPH đạt hiệu quả cao hơn.
c) Nội dung CPH là đúng đắn, mục tiêu CPH đặt ra là cụ thể, mang tính
khả thi; lợi ích mà CPH mang lại là cụ thể, khách quan và gắn với
bản thân doanh nghiệp và người lao động.
Có thể nói, CPH đã như một luồng gió mới thổi sinh khí vào khu vực
Kinh tế Nhà nước , mang lại sức sống cho khu vực kinh tế này, từ đó mang lại
hiẹu quả cho Nhà nước, doanh nghiệp và người lao động.
Cổ phần hóa thực sự tạo động lực cho đầu tư phát triển kinh tế. Thông
qua CPH thu hút được một lượng lớn nguồn vốn trong dân cư, tạo tiền đề mở
cửa cho thị trường vốn trong nước, nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển sản
xuất.
d) CPH đã thực sự nâng cao quyền làm chủ của người lao động trong
doanh nghiệp, gắn lợi ích của người lao động với lợi ích của doanh
nghiệp, từ đó thúc đẩy họ hăng say sản xuất, trách nhiệm với cơng
việc, góp phần nâng cao hiệu quả sx-kd.
e) Các nhà lãnh đạo DNNN và các CBCNV đã nhận thức được được lợi
ích và sự cần thiết cổ phần hố.
III/ Những khó khăn cần được tháo gỡ:
1. Những hạn chế của cơng tác cổ phần hố:
a) Về vấn đề tốc độ cổ phần hoá:
Kể từ thời điểm doanh nghiệp đầu tiên tiến hành CPH (7/1993), tiến độ
CPH không năm nào đạt chỉ tiêu kế hoạch ( năm 1993: 2 doanh nghiệp ;
1994:1 ; 1995: 2 ; 1996: 5 ; 1997: 5) , năm 1998, chỉ tiêu là 150 doanh nghiệp
được CPH thì chỉ có 100 doanh nghiệp , năm 1999 số doanh nghiệp được
CPH là 250 so với kế hoạch là 450. Như vậy, nếu hồn thành đúng theo kế
hoạch thì nay ta đã có khoảng hơn 600 doanh nghiệp được CPH. Trên thực tế,
đến 8/2000 ta mới CPH được 460 doanh nghiệp. Tốc độ CPH như vậy đã
không đáp ứng được yêu cầu sắp sếp lại doanh nghiệp Nhà nước.
b) Khn khổ pháp lý cho cổ phần hóa cịn q nhiều bất cập:
Các quy định về chế độ với doanh nghiệp sau CPH vẫn chưa rõ ràng.

Các quy định được sửa đổi và bổ sung thường thì càng về sau càng có lợi,
càng có nhiều ưu đãi. Chính vì vậy, về mặt tâm lý, các doanh nghiệp không
muốn triển khai nhanh mà chờ đợi để được hưởng ưu đãi nhiều hơn.
Các văn bản quy định về CPH đã được ban hành cũng có nhiều vấn đề
cần xem xét lại. Quy định về bán cổ phần ưu đãi cho người lao động cũng
khơng được cụ thể hóa, linh hoạt. Có nơi người lao động khơng có tiền mua
cổ phần ưu đãi; lại có nơi do vốn Nhà nước ít, số lượng cổ phần bán ra hạn
chế, không đủ cho nhu cầu.
13


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Cho đến nay, q trình CPH cịn chưa có một phương hướng chiến lược
rõ ràng. Từ trước đến nay, CPH được chủ yếu tiến hành trên cơ sở tự nguyện
mà khơng có quy định phải ưu tiên CPH đối với loại hình doanh nghiệp hay
thành phần kinh tế nào. Trên thực tế, Chính phủ dường như đi theo con đường
CPH các doanh nghiệp nhỏ trước, các doanh nghiệp lớn sau. Do đó, tỷ lệ các
doanh nghiệp lớn chỉ chiếm một phần nhỏ trong số các doanh nghiệp đã được
CPH .
Bên cạnh đó, nhiều địa phương khơng thực sự quan tâm đến vấn đề CPH
và coi đó là nhiệm vụ của các cấp ban nghành cao hơn. Sự phân quyền, hướng
dẫn và phối hợp giữa địa phương và TW chưa thực sự thơng suốt cũng là
những nhân tố góp phần kéo dài quá trình CPH.
c) Về vấn đề tư tưởng:
Nhiều doanh nghiệp (gồm cả lãnh đạo và người lao động) cũng như
nhiều cấp quản lý vẫn ngại CPH do sợ mất đi nhiều quyền lợi. Có người lại
nhận thức sai về CPH cho rằng việc việc chuyển đổi hình thức sở hữu sẽ dẫn
đến mất chế độ, chệch hướng XHCN…Có tình trạng phân biệt đối xử giữa
các DNNN và các DN đã CPH nhất là tại các tổ chức tín dụng ngân hàng.
Việc tìm đối tác liên doanh, liên kết ở các cơng ty cổ phần cũng gặp khó khăn.

