(Luận văn thạc sĩ) đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác hướng nghiệp cho học sinh truờng THPT phước long quận 9, TP HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
BÙI THỊ MAI

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
CÔNG TÁC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH
TRƯỜNG THPT PHƯỚC LONG QUẬN 9, TP. HỒ CHÍ MINH

NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC- 601401

S K C0 0 4 3 6 4

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10/2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
BÙI THỊ MAI

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG
TÁC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT
PHƯỚC LONG QUẬN 9, TP. HỒ CHÍ MINH

NGÀNH : GIÁO DỤC HỌC- 601401

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10- 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

BÙI THỊ MAI

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG
TÁC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT
PHƯỚC LONG QUẬN 9, TP.HCM

NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401
Hướng dẫn khoa học:
TS. Nguyễn Văn Y

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2014


iii

LỜI CÁM ƠN
Xin chân thành cảm ơn :
-Tiến sĩ Nguyễn Văn Y đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, chuyển tải những kiến
thức, kinh nghiệm quý báu và hướng dẫn để tơi thực hiện và hồn thành luận
văn này.
- Q thầy cô giảng dạy lớp Cao Học Giáo dục Học, Trường Đại Học Sư

Phạm Kỹ Thuật Thành Phố HCM đã cung cấp những kiến thức quí báu,
hướng dẫn và định hướng để tôi thực hiện luận văn này .
- Xin chân thành cám ơn Ban lãnh đạo, quý Thầy Cô các trường THPT Phước
Long, đã tạo điều kiện và giúp đỡ, góp ý để tơi hồn thành luận văn.
- Xin cám ơn toàn thể các em học sinh ở các trường THPT Phước Long Quận
9 đã tham gia thực hiện các khảo sát, phỏng vấn, trong việc thực hiện khảo
sát thực trạng hoạt động hướng nghiệp của luận văn.

Bùi Thị Mai


iv

TĨM TẮT
Trong q trình giáo dục cho học sinh, hoạt động hướng nghiệp đóng vai trị
quan trọng đối với học sinh, đặc biệt là học sinh THPT đang chuẩn bị cho hành
trang vào mơi trường mới chuẩn bị cho mình ngành nghề trong tương lai. Giáo dục
hướng nghiệpgiúp học sinh hiểu biết về thế giới nghề nghiệp,hình thành nhân cách
nghề nghiệp, có thái độ đúng đắn trong lao động và sản xuất đồng thời bảo đảm sự
phù hợp nghề,giảm sự thuyên chuyển nghề, đổi nghề,giảm tỉ lệ thất nghiệp, giảm tệ
nạn xã hội, ổn định được xã hội.
Tuy nhiên, thực tế hoạt đơng hướng nghiệp cịn nhiều bất cập nên chất lượng
giáo dục hướng nghiệp chưa đáp ứng nhu cầu cho học sinh cũng như nhu cầu xã
hội.Vì vậy, để góp phần nâng cao chất lượng hoạt động hướng nghiệp cho học sinh
của trường tại địa phương, người nghiên cứu chọn đề tài: “ Đề xuất giải pháp nâng
cao chất lượng công tác hướng nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thơng
Phước Long, Quận 9, Thành phố hồ Chí Minh”. Đề tài gồm 3 phần:
-

Phần mở đầu: Trình bày lý do chọn đề tài, mụch đích, nhiệm vụ nghiên cứu,

khách thể và đối tượng nghiên cứu, giả thuyết, giới hạn đề tài, phương pháp nghiên
cứu.
-

Phần nội dung: gồm 3 chương

-

Chương 1: Cơ sở lý luận

Trình bày cơ sở lý luận về hoạt động hướng nghiệp, các thuật ngữ, khái niệm, vai
trò, nhiệm vụ, các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục hướng nghiệp, hình
thức hướng nghiệp.
-

Chương 2: Thực trạng hoạt động hướng nghiệp của trường THPT

Phước Long, Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh.


v

Thực trạng hoạt động hướng nghiệp của trường, khảo sát và kết quả khảo sát
thực trạng về công tác hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long, Quận
9, TPHCM.
-

Chương 3: Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác hướng

nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM.
Trình bày các đề xuất nâng cao chất lượng công tác hướng nghiệp, thực nghiệm sư
phạm và kết quả đánh giá của chuyên gia về các giải pháp .
-

Phần kết luận và đề nghị


vii

MỤC LỤC
Lý lịch khoa học ....................................................................................................... ...i
Lời cam đoan…………………………………………………………………….….ii
Lời cảm ơn……………………………………………………………………….…iii
Tóm tắt ..................................................................................................................... .iv
Mục lục…………………………………………………………………………....viii
Danh mục các ký hiệu viết tắt……………………………………………………...ix
Danh mục bảng…………………………………………………………………...xiii
Danh mục biểu đồ………………………………………………………………...xvi
Danh mục hình…………………………………………………………………..xviii
Phần mở đầu…………………………………………………………………….…1
1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………...….……1
2. Mục tiêu nghiên cứu…………………………………………………….………..3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu……………………………………………………………..3
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu……………………………………..………..3
5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. ..3
6. Giả thuyết nghiên cứu ..................................................................................……...3
7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................……...4
8. Cấu trúc luận văn .........................................................................................……...5
9. Những đóng góp của đề tài .......................................................................... ....... ..5

