Tài liệu ÔN TẬP NGỮ VĂN 11 HỌC KÌ I ppt

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP NGỮ VĂN HỌC KÌ I
HỆ THỐNG CÂU HỎI
A: Lý thuyết
Câu 1: Thế nào là thao tác lập luận phân tích ?
Câu 2: Thế nào là thao tác lập luận so sánh ?
Câu 3: Khái niệm , nhân tố, vai trò của ngữ cảnh ?
Câu 4: Phong cách ngôn ngữ báo chí là gì ?
Câu 5: Đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ báo chí ?
Câu 6: Khái niệm về thơ ?
Câu 7: Khái lược về truyện?
Câu 8: Nam Cao : - Tiểu sử -Con người
-Quan điểm sáng tác - Đề tài
B. Tập làm văn :
Câu 1: Bức tranh phong cảnh làng quê Bắc Bộ trong bài “ Câu cá mùa thu” của Nguyễn
Khuyến.
Câu 2: Phong cách nhà nho chân chính trong “ Bài ca ngắn đi trên bãi cát” của Cao bá
Quát.
Câu 3: Phong cách nhà nho chân chính trong “ Bài ca ngất ngưỡng” của Nguyễn Công
Trứ.
Câu 4: Vẻ đẹp hình tượng người nghĩa sĩ nhân trong trong “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”.
Câu 5: Bức tranh phố huyện trong truyện ngắn “ Hai đứa trẻ của Thạch Lam.
Câu 6: Tâm trạng nhân vật Liên trong truyện ngắn “ Hai đứa trẻ của Thạch Lam.
Câu 7: Vẻ đẹp hình tượng nhân vật Huấn Cao trong “ Chữ người tử tù “ của Nguyễn Tuân.
Câu 8: Nghệ thuật trào phúng trong “ Hạnh phúc của một tang gia”.
Câu 9: Bi kịch làm người của nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm “ Đời thừa” của Nam Cao.
HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI
A Lý thuyết
Câu 1:
Thao tác lập luận phân tích là đi làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức,cấu trúc và
các mối quan hệ bên ngoài của đối tượng( sự vật, hiện tượng).
Khi phân tích cần chia tách đối tượng thành những yếu tố theo những tiêu chí, quan

hệ nhất định (Quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng, quan hệ nhân quả, quan hệ giữa
đối tượng với các đối tượng liên quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân
tích…)
Phân tích cần đi sâu vào từng yếu tố, từng khái cạnh, sogn cần đặc biệt lưu ý đến
quan hệ giữa chúng với nhau trong một chỉnh thể toàn vẹn thống nhất.
Câu 2:
Thao tác lập luận so sánh là đi làm sáng tỏ đối tượng đang nghiên cứu trong tương
quan với đối tượng khác.So sánh đúng làm cho bài văn nghị luận sáng rõ,cụ thể, sinh động
và có sức thuyết phục.
Khi so sánh phải đặt các đối tượng vào cùng một bình diện, đánh giá trên cùng một
tiêu chí mới thấy được sự giống nhau và khác nhau giữa chúng, đồng thời phải nêu rõ ý kiến ,
quan điểm của người nói ( người viết).
Câu 3:
Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói,
đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội thấu đáo lời nói
Ngữ cảnh bao gồm: - nhân vật giao tiếp,Bối cảnh rộng và hẹp, hiện thực được đề
cập đến, văn cảnh.
Ngữ cảnh có vai trò quan trọng cả với quá trình tạo lập và quá trình lĩnh hội lời nói.
* Nhân tố của ngữ cảnh
- Nhân vật giao tiếp : Là toàn bộ những người tham gia vào hoạt động giao tiếp, quan hệ của
các nhân vật này luôn chi phối nội dung lời nói câu văn
-Bối cảnh ngoài ngôn ngữ
+ Bối cảnh giao tiếp rộng: toàn bộ những nhân tố xã hội , địa lí, phong tục tập quán,
….
+Bối cảnh giao tiếp hẹp (tình huống) : Nơi chốn, thời gian phát sinh câu nói cùng
những sự việc hiện tượng xãy ra xung quanh.
+Hiện thực được nói tới: Hiện thực đc nói tới tạo nên phần nghĩa sự việc của câu.
Đó có thể là hiện thực bên ngoài nhân vật giao tiếp, có thể là hiện thực tâm trạng của con
người
-Văn cảnh

Câu 4: Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng đẻ thông báo tin tức thời sự tron nước và quốc
tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận quần chúng,nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của xã
hội.Ngôn ngữ báo chí được sử dụng ở nhìu thể loại tiêu biểu là bản tin, phóng sự, tiểu
phẩm v v
Ngôn ngữ báo chí có 3 đặc trưng cơ bản : Tính thông tin thời sự, ngắn gọn, sinh
động hấp dẩn. Các đặc trưng đó được thể hiện ở những phương tiện diễn đạt đảm bảo chức
năng thông tin của báo chí tạo nên phong cách ngôn ngữ báo chí.
Câu 5:
a.Thơ
Thơ tiêu biểu cho loại trữ tình. Thơ thể hiện cảm xúc suy nghĩ , tâm trạng con người bằng
ngôn ngữ cô đọng , gợi cảm giàu hình ảnh và nhạc điệu.
Tham khảo : Thơ là một thể loại văn học có phạm vi phổ biến rộng và sâu. Thơ tác động đến
người đọc bằng sự nhận thức cuộc sống, những liên tưởng, tưởng tượng phong phú, nhưng
cái cốt lõi của thơ là trữ tình. Thơ bao giờ cũng là tấm gương của tâm hồn, là tiếng nói của
tình cảm con người, những rung động của trái tim trước cuộc đời. Thơ có các đặc điểm sau:
- Thơ thổ lộ những cảm xúc với những sắc thái khác nhau, những ý tình tinh tế.
- Thơ chú trọng đến cái đẹp ,phần thi vị của tâm hồn con người và cuộc sống khách
quan.Vẻ đẹp và tính chất gợi cảm , truyền cảm của thơ có được còn do ngôn ngữ thơ
cô đọng , hàm súc,giàu hình ảnh nhạc điệu. Sự phân dòng và hiệp của lời thơ, cách
ngắt nhịp,thanh điệu,…làm tăng sự âm vang và sức lan tỏa,thấm sâu của ý thơ.
b.Truyện
Truyện tiêu biểu cho loại tự sự, thường có cốt truyện, nhân vật , lời kể. Truyện có khả năng
phản ánh hiện thực cuộc sống rộng lớn, đi sâu vào những mảnh đời cụ thể và cả những diễn
biến sâu xa tron tâm hồn con người
Tham khảo: Khác với thơ in đậm dấu ấn chủ quan, truyện phản ánh đời sống tron tính khách
quan của nó, qua con người, hành vi , sự kiện được miêu tả và kể lại bởi một người kể chuyện
(trần thuật ) nào đó.Truyện có các đặc điểm sau:
- Truyện có cốt truyện là một chuỗi các tình tiết, sự kiện, biến cố xãy ra liên tiếp tạo ra
sự vận động của hiện thực được phản ánh, góp phần khắc họa rõ nét tính cách của
các nhân vật, số phận từng cá nhân.