Doanh nghiệp Nhà nước vẫn được ưu đãi nhiều hơn. làm ăn thua lỗ vẫn được
vay không phải trả lãi, bù lỗ từ ngân sách Nhà nước và một số ưu đãi khác.
Tất cả đều tác động lớn tới tâm lý của các doanh nghiệp chuẩn bị bước vào
CPH.
Mặt khác, nhiều giám đốc của các doanh nghiệp Nhà nước sợ rằng CPH
sẽ làm mất đi quyền lực vốn có bấy lâu nay. Tư tưởng bao cấp đã ăn sâu vào
suy nghĩ của nhiều doanh nghiệp nên cố tình trì hỗn CPH, lảng tránh nhiệm
vụ mới.
d) Về công tác chỉ đạo cổ phần hoá:
Trong một thời gian dài, việc chỉ đạo, tổ chức điều hành CPH được tiến
hành một cách rời rạc bị động. Ban đổi mới DNNN không chủ động giao chỉ
tiêu và chỉ đạo sát sao việc thực hiện mà ngồi đợi các doanh nghiệp tự động
đăng ký. Bản thân Ban đổi mới DNNN chưa hoạt động chuyên trách, đội ngũ
quá mỏng, chưa đủ trình độ và kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề phức tạp,
lại chưa có đủ thẩm quyền chức năng để tổ chức hoạt động phối hợp làm cho
các bước thủ tục thường dây dưa kéo dài…
e) Về vấn đề kỹ thuật trong việc xác định giá trị doanh nghiệp:
Nhiều chuyên gia cho rằng CPH ở Việt Nam là một quá trình rối rắm,
phức tạp và tốn thời gian, làm hao tổn các nguồn lực tài chính và làm giảm sút
sự kiên nhẫn của các doanh nghiệp. Hiện nay, Việt Nam chưa có một phương
pháp đánh giá tài sản doanh nghiệp thống nhất theo đúng chuẩn mực quốc tế.
Sự phức tạp này còn gia tăng bởi những yếu tố đi kèm như: việc xử lý nợ khó
địi, thẩm định giá trị nhà xưởng máy móc thiết bị và quyền sử dụng đất. Do
đó việc định giá tài sản doanh nghiệp thường là khâu kéo dài nhất (khoảng
trên 3 tháng).
14


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Hiện nay, việc thiếu một phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp theo

tiêu chuẩn quốc tế sẽ làm cho chúng ta khó khăn rất nhiều trong việc huy
động vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài, một yếu tố khơng thể xem nhẹ trong
xu hướng hội nhập và tồn cầu hoá hiện nay.
f) Một số vướng mắc đối với doanh nghiệp tiến hành cổ phần hoá:
Đối với các doanh nghiệp hiện nay, tình trạng chung là chưa có đủ giấy
tờ pháp lý về quyền sở hữu TSCĐ như nhà xưởng, máy móc thiết bị…Việc
này có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc thưỡng xuyên thay đổi của các
luật, văn bản dưới luật, hoặc đơn giản là do hầu hết các DNNN đều qua nhiều
đời giám đốc nên không đủ biên bản bàn giao…Ngồi ra cịn có tình trạng
nhiều doanh nghiệp đi thuê nhà xưởng, kho bãi của đơn vị khác, sau đó xây
các cơng trình kiến trúc lên hoặc cải tạo sửa chữa với số tiền khơng nhỏ gây
khó khăn cho q trình CPH .
Ngồi ra, do một số doanh nghiệp chưa nhận thức rõ tầm quan trọng và
mục tiêu của CPH, thiếu sự chặt chẽ trong phối hợp hoạt động của cấp uỷ,
cơng đồn, ban giám đốc và CBCNV của doanh nghiệp. Do đó việc xây dựng
phương án CPH chậm, dẫn đến việc triển khai thực hiện cũng bị chậm theo.
Mặt khác, mặc dù được sự hướng dẵn qua nhiều văn bản của Chính phủ
nhưng phần lớn các doanh nghiệp chưa hình dung được quy trình CPH, các
thủ tục còn quá mới mẻ đối với họ. Hơn thế nữa, một số cấp chức năng có
thẩm quyền, lại vơ tình hay hữu ý, vẫn muốn thể hiện quyền lực của mình,
nên các doanh nghiệp đang chuẩn bị tiến hành CPH rất ngần ngại cho hành
trình CPH của doanh nghiệp mình.
g) Về chính sách đối với người lao động tại các doanh nghiệp CPH:
Hiện nay, các DNNN trong quá trình CPH cịn có tình trạng hạn chế tiêu
chuẩn và mức cho hưởng cổ tức trên số cổ phần thuộc sở hữu Nhà nước đối
với người lao động vì chỉ những người có thâm niên từ 3 năm trở lên mới
được hưởng nhưng mức hưởng cũng không đáng kể (chỉ chiếm từ 6-12 tháng
lương cấp bậc). Điều này khiến cho người lao động khơng có nhiều cơ hội
tham gia thực sự vào quá trình quản lý doanh nghiệp, thực sự làm chủ DN
như mục đích ban đầu của CPH.