viii

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................... ..6
1.1.sơ lược lịch sử về hoạt động hướng nghiệp ....................................................... ..6
1.1.1.Nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp của một số nước trên thế giới .............. ..6
1.1.2.Nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp ở Viết Nam .......................................... ..9
1.2.Các khái niệm ..................................................................................................... 14
1.3.Cơ sở lý luận về giáo dục hướng nghiệp ............................................................ 17
1.4.Công tác hướng nghiệp cho học sinh THPT ...................................................... 19
1.4.1.Vị trí, vai trị của cơng tác hướng nghiệp........................................................ 19
1.4.2.Mục tiêu của cơng tác hướng nghiệp trong nhà trường ................................. 21
1.4.3.Nội dung hướng nghiệp................................................................................... 21
1.4.4.Hình thức hướng nghiệp.................................................................................. 23
1.5.Các yếu tố tác động đến công tác hướng nghiệp ............................................... 26
1.6.Hướng nghiệp cho học sinh thông qua dạy và học một môn học ...................... 27
1.6.1.Nội dung giáo dục hướng nghiệp thông qua dạy và học mơn văn hóa ........... 28
1.6.2.Phương pháp GDHN cho học sinh trong dạy mơn văn hóa ............................ 29
1.6.3.Hình thức GDHN cho học sinh trong dạy mơn văn hóa ................................. 30
Kết luận chương I .................................................................................................... 31


ix

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG
THPT PHƯỚC LONG, QUẬN 9, TPHCM ......................................................... 32
2.1.Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ...................................................................... 33

2.2.Đặc điểm về trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM .............................. 34
2.3.Chức năng và nhiệm vụ của trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM ...... 35
2.4.Thực trạng công tác hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT Phước Long,
quận 9, TPHCM ....................................................................................................... 36
2.5.Tiến trình khảo sát .............................................................................................. 37
2.5.1 Thực trạng nhận thức về vai trò của hoạt động GDHN .................................. 37
2.5.2. Thực trạng nhận thức của HS đối với hoạt động GDHN ............................... 39
2.5.3. Thực trạng hoạt động của giáo viên với công tác hướng nghiệp ................... 47
2.5.4. Thực trạng hoạt động của cán bộ quản lý với công tác hướng nghiệp .......... 55
2.6. Nguyên nhân thực trạng .................................................................................... 59
KẾT LUẬN CHƯƠNG II ....................................................................................... 62
CHƯƠNG III: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG
TÁC HƯỚNG NGHIỆP ........................................................................................ 64
3.1.Cơ sở và nguyên tắc đề xuất giải pháp đổi mới ................................................. 64
3.1.1.Cơ sở đề xuấ giải pháp .................................................................................... 64
3.1.2.Nguyên tắc đề xuất giải pháp .......................................................................... 66
3.2.Các giải pháp ...................................................................................................... 67
3.2.1.Giải pháp 1: Lồng ghép hướng nghiệp vào môn Địa lý .................................. 67


x

3.2.2. Giải pháp 2: Đa dạng hóa các hình thức hướng nghiệp ................................. 69
3.2.3. Giải pháp 3: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia vào việc tổ chức
.................................................................................................................................. 72
3.3.Thực nghiệm sư phạm ........................................................................................ 77
3.4.Nội dung và phương pháp thực nghiệm ............................................................. 77
3.5.Kết quả thực nghiệm sư phạm............................................................................ 79
3.6.Phương pháp chuyên gia .................................................................................... 84
3.6.1 Đánh giá của chuyên gia về tính thực tiễn của giải pháp ................................ 87

3.6.2.Đánh giá của chuyên gia về tính phù hợp của giải pháp ................................. 88
3.6.3.Đánh giá của chuyên gia về tính khả thi của giải pháp ................................... 90
3.6.4.Đánh giá của chuyên gia về mức độ cần thiết của giải pháp .......................... 91
KẾT LUẬN CHƯƠNG III .................................................................................... 92
PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ........................................................................ 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 97
PHỤ LỤC


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước chúng ta đã trải qua giai đoạn khôi phục nền kinh tế sau chiến tranh và
đang trong giai đoạn công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.Trong điều kiện hội
nhập với các nước trên thế giới, mở ra cho chúng ta nhiều cơ hội giao lưu hợp tác,
trao đổi những kinh nghiệm, kiến thức khoa học kỹ thuật, công nghệ mới để hòa
nhập cùng với các nước phát triển. Trong điều kiện như thế, xã hội cần những
nguồn nhân lực giỏi, năng động và sáng tạo, làm chủ mình trong mọi hồn cảnh để
góp phần vào sự phát triển của đất nước phù hợp tình hình như hiện nay.
Theo thơng tư của Bộ Giáo Dục và Đào tạo số 31-TT Ngày 17 tháng 11 năm
1981, Nguyễn Thị Bình đã ký.“Hướng nghiệp là bộ phận quan trọng của nền giáo
dục phổ thông”.Thực hiện công tác hướng nghiệp là một yêu cầu cần thiết, cấp bách
và lâu dài của cải cách giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu, nguyên lý và nội dung
giáo dục của Đảng và Nhà nước ta góp phần tích cực và có hiệu quả vào việc phân
cơng và sử dụng hợp lý học sinh sau khi tốt nghiệp.”
Đất nước ta đang hội nhập với xu hướng phát triển kinh tế với thế giới, một nền
kinh tế tiên tiến hiện đại, thì nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng, góp phần vào việc
tạo ra những hoạt động lao động sản xuất, trang thiết bị hiện đại, những công nghệ
mới để đưa nền kinh tế ngày càng phát triển. Trong xã hội tiên tiến và hiện đại đầu