- Nhân vật trong truyện được miêu tả chi tiết và sinh động trong mối quan hệ chặt chẽ
và hoàn cảnh với môi trường xung quanh. Truyện không bị gò bó về không gian, thời
gian, có thể đi sâu vào tâm trạng con người.
- Truyện rất giàu các loại và hình thức ngôn ngữ . Ngoài ngôn ngữ người kể chuyện
còn có ngôn ngữ nhân vật. Bên cạnh lời đối đáp lại có lời độc thoại nội tâm. Lời kể
kho thì ở bên ngoài , khi lại nhập vào lời nhân vật. Ngôn ngữ truyện khác với thơ, rất
gần với ngôn ngữ đời sống.
Câu 8: Nhà văn NAM CAO
TIỂU SỬ
•Nhà văn Nam Cao tên thật là Trần Hữu Trí, (còn có các bút danh khác: Thúy Rư,
Xuân Du, Nguyệt, Nhiêu Khê. . . ), sinh ngày 29 tháng 10 năm 19 17.
Quê quán: làng Đại Hoàng, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam (nay là xã Hoà Hậu, huyện
Lý Nhân, Hà Nam).
Hy sinh ngày 30 tháng 11 năm 195l, tại Hoàng Đan (Ninh Bình).
Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Khi còn nhỏ Nam Cao học ở làng và thành phố Nam Định.
- Từ 1936, bắt đầu viết văn in trên các báo : Tiểu thuyết thứ bảy, ích Hữu. . .
- Năm 1938, dạy học tư ở Hà Nội và viết báo.
- Năm 194l, ông dạy học tư ở Thái Bình.
- Năm 1942, ông trở về quê, tiếp tục viết văn.
- Năm 1943, Nam Cao gia nhập Hội Văn hóa Cứu quốc.
- Cách mạng Tháng Tám ( 1945), ông tham gia cướp chính quyền ở phủ Lý
Nhân, và được cử làm Chủ tịch xã. Năm 1946, ông ra Hà Nội, hoạt động
trong Hội Văn hoá Cứu quốc và là thư ký toà soạn tạp chí Tiên Phong của
Hội . Cùng năm đó, ông tham gia đoàn quân Nam Tiến với tư cách phóng
viên, hoạt động ở Nam Bộ. Sau đó lại trở về nhận công tác ở Ty Văn hoá Hà
Nam.
- Mùa thu năm 1947, Nam Cao lên Việt Bắc, làm phóng viên báo Cứu quốc,
cùng phụ trách báo Cứu quốc và thư ký toà soạn báo Cứu quốc Việt Bắc.
- Năm 1950 , ông nhận công tác ở tạp chí Văn Nghệ (thuộc Hội Văn nghệ Việt

Nam ) và là ủy viên Tiểu ban Văn nghệ Trung ương.
- Năm 195l, ông tham gia đoàn công tác thuế nông nghiệp ở khu III. Bị địch
phục kích và hy sinh.
QUAN ĐIỂM SÁNG TÁC
Tính độc đáo riêng về phong cách của tác giả: Người viết phải khám phá, tìm tòi,
sang tạo trong phong cách diễn đạt, trong nội dung, nghệ thuật để tạo cho mình
một phong cách riêng biệt.
Quan điểm nghệ thuật của Nam Cao.
“Sự cẩu thả trong bất cứ nghề nào cũng đã là một sự bất lương. Sự cẩu thả trong
văn chương thì thật là đê tiện”.
- Qua sự lên án gay gắt của Nam Cao về sự cẩu thả trong nghề viết văn, tác giả
muốn nói cho người đọc về lương tâm của người cầm bút:
“ Văn chương không cần những người thợ khéo tay làm theo một vài kiểu mẫu
đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những kẻ biết đào sâu, tìm tòi, khơi những
nguồn chưa ai khơi; sang tạo những gì chưa có”.
- Nam Cao đã đánh tan định kiến cho rằng sang tác văn chương chỉ cần một
chút khéo tay và kĩ xảo là đủ. Ông cho rằng nghề văn là một nghề sang tạo; viết
văn là cả một quá trình lao động nghiêm túc vất vả để khám phả, sang tạo nghệ
thuật.
“Một tác phẩm thật có giá trị phải vượt lên trên tất cả các bờ cõi và giới hạn. Nó
phải ca ngợi tình thương lòng bác ái, sự công bình. Nó làm cho người xích lại
gần người hơn”.
- Nam Cao cho rằng viết văn phải hết sức trung thực.
“Nghệ thuật không phải là ánh trăng lừa dối, càng không nên là ánh trăng lừa
dối”.
- Theo Nam Cao, một tác phẩm có giá trị phải có các đặc điểm:
+ Tác phẩm ấy phải hướng tới giá trị nhân đạo cao cả.
+ Nội dung trong tác phẩm phải xoay quanh vấn đề về số phận con người: buồn,
vui, hoà bình, đấu tranh giành lấy cuộc sống hạnh phúc, công băng, hoà hợp.
Trong hoàn cảnh xã hội thực dân phong kiến, trong cái thị trường văn chương bát

nháo ấy, quan điểm nghệ thuật của Nam Cao nêu lên thật sâu sắc và tiến bộ.
Tham khảo
Có lẽ bất cứ một con người nào, dù ở các cương vị xã hội khác nhau cũng đều cần nuôi dưỡng tâm
hồn, nhân cách của mình bằng cách này hay cách khác mà trong đó, các tác phẩm văn học là một loại
hình rất có ý nghĩa trong quá trình này. Nam Cao, nhà văn đã sống cách chúng ta hàng nửa thế kỷ,
người đã từng luôn tự giày vò khổ sở vì lẽ sống thế nào cho phải, viết thế nào cho hay để cho ra đời
những tác phẩm mà cho đến bây giờ và cả mãi mãi sau này vẫn còn nguyên giá trị. Lâu nay, nhiều
người thường đề cập đến “văn hoá đọc” với không ít mối lo ngại, quả thực nếu nhìn nhận ở một số
không nhỏ lớp trẻ, kể cả một số cán bộ viên chức thì thấy rằng nỗi lo ngại ấy không phải là không có
cơ sở. Đọc tác phẩm của Nam Cao, cảm nhận được rất nhiều điều trong đó nổi bật lên tình người,
lòng nhân ái, bao dung thấm đậm chất nhân văn, ta học được ở ông sự quan sát, phân tích, đánh giá
sự vật; ta nhận thấy nỗi day dứt trăn trở trước thời cuộc và số phận con người, biết nhạy cảm trước
cái đẹp, cái xấu, cái thiện, cái ác, cái cao thượng, cái thấp hèn và đứng trước một tác phẩm văn học
nói chung và tác phẩm của Nam Cao nói riêng, ta thấy cuộc sống này có rất nhiều điều mà thông qua
ngôn ngữ của nhà văn ta được “hưởng thụ” nhanh nhất và cũng phần nào nhờ đó mà ta thấy cuộc
sống quanh ta vô cùng ý nghĩa, vô cùng thú vị.
Nam Cao là một nhà văn hiện thực. Các tác phẩm của ông đã phản ánh hiện thực bộ mặt xã hội Việt
Nam trước Cách mạng tháng 8, một xã hội mà ở đó số phận của những người nông dân chất phác hồn
hậu đã bị bần cùng trong đói khổ, quằn quại trong sự chèn ép và thông qua việc sử dụng ngôn ngữ tài
tình, tinh tế với những tình huống điển hình Nam Cao đã làm được một việc lớn lao hơn hẳn một số
nhà văn hiện thực phê phán tiêu biểu cùng thời là “sự tổng hợp của nhiều tiếng nói, nhiều giọng điệu,
nhiều lớp ý nghĩa, nhiều màu sắc thẩm mỹ, gợi sự suy ngẫm, liên tưởng” của người đọc khi đọc tác
phẩm của ông và qua tác phẩm của ông thấy yêu quý, trân trọng ông – một nhà văn đầy nhân ái, đầy
tình người.
Sẽ có một khoảng trống không nhỏ nếu vì một lý do nào đấy dòng văn học của Việt Nam không có Nam
Cao. Không chủ quan khi chúng ta hoàn toàn có quyền tự hào xếp Nam Cao của chúng ta bên cạnh
những Môpatxăng (Pháp), Đôttôiepxki, Bunhin, (Nga) Tác phẩm của Nam Cao không có những
xung đột căng thẳng, không đao to búa lớn mà cứ đời thường giản dị, thông qua các tình huống, các
cuộc đời nhân vật để nêu bật nên những giằng xé trong nội tâm, những ước mơ về một tương lai tốt
đẹp. Văn Nam Cao viết về những kiếp người mà cuộc đời họ là những chuyển tiếp khác nhau của nỗi