Bên cạnh đó là tình trạng hạn chế mức mua chịu cổ phần của người lao
động, cũng chỉ có người có thâm niên từ 3 năm trở lên mới được mua chịu.
Trong các quy định hiện hành cũng nêu là tổng mức mua chịu không được
vượt quá tổng mức mua tiền mặt, nhưng lại khơng đề cập việc từng người có
thể mua chịu nhiều hơn hay không, và những ai không mua tiền mặt thì có
được mua chịu hay khơng.
Hơn nữa, trong các DNNN đã CPH, thường xuất hiện tình trạng cách
biệt vể số lượng mua cổ phiếu của công nhân và cán bộ lãnh đạo trong doanh
nghiệp. Thực chất là do sự cách biệt giữa người có nhiều tiền và người có ít
tiền trong việc mua cổ phần. Người càng có nhiều tiền mua cổ phần lại càng
có cơ hội mua chịu nhiều, đây quả là một mặt trái mà chúng ta phải tính đến.
2. Đánh giá nguyên nhân:
15


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Như vậy bên cạnh những nét tích cực mà CPH DNNN đem lại, cịn có
rất nhiều những khó khăn vướng mắc làm ảnh hưởng đến quá trình CPH, gây
tác động không tốt đến việc sắp xếp lại DNNN. Vậy điều gì đã dẫn tới những
hạn chế đó? Theo em, đó là do một số nguyên nhân sau đây:
 Thứ nhất: Bộ máy tổ chức thực hiện CPH còn thiếu thống nhất và ăn
khớp. Hiện nay, nước ta đã thiết lập bộ máy đổi mới doanh nghiệp các cấp
trong đó có Ban CPH. Song việc phối hợp hoạt động còn hạn chế do bộ máy
tổ chức của Ban chưa độc lập, chuyên trách mà phần lớn cán bộ đều là kiêm
nhiệm.
 Thứ hai: Chủ trương CPH là một vấn đề mới nhưng Chính phủ chưa
có các văn bản được ban hành một cách chặt chẽ và hệ thống vì vậy cịn gây
những ách tắc trì trệ đáng tiếc trong quá trình CPH.
 Thứ ba: Trách nhiệm của các Bộ, ngành, địa phương trong chỉ đạo
CPH còn chưa rõ ràng, Thủ tục qui trình CPH cịn rườm rà, phiền nhiễu…

 Thứ tư: Việc xác định tài sản của doanh nghiệp còn gặp nhiều khó
khăn do khơng có đủ cơ sở pháp lý và sự hướng dẫn chỉ đạo.
 Thứ năm: Mức độ khuyến khích đối với doanh nghiệp cũng như người
lao động trong doanh nghiệp còn chưa đủ sức hấp dẫn, chế độ ưu đãi đối với
người lao động còn nhiều bất cập.. cũng cản trở tốc độ CPH.
 Thứ sáu: Công tác tuyên truyền, vận động, giải thích về chủ trương
CPH còn chưa được quán triệt, chưa được làm đến nơi đến chốn. Thậm chí có
những cơng nhân đã mua cổ phần ở công ty nhưng cũng không biết mua để
làm gì.
 Thứ bảy: Tâm lý e ngại của một số doanh nghiệp và người lao động
trong doanh nghiệp cũng làm ảnh hưởng tới công tác CPH.
……..
Như vậy , những nguyên nhân trên đã cản trở tiến trình CPH, làm cho
quá trình CPH gặp nhiều trở ngại, chưa đạt yêu cầu về mục tiêu lẫn tiến độ
thực hiện. Trước tình hình đó, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải xác định được
giải pháp để khắc phục những hạn chế, thúc đẩy tiến trình cổ phần hố.

Phần C: Một số giải pháp nhằm thúc đẩy q trình cổ phần hố
doanh nghiệp Nhà nước:
I/ Đổi mới tổ chức chỉ đạo thực hiện q trình cổ phần hố DNNN:
1. Xác định đối tượng thực hiện CPH:
Trong quá trình thực hiện CPH, cần linh hoạt và mềm dẻo trong việc xác
định doanh nghiệp cổ phần hố, tránh sự gị ép khiên cưỡng và cứng nhắc.
Tiến hành phân loại doanh nghiệp là hoạt động vô cùng quan trọng trong việc
xác định doanh nghiệp CPH. Thông qua phân loại, chúng ta sẽ có chính sách
cụ thể áp dụng cho từng loại doanh nghiệp. Từ sự phân loại doanh nghiệp đó,
bản thân mỗi doanh nghiệp đã tự xác định được sự tất yếu phải tiến hành
CPH. Bên cạnh đó, khi chỉ định doanh nghiệp CPH cần có sự trao đổi,giải
16

Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
quyết những vướng mắc tư tưởng cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt của
doanh nghiệp, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền về chủ trương
CPH cho người lao động trong doanh nghiệp. Đó chính là điều kiện rất quan
trọng đảm bảo quá trình CPH của doanh nghiệp được tiến hành một cách
thuận lợi.
2. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch CPH doanh nghiệp Nhà
nước
Ở cấp TW, kế hoạch CPH DNNN được xây dựng trên cơ sở chiến lược
đổi mới và sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước mà Đảng, Nhà nước đề ra. Còn
ở cấp doanh nghiệp, trong việc tổ chức chỉ đạo thực hiện quá trình CPH cần
chú ý tới những vấn đề sau:
 Xác định rõ những cơng việc phải làm trong tồn bộ q trình cổ phần
hố, những cơng việc trọng tâm trong từng giai đoạn của quy trình CPH .Từ
đó có kế hoạch bố trí lực lượng hợp lý thực hiện các cơng việc đó.
 Phân chia trách nhiệm cụ thể rõ ràng trong Ban cổ phần hoá của doanh
nghiệp, quy định rõ chức năng nhiệm vụ quyền hạn của từng bộ phận trong
Ban, đề ra được kế hoạch chung trong tiến trình hoạt động của Ban. Từ kế
hoạch chung, Trưởng ban sẽ tổ chức sự điều hoà, phối hợp chung bảo đảm sự
nhịp nhàng cân đối trong thực hiện các cơng việc của q trình CPH.
 Đề cao trách nhiệm của Ban chỉ đạo CPH, Ban này khơng chỉ có chức
năng đơn đốc và kiểm tra q trình CPH mà còn phải hết sức coi trọng việc
hướng dẫn thực hiện các cơng việc của q trình này và trực tiếp giải quyết
các vấn đề phát sinh thuộc thẩm quyền của mình.
 Đơn giản hố các thủ tục liên quan đến cấp giấy chứng nhận đăng ký
kinh doanh cho công ty cổ phần có nguồn gốc từ DNNN.
 Coi trọng việc sử dụng các tổ chức và cá nhân làm tư vấn cho cán bộ
lãnh đạo doanh nghiệp trong việc triển khai các cơng việc của q trình
chuyển DNNN thành cơng ty cổ phần cũng như các vấn đề liên quan đến hoạt

động của nó sau khi chuyển đổi.
Cổ phần hố doanh nghiệp Nhà nước là công tác được tiến hành lâu dài.
Bởi vậy, để tiến hành công tác này một cách có hiệu quả cần đổi mới Ban chỉ
đạo cổ phần hố doanh nghiệp Nhà nước hoạt động có tính chất chuyên trách.
Ban này sẽ có trách nhiệm trực tiếp lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các
công việc liên quan đến chuyển doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ
phần và những vấn đề hậu cổ phần hoá.
II/ Tạo môi trường pháp lý đầy đủ, đồng bộ về CPH DNNN:
Để CPH thực sự đi vào đúng quỹ đạo, việc tạo dựng khung pháp lý đầy
đủ và thuận lợi cũng hết sức cần thiết. Chúng ta cần phải sửa đổi nội dung các
văn bản pháp quy về cổ phần hoá trước đây cũng như ban hành các văn bản
mới sao cho thật phù hợp với tình hình hiện nay. Nhà nước và Chính phủ nên
ban hành những tài liệu đầy đủ và hồn chỉnh về cơng tác CPH: từ các văn
bản mang tính chủ trương chính sách, các văn bản pháp lý cho tới những
hướng dẫn cho các doanh nghiệp thực hiện các bước CPH một cách chi tiết
17


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
nhất, cụ thể nhất. Thực ra như đã nói ở trên, trong số các doanh nghiệp muốn
CPH, có tình trạng các cấp lãnh đạo khơng nắm rõ mình phải làm theo trình
tự nào, có những văn bản nào hướng dẫn việc CPH… do vậy đó cũng là
nguyên nhân làm chậm tiến độ CPH.
Như vậy một mặt cần thêm các văn bản để tạo môi trường pháp lý đầy
đủ, đồng bộ về CPH, mặt khác cũng nên tránh việc ban hành quá nhiều văn
bản hướng dẫn CPH như trước đây, bởi điều này sẽ gây ra nhiều bất lợi cho
các doanh nghiệp. Chẳng hạn như hầu hết các nghị định của Chính phủ về
CPH khi ban hành đều có sửa đổi so với tình hình thực tế nhưng sau một thời
gian ngắn lại không phù hợp nên phải bổ sung hoặc sửa đổi. Đối với các
doanh nghiệp CPH, đây là một khó khăn, gây ảnh hưởng đến q trình CPH.