tư cho giáo dục là quốc sách hàng đầu của mỗi quốc gia, giáo dục sẽ góp phần tạo
ra lợi ích cho nền kinh tế và công tác hướng nghiệp là tâm điểm trong chính sách
giáo dục của nhiều nước trên thế giới. Hoạt động này sẽ giúp cho sự phân chia cấp
học ngành học, phân luồng học sinh một cách rõ ràng trong hệ thống giáo dục quốc
dân.
Công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thơng nhằm mục đích bồi dưỡng,
hướng dẫn học sinh chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội, đồng thời
phù hợp với thể lực và năng lực, sở thích cá nhân của từng học sinh, giúp các em
học sinh có kiến thức khái quát tổng thể về cơ cấu ngành nghề của cả nước và từ đó


2

có sự nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp tương lai của các em. Trong những năm
gần đây, công tác hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên đã được triển khai và thực
hiện thường xuyên. Hàng năm công tác hướng nghiệp được tổ chức nhà trường, các
buổi tư vấn hướng nghiệp, các website hướng nghiệp, tổ chức các buổi nói chuyện
chuyên đề về hướng nghiệp, tổ chức cho học sinh tham quan ở cơ quan, xí nghiệp
nhưng thực chất hiệu quả của công tác hướng nghiệp vẫn chưa đạt đến mức độ để
các HS – SV có thể xác định đúng hướng đi lựa chọn nghề cho phù hợp, đáp ứng
yêu cầu của xã hội hiện nay. Điều đó dẫn đến hệ lụy trong những năm gần đây có sự
mất cân đối trong hệ thống ngành nghề, có một số ngành thu hút quá nhiều học sinh
thi vào còn một số ngành tuyển khơng đủ chỉ tiêu. Mặt khác, có một số ngành sau
khi đào tạo thì sinh viên ra trường lại khơng tìm được việc làm. Và gần đây, cũng
có những ngành sẽ ngừng khơng đào tạo vì q thừa so với nhu cầu của xã hội.
Do nhiều nguyên nhân, công tác hướng nghiệp của ta chưa được đặt đúng vị trí
trong hệ thống giáo dục, cũng như đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất thích đáng, thiếu
nguồn nhân lực trong công tác hướng nghiệp và tâm lý quá nặng nề của phụ huynh
học sinh trong cách lựa chọn nghề nghiệp cho con em…. Việc đào tạo đội nguồn
nhân lực cho công tác hướng nghiệp cũng chưa được chú trọng,các hoạt động về

hướng nghiệp ở trường phổ thông vẫn cịn mang tính tức thời, định hướng của các
học sinh chỉ tập trung ở những năm cuối cấp mà khơng có định hướng lâu dài từ
năm đầu của cấp học... nên hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tư vấn
hướng nghiệp cịn nhiều hạn chế, cũng như cơng tác phân luồng học sinh các cấp ra
trường vẫn chưa được hợp lý.
Việc phân luồng học sinh trong hệ thống giáo giục của nước ta chưa đi đến sự
thống nhất và rõ ràng ở cấp THCS và THPT, vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau
trong công tác hướng nghiệp cho học sinh ở từng cấp bậc trong hệ thống giáo dục.
Với những lý do trên, người nghiên cứu chọn đề tài: “Đề xuất giải pháp nâng
cao chất lượng công tác hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long,
Quận 9, TPHCM”, nhằm góp phần nâng cao cơng tác định hướng nghề nghiệp cho
HS.


3

2. Mục tiêu nghiên cứu.
Đề tài được thực hiện với mục tiêu là khảo sát thực trạng hoạt động hướng
nghiệp của trường THPT Phước Long, qua đó đề xuất giải pháp nâng cao chất
lượng công tác hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT Phước Long, Quận 9,
TPHCM.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.
-

Cơ sở lý luận về hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THPT.

-

Phân tích thực trạng hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THPT Phước

Long, Quận 9, TPHCM.
-

Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác hướng nghiệp cho học sinh

tại trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM.
-

Lấy ý kiến chuyên gia về về giải pháp lồng ghép hướng nghiệp qua các môn

học.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
-

Hoạt động hướng nghiệp của trường THPT Phước Long, quận 9.

-

Giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý tại trường THPT Phước Long, Quận 9,

TPHCM.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
-

Hoạt động hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long, Quận 9,

TPHCM.
-

Giải pháp lồng ghép hướng nghiệp qua môn học.

5. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài được thực hiện dựa trên nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp cho học sinh
trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM.
6. Giả thuyết nghiên cứu.
Hiệu quả của hoạt động hướng nghiệp ở trường THPT Phước Long chưa tốt, cịn
nhiều hạn chế.Vì vậy, nếu thực hiện các giải pháp mà người nghiên cứu đề xuất thì


4

hiệu quả hoạt động hướng nghiệp sẽ tốt hơn góp phần giúp các em học sinh định
hướng tốt hơn về ngành nghề tương lai.
7.