buồn, nỗi khổ, của những tâm hồn đẹp đẽ, đáng trân trọng dù là người đàn bà quanh năm bị áp lực
của thiếu thốn, lo toan đè nặng, lúc nào cũng nặng mặt, bẳn gắt chì chiết chồng con hay những anh
chàng trí thức tiểu tư sản ăn nói độc địa, hằn học Bởi trên tất cả những biểu hiện ấy vẫn toát lên bản
chất của họ là hồn hậu, chất phác, chứa chan tình người. Nhà văn đã thấy phần “u tối” của cuộc sống,
tìm ra trong đó cái đẹp và ông viết về những người nông dân, những trí thức tiểu tư sản cùng khổ với
một thái độ đầy tôn trọng, không phải là sự miệt thị cũng không thi vị hoá. Nam Cao là nhà văn có tầm
cỡ còn là bởi vì ngay từ thời của ông, giữa lúc dòng văn học hiện thực phê phán, dòng văn học lãng
mạn đang là một trào lưu mạnh mẽ, Nam Cao đã không quá đắm chìm hoàn toàn theo hướng đó mà
ông chọn cho mình một hướng đi đúng đắn, hướng đi ấy đã góp phần
xếp Nam Cao là một trong những nhà văn đặt nền móng cho nền văn
học hiện đại Việt Nam : “Văn chương không cần đến những người thợ
khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung
nạp được những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì
chưa có” (Đời thừa - 1943), ông lên án thứ văn chương “tả chân”, “hời hợt”. Nam Cao đã thông qua
một loạt tình huống để miêu tả chiều sâu đời sống nội tâm của con người. Viết về nhân vật “Chí
phèo”, về sự tha hoá của con người – cái gã Chí mà chất “con” đôi lúc nhiều hơn chất “người”, lúc
tỉnh lúc say, khi thì thật bản năng lúc lại như một con người có ý thức vậy mà Nam Cao vẫn có cái
nhìn đầy nhân ái, ông thấy Chí Phèo không phải là thứ bỏ đi mà là một con người cũng có những
khoảng lặng của cảm xúc, có những lúc luôn muốn vươn tới cái tốt, cái người nhất để rồi qua ông,
người đọc cũng có cái nhìn bao dung với dạng người như Chí Phèo này, chia sẻ, cảm thông với ước
muốn làm người lương thiện của hắn chứ không phải cảm giác ghê tởm, cái nhìn không thiện chí. Lòng
nhân ái, tình người còn bao trùm ở Làng Vũ Đại của người nông dân nghèo khổ, của anh thả ống lươn
nhặt Chí Phèo xám ngoét từ lò gạch bỏ không mang về, là bát cơm của bác Phó Cối, là bát cháo hành
tình nghĩa của Thị Nở, là những người bạn tế nhị xử sự vô cùng nhân ái khi đến nhà người bạn nghèo
của mình, chứng kiến những vũng bùn đứa con đau bụng thổ ra từ đêm, chứng kiến cái nhà dột nát,
nghèo túng khốn cùng “Anh nào cũng làm ra dễ tính. Sự cố gắng ấy do lòng quý bạn. Cái nhà thật
không đáng cho lòng tôi phải bận ” (truyện ngắn “Mua nhà” – năm 1943).
Trong truyện ngắn “Đời thừa” ta thấy Hộ nhiều lần dằn hắt, thô bạo với Từ và các
con: “Mình biết không, chỉ ngày mai thôi là tôi đuổi tất cả mẹ con mình ra khỏi nhà
này mấy đứa kia đều đáng vật một nhát cho chết cả ”, rắp tâm đuổi vợ con ra khỏi

nhà lại còn có ý định “vật mỗi đứa một nhát” cho chết mà lại còn “mình” với “tôi” ,
lời lẽ nghe cay độc và có phần ác nhưng lạ lùng thay người đọc lại vẫn thấy âm vang
đâu đó cái nỗi đau của người đàn ông đang đau khổ, đang không có lối thoát và yêu
thương vợ con rất mực!.
Với truyện ngắn “Lão Hạc”, ngòi bút của Nam Cao giúp ta nhìn ra vẻ đẹp cao thượng của người
nghèo khó và thương họ vô cùng. Lão Hạc âm thầm lựa chọn cái chết để giữ trọn tình với con, với con
chó, đó là sự lựa chọn đau đớn và tàn khốc của một kiếp người. Lão là người cha nhân từ, lão chết để
gieo niềm sống cho con, hy vọng con được sướng hơn mình. Rồi trong truyện “Nghèo”, người đàn ông
ốm đau, tuyệt vọng, bế tắc, thương vợ con đến độ tìm cách thắt cổ tự tử để “giải thoát” cho vợ con
khỏi phải vì mình mà khổ . Đây cũng là một kết cục bi thảm của một kiếp người, một vòng tròn u ám,
định mệnh.
Truyện ngắn Nam Cao nói nhiều đến thân phận người phụ nữ. Truyện “Nghèo”, “Dì Hảo”, “Ở hiền”,
“Trẻ con không được ăn thịt chó” , tất cả họ đều nghèo khổ, đói khát và bất hạnh và dẫu cơ hàn
người nông dân sống với nhau thật nhân ái, họ quan tâm đến nhau, yêu thương nhau. Hãy nghe người
mẹ nhắc con “Khe khẽ cái mồm một chút! réo mãi bố mày nó nghe thì nó chết! Nó đã ốm đấy, thuốc
không có, mà còn bực mình thì chết”; thân phận Dì Hảo: “Dì Hảo chẳng nói năng gì. Dì nghiến chặt
răng để cho khỏi khóc nhưng mà dì cứ khóc. Chao ôi! Dì Hảo khóc. Dì khóc nức nở, khóc nấc lên,
khóc như người ta thổ. Dì thổ ra nước mắt”. Dì Hảo, người phụ nữ đẹp, cô đơn âm thầm, vẻ đẹp đáng
quý của nội tâm. Tâm hồn Dì vừa đơn côi vừa bao dung, trắc ẩn. Giọng điệu của truyện ngắn này đã
được nhà văn viết ra: buồn phiền, tiếc nuối và xót xa Người phụ nữ trong các truyện của Nam Cao
thường gặp phải những ông chồng chết yểu, say rượu, theo gái hoặc gặp tai ương, hoạn nạn và họ
phải chịu đựng, nhà văn hiểu thấu nỗi đau của họ, ông đã đánh động vào tâm linh người đọc qua
những mảnh đời muốn vùng thoát mà không sao thoát ra được.
Hiện thực cuộc sống luôn là chất liệu để nhà văn phản ánh hay nói như Bandăc “Nhà văn là thư ký
trung thành của thời đại”. Làng Vũ Đại của Nam Cao chỉ là một làng quê như bao làng quê khác, ta
thấy có dòng sông hiền hoà hai bên bờ là những vườn chuối thấm đẫm ánh trăng, thấy tiếng dệt cửi và
tiếng lao xao của các bà, các chị đi chợ sớm, thấy những vườn trầu không, những vườn mía tả tơi sau
bão và trên mảnh đất ấy là những người nông dân chất phác, nhân hậu. Họ bần cùng mỗi người một
kiểu. Người mẹ và bầy con nhỏ lê la trên nền nhà vũng nước trộn lẫn bùn; bát cháo cám đắng nghét
không thể nuốt nổi; người đàn ông đi lĩnh những đồng tiền ít ỏi về mua thuốc cho đứa con nhỏ ốm đau