Vì vậy các nhà hoạch định chính sách nên nghiên cứu kỹ để ban hành các văn
bản sao cho các văn bản thực sự tạo ra môi trường pháp lý lành mạnh và ổn
định để các cấp các ngành thuận lợi trong cơng tác CPH.
Bên cạnh đó cũng cần phải tạo một khuôn khổ pháp lý ngày càng đồng
bộ cho việc tổ chức và hoạt động của công ty cổ phần. Chú trọng việc hướng
dẫn thi hành các điều khoản về công ty cổ phần trong Luật Doanh nghiệp, đẩy
mạnh hoạt động của trung tâm giao dịch chứng khốn vì nếu hoạt động của
nó phát triển sẽ giúp cơng ty cổ phần tạo và tăng được nguồn vốn và định
mức được giá thị trường cổ phần của công ty.

III/ Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến về cổ phần hoá:
Thực tế cho thấy đây là một công tác rất quan trọng trong tiến trình thực
hiện CPH, thực hiện tốt cơng tác này sẽ có ảnh hưởng tích cực đến việc đẩy
nhanh tốc độ CPH, giúp CPH sớm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Với ý nghĩa đó, khi thực hiện công tác tuyên truyền phổ biến về chủ
trương CPH cần chú ý một số vấn đề sau:
 Xác định những vấn đề thiết thực : Ngoài những nội dung chung về
chủ trương chuyển doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần, cần xác
định những nội dung trọng tâm cần phổ biến, đối tượng cần phổ biến là ai,
tránh sự dàn trải khơng cần thiết. Ví dụ như đối với người lao động, cái họ
quan tâm hơn cả là những lợi ích được hưởng và những trách nhiệm phải
gánh chịu khi doanh nghiệp mà họ làm việc tiến hành CPH, họ cũng muốn
biết kết quả hoạt động của những doanh nghiệp đã tiến hành CPH…
 Thực hiện tuyên truyền với hình thức đa dạng, phong phú, cần bảo
đảm tính dân chủ và cởi mở trong việc trao đổi những vấn đề liên quan đến
CPH. Những thắc mắc của người lao động, dù lớn hay nhỏ, phổ biến hay cá
biệt đều phải được giải đáp cụ thể, thấu đáo.
 Công tác truyên truyền phổ biến vể CPH cần phải được tiến hành
trong tồn bộ qua trình cổ phần hố. Trong suốt quá trình chuẩn bị CPH, xây
dựng phương án CPH, tổ chức thực hiện CPH… các cấp các ngành chỉ đạo

18


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
quá trình CPH phải nắm được diễn biến tư tưởng của người lao động, phát
hiện kịp thời những băn khoăn vướng mắc của người lao động để có biện
pháp giải quyết kịp thời.
 Thực hiện xã hội hố cơng tác tuyên truyền phổ biến về chủ trương
CPH DNNN nói riêng và chủ trương sắp xếp, đổi mới hoạt động của hệ thống
DNNN nói chung. Làm sao để mọi doanh nghiệp, mọi nhà quản lý, mọi người
lao động cũng đều có thể hiểu rõ về cơng tác cổ phần hố.
IV/ Hồn thiện chính sách ưu đãi đối với người lao động trong doanh
nghiệp cổ phần hoá:
Nghị định 44/CP ra đời đã tăng cường ưu đãi, tạo điều kiện cho người
lao động được sở hữu cổ phần và thực hiện quyền làm chủ của mình đối với
doanh nghiệp. Tuy nhiên việc thực hiện các quy định này trong thực tế lại nảy
sinh thêm những vấn đề mới cần phải bổ sung và điều chỉnh. Dưới đây là một
số vấn đề liên quan đến chính sách ưu đãi đối với người lao động.
 Tăng cường mức độ ưu đãi cho người lao động làm việc trong các
doanh nghiệp Nhà nước theo thâm niên cơng tác và mức độ đóng góp của họ
với doanh nghiệp. Mức độ ưu đãi này thể hiện ở chỗ Nhà nước sẽ cho người
lao động làm ở doanh nghiệp một số cổ phần. Nên có điều này bởi lẽ người
lao động đã cống hiến cho doanh nghiệp thì khi doanh nghiệp chuyển đổi sở
hữu người chủ sở hữu nên trích một phần vốn cho họ. Mặt khác, việc điều
chỉnh này cịn bảo đảm cho người lao động có khả năng trở thành người chủ
thực sự của công ty cổ phần khi năng lực tài chính của bản thân họ không đủ
để mua cổ phần theo giá mà Nhà nước bán ưu đãi cho họ.
 Tiến hành điều chỉnh sự ưu đãi đối với người lao động tương ứng với
ngành nghề và lĩnh vực hoạt động, thay vì quy định sự ưu đãi cho người lao
động của tất cả các loại doanh nghiệp thuộc các ngành nghề và lĩnh vực hoạt