Phương pháp nghiên cứu

7.1.

Phương pháp nghiên cứu lý luận

-

Thu thập tài liệu, phân tích, tham khảo, hệ thống hóa các nghiên cứu lý luận

và thực tiễn liên quan đến hướng nghiệp.
-

Tham khảo các văn bản, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về vấn đề giáo

dục hướng nghiệp.
-

Nghiên cứu các tài liệu, sách báo, các văn bản, báo cáo tổng kết của Bộ GD

& ĐT TPHCM, Sở GD & ĐT TPHCM, phòng GD & ĐT Quận 9, TPHCM, Hồ sơ
giảng dạy của GV, cán bộ quản lý công tác hướng nghiệp tại trường THPT Phước
Long, Ban Giám hiệu các trường THPT Phước Long, Quận 9.
7.2.Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh để khảo sát, thu thập thông
tin về thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường.
7.2.2.Phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi
-

Sử dụng bảng câu hỏi để lấy ý kiến từ giáo viên, học sinh, phụ huynh học

sinh để tìm hiểu về hoạt động hướng nghiệp.
-

Khảo sát bảng hỏi với các chuyên gia để tìm hiểu tinh khả thi của các giải

pháp đổi mới công tác hướng nghiệp và khảo sát kết quả thử nghiệm sư phạm.
7.2.3.Phương pháp chuyên gia
Thao khảo ý kiến và trao đổi với Ban Giám Hiệu, cán bộ quản lý, các giáo viên
phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường về hoạt động hướng nghiệp.
7.2.4.Phương pháp quan sát

5

Quan sát hoạt động của giáo viên và học sinh trong hoạt động giáo dục hướng
nghiệp tại trường THPT Phước Long, Quận 9, TPHCM.
7.3.Phương pháp thống kê toán học
Dùng phương pháp thống kê tốn học để tổng hợp, phân tích và xử lý kết quả
khảo sát thực trạng công tác hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long,
Quận 9, TPHCM, kết quả thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả của giải pháp.
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn được xây dựng gồm 3 phần:
- Phần 1 : Phần mở đầu
- Phần 2 : Phần nội dung
•

Chương 1: Cơ sở lý luận của công tác hướng nghiệp cho HS bậc THPT

•

Chương 2: Thực trạng hoạt động hướng nghiệp cho học sinh ở trường THPT

Phước Long Q9, TPHCM.
•

Chương 3: Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác hướng nghiệp

cho HS trường THPT Phước Long Q9, TPHCM.
- Phần 3 : Phần kết luận và đề nghị
- Tài liệu tham khảo
- Phụ lục
9. Những đóng góp của đề tài.

-

Đóng góp về mặt lí luận: Đề tài góp phần hệ thống hóa, bổ sung thêm cơ sở

lý luận về cơng tác hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Phước Long, Quận 9
nói riêng và cho HS các trường THPT trên địa bàn Q9 nói chung.
-

Đóng góp về mặt thực tiễn : Qua đề xuất hướng đổi mới trong công tác

hướng nghiệp cho HS trường THPT Phước Long, Quận 9, góp phần giúp học sinh
hiểu và chọn đúng ngành nghề phù hợp, phát huy khả năng của học sinh đáp ứng
nhu cầu xã hội.


6

CHƯƠNG I

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.
1.1 Sơ lược lịch sử về hoạt đông hướng nghiệp.
1.1.1 Nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp của một số nước trên thế giới.
Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và phát triển
chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân, đồng thời thỏa
mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp ở cấp độ địa phương và
quốc gia.
Từ lâu, ở nhiều nước trên thế giới, GDHN và tư vấn hướng nghiệp giữ một vai
trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục. Hoạt động này được tích hợp trong nhiều
mơi trường giáo dục, chuyên nghiệp và xã hội. Tùy theo điều kiện kinh tế, xã hội và

chính trị của mỗi nước mà mỗi quốc gia có thể có mục tiêu, chương trình và nội
dung giáo dục khác nhau ở bậc học phổ thông. Tuy nhiên, mục tiêu giáo dục THPT
chịu ảnh hưởng nhiều bởi yếu tố thị trường lao động, cấu trúc và năng lực tiếp nhận
học sinh từ bậc trung học lên hệ thống giáo dục sau trung học và sự liên thơng trong
đào tạo. Nhìn chung, giáo dục THPT trên thế giới tồn tại những mơ hình sau: THPT
định hướng theo hướng hàn lâm - chuẩn bị cho học sinh sau khi tốt nghiệp có thể
vào học tại các viện đại học bốn năm hoặc các trường đại học, THPT cả theo hướng
hàn lâm và hướng nghề; THPT theo hướng nghề.
-

Hàn Quốc.

