Ngu van 12

Hoạt động của GV và HS
- Thao tác 1: Hướng dẫn HS đọc
phần Tiểu dẫn (SGK).
+ GV: Kết hợp với những hiểu biết
cá nhân, hãy giới thiệu về nhà văn
Nguyễn Trung Thành (cuộc đời, sự
nghiệp, đặc điểm sáng tác,…) ?

Nội dung cần đạt
I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả:
Nguyễn Trung Thành (bút danh khác là Nguyên
Ngọc); là nhà văn trưởng thành trong hai cuộc
kháng chiến, gắn bó mật thiết với mảnh đất Tây
Nguyên.
Thành công trong sáng tác viết về mảnh đất và
- Thao tác 2: Tìm hiểu xuất xứ con người Tây Nguyên.
và hoàn cảnh ra đời tác phẩm:
2. Tác phẩm.
a. Xuất xứ:
Rừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên trên Tạp
chí văn nghệ qn giải phóng miền Trung Trung
bộ (số 2- 1965), sau đó được in trong tập Trên quê
Thời điểm sáng tác là thời điểm hương những anh hùng Điện Ngọc.
diễn ra cuộc đổ quân đầu tiên của b. Hoàn cảnh ra đời:
Mĩ, ngày bắt đầu cuộc chiến tranh - Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định Giơ-necục bộ của Mĩ ở miền Nam nước vơ được kí kết, đất nước chia làm hai miền. Kẻ thù
ta. Tác phẩm được viết trong phá hoại hiệp định, khủng bố, thảm sát. Cách mạng
những ngày sôi sục, nghiêm trang, rơi vào thời kì đen tối.
nghiêm trọng, lo lắng, quyết liệt, - Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân vào miền Nam và tiến
hào hứng, hào hùng: dân tộc ta hành chiến tranh cục bộ
bước vào cuộc chạm trán mất còn - Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm cả nước

trực tiếp với đế quốc Mĩ- Nguyên sục sôi đánh Mĩ, được hoàn thành ở khu căn cứ
Ngọc.)
chiến trường miền Trung Trung bộ.
- Mặc dù Rừng xà nu viết về sự kiện nổi dậy của
buôn làng Tây Nguyên trong thời kì đồng khởi
trước 1960, nhưng chủ đề tư tưởng tác phẩm vẫn có
* Rừng xà nu- hình tượng mở đầu quan hệ mật thiết với tình hình thời sự của cuộc
và kết thúc.
kháng chiến lúc tác phẩm ra đời.
* Tnú nghỉ phép về thăm làng.
c. Tóm tắt tác phẩm:
* Cụ Mết kể cho dân làng nghe về
* Rừng xà nu- hình tượng mở đầu và kết thúc.
cuộc đời Tnú và lịch sử làng Xô
* Sau ba năm đi lực lượng, Tnú – đứa con chung
Man từ những năm đau thương đến của làng Xô Man về thăm làng. Đêm đó, cụ Mết đã
đồng khởi nổi dậy.
kể lại câu chuyện về cuộc đời của Tnú và chuyện
về cuộc nổi dậy vũ trang tự giải phóng của dân làng
Xơ Man.
Làng Xơ Man trong những năm đen tối của
Thông qua câu chuyện về những Cách Mạng, là một căn cứ bí mật vững chắc nuôi
con người anh hùng ở một buôn dấu cán bộ. Lúc ấy, Tnú cịn nhỏ nhưng đã góp
làng hẻo lánh, bên những cánh phần tích cực vào việc chở che nuôi dấu cán bộ, bị
rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, địch bắt, tra tấn dã man. Sau khi vượt ngục trở về
tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý làng, Tnú trở thành người lãnh đạo dân làng đánh
nghĩa lớn lao của dân tộc và thời giặc. Để dập tắt ý chí cách mạng và tinh thần đấu
đại: Để cho sự sống của đất nước tranh của dân làng, giặc đã giết chết cả vợ con Tnú
và nhân dân mãi mãi trường tồn, và dùng nhựa xà nu đốt hết 10 đầu ngón tay anh.