động. Sự điều chỉnh này nhằm hướng tới sự bình đẳng, tránh sự ảnh hưởng
của các yếu tố khách quan đến quyền lợi của người lao động. Như vậy, mức
ưu đãi cho người lao động trong các doanh nghiệp thuộc các ngành công
nghiệp nặng, công nghiệp nhẹ, xây dựng, giao thông vận tải, thương mại, du
lịch, khách sạn…. sẽ khác nhau.
 Chế độ ưu đãi đối với người lao động nghèo được mua chịu cổ phần
và trả chậm cho Nhà nước trong thời hạn 10 năm cũng cần được điều chỉnh
lại cho phù hợp với thực tế. Việc xác dịnh một chuẩn mực chung về lao động
nghèo cho tất cả các vùng rõ ràng là không hợp lý do mức giá sinh hoạt và
mức sống của các vùng là rất khác nhau. Vì vậy, Chính phủ cần phải xem xét
lại chuẩn mực nghèo theo vùng trên cơ sở những tài liệu điều tra về mức sống
đã thực hiện trong những năm trước đây. Những thành phố lớn như TP. Hồ
Chí Minh, Hà Nội, Hải Phịng…có mức giá cả sinh hoạt cao hơn các địa
phương khác nên tiêu chuẩn lao động nghèo ở đây cũng phải khác.
 Tạo điều kiện cho người lao động tham gia mua cổ phiếu làm sao để
khơng có sự chênh lệch q lớn giữa lãnh đạo doanh nghiệp và người lao
động. Khắc phục tình trạng hạn chế mức cho hưởng cổ tức trên số cổ phần
19


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
thuộc về sở hữu Nhà nước. Khắc phục tình trạng hạn chế mức mua chịu cổ
phần, lưu ý đến tình trạng cách biệt về số lượng mua cổ phần giữa công nhân
và cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp.
 Giải quyết hợp lý lao động dơi dư trong q trình cổ phần hoá doanh
nghiệp Nhà nước. Phương án giải quyết số lao động dôi dư được xét trên 2
mặt: Bảo đảm việc làm và cuộc sống của người lao động; bảo đảm điều kiện
để công ty cổ phần đạt được yêu cầu nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh,
trong đó có hiệu quả sử dụng lao động. Trên cơ sở nhận thức rõ ràng quan
điểm giải quyết việc làm là trách nhiệm của cả người lao động, doanh nghiệp

và Nhà nước.
 Xoá bỏ quy định mức khống chế cổ phần tối đa được mua của cán bộ
chủ chốt trong doanh nghiệp. Theo quy định hiện hành, cán bộ chủ chốt trong
doanh nghiệp (Giám đốc, Phó Giám đốc, Kế tốn trưởng) khơng được mua cổ
phần q mức bình qn chung của người lao động trong doanh nghiệp. Quy
định này bộc lộ những khiếm khuyết trong việc tạo tâm lý tin tưởng của người
lao động trong doanh nghiệp, hạn chế khả năng huy động vốn. Bởi vậy, để
bảo đảm sự công bằng xã hội, Nhà nước có thể sử dụng các cơng cụ kinh tế
khác chứ không nên quy định hạn chế mức mua cổ phần của mọi người trong
doanh nghiệp.
V/ Hoàn thiện việc xác định giá trị doanh nghiệp khi tiến hành CPH:
Xác định giá trị của doanh nghiệp là một khâu hết sức quan trọng trong
quá trình tiến hành CPH doanh nghiệp. Để làm tốt công việc này không phải
là một điều dễ dàng và nhanh chóng. Xác định giá trị doanh nghiệp khơng
phải là cơng việc mang tính kỹ thuật nghiệp vụ thuần t mà nó cịn có ý
nghĩa kinh tế - xã hội trọng yếu vì nó liên quan đến việc bảo toàn vốn của Nhà
nước, đến quyền lợi của người lao động trong doanh nghiệp và đến khả năng
đảm bảo hiệu quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của công ty cổ phần trong
tương lai.
Việc xác định giá trị thực tế của doanh nghiệp cần bảo đảm: khơng gây
nên những thất thốt tài sản và vốn của Nhà nước; tạo tiền đề tài chính thuận
lợi cho doanh nghiệp sau cổ phần hoá.
Trên thực tế trong việc xác định giá trị doanh nghiệp cần chú ý thêm một
số vấn đề sau:
 Thứ nhất: Tiến hành phân loại các tài sản mà trước đây Nhà nước đầu
tư cho doanh nghiệp để có biện pháp sử lý hợp lý, theo đó :
- Những tài sản của Nhà nước tại doanh nghiệp phù hợp với phương án
kinh doanh mới của công ty cổ phần sẽ chuyển giao lại cho công ty cổ phần
theo giá thị trường tại thời điểm tiến hành cổ phần hoá.
- Những tài sản của Nhà nước không phù hợp sẽ được chuyển giao lại

cho Nhà nước để điều chuyển cho doanh nghiệp khác hoạc thanh lý, không ép
buộc công ty cổ phần mới phải nhận.