Tại Hàn Quốc, trong các loại hình trường phổ thông, nội dung giảng dạy kỹ thuật lao động là một bộ phận cấu thành quan trọng trong chương trình giáo dục. Hết cấp
II học sinh sẽ đi theo hai luồng chính: phổ thơng và chun nghiệp. Các trường kỹ
thuật nghề nghiệp tuyển sinh trước rồi mới chọn HS theo luồng phổ thông.
Trung học dạy nghề cung cấp các chương trình trong năm lĩnh vực: nơng
nghiệp, cơng nghệ / kỹ thuật, thương mại / kinh doanh, hàng hải / thủy sản, và kinh


7

tế gia đình. Về nguyên tắc, tất cả học sinh trong năm đầu tiên của trường trung học
(lớp 10) theo một giáo trình chung của quốc gia, trong năm thứ hai và thứ ba (lớp
11 và 12) sinh viên được cung cấp các khóa học liên quan đến chun mơn của họ.
Trong một số chương trình, học sinh có thể tham gia đào tạo tại nơi làm việc thông
qua sự hợp tác giữa nhà trường và sử dụng lao động địa phương. Để làm cho các
trường trung học dạy nghề hấp dẫn hơn, chính phủ Hàn Quốc đã thay đổi tên của
các trường trung học dạy nghề vào các trường trung học chuyên nghiệp.Với sự
thay đổi tên các chính phủ cũng tạo điều kiện cho sự xâm nhập của sinh viên tốt
nghiệp trường trung học dạy nghề các trường cao đẳng và đại học.

Học sinh trung học nghề nhất tiếp tục vào giáo dục đại học, ở cấp đại học, giáo
dục và đào tạo nghề được cung cấp trong các trường cao đẳng và tại các trường đại
học Bách khoa.Trường cao đẳng cũng cung cấp các chương trình một năm dành
cho các nghệ nhân và thợ thủ công bậc thầy và các chương trình ngắn hạn cho lao
động làm việc.
-

Australia

Ở bậc THCS, vào cuối năm lớp 10, học sinh sẽ phải dự kỳ thi lấy Chứng nhận
Học vấn.Sau đó họ có thể chọn lựa để rời trường học và bắt đầu đi làm, họ có thể
vào một trường dạy nghề hay học tiếp hai năm nữa để hoàn tất Chứng Nhận Lớp 12
và thỏa mãn yêu cầu vào đại học.
Ở bậc THPT, chương trình kéo dài 2 năm (lớp 11 và 12).
-

Trong hai năm cuối của cấp học này học sinh sẽ chọn chun ban theo ý

thích của mình. Học sinh cũng được thảo luận về việc chọn ban với những nhà tư
vấn về nghề nghiệp, vì một số chương trình ở đại học địi hỏi các mơn tương ứng ở
cấp Trung học.
-

Australia có trên 60 trường đào tạo nghề công lập (TAFE – Technical and

Further Education (các trường giáo dục kỹ thuật và nâng cao) là cơ quan giáo dục
sau phổ thông lớn nhất tại Australia), khoảng 5000 trường đào tạo nghề tư thục
(college) và 95% các trường phổ thơng có trung tâm đào tạo nghề trong trường
(vocational Traing Center).

8

-

Khi hồn tất Lớp 10 phổ thơng, học sinh có hai lựa chọn: hoặc học tiếp lên

lớp 11 và rồi lớp 12; hoặc chuyển sang khóa học nghề (vocational/work training
programs) từ trình độ thấp nhất là Certificate I đến Certificate III, tùy theo khả năng
của học sinh đó.
-

Hết Lớp 11, học sinh có thể chọn: hoặc học khóa Foundation courses 1 năm

để học dự bị đại học; hoặc vào khóa học nghề ở bậc Certificate IV.
-

Hết lớp 12, học sinh có nhiều lựa chọn hơn: hoặc chương trình Foundation

dự bị đại học 1 năm; hoặc khóa học nghề Certificate IV như trên. Ngồi ra, các học
sinh có năng lực học tập khá giỏi cịn có các lựa chọn khác như: vào thẳng năm 1
đại học nếu được xét tuyển chấp nhận; hoặc theo khóa học nghề trình độ Cao đẳng
(Diploma).
Hệ thống giáo dục và đào tạo nghề cung cấp cho các học viên những kỹ năng
cần có trong nền kinh tế hiện đại và đào tạo theo năng lực, các kỹ năng mang tính
thực tế và hướng nghiệp.
Các trường dạy nghề có quan hệ mật thiết với giới cơng nghiệp và kinh
doanh, với các khóa học được thiết kế thơng qua sự tham vấn với các tổ chức và
công ty cơng nghiệp.Các khóa học đa dạng từ 6 tháng đến 2 năm và thường được
liên kết với các trường đại học cho phép sinh viên học liên thông lên chương trình

đại học.
-

Hà Lan

Giáo dục Hà Lan rất đa dạng. Học tiểu học ở Hà Lan cũng phải mất 7 năm, bao
gồm cả khoảng thời gian theo học mẫu giáo. Sau khi kết thúc 7 năm học này, các
em sẽ chỉ kiểm tra các mơn mình đã học và dựa vào kết quả kiểm tra mà quyết định
chọn một trường trung học thích hợp.
Bậc giáo dục trung học của Hà Lan có 3 mức khác nhau bao gồm hệ 4 năm, 5
năm và 6 năm. Với hệ giáo dục 4 năm và 5 năm, sau khi kết thúc bậc học các em sẽ
tiếp tục học tại trường đào tạo kỹ thuật và đào tạo chuyên ngành.