khơng có cách nào khác hơn là Dưới sự lãnh đạo của cụ Mết, dân làng Xô Man đã
phải cùng nhau đứng lên, cầm vũ vùng lên tiêu diệt cả tiểu đội giặc, cứu Tnú và cùng
khí đứng chống lại kẻ thù tàn ác.
nhau chiến đấu, bảo vệ quê hương.
Câu chuyện khép lại bằng cảnh cụ Mết và Dít
Nhan đề: Hai lớp ý nghĩa này tiễn đưa Tnú trở lại đơn vị ở nơi cửa rừng xà nu
xuyên thấu vào nhau tốt lên hình tràn trề sức sống vượt lên trên sự huỷ diệt của bom
tượng sinh động của xà nu, đưa lại đạn như làng Xô Man bất khuất kiên trung.
khơng khí Tây Ngun rất đậm đà d. Ý nghĩa nhan đề
cho tác phẩm.
- Gợi lên vẻ đẹp hùng tráng, sức sống bất diệt
- Cây xà nu: một loại cây thuộc họ của cây xà nu và tinh thần bất khuất của con người.
thơng có nhiều ở Tây Ngun, có
- Chứa đựng cảm xúc của nhà văn và tư tưởng
sức sống mãnh liệt của con người
chủ đề tác phẩm.
- Rừng xà nu: số nhiều: tập thể anh  Mang cả ý nghĩa tả thực và ý nghĩa tượng trưng.
hùng (dân làng xô man và các thế e. Chủ đề:
hệ tiếp nối của các dân tộc TN) với Rừng xà nu là câu chuyện về quá trình trưởng
cảm hứng ngợi ca, ngưỡng mộ → thành trong nhận thức cách mạng của một con
không gian nghệ thuật đậm hương người cũng như của đồng bào các dân tộc Tây
vị sử thi của câu chuyện.
Nguyên. Chân lí tất yếu mà họ nhận ra là: chỉ có
dùng bạo lực cách mạng mới có thể đè bẹp bạo lực
phản cách mạng.
Hoạt động 3:: GV tổ chức cho
HS tìm hiểu về hình tượng rừng II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
xà nu.
1. Hình tượng cây xà nu:

? Vì sao tác giả lại sử dụng hình a. Cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống của
ảnh cây xà nu trong tác phẩm? cây con người Tây Nguyên:
xà nu có mối liên hệ như thế nào - Cây xà nu có mặt trong đời sống hằng ngày của
với cuộc sống của con người Tây dân làng Xô Man:
Nguyên?
+ Lửa xà nu cháy giần giật trong mỗi bếp lửa,
+ Khói xà nu xơng bảng nứa để Mai và Tnú học
chữ…..
- Cây xà nu tham dự vào những sự kiện trọng đại
của dân làng:
+ Ngọn đuốc dẫn đường cho mọi người vào rừng
lấy giáo, mác…,
+ Giặc đốt hai bàn tay Tnú bằng giẻ tẩm nhựa xà
nu,
+ Lửa xà nu soi rõ xác 10 tên lính giặc...
+ Khi cuộc khởi nghĩa vũ trang bùng nổ "cả rừng
Xô Man ào ào rung động. Và lửa cháy khắp rừng…"
- Cây xà nu đã thấm sâu vào nếp nghĩ suy và cảm
xúc của họ:
GV: Hình tượng rừng xà nu dưới
+ Tnú nghĩ về cụ Mết, ngực cụ “căng như một cây
tầm đại bác được miêu tả như thế xà nu lớn”
nào?
+ Cụ Mết nói về cây xà nu với tất cả tình cảm yêu
GV: Tìm các chi tiết miêu tả cánh thương, xen tự hào “khơng có cây gì mạnh bằng
rừng xà nu đau thương và phát cây xà nu đất ta”
biểu cảm nhận về các chi tiết ấy?
→ Cây xà nu trở thành máu thịt trong đời sống vật

chất và tinh thần của mảnh đất Xơ Man

? Tìm những chi tiết cho thấy sức
sống mãnh liệt của cây xà nu? Ý
nghĩa?