20


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
- Những tài sản đã hết thời hạn khấu hao sẽ được chuyển giao lại cho
công ty cổ phần mà khơng tính vào giá trị phần vốn Nhà nước tai doanh
nghiệp.
 Thứ hai: Với những tài sản trước đây doanh nghiệp vay vốn để đầu tư,
nay đã hoàn lại đủ vốn cho người cho vay, nên được chia làm 2 phần:
- Một phần thuộc sở hữu Nhà nước theo tinh thần doanh nghiệp của Nhà
nước đầu tư, phần vốn tăng thêm thuộc sở hữu Nhà nước.
- Một phần tính cho người lao động trong doanh nghiệp, coi đó là sự ưu
đãi khuyến khích tính tích cực và chủ động phát triển vốn của người lao dộng
trong doanh nghiệp.
 Thứ ba: Xác định hợp lý những tồn đọng tài chính mà cơng ty cổ phần
có thể kế thừa từ doanh nghiệp Nhà nước. Có thể xố bỏ cho doanh nghiệp
những khoản nợ khó địi, khoản lỗ phát sinh trong q trình sản xuất - kinh
doanh trước đây do những nguyên nhân khách quan.
 Thứ tư: Đổi mới việc tổ chức xác định giá trị doanh nghiệp:
- Mời các chuyên gia kinh tế - kỹ thuật ở các cơ quan khoa học vào việc
đánh giá tài sản, tôn trọng ý kiến của họ trong việc đánh giá giá trị thực tế của
các tài sản.
- Đề cao vai trò của Đại diện doanh nghiệp trong việc xác định giá trị
doanh nghiệp
- Mở rộng sự phân cấp trong việc quyết định giá trị doanh nghiệp. Với
các doanh nghiệp có giá trị trên 10 tỷ đồng, thay vì Bộ Tài chính thẩm định và
Thủ tướng Chính phủ quyết định, nên quy định là " cấp nào ra quyết định

thành lập doanh nghiệp sẽ có thẩm quyền quyết định giá trị doanh nghiệp khi
chuyển sang công ty cổ phần". Điều này sẽ góp phần rút ngắn thời gian cổ
phần hoá.

* TH ỰC TRẠN G CỦA CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP
THƯƠNG MẠI TRỰC THUỘ C BỘ THƯƠNG MẠI (1998-2000)

1. Tình hình thực hiện cổ phần hố và đặc điểm của
các doanh nghiệp thương mại
1.1. tình hình thực hiện cổ phần hoá của các doanh
nghiệp thương mại.
- Trong các doanh nghiệp thương mại trực thuộc Bộ thương
mại tất cả có 72 cơng ty. Để thực hiện chủ trương của Đ ảng và
Nhà nước về Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước, từ đầu năm
1998 đến nay theo Đề nghị của các Tổng công ty và Công ty thuộc
Bộ quản lý, Bộ Thương mại đã lựa chọn một số doanh nghiệp và
bộ phận doanh nghiệp Đề nghị Thủ tướng chính phủ Quyết định
21


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
tiến hành Cổ phần hoá năm 1999-2000. Đến cuối năm 2000 đã
hồn thành Cổ phần hố được 8 đơn vị trong đó 7 đơn vị là Cơng
ty 90 bao gồm nhiều X í nghiệp hạch tốn phụ thuộc v à hạch tốn
định mức cho nên việc c huyển sang Cơng ty cổ phần c ịn gặp rấ t
nhiều khó khăn. Thậm chí khi chuyể n sang Cơng ty cổ phần trong
một thời gian rồi nhưng nhiều số liệu, chỉ tiêu không được báo
cáo tách phản ánh rõ ràng.
đang tiến hành dở dang và kết quả
chuyển sang quý I năm 2001 là: Xí nghiệp vận tải Xăng dầu (Cơng

ty xăng dầu H SB ), Xí nghiệp vận tải xăng dầu (Cơng ty xăng dầu
Nghệ Tính), Xí nghiệp vận tải xăng dầu (Cơng ty xăng dầu khu
vực II), Xí nghiệp Đ iện tử (Công ty Đ iện Máy và phát triển công
nghệ), Xí nghiệp Điện tử (Cơng ty Điện Máy Miền Nam), X í
nghiệp Vận tải xăng dầu (Cơng ty xăng dầu khu vực III) và X í
nghiệp Bánh kẹo (Cơng ty thực phẩ m Miền Bắc), Chỉ có một đ ơn
vị là cơng ty hạch tốn độc lập có quy mơ nhỏ đ ã chuyển hồn
tồn sang cơng ty cổ phần đó là Cơng ty cổ phần thiết bị Thương
mại.
- Các đợn vị tiến hành cổ phần hoá chủ yếu là các xí nghiệp
thuộc thành viên Tổng cơng ty đã tách chuyển thành công ty cổ
phần vẫn là một đơn vị thành viên hạch tốn độc lập thuộc cơng ty
theo mơ hình cơng ty mẹ, cơng ty con. Cơng ty con chỉ phụ thuộc
về nguồn cung ứng hàng hoá và dịch vụ từ công ty mẹ. Khi hoạt
động sản xuất kinh doanh của cơng ty mẹ có kết quả cao th ì công
ty con cũng được hưởng theo kết quả đẫ đạt được trong q trình
hoạt động đó.
- Kết quả của việc tiến hành cổ phần hoá của các doanh
nghiệp thương mại trực thuộc Bộ thương mại. V ì vấn đề cổ phần
hoá là vấn đề rất mới mẻ đối với các doanh nghiệp thương mại nói
riêng và các doanh nghiệp nhà nước nói chung. Trong doanh
nghiệp thương mại chỉ mới có sự triển khai thực hiện cổ phần hố
vào năm 1996 và cho đến năm 1999 mới thực sự tiến hành cho nên
kêt quả của q trình cổ phần hố của doanh nghiệp thương mại
trực thuộc Bộ thương mại mới có như sau:
+ Năm 1999 mới chỉ ra đời được một công ty hoạt động theo
cơ chế công ty cổ phần đó là cơng ty cổ phần thiết bị thương mại
và kết quả của việc thực hiện cổ phần hoá cũng đ ã tăng hơn trước
khi cổ phần hoá như: doanh thu, lợi nhuận, nộp thuế,...
+ Còn các doanh nghiệp cịn lại có 7 doanh nghiệp mới bắt