9

Hệ giáo dục 6 năm giúp các em định hướng được các chương trình cũng như
phương thức học tập tại giáo dục bậc đại học và cao học. Nhưng dù các em có lựa
chọn bậc học nào thì các em cũng phải học các môn giống nhau như: tiếng Hà Lan,
tiếng Anh, tiếng Pháp, Đức, Toán cơ bản, Toán học ứng dụng, Kinh tế, Kinh tế
doanh nghiệp, Địa lý, lịch sử, Lý, Hố, Sinh…Trong đó có một số mơn học về ngơn
ngữ là khơng bắt buộc, các em có thể hồn tồn tự nguyện chọn mơn học sao cho
phù hợp với khả năng, nguyện vọng và sở thích của mình. Chính nhờ ưu điểm định
hướng nghề nghiệp tương lai cho học sinh mà tất cả các em đều có việc làm tốt sau
khi hồn thành khố học của mình.
Việc định hướng và phân luồng cho học sinh từ rất sớm, bắt đầu từ các cấp bậc
thấp đến cấp cao hơn, có sự phân luồng rõ ràng để nhằm giúp học sinh biết khả
năng nguyện vọng và sở thích của mình. Qua đó có sự lựa chọn ngành nghề phù
hợp trong tương lai của học sinh.
1.1.2 Nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp ở Việt Nam.

Giáo dục hướng nghiệp ở Việt nam được tiến hành nghiên cứu và phát triển khá
sớm, từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX. Quyết định 126/CP ngày 19/3/1981 của
Chính Phủ về “ Cơng tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông và việc sử
dụng hợp lý các cấp phổ thông cơ sở và phổ thông trung học tốt nghiệp ra
trường”1. Quyết định này đã nêu rõ vai trị và nhiệm vụ cơng tác hướng nghiệp,
phân cơng cụ thể chính quyền các cấp, các ngành kinh tế, văn hóa từ trung ương đến
địa phương có nhiệm vụ tạo mọi điều kiện thuận lợi trực tiếp giúp đỡ các trường
phổ thông trong việc đào tạo, sử dụng hợp lý và tiếp tục bồi dưỡng học sinh phổ
thông sau khi ra trường.
Văn kiện Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ IX (19/4- 22/4/2001) đã ghi
rõ:

1

Quyết định 126/CP ngày 19/3/1981 của Chính Phủ


10

“ Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học, chuẩn bị
cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch
cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương”.2
“Nghị quyết số 37/2004/QH11 ngày 03/12/2004 về giáo dục, Quốc hội đã định
hướng cho phát triển giáo dục nghề nghiệp, thực hiện phân luồng sau trung học cơ
sở và liên thông trong hệ thống giáo dục, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh thiếu
niên lựa chọn nhiều hình thức học tập và sau khi học xong trung học cơ sở, trung
học phổ thơng, học sinh có cơ hội học nghề.Phát triển giáo dục thường xuyên đáp
ứng nhu cầu học tập suốt đời của nhân dân và xây dựng xã hội học tập”.
Điều 27. Mục tiêu của giáo dục phổ thông của Luật giáo dục 2005
Giáo dục trung học phổ thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những

kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thơng và có những
hiểu biết thơng thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực
cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học
nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.3
Theo chỉ thị của BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO, Số: 33/2003/CT-BGDĐTvề
việc tăng cường giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông.
Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận của nội dung giáo dục phổ thơng tồn
diện đã được xác định trong Luật Giáo dục. Chiến lược phát triển giáo dục 20012010 và chủ trương đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay cũng nhấn
mạnh đến yêu cầu tăng cường giáo dục hướng nghiệp nhằm góp phần tích cực và có
hiệu quả vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao
động hoặc được tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu của xã
hội.4

2

Văn kiện Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ IX (19/4- 22/4/2001)

3

Luật giáo dục 2005

4

Chỉ thị BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO, Số: 33/2003/CT-BGDĐT


11

Tuy vậy, giáo dục hướng nghiệp hiện cịn có nhiều hạn chế, cịn có địa phương
và trường học chưa thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục hướng nghiệp; chất

lượng hoạt động hướng nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của học sinh và xã hội,
học sinh phổ thông cuối các cấp học và bậc học chưa được chuẩn bị chu đáo để lựa
chọn nghề nghiệp, lựa chọn ngành học phù hợp với bản thân và yêu cầu của xã hội.
Trên cơ sở quán triệt các quan điểm cơ bản về giáo dục của Nghị quyết Đại hội
Đảng lần thứ 9, Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội và Chỉ thị số
14/2001/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới chương trình giáo dục phổ
thơng, đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên cần nâng cao hơn nữa nhận thức về ý
nghĩa, mục đích, nội dung và những biện pháp thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh phổ thông.
Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông nhằm mục đích bồi dưỡng,
hướng dẫn học sinh, ngay từ trong nhà trường, chọn nghề phù hợp với yêu cầu phát
triển kinh tế xã hội đồng thời phù hợp với năng lực cá nhân.
Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thơng có nghiệm vụ: giáo dục thái độ
lao động và ý thức đúng đắn với nghề nghiệp; cho học sinh làm quen với một số
nghề phổ biến trong xã hội và các nghề truyền thống của địa phương; tìm hiểu năng
khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để khuyến khích, hướng dẫn
và bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp nhất; động viên học sinh đi vào
những nghề, những nơi đang cần.
Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thơng bằng các hình thức: tích hợp
nội dung hướng nghiệp vào các môn học, lao động sản xuất và học nghề phổ thông,
hoạt động sinh hoạt hướng nghiệp và các hoạt động ngoại khóa khác.
-