Chí Phèo và Thị
Nở trên sân khấu
kịch
mà không nỡ trách cứ viên thư ký ở nhà dây thép tỉnh bẳn gắt lại làm thiệt mất của gã một đồng bạc
bởi lẽ “Điền thấy thương ông ấy quá. Điền tưởng ra cho ông ấy một gia đình đông con túng thiếu tựa
nhà Điền. Số lương chẳng đủ tiêu. Sau mỗi ngày công việc rối tít mù, loạn óc lên vì những con số, vì
những cái bưu phiếu, ông mỏi mệt giở về nhà, lại phải nghe mấy đứa con lớn chí choé đánh nhau, đứa
con nhỏ khóc, chủ nợ réo đòi và vợ thì sưng sỉa hoặc gào thét như con mẹ dại để sáng hôm sau lại
mải mốt đến sở, nhăn mặt lại khi thấy những người gửi tiền, người lĩnh tiền vòng trong, vòng ngoài và
người nào cũng muốn ông làm trước cho” và “Chỉ vì người nào cũng khổ cả, và người nọ cứ tưởng vì
người kia mà khổ” – tấm lòng nhân ái, cảm thông và độ lượng của con người Nam Cao, nhân cách
Nam Cao thể hiện rõ nét trong hầu hết tất cả các tác phẩm của ông mà những dẫn chứng trên chỉ là
một đôi nét phác hoạ.
Giá trị nhân đạo của các tác phẩm của Nam Cao thể hiện sâu sắc ở tấm lòng yêu thương trân trọng
của tác giả với những người nghèo khổ. Nói như văn hào Nga Eptusenco: “Chẳng có ai tẻ nhạt ở trên
đời/Mỗi số phận chứa một điều cao cả”. Nam Cao đã tìm thấy những hạt trân châu lóng lánh trong
sâu thẳm những thân phận con người - Nam Cao tỏ ra rất nhạy bén trong việc miêu tả tâm lý nhân vật,
ông đi vào từng ngóc ngách tâm hồn của con người để tìm ra được những cái hay, cái dở trong mỗi
nhân vật và bao trùm lên tất cả là một tấm lòng nhân ái, tình người thấm đậm trong từng trang viết và
trong cuộc sống thời đại nào và lúc nào cũng cần lòng nhân ái, cái nhìn thiện chí – nó giúp con người
sống vươn tới “chân, thiện, mỹ” hơn, xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn và phải chăng khi ngắm nhìn
một buổi hoàng hôn trên mảnh đất mình đang sinh sống, đâu đó giữa bộn bề công việc bắt gặp một
bức tranh đẹp, một áng thơ hay, một tác phẩm văn học mang nhiều thông điệp mà ta dửng dưng không
rung động thì cuộc sống sẽ mất đi nhiều phần ý nghĩa! và phải chăng đọc Nam Cao chúng ta thấy
rằng: hãy cố gắng hiểu những người xung quanh ta, thông cảm và có cái nhìn thiện chí, có cái tâm
trong sáng chính là sợi dây nối liền con người với con người – nền tảng để xây dựng cuộc sống tốt đẹp
hơn?.
TẬP LÀM VĂN . tham khảo
Bài 1 : CÂU CÁ MÙA THU
Trong bài thơ câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến, cảnh thu được đón nhận

từ gần đến cao xa rồi từ cao xa trở lại gần: từ chiếc thuyền câu nhìn ra mặt
ao, nhìn lên bầu trời, nhìn tới ngõ trúc rồi lại trở về với ao thu, với thuyền
câu. Từ một khung ao nhỏ, không gian mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh
động.
Cảnh trong thu điếu là “điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt
Nam”. Không khí mùa thu được gợi lên từ sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật.
Nét riêng của làng quê bắc bộ, cái hồn dân đã được gợi lên từ khung ao hẹp,
từ cánh bèo, từ ngõ trúc quanh co.
Cảnh trong bài thơ là cảnh đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn. Không gian
trong câu cá mùa thu là một không gian tĩnh, vắng người, vắng tiếng: Ngõ
trúc quanh co khách vắng teo. Các chuyển động rất nhẹ, rất khẽ không đủ tạo
âm thanh: sóng hơi gợn, mây lơ lửng, lá khẽ đưa. Một tiếng động duy nhất là
tiếng cá đớp bọt nước càng làm tăng lên sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật.
Cái tĩnh bao trùm được gợi lên từ một cái “động” rất nhỏ. Đây là nghệ thuật
lấy “động” nói “ tĩnh”, một thủ pháp nghệ thuật gợi tả quen thuộc của thơ
xưa.
- Nóicâu cá nhưng thực ra không phải chú ý vào việc câu cá. Nói câu cá
nhưng thực ra là đón nhận trời thu, cảnh thu vào cõi lòng.
Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng. Tĩnh lặng trong cảm nhận dộ trong veo
của nước, cái hơi gợn tý của sóng, cái độ rơi khe khẽ của lá. Đặc biệt sự tĩnh
lặng trong tâm hồn thi nhân được gợi lên một cách sâu sắc từ tiếng động duy
nhất của bài thơ: tiếng cá đớp bọt nước dưới chân bèo. Cái động rất nhỏ ở
ngoại cảnh lại gây ấn tượng đậm đến thế, vì tâm cảnh trong sự tĩnh lặng tuyệt
đối.
-Sự tĩnh lặng đem đến sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong lòng
nhà thơ. Bức tranh thu điếu xuất hiện nhiều gam màu lạnh: độ xanh trong của
nước, độ xanh biếc của sóng, độ xanh ngắt của trời. Cái lạnh của cảnh, của
ao thu, trời thu thấm vào tâm hồn nhà thơ hay chính cái lạnh từ tâm hồn nhà
thơ lan toả ra cảnh vật? có người cho rằng câu thơ Lá vàng trước gió khẽ đưa
vèo có phần không hợp lý: lá vàng khẽ đưa trước gió không thể có độ “ vèo”