? Cây xà nu cịn có đặc tính ham
ánh sáng mặt trời, điều đó biểu
tượng cho phẩm chất nào của
người dân TN
? Rừng xà nu có vai trị ntn với dân
làng Xơ Man trong chiến tranh?

GV: Hình ảnh cánh rừng xà nu trải

b. Cây xà nu tượng trưng cho số phận, phẩm chất
của người Tây Nguyên trong chiến tranh
* Cây xà nu biểu tượng cho cuộc sống chịu
nhiều đau thương:
- Mở đầu tác phẩm, nhà văn tập trung giới thiệu cụ
thể về rừng xà nu: "nằm trong tầm đại bác của đồn
giặc", ngày nào cũng bị bắn hai lần, H
" ầu hết đạn đại
bác đều rơi vào đồi xà nu cạnh con nước lớn".
→ Nằm trong sự hủy diệt bạo tàn, trong tư thế của
sự sống đang đối diện với cái chết.
- "Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào là
không bị thương…".
→ sự hủy diệt khủng khiếp, dã man, tượng trưng
cho những mất mát đau thương của dân làng Xô

Man và đồng bào TN trải qua trong chiến đấu.
- Nỗi đau hiện ra nhiều vẻ khác nhau:
+ Có cái xót xa của những cây con, tựa như đứa
trẻ thơ: "vừa lớn ngang tầm ngực người bị đạn đại
bác chặt đứt làm đôi. Ở những cây đó, nhựa cịn
trong, chất dầu cịn lỗng, vết thương khơng lành
được cứ lt mãi ra, năm mười hơm sau thì cây
chết".
+ Cái đau của những cây xà nu như con người
đang tuổi thanh xuân, bỗng “bị chặt đứt ngang nửa
thân mình đổ ào ào như một trận bão”.
+ Những cây có thân hình cường tráng “vết
thương của chúng chóng lành”, đạn đại bác không
giết nỗi chúng.
→ Với nghệ thuật so sánh, nhân hóa, đã gợi lên
những đau thương mất mát, hi sinh của một thời mà
dân tộc ta phải chịu đựng.
* Cây xà nu biểu tượng cho phẩm chất của
người TN:
- Cây xà nu có sức sống mãnh liệt:
+ "trong rừng ít có loại cây sinh sơi nảy nở khỏe
như vậy", "khơng có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất
ta", "Nhưng cũng có…cây đã ngã"
→ sức mạnh vượt qua sự hủy diệt.
+ "Cạnh một cây xà nu mới ngã gục đã có bốn
năm cây con mọc lên".
→ Nghệ thuật đối lập (ngã gục - mọc lên; một bốn năm): Sự sống tồn tại, các thế hệ nối tiếp nhau
như lớp lớp cây rừng xà nu bất khuất trước bom
đạn của kẻ thù
+ …

" cây con mọc lên, hình nhọn mũi tên lao


ra hút tầm mắt chạy tít đến tận thẳng lên bầu trời": tư thế chủ động, mạnh mẽ,
chân trời xuất hiện ở đầu và cuối hướng về ánh sáng, sự sống.
tác phẩm gợi cho em ấn tượng gì?  CXN có sức sống mãnh liệt, kiên cường cũng
giống như người dân làng Xơ Man anh dũng, có
sức sống bền bỉ, kiên cường trong chiến đấu.
- Cây xà nu ham ánh sáng mặt trời:
“Cũng có ít loại cây ham ánh sáng mặt trời đến
Nhận xét nghệ thuật miêu tả hình thế…”
→ Cây xà nu biểu tượng cho khát vọng tự do, lịng
tượng cây xà nu
tin và lí tưởng CM của người dân Xô Man
- Xà nu không những tự biết bảo vệ mình mà cịn
bảo vệ sự sống, bảo vệ làng Xô Man:
"Cứ thế hai ba năm nay, rừng xà nu ưỡn tấm ngực
lớn ra che chở cho làng".
 Hình tượng mang tính ẩn dụ cho những con người
chiến đấu bảo vệ quê hương, tượng trưng cho tinh
thần đoàn kết..
- Câu văn mở đầu được lặp lại ở cuối tác phẩm:
“đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa đến hết tầm
mắt cũng khơng thấy gì khác ngồi những đồi xà
nu nối tiếp tới chân trời”
→ cảnh rừng xà nu đã gợi ra sự bất diệt, kiêu dũng
và hùng tráng của con người Tây Nguyên nói riêng
và con người Việt Nam nói chung trong cuộc
kháng chiến chống Mĩ cứu nước vĩ đại
* Tóm lại:

- Cây xà nu tượng trưng cho số phận đau thương và
phẩm chất anh hùng của dân làng Xơ man nói riêng
và nhân dân Tây Ngun nói chung trong cuộc
kháng chiến chống Mĩ.
- Được xây dựng với cảm hứng sử thi hồnh tráng,
bút pháp lãng mạn, nhân hóa, ẩn dụ; vận dụng
nhiều giác quan; kết hợp miêu tả bao quát lẫn cụ
thể
- Kết tinh giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác
phẩm


Hoạt động của GV và HS
GV: Số phận của Tnú có gì đặc biệt ?

Phẩm chất của người anh hùng Tnú
được thể hiện như thế nào? Tìm chi

Nội dung cần đạt
2. Nhân vật Tnú :
a. Số phận:
- Mồ côi từ nhỏ, được sự cưu mang đùm bọc của dân làng: đứa con chung
của làng Xô Man.
- Sớm giác ngộ CM, bị địch bắt, tra tấn dã man.
- Vợ con bị giết chết, Tnú bị đốt cả 10 đầu ngón tay.
→ Tnú là nạn nhân của chiến tranh: khi chưa có vũ khí, chỉ có hai bàn tay
khơng thì ngay cả những người thương yêu nhất cũng không cứu được.
→ Tnú gắn bó với bn làng và mang những phẩm chất tiêu biểu của dân
làng XơMan “Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta”
b. Phẩm chất:

* Tnú là người gan góc, dũng cảm, mưu trí, trung thành với CM:
- Sớm giác ngộ CM:
+ thay thanh niên, người già đi nuôi và gác cho cán bộ: dũng cảm, gan dạ.
+ "Cụ Mết nói: Cán bộ là Đảng …": có niềm tin vào CM, vào Đảng


tiết chứng minh?

GV: Số phận đau thương của Tnú
được thể hiện như thế nào? Tìm chi
tiết chứng minh?
GV: Vì sao trong câu chuyện bi tráng
về cuộc đời Tnú, cụ Mết 4 lần nhắc
tới ý: "Tnú không cứu được vợ con"để
rồi ghi tạc vào tâm trí người nghe câu
nói: "Chúng nó đã cầm súng, mình
phải cầm giáo".
Hình ảnh đơi bàn tay của Tnú: đơi bàn
tay bình dị, lao động và chiến đấu bảo
vệ buôn làng, đôi bàn tay bị đốt là
minh chứng cho tội ác dã man của kẻ
thù, nói lên lịng dũng cảm của người
cm, đồng thời, nói lên một chân lí sâu
sắc: khi chỉ có tay khơng thì nhựa xà
nu thân thiết cũng có thể trở thành
ngọn lửa hủy diệt chính những bàn
tay vun trồng cho chúng.
HS: Là để nhấn mạnh một sự thật:
- Nếu đôi bàn tay không thì Tnú