Tác giả Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền trong cơng trình:

“Hoạt động GDHN và giảng dạy kỹ thuật trong trường THPT” đã đi sâu phân tích
các cơ sở lý luận của GDHN, việc tổ chức các hoạt động GDHN và giảng dạy kỹ


12

thuật trong nhà trường THPT và xây dựng hệ thống nguyên tắc, phương pháp và
những hình thức giáo dục kỹ thuật trong trường THPT.
-

Tác giả GS Phạm Tất Dong và TS Nguyễn Như Ất, Sự lựa chọn tương lai-

Tư vấn hướng nghiệp, NXB Thanh Niên, Hà Nội, 2003, đã khái quát những ngành
nghề trong xã hội trong giai đoạn đang có sự chuyển biến, khái qt về cơng tác
hướng nghiệp cho học sinh THPT và những con đường phân luồng học sinh.
Nghiên cứu về lĩnh vực hướng nghiệp, theo danh mục các đề tài luận văn thạc sĩ
giáo dục học của trường Đại học Sư phạm Kỹ Thuật thành phố Hồ Chí Minh từ năm
1993 đến năm 2006 có những đề tài nghiên cứu sau:
-

Nguyễn Toàn, Hiện trạng và định hướng công tác tư vấn cho học sinh tại các

Trung tâm Kỹ thuật Hướng nghiệp dạy nghề ở thành phố Hồ Chí Minh, năm
1997.(Luận văn thạc sĩ giáo dục học của trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật TP
HCM.)
-

Nguyễn Thị Bạch Phượng, Nghiên cứu hướng chọn nghề của học sinh phổ

thông trung học Quận 9 TPHCM, năm 1998,( Luận văn thạc sĩ giáo dục học của
trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật TP HCM.)
Đồng thời thực hiện các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta về lĩnh vực
nghề nghiệp cũng có nhiều nghiên cứu khoa học về hoạt động giáo dục hướng
nghiệp như sau
-

Nguyễn Toàn và cộng tác viên, Nghiên cứu một số giải pháp khả thi trong

việc ứng dụng triển khai công tác hướng nghiệp cho học sinh phổ thơng cấp 2-3 ở
Thành phố Hồ Chí Minh, sở Khoa Học Công nghệ- Môi trường và Sở Giáo dục đào
tạo Thành phố Hồ Chí Minh, năm 1998.
-

Tác giả Phan Thị Tố Oanh ,“Vấn đề hướng nghiệp cho học sinh qua các mơn

văn hóa cơ bản ở trường THPT các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long”, năm 2004, tác
giả đã phân tích vai trị của mơn văn hóa cơ bản và tiềm năng của các mơn văn hóa
trong GDHN cho học sinh ở trường phổ thông.


13

- Tác giả Phạm Văn Khanh trong Luận án tiến sĩ với đề tài: “Giáo dục hướng
nghiệp trong dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT khu vực Trung
Nam Bộ”, 2012, tác giả đã đề xuất một hệ thống biện pháp bồi dưỡng, chuyển giao
quy trình GDHN cho giáo viên nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả GDHN cho học
sinh trong dạy học môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT khu vực Trung Nam
Bộ.
- Tác giả Phan Đình Dụng, Thực trạng giáo dục hướng nghiệp thơng qua dạy học
mơn Hóa học và mơn Sinh học ở trường Trung học cơ sở vùng Đồng bằng sông
Cửu Long, 2012, tác giả đã nghiên cứu về việc lồng ghép giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh trung học cơ sở qua hai mơn Hóa và Sinh.
-

Trong luận án Tiến sĩ của Nguyễn Văn Cường, “Giáo dục hướng nghiệp cho

học sinh trong dạy học môn công nghệ ở trường trung học phổ thông”, Bộ GD &
ĐT Đại Học Thái Nguyên, 2013 đã đưa ra giải pháp hoạt động hướng nghiệp cho
học sinh thơng qua dạy mơn cơng nghệ, qua đó tác giả cho thấy những ưu thế và sự
phù hợp trong chương trình giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thơng qua dạy các
mơn văn hóa.
-

Ngồi ra có những đề tài nghiên cứu về hoạt động hướng nghiệp ở trường

THPT của những học viên cao học, qua đó có những giải pháp thiết thực được áp
dụng cho công tác hướng nghiệp ở một số trường như: đa dạng hóa các hình thức
hướng nghiệp, tăng cường nguồn nhân lực trong việc tổ chức và quản lí hoạt động
hướng nghiệp, thiết kế website giáo dục hướng nghiệp…trong các đề tài của Chu
Thị Hiền đề tài luận văn Thạc sĩ năm 2011, Nguyễn Thị Hoan đề tài luận văn Thạc
sĩ 2012, Nguyễn Thị Ngọc Vũ đề tài luận văn Thạc sĩ 2013.
Qua các cơng trình nghiên cứu trên cho thấy các giải pháp trong công tác hướng
nghiệp như cách định hướng, tư vấn cho học sinh thơng qua tìm hiểu về đặc điểm
tâm sinh lý, về khả năng nhận thức nghề nghiệp của học sinh, các hình thức tổ chức
trong cơng tác hoạt động hướng nghiệp. Và từ đó có những giải pháp thực tế như bộ
công cụ trắc nghiệm phục vụ cho công tác hướng nghiệp, các website giáo dục
hướng nghiệp, các giải pháp lồng ghép hướng nghiệp vào môn học… để từ đó giúp
học sinh hiểu rõ hơn về nghề nghiệp sẽ lựa chọn đồng thời cũng tăng tính đa dạng