khi bay. thực ra điều đó có vẻ không hợp lý ấy lại rất lô gíc, rất thống nhất
tâm trạng. Từ “vèo” chính là sự thể hiện tâm sự thời thế của nhà thơ, một tâm
sự đau buồn trước hiện tình đất nước đầy đau thương. Thời thế thay đổi quá
nhanh, non sông mất vào tay giặc mà mình không làm được gì để giúp đời,
cứu nước.
Tiếng Việt trong bài thơ giãn dị, trong sáng đến kỳ lạ,có khả năng diễn đạt
những biểu hiện rất tinh tế của sự vật, những tâm sự thầm kín rất khó giải
bày. Đặc biệt vần eo – “tử vận”, oái oăn, khó gieo- được Nguyễn Khuyến
được sử dụng một cách thần tình. Đây không đơn thuần là hình thức chơi chữ
mà chính là dùng vần để biểu đạt nội dung. Vần eo góp phần diễn tả một
không ian nhỏ dần khép kín, phù hợp với tân trạng đầy uẩn khúc cá nhân.
Qua bài câu cá mùa thu, người đọc cảm nhận ở Nguyễn Khuyến tâm hồn gắn
bó tha thiết với thiên nhiên đất nước, tấm lòng yêu nước thầm kín nhung
không kém phần sâu sắc.Trong bài thơ câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến,
cảnh thu được đón nhận từ gần đến cao xa rồi từ cao xa trở lại gần: từ chiếc
thuyền câu nhìn ra mặt ao, nhìn lên bầu trời, nhìn tới ngõ trúc rồi lại trở về
với ao thu, với thuyền câu. Từ một khung ao nhỏ, không gian mùa thu mở ra
nhiều hướng thật sinh động.
Cảnh trong thu điếu là “điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt
Nam”. Không khí mùa thu được gợi lên từ sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật.
Nét riêng của làng quê bắc bộ, cái hồn dân đã được gợi lên từ khung ao hẹp,
từ cánh bèo, từ ngõ trúc quanh co.
Cảnh trong bài thơ là cảnh đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn. Không gian
trong câu cá mùa thu là một không gian tĩnh, vắng người, vắng tiếng: Ngõ
trúc quanh co khách vắng teo. Các chuyển động rất nhẹ, rất khẽ không đủ tạo
âm thanh: sóng hơi gợn, mây lơ lửng, lá khẽ đưa. Một tiếng động duy nhất là
tiếng cá đớp bọt nước càng làm tăng lên sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật.
Cái tĩnh bao trùm được gợi lên từ một cái “động” rất nhỏ. Đây là nghệ thuật
lấy “động” nói “ tĩnh”, một thủ pháp nghệ thuật gợi tả quen thuộc của thơ
xưa.

- Nóicâu cá nhưng thực ra không phải chú ý vào việc câu cá. Nói câu cá
nhưng thực ra là đón nhận trời thu, cảnh thu vào cõi lòng.
Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng. Tĩnh lặng trong cảm nhận dộ trong veo
của nước, cái hơi gợn tý của sóng, cái độ rơi khe khẽ của lá. Đặc biệt sự tĩnh
lặng trong tâm hồn thi nhân được gợi lên một cách sâu sắc từ tiếng động duy
nhất của bài thơ: tiếng cá đớp bọt nước dưới chân bèo. Cái động rất nhỏ ở
ngoại cảnh lại gây ấn tượng đậm đến thế, vì tâm cảnh trong sự tĩnh lặng tuyệt
đối.
-Sự tĩnh lặng đem đến sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong lòng
nhà thơ. Bức tranh thu điếu xuất hiện nhiều gam màu lạnh: độ xanh trong của
nước, độ xanh biếc của sóng, độ xanh ngắt của trời. Cái lạnh của cảnh, của
ao thu, trời thu thấm vào tâm hồn nhà thơ hay chính cái lạnh từ tâm hồn nhà
thơ lan toả ra cảnh vật? có người cho rằng câu thơ Lá vàng trước gió khẽ đưa
vèo có phần không hợp lý: lá vàng khẽ đưa trước gió không thể có độ “ vèo”
khi bay. thực ra điều đó có vẻ không hợp lý ấy lại rất lô gíc, rất thống nhất
tâm trạng. Từ “vèo” chính là sự thể hiện tâm sự thời thế của nhà thơ, một tâm
sự đau buồn trước hiện tình đất nước đầy đau thương. Thời thế thay đổi quá
nhanh, non sông mất vào tay giặc mà mình không làm được gì để giúp đời,
cứu nước.
Tiếng Việt trong bài thơ giãn dị, trong sáng đến kỳ lạ,có khả năng diễn đạt
những biểu hiện rất tinh tế của sự vật, những tâm sự thầm kín rất khó giải
bày. Đặc biệt vần eo – “tử vận”, oái oăn, khó gieo- được Nguyễn Khuyến
được sử dụng một cách thần tình. Đây không đơn thuần là hình thức chơi chữ
mà chính là dùng vần để biểu đạt nội dung. Vần eo góp phần diễn tả một
không ian nhỏ dần khép kín, phù hợp với tân trạng đầy uẩn khúc cá nhân.
Xuân Diệu đã hết lời ca ngợi cái điệu xanh trong Thu điếu. Có xanh ao, xanh
sóng, xanh trời, xanh tre, xanh bèo… và chỉ có một màu vàng của chiếc lá thu
“đưa vèo”. Cảnh đẹp êm đềm, tĩnh lặng mà man mác buồn. Một tâm thế nhàn
và thanh cao gắn bó với mùa thu quê hương, với tình yêu tha thiết.
Mỗi nét thu là một sắc thu tiếng thu gợi tả cái hồn thu đồng quê thân thiết.