- Khi học chữ:
+ Học chữ khơng được đập bể cái bảng nứa, lấy đá tự đập vào đầu mình
+ Sáng hơm sau: gọi Mai ra để hỏi chữ với quyết tâm thay anh Quyết làm
CM.
→ gan lì, quyết tâm, có lịng tự trọng.
- Khi đi làm giao liên: Khơng bao giờ đi đường mịn, xé rừng mà đi; qua
sông cứ lựa chỗ thác mạnh mà bơi ngang…
→ thông minh, dũng cảm.
- Khi bị bắt "Tnú chỉ kịp nuốt luôn cái thư", bị tra tấn dã man nhưng vẫn
không khai
→ nhanh trí, bất khuất, hiên ngang
- Vượt ngục trở về, thay anh Quyết lãnh đạo dân làng kháng chiến
→ trung thành, tin tưởng vào sự nghiệp CM.
- Khi giặc đàn áp phong trào cách mạng làng Xô Man:
+ Mẹ con Mai bị bắt, Tnú tay không nhảy vào giữa bọn lính.
+ Bị giặc bắt nhưng Tnú vẫn suy nghĩ, lo âu cho CM "Ai sẽ làm cán bộ?"
+ Bị giặc đốt 10 đầu ngón tay những Tnú vẫn khơng kêu tiếng nào "Anh
nghe lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở bụng…".
→ ngọn lửa xà nu đã tôi luyện thêm khí phách lẫm liệt, soi tỏ lịng trung
thành của Tnú đối với CM.
* Tnú là người có tính kỉ luật cao: Về thăm làng đúng một đêm, xuất trình
giấy tờ đầy đủ
* Tnú có một trái tim yêu thương và sục sơi căm thù giặc:
- Sống u thương, nghĩa tình:
+ Với buôn làng: Xúc động khi gặp lại cảnh cũ "Tnú vẫn xúc động để cho
vịi nước của làng mình giội lên khắp người như ngày trước"
→ gắn bó, tình nghĩa với quê hương.
+ Với vợ con:
. Xé tấm dồ làm tấm choàng cho Mai địu con.
. Khi vợ con bị giặc bắt: "anh đã bứt đứt hàng chục trái vả mà không hay",

"anh chồm dậy", "ở chỗ hai con mắt anh bây giờ là hai cục lửa lớn"
. Hành động "…nhảy xổ vào giữa bọn lính…Hai cánh tay rộng lớn như hai
cánh lim chắc của anh ôm chặt lấy mẹ con Mai"
→ ngọn lửa căm thù, trái tim yêu thương chất chứa trong đôi mắt của Tnú đã
biến thành hành động, chiến thắng cả nỗi sợ hãi.
→ Là người chồng, người cha đầy trách nhiệm.
- Mang trong tim ba mối thù sâu nặng:
+ Thù của bản thân: 10 đầu ngón tay bị đốt
+ Thù của gia đình: Vợ con anh chết thảm khốc dưới gậy sắt của giặc.
+ Thù của buôn làng: những cánh rừng xà nu bị tàn phá, những người dân
vô tội bị sát hại: anh Xút, bà Nhan, …
→ Tnú chỉ có hai bàn tay khơng thì ngay cả những người thương u nhất
Tnú cũng khơng cứu được.
- Quật khởi đứng dậy cầm vũ khí tiêu diệt bọn ác ôn: Trong đêm Tnú bị đốt
10 đầu ngón tay, dân làng đã nổi dậy cứu được Tnú, tiêu diệt bọn ác ôn.
Tiếng cụ Mết như mệnh lệnh chiến đấu: "Thế là bắt đầu rồi, đốt lửa lên!"
→ Đó là sự nổi dậy đồng khởi làm rung chuyển núi rừng. Câu chuyện về
cuộc đời một con người trở thành câu chuyện một thời, một nước: Số phận
của người anh hùng gắn liền với số phận cộng đồng. Cuộc đời Tnú đi từ đau
thương đến cầm vũ khí thì cuộc đời của làng Xô Man cũng vậy.
→ Tnú đã vượt qua đau thương để trở thành người chiến sĩ CM, tham gia
chiến đấu để bảo vệ quê hương.
Tóm lại:
- Cuộc đời bi tráng và con đường đến với CM của Tnú điển hình cho con
đường đến với CM của người dân Tây Nguyên, góp phần làm sáng tỏ chân lí
của thời đại: phải dùng bạo lực CM để tiêu diệt bạo lực phản CM; đấu tranh
vũ trang là con đường tất yếu để tự giải phóng.
- Cảm hứng, giọng điệu chủ đạo là ca ngợi.
- Làm phong phú thêm chân dung con người Vn anh hùng trong kháng chiến
chống Mĩ.