14

và hiệu quả trong hoạt động hướng nghiệp ở thành phố HCM cũng như ở các trường
THCS và THPT ở các tỉnh thành.
Trên cơ sở kế thừa những giải pháp hiệu quả và có khả thi của những nhà nghiên

cứu đi trước, thì người nghiên cứu cũng sẽ có những hướng nghiên cứu và giải pháp
mới cho công tác hướng nghiệp cho học sinh ở bậc THPT đó là triển khai sâu hơn
trong việc hướng nghiệp qua những môn khoa học cơn bản và sinh hoạt ngoại khóa.
Tóm lại, trên thế giới và trong nước đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về
GDHN cho HS, hướng nghiệp thông qua các hình thức và cách gọi khác nhau tuy
nhiên các cơng trình nghiên cứu đều nhằm chuẩn bị cho học sinh trung học có sự
lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân để dễ dàng hòa nhập với
cuộc sống lao động sản xuất góp phần đem lại lợi ích cho nền kinh tế của nước nhà.
1.2 Các khái niệm.
1.2.1 Hướng nghiệp:
Theo từ điển giáo dục học:“ Hướng nghiệp là hệ thống các biện pháp giúp đỡ
học sinh làm quen, tìm hiểu các nghề, cân nhắc, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với
nguyện vọng, năng lực, sở trường của mỗi người với nhu cầu, điều kiện thực tế
khách quan của xã hội”.
Theo Phạm Viết Vượng: “Hướng nghiệp là hoạt động định hướng nghề nghiệp
của các nhà sư phạm cho học sinh nhằm giúp họ chọn một nghề phù hợp với hứng
thú, năng lực của cá nhân và yêu cầu nhân lực của xã hội”.
Theo tác giả Phạm Tất Dong: “Hướng nghiệp như là một hệ thống tác động của
xã hội về giáo dục, về y học, kinh tế học nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn được nghề
vừa phù hợp với hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường của cá nhân, vừa đáp
ứng nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân”.
Hướng nghiệp là những công cụ, biện pháp hỗ trợ và định hướng cho học sinh
về ngành nghề ở những lĩnh vực sản xuất khác nhau trong xã hội đồng thời phù hợp
với sở thích, năng lực cá nhân nhằm đáp ứng yêu cầu của xã hội.
1.2.2. Hoạt động hướng nghiệp.
-

Theo từ điển Giáo dục học: “Hoạt động là hình thức biểu hiện quan trọng

nhất của mối quan hệ tích cực, chủ động của con người với thực tiễn xung quanh.

15

Cịn đối với khía cạnh của thực tiễn hoạt động là q trình diễn ra một loạt hoạt
động có liên quan chặt chẽ với nhau tác động vào đối tượng nhằm đạt được mục
đích nhất định trong đời sống xã hội”.
-

Hoạt động hướng nghiệp là hoạt động của nhà giáo thơng qua các hình thức

giáo dục khác nhau nhằm giúp học sinh biết được năng lực, sở thích của bản thân,
nghề và những yêu cầu nghề của các em định hướng được tương lai của mình.
Bên cạnh đó kết hợp với gia đình để có những biện pháp tác động với tư tưởng,
tình cảm, lối sống của học sinh để các em cân nhắc, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp
với năng lực, sở thích của mỗi cá nhân và với nhu cầu của xã hội
-

Hoạt động hướng nghiệp là hoạt động tương tác giữa nhà trường, gia đình, tổ

chức với học sinh, thơng qua hoạt động đó nhằm giúp học sinh biết được sở thích
và khả năng của bản thân phù hợp với yêu cầu của từng nghành nghề trong xã hội.
1.2.3. Nghề nghiệp
Nghề là hình thức lao động sản xuất nào đó trong xã hội hay là một cơng việc
theo sự phân công của xã hội mà thông qua việc hành nghề đó con người kiếm tiền
để sinh sống nhằm duy trì phát triển bản thân góp phần xây dựng đất nước.
Nghề nghiệp như một dạng lao động vừa mang tính xã hội, vừa mang tính cá
nhân, trong đó con người với tư cách là chủ thể hoạt động đòi hỏi đểt hoả mãn
những nhu cầu nhất định của xã hội và cá nhân
Theo tác giả E.A. Klimốp thì: “Nghề nghiệp là một lĩnh vực sử dụng sức mạnh

vật chất và tinh thần của con người một cách có giới hạn, cần thiết cho xã hội, nó
tạo cho mỗi con người khả năng sử dụng lao động của mình để thu lấy những
phương tiện cho việc tồn tại và phát triển”.
Như vậy, nghề nghiệp là hoạt động lao động của cá nhân nào đó tồn tại trong xã
hội nó vừa mang lại giá trị lợi ích cho cá nhân người lao động vừa mang lại lợi ích
chung cho xã hội.