Vần thơ: “veo - teo - vèo - teo – bèo”, phép đối tạo nên sự hài hoà cân xứng,
điệu thơ nhẹ nhàng bâng khuâng… cho thấy một bút pháp nghệ thuật vô cùng
điêu luyện, hồn nhiên – đúng là xuất khẩu thành chương. Thu điếu là một bài
thơ thu, tả cảnh ngụ tình tuyệt bút.
Qua bài câu cá mùa thu, người đọc cảm nhận ở Nguyễn Khuyến tâm hồn gắn bó tha
thiết với thiên nhiên đất nước, tấm lòng yêu nước thầm kín nhung không kém phần
sâu sắc.
Câu 2: Phong cách nhà nho chân chính trong “ Bài ca ngắn đi trên bãi cát” của Cao bá
Quát.
Bài ca ngắn đi trên cát dựng lên hình tượng một con người đi giữa một bãi cát mênh
mông, mỗi bước chân đều bị lún xuống cát, cho nên hễ tiến lên một bước lại phải lùi
lại một bước. Ngay từ đầu, bài thơ đã sử dụng điệp âm, và điệp âm đặt trong cách
ngắt nhịp 2/3 liên tiếp trong hai câu thơ năm chữ đã gợi lên cái cảm giác của bước
chân người đi luôn luôn bị kéo giật lại :
Trường sa / phục trường sa,
Nhất bộ / nhất hồi khước.
(Cát dài / bãi cát dài,
Mỗi bước / lùi một bước)3
Con người đi trong trạng thái bất thường như thế tất nhiên là đi liên miên suốt đời
mà không bao giờ thấy đích. Anh ta không còn chút ấn tượng nào về thời gian, về
sáng tối. Chỉ có nỗi phiền muộn cứ chất mãi lên trái tim anh :
Nhật nhập hành vị dĩ,
Khách tử lệ giao lạc.
(Mặt trời đã lặn đi chưa nghỉ,
Bộ hành nước mắt lã chã rơi).
Bài thơ cho thấy, chỉ mới ở tuổi trong ngoài ba mươi, Cao Bá Quát đã cảm nhận
được sự bế tắc cùng cực của một loại hình nhà nho không hợp khuôn với chế độ hiện
hành. Nhà thơ tự đặt ra một lối thoát là trong cuộc đi vô tận đó, nếu người ta có thể
ngủ đi được theo phép “thụy du” của những ông tiên thì may ra mọi nỗi thống khổ
mới chấm dứt. Tiếc thay phép thụy du đối với những người vốn đã quá tỉnh lại chẳng

có chút gì hiệu lực. Vì thế, càng đi trong sự tỉnh táo thì mọi nỗi oán hận trong lòng
người đi chỉ càng thêm chất chồng :
Quân bất học tiên gia mỹ thụy ông,
Đăng sơn thiệp thủy oán hà cùng ?
(Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non lội suối giận sao nguôi ?)
Và nhà thơ lại thử làm một phép so sánh giữa loại “hành nhân” đáng gọi là tỉnh kia
với vô số những người ngược xuôi vì danh lợi, thì hóa ra số người tỉnh rất ít, còn tất
cả bọn họ đều là người say :
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đồ trung;
Phong tiền tửu điếm hữu mỹ tửu,
Tỉnh giả thường thiểu, túy giả đồng.
(Xưa nay phường danh lợi,
Bôn tẩu trên đường đời;
Gió thoảng hơi men trong quán rượu,
Say cả hỏi tỉnh được mấy người ?)
Sự đối lập thức / ngủ và tỉnh / say thực ra chỉ là những biện pháp loại trừ nhằm giới
hạn dần và soi tỏ từng bước đặc trưng loại biệt của đối tượng. Và đến đây, cảm hứng
về một con người lầm lũi đi không biết tháng biết năm, đi mà không bao giờ tới đích,
đi nhưng vẫn cứ như dẫm chân tại chỗ… ở đầu bài thơ được tiếp thêm bởi cái cảm
hứng về sự cô đơn tuyệt đối của chính người bộ hành ấy, đã nâng hình tượng trữ tình
của bài thơ lên mức một ẩn dụ có sức ám ảnh ghê gớm : người hành nhân ấy vẫn cứ
đang mải miết đi, nhưng nhìn lên phía Bắc thì muôn ngọn núi lớp lớp đã sừng sững
chắn mất lối; ngoảnh về Nam, núi và sóng hàng muôn đợt cũng đã vây phủ lấy mình.
Và nhìn khắp bốn phía, thì nào có còn ai, chỉ còn độc một mình mình đứng trơ trên
bãi cát. Bài thơ mở đầu bằng một câu vần bằng và ba câu vần trắc, đều là câu năm
chữ, như muốn ném ra giữa cuộc đời một nhận xét chua chát về sự cố gắng tìm
đường vô ích. Kế tiếp là hai cặp câu vần bằng dài - ngắn và hai cặp câu vần bằng
xen trắc, cùng dài nhưng khác vần, biểu hiện những quặn khúc trong quá trình cọ xát

với thực tiễn của chủ thể trữ tình / con người lặn lội tìm đường một cách hoài công :
Quân bất học tiên gia mỹ thụy ông,
Đăng sơn thiệp thủy oán hà cùng/
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đồ trung/
Phong tiền tửu điếm hữu mỹ tửu,
Tỉnh giả thường thiểu túy giả đồng/
Trường sa trường sa nại cừ hà !
Thản lộ mang mang úy lộ đa/
Thế rồi ở phần cuối, bài thơ kết thúc bằng một câu vần bằng và ba câu vần trắc bảy
chữ, báo hiệu một cái gì đang thắt lại trong tư tưởng, là cái tuyên ngôn “cùng
đường” của nhà thơ. Phép điệp âm ở đây lại được sử dụng tiếp, cài vào nhau, đan
chéo nhau, đẩy cảm giác nhức nhối đến cùng tột :
Thính ngã nhất xướng “cùng đồ” ca :
Bắc sơn chi Bắc / sơn vạn điệp,
Nam sơn chi Nam / ba vạn cấp;
Quân hồ vi hồ sa thượng lập ?
(Nghe ta ca “cùng đường” một khúc :
Phía Bắc núi Bắc / núi muôn lớp,
Phía Nam núi Nam / sóng muôn đợt;
Sao mình anh trơ trên bãi cát ?)
Hình ảnh kết đọng cao nhất là một con người đã mất hết ý niệm về thời gian vì những
cuộc đi, lại mất luôn cả ý niệm về phương hướng vì không còn có không gian xoay
trở. Đấy là con người mất ý thức về lẽ tồn tại. Nhưng câu cuối cùng của bài thơ là
một câu hỏi, cho nên cần hiểu : trong cảnh ngộ tuyệt vọng, con người này vẫn luôn
luôn băn khoăn thắc mắc mà không giải đáp nổi vì sao và do đâu mình lại tự đánh
mất lý do tồn tại của mình.
Câu 3: Phong cách nhà nho chân chính trong “Bài ca ngất ngưỡng” của Nguyễn công Trứ
Bài ca ngất ngưởng” được Nguyễn Công Trứ sáng tác sau 1848 là năm ông cáo quan
về hưu. Bài thơ có giá trị tổng kết cuộc đời của Nguyễn Công Trứ, cả trí tuệ, tài năng,

cả cốt cách, cá tính và triết lí. Khúc ca trác tuyệt viết bằng thể Hát nói này là tài hoa
và khí phách của “Ông Hi Văn”.
“Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào *****g
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây, cờ đại tướng,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.
Đô môn giải tổ chi niên.
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng.
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.
Được mất dương dương người tái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng.
Không Phật, không tiên, không vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú.
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”
Khác với những bài hát nói khác, Nguyễn Công Trứ không mở đầu bằng hai câu chữ
Hán mà bằng một câu Hán: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” và một câu Việt: “Ông Hi
Văn tài bộ đã vào *****g”. Câu thơ chữ Hán có nghĩa là trong vũ trụ này không có
việc gì là không phải phận sự của ta. Đây là quan niệm thiêng liêng của nhà Nho mà
Nguyễn Công Trứ đã nhận thức sâu sắc và hạnh động nhất quán từ trẻ cho đến già.
Vì nhiễm quan điểm chính thống đó mà “Ông Hi Văn tài bộ đã vào *****g”. Câu thơ
hay tuyệt! Nội lực phải dữ dội lắm mới có cái điệu tự hào như vậy. Tưởng chừng như
Nguyễn Công Trứ cười một “ông Hi Văn” nào đó, không ngờ “ông Hi Văn” chính lại
là Nguyễn Công Trứ! Con người suốt đời say mê công danh nhưng lại coi cái vòng