3. Các nhân vật: cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng.
- Cụ Mết: Cụ Mết là điển hình gương mẫu của người già Tây Nguyên. Cụ
đại diện cho quần chúng, là gạch nối giữa Đảng với dân tộc, tượng trưng


không thể cứu được vợ con và dân
làng cũng không cứu được Tnú
- Bi kịch của Tnú khi chưa cầm vũ
khí là bi kịch của người dân Strá chưa
giác ngộ chân lí (bà Nhan, anh Xút),
với bàn tay khơng anh không bảo vệ
được vợ con và bản thân
- Tnú được cứu khi dân làng Xơ Man
đã cầm vũ khí đứng lên. Cụ muốn con
cháu khắc ghi chân lí trên. Tức là phải
dùng bạo lực CM để chống lại bạo lực
phản CM. Nhân dân TN muốn thoát
khỏi sự áp bức của kẻ thù, thì chỉ có
con đường là đấu tranh vũ trang.
=>Tnú là nhân vật anh hùng, là con
người vinh quang của dân làng Xô
Man được khắc họa bằng những
đường nét độc đáo giàu chất sử thi,
Tnú tiêu biểu cho số phận, con
đường đi lên của cả dân tộc
* Vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng
cách mạng của nhân dân Tây
Nguyên:
- Họ đều là những con người có lịng
u nước thiết tha, căm thù giặc sâu

sắc, trung thành tuyệt đối với Cách
mạng
- Khơng ngại gian khổ, hi sinh, có khí
phách hiên ngang, không khuất phục
trước kẻ thù.
- Luôn tin tưởng vào tương lai và sự
thắng lợi của Cách mạng

cho lịch sử, cho truyền thống hiên ngang bất khuất, cho sức sống bền bỉ,
mãnh liệt của dân làng Xô Man; người sáng suốt, mưu trí, là chỗ dựa tinh
thần cho các thế hệ con cháu, là cây xà nu cổ thụ của núi rừng Tây Nguyên
- Mai, Dít: là vẻ đẹp của thế hệ hiện tại (kiên định, vững vàng trong bão táp
chiến tranh)
Dít là sự tiếp nối của Mai- sự tiếp nối của những người ngã xuống một cách
tự giác, quyết liệt. Cùng với Tnú, Dít là lực lượng nịng cốt của cuộc kháng
chiến chống Mĩ, là cây xà nu đã trưởng thành, tràn đầy sức sống.
- Bé Heng: là thế hệ tiếp nối để đưa cuộc chiến đến thắng lợi cuối cùng. Bé
Heng tượng trưng cho cây xà nu mới lớn, mang trong mình bao sinh lực và
nhựa sống, hứa hẹn sẽ trở thành cây xà nu mạnh mẽ, bất tử
=> Các nhân vật làm thành tập thể anh hùng, đồn kết, lớp lớp kế tiếp nhau.
Nó tạo nên sức mạnh bền bỉ, bất tận của dân làng Xô man, như những rừng
xà anh dũng, bạt ngàn đến tận chân trời.
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật:
- Khơng khí, màu sắc đậm chất Tây Nguyên thể hiện ở bức tranh thiên
nhiên: ở ngơn ngữ, tâm lí, hành động của các nhân vật.
- Xây dựng thành cơng các nhân vật vừa có những nét cá tính sống động vừa
mang phẩm chất có tính khái quát, tiêu biểu ( cụ Mết, Tnú, Dít...)
- Khắc họa thành cơng hình tượng cây xà nu- một sáng tạo nghệ thuật đặc
sắc- tạo nên màu sắc sử thi và sự lãng mạn, bay bổng cho thiên truyện.

- Lời văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc điệu, khi thâm trầm, khi tha thiết,
trang nghiêm..
2. Ý nghĩa văn bản: Ngợi ca tinh thần bất khuất, sức mạnh quật khởi của
đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói riêng, đất nước, con người Việt Nam
nói chung trong cuộc đấu trang giải phóng dân tộc và khẳng định chân lí của
thời đại: để giữ gìn sự sống của đất nước và nhân dân, khơng có cách nào
khác là phải cùng nhau đứng lên cấm vũ khí chống lại kẻ thù.