đầu hoạt động từ tháng 12 năm 2000, mới thực hiện đ ược hơn một
quỹ, cho nên chưa có kết quả vì kết quả của quỹ này thuộc vào
báo cáo của năm 2001. (Bảng 1).
2. Đặc điểm của doanh nghiệp thương mại.
22


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
- Các công ty cổ phần ra đời phần lớn là đơn vị trực thuộc
hạch toán độc lập mới chuyển sang chế độ hạch toán doanh nghiệp
và là các đơn vị dịch vụ vận tả i, dịch vụ sản xuất, khơng có đ ơn vị
thương mại thuần t.
- V ề cơ cấu vốn hầu hết các đơn vị này đều có đa số 1/3 là
vốn cổ phần nhà nước chứ không phải cổ phần chi phối hoặc cổ
phần đặc biệt có người ngồi doanh nghiệp tham gia cổ phần.
Chính người lao động ở các doanh nghiệp này đều nghèo chỉ đủ
sức mua đạt 30-70% cổ phần của doanh nghiệp.
Cổ phần chi phối của nhà nước là các loại cổ phần đáp ứng
một trong hai điều kiện sau:
+ Cổ phần của nhà nước chiếm trên 50% tổng số cổ phần của
công ty.
+ Cổ phần của nhà nước ít nhất phải gấp hai lần cổ phần của
cổ đông lớn nhất khác trong công ty.
Cổ phần đặc biệt của nhà nước là cổ phần của nhà nước
trong công ty mà nhà nước không có cổ phần chi phối nhưng có
quyền quyết định một số vấn đ è quan trọng của công ty được ghi
trong điều lệ tổ chức hoạt đọng của công ty cổ phần.
- V ề số lượng lao động ít, đơn vị ít là 40 lao động, cịn đơn
vị nhiều 220 lao động cộng với yếu tố này thể hiện quy mô của
các công ty cổ phần mới thành lập thuộc loại nhỏ. Phạm vi hoạt

động của các công ty cổ phần thuộc ngành nghề hẹp và địa bàn
khu vực là chủ yếu.

Kết luận
23


Phân tích quá trình Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 9 vừa qua đã khẳng định " Kinh tế Nhà
nước phát huy vai trò chủ đạo trong nền kinh tế: nắm những vị trí then chốt, là
nhân tố mở đường cho sự phát triển kinh tế, là lực lượng vật chất quan trọng
và là một công cụ để Nhà nước định hướng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế ".
Để thực hiện được mục tiêu đó thì việc sắp xếp lại và đổi mới quản lý
doanh nghiệp Nhà nước chắc chắn phải là một nhiệm vụ trọng yếu và phải
được thực hiện một cách liên tục, có hiệu quả. Trong đó cổ phần hoá lại là
một trong những nội dung quan trọng của sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp
Nhà nước.
Từ những vấn đề được nêu ra trong bài viết, có thể khẳng định cổ phần
hoá là một chủ trương đúng đắn trong giai đoạn hiện nay, hiệu quả mà cổ
phần hoá đem lại là khơng thể phủ nhận và hồn tồn có thể tăng trong tương
lai. Bên cạnh đó có thể thấy những hạn chế trong tiến trình cổ phần hố phần
lớn xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan nên hồn tồn có thể khắc phục
được trong thời gian tới.
Với những lý do đó, việc đẩy mạnh tiến trình cổ phần hố doanh nghiệp
Nhà nước có những ý nghĩa vơ cùng to lớn trong việc thực hiện thắng lợi
công cuộc đổi mới mà Đảng và Nhà nước ta đã đề ra. Để làm tốt nhiệm vụ
này, chắc chắn phải huy động nhiều hơn sức lực và thời gian của các tổ chức,
cá nhân từ TW tới địa phương. Với sự nỗ lực của Đảng, Nhà nước và Nhân
dân, chúng ta tin tưởng rằng chủ trương cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước
sẽ được thực hiện thành cơng, góp phần vào những thắng lợi chung của sự

phát triển kinh tế đất nước.

24