công danh ấy là một cái “*****g”. Tại sao lại có thái độ khinh bạc ấy? Cũng dễ
hiểu, Nguyễn Công Trứ là người có tài đã đem hết tài năng, trí tuệ giúp đời, cứu
nước, cứu dân. Nhưng xã hội phong kiến mà ông cúc cung tận tụy lại quá bé nhỏ,
thảm hại, ông Hi Văn luôn luôn cảm thấy bị ràng buộc, mất tự do, khác chi một con
chim trong *****g!
Thành ra những hành động chọc trời khuấy nước, tài thao lược của vị đại tướng để
trả “nợ tang bồng” cũng chẳng qua là hành vi bay nhảy của con chim trong *****g.
“Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây, cờ đại tướng,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên”.
Kể như thế cũng đã oanh liệt! Văn võ song toàn ở đỉnh cao. Ấy là tác giả chưa kể đến
những công trạng khác mà ông đã sáng tạo và đóng góp cho dân cho nước. Nhưng
như thế thì Nguyễn Công Trứ có gì khác với giới quan trường vào luồn ra cúi bấy
giờ? Đây, “ông Hi Văn” đây rồi!
“Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”
“Ngất ngưởng” ngay trong những hoạt động chính thống! “Ngất ngưởng” ngay trên
đỉnh cao danh vọng! Thật là hiếm thấy. Đấy không phải là bộ dạng, hành vi bên
ngoài mà ngất ngưởng đã trở thành bản chất của Nguyễn Công Trứ. Là thái độ sống,
cũng là cốt cách, là cá tính của “ông Hi Văn”. Làm quan cho một triều đại suy tàn
của chế độ pk, giữa đám quan lại, mua bán tước, bên cạnh những “tiến sĩ giấy” oái
oăm thay lại cùng trong một “*****g”, nên Nguyễn Công Trứ “ngất ngưởng” cao
ngạo là phải. Xét về mặt nhân cách thì thái độ “ngất ngưởng” là “công trạng” lớn
nhất của Nguyễn Công Trứ. Thái độ “ngất ngưởng” xuyên suốt của cuộc đời. Nguyễn
Công Trứ, nhưng xét đến cùng thì “ngất ngưởng” giữa triều, “ngất ngưởng” trên
đỉnh cao danh vọng là thái độ đáng kính nhất của “ông Hi Văn”.
Ngông đã trở thành cốt tủy của Nguyễn Công Trứ. Trong tiểu triều “ngất ngưởng”,
cáo quan về “ngất ngưởng”:
“Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng

Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng…”
Năm cởi áo mũ, cáo quan về hưu, không thèm cưỡi ngựa mà cưỡi bò vàng có đeo lục
lạc, “ông Hi Văn” thật là “ngất ngưởng”. Chưa hết, ông còn cột mo cau sau đuôi bò,
nói với thiên hạ là để che miệng thế gian. Rồi bỗng xuất hiện dãy núi quen thuộc của
quê nhà: “Kìa núi nọ phau phau mây trắng”. Núi Đại Nại trên quê hương của thi
nhân đẹp một cách hư ảo.
Người anh hùng chọc trời khuấy nước nay trở về lân la nơi cõi Phật. “Tay kiếm
cung” ấy chỉ có làm đổ đình đổ chùa chứ sao “mà nên dạng từ bi”!
“Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì”
Vào chùa mà dắt theo cả ả đào thì chỉ có Nguyễn Công Trứ, hay nói đúng hơn chỉ có
Nguyễn Công Trứ là thành thật. Sự thành thật đã làm cho câu thơ trở nên xôn xao, có
lẽ còn ở tài hoa nữa. Từ “đủng đỉnh” hay quá, đây là nhịp đi của các nàng ả đào vào
chùa, cái nhịp “đủng đỉnh” của tiếng chuông mõ tịch diệt, chứ không phải là nhịp
“tùng”, “cắc” dưới “xóm”. Nhưng không phải “đủng đỉnh” chốc lát trước sân chùa
mà ả đào thành ni cô. Thì cũng như Nguyễn Công Trứ vào cửa từ bi mà đâu có diệt
được lòng ham muốn.
“Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng”
Trong một xã hội mà cá nhân bị thủ tiêu, cá tính bị vo tròn, Nguyễn Công Trứ lại lồ
lộ ra một cá nhân, hồn nhiên một cá tính. Với tinh thần nhân văn “ngất ngưởng”, nhà
thơ Nguyễn Công Trứ đã đi trước thời đại hàng thế kỉ!
Theo dõi bài ca từ đầu, ta thấy đã diễn ra ba giai điệu “ngất ngưởng”. “Gồm thao
lược đã nên ngất ngưởng” là “ông Hi Văn” “ngất ngưởng” ở trong “*****g”. Đây
là giai điệu kỳ tuyệt, thể hiện khí phách của Nguyễn Công Trứ. Nói một cách khác
đây là chiến thắng oanh liệt của sự tự diệt (khi lên đỉnh cao danh vọng người ta
không còn là mình nữa). “Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng” là giai điệu Nguyễn
Công Trứ cáo quan về hưu “ngất ngưởng”. “Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng” là

giai điệu tự hào của Nguyễn Công Trứ muốn “ngất ngưởng” thoát tục.
Và đây là giai điệu cuối có giá trị tổng kết cuộc đời của một nhà nho trung nghĩa mà
không đánh mất mình:
“Được mất dương dương người tái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng.
Không Phật, không tiên, không vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú.
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”
Đối với Nguyễn Công Trứ, “được mất dương dương người tái thượng”. Tác giả dùng
điển tích “Tái ông thất mã”. Được chưa chắc là may, mất chưa hẳn là rùi. Trong
cuộc sống bon chen đó, “được mất” một chút là người ta có thể làm thịt nhau, mà
Nguyễn Công Trứ lại có thái độ bất biến trước sự được mất thì phải nói “ông Hi
Văn” có bản lĩnh cao cường. Lại còn “khen chê” nữa, “khen chê phơi phới ngọn
đông phong”. Khen thì vui “phơi phới” đã đành, chứ sao chê mà cũng “phơi phới
ngọn đông phong” nghĩa là cũng vui như ngọn gió xuân? Là vì cái gọi là chuẩn mực
chính thống không trùng khít với chuẩn mực của nhà thơ. Thì mới oai phong đại
tướng “Nguyễn Công Trứ đó đã bị cách tuột xuống làm lính thú, có hề chi, vẫn “phơi
phới ngọn đông phong”. Có thể mất chức đại tướng nhưng miễn còn Nguyễn Công
Trứ! Những âm thanh này mới làm bận lòng con người yêu đời, ham sống đó:
“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng.
Không Phật, không tiên, không vướng tục”
Các giác quan của nhà thơ mở về phía cuộc sống tự do, về phía cái đẹp, về phía
hưởng lạc. Thơ, rượu, ca trù, hát ả đào mới là đam mê của Nguyễn Công Trứ. Câu
thơ nhịp 2/2 réo rắt thật hay (khi ca/ khi tửu/ khi cắc/ khi tùng) làm sôi động cả khúc
ca. Tác giả cũng không quên đánh giá lại công trạng của “ông Hi Văn” với triều đại
mà ông phụng sự:
“Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung”

Nguyễn Công Trứ tự liệt vào hàng danh tướng, công thần đời Hán, đời Tống của
Trung Quốc như Trái (Trái Tuân), Nhạc (Nhạc Phi), Hàn (Hàn Kì), Phú (Phú Bật).
Ông tự hào như vậy là chính đáng, vì lý tưởng anh hùng của ông cũng không ngoài lí
tưởng trung quân ái quốc của đạo Nho và ông đã sống thủy chung trọn đạo vua tôi.
Kể ra tìm một bậc danh sĩ văn võ song toàn như Nguyễn Công Trứ trong thời đại nào
cũng hiếm, nhưng không phải là không có. Chứ còn “ông ngất ngưởng” thì tìm đâu
ra?
“Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”
Đây cũng là giai điệu cuối cùng của “Bài ca ngất ngưởng”. Tác giả đã chọn giai
điệu “ngất ngưởng” đích đáng để kết thúc bài ca. “Ngất ngưởng” ngay trong triều,
“ngất ngưởng” trên đỉnh núi cao danh vọng, đó là nhân cách, là khí phách của
Nguyễn Công Trứ.
Nếu được chọn một tác phẩm tiêu biểu cho toàn bộ trước tác của Nguyễn Công Trứ
thì đó là “Bài ca ngất ngưởng”. Con người, tài năng, khí phách, tinh hoa của Nguyễn
Công Trứ thể hiện sinh động trong tác phẩm trác tuyệt này. Thể hát nói đã thành thơ,
thơ hay, vừa triết lí, vừa trữ tình, vừa trào lộng. Có một Nguyễn Công Trứ ngoài
“*****g” cười một “ông Hi Văn” trong “*****g”, có một Nguyễn Công Trứ ngoại
đạo cười một “ông Hi Văn” trong chung. Bốn giai điệu “ngất ngưởng” đã ghi lại cả
cuộc đời hoạt động phong phú của một danh sĩ tài tình, trung nghĩa mà không đánh
mất mình. Trong một xã hội mà cá nhân không được coi trọng, cá tính bị thủ tiêu thì
thái độ “ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ chẳng những là khí phách của ông mà
còn là một giá trị nhân văn vượt thời đại.
Câu 4: Vẻ đẹp hình tượng người nghĩa sĩ nhân dân trong “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”
Năm 1859, giặc Pháp tấn công thành Gia Định, Nguyến Đình Chiểu viết bài thơ
“Chạy giặc”, hai câu kết nói lên mong ước thiết tha:
“Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng / Nỡ để dân đen mắc nạn này?”
Và mấy năm sau, Nhà thơ viết bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” - đình cao nghệ thuật
và tư tưởng trong sự nghiệp thơ văn của ông. Có thể coi bài văn tế là tấm lòng trung
nghĩa của Nguyễn Đình Chiểu đối với những nghĩa sĩ anh hùng của nhân dân ta
trong buổi đầu chống Pháp xâm lược. Nhà thơ mù đất Đồng Nai đã dựng lên một

“tượng đài nghệ thuật” mang tính chất bi tráng về người nông dân yêu nước chống
ngoại xâm.
Sau khi chiếm đóng 3 tỉnh miền Đông, giặc Pháp đánh chiếm 3 tỉnh miền tây Nam
Bộ. Năm 1861, vào đêm 14/12, nghĩa quân đã tấn công đồn giặc ở Cần Giuộc, thuộc
tỉnh Long An ngày nay.Trận đánh diễn ra vô cùng ác liệt “làm cho mã tà, ma ní hồn
kinh”, Gần 30 chiến sĩ nghĩa quân đã anh dũng hi sinh. Nguyễn Đình Chiểu đã viết
bài văn tế này - bài ca về người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang.
“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” là một “tượng đài nghệ thuật” hiếm có. “Bi tráng” là
tầm vóc và tính chất của tượng đài nghệ thuật ấy: vừa hoành tráng, hùng tráng vừa
thống thiết, bi ai. Hùng tráng ở nội dung chiến đấu vì nghĩa lớn. Hùng tráng ở phẩm
chất anh hùng, ở đức hi sinh quyết tử. Hùng tráng ở chỗ nó dựng lên 1 thời đại sóng
gió dữ dội, quyết liệt của đất nước và dân tộc. Hoành tráng về quy mô, nó không chỉ
khắc hoạ về 1 nghĩa quân, 1 anh hùng mà đông đảo những người “dân ấp dân lân
mến nghĩa quân làm quân chiêu mộ” dưới ngọn cờ “bình tây” của Trương Công
Định. Tính chất, quy mô hùng tráng, hoành tráng ấy lại gắn liền với bi ai đau thương
thống thiết. “Cái tượng đài nghệ thuật” về người nông dân đánh Pháp giữa thế kỉ
XIX đã được dựng lên trong nước mắt, trong tiếng khóc của nhà thơ, của nhân dân và
cả của đất nước. Trong toàn bài văn tế đặc biệt trong phân thích thực và ai vãn , ta
cảm nhận sâu sắc tính chất bi tráng này.
Mở đầu bài văn tế là 1 lời than qua 2 câu tứ tự song hành. Hai tiếng “Hỡi ôi!” vang
lên thống thiết, đó là tiếng khóc của nhà thơ đối với nghĩa sĩ, là tiếng nấc đau thương
cho thế nước hiểm nghèo:
“Súng giặc, đất rền; lòng dân trời tỏ”
Tổ quốc lâm nguy. Súng giặc nổ vang rền trời đất và quê hương sứ sở.
“Tan chợ vưà nghe tiếng súng Tây…” (“Chạy giặc”). Trong cảnh nước mất nhà tan,
chỉ có nhân dân đứng lên gánh vác sứ mệnh lịch sử, đánh giặc cứu nước cứu nhà.
Tấm lòng yêu nước, căm thù giặc của nhân dân, của những người áo vải mới tỏ cùng
trời đất và ság ngời chính nghĩa. Có thể nói cặp câu tứ tự này là tư tưởng chủ đạo
của bài văn tế, nó được khắc trên đá hoa cương đặt ở phía trước, chính diện của
“tượng đài nghệ thuật” ấy.

Hình ảnh trung tâm của “tượng đài nghệ thuật” “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” là
những chiến sĩ nghĩa quân. Nguồn gốc của họ là nông dân nghèo sống cuộc đời “côi
cút” sau luỹ tre làng. Chất phác và hiền lành, cần cù là chịu khó trong làm ăn, quanh
quẩn trong xóm làng, làm bạn với con trâu, đường cày, sá bừa, rất xa lạ với “cung
ngựa trường nhung”:
“Nhớ linh xưa:
Côi cút làm ăn; toan lo nghèo khó
Chưa quen cung ngựa đâu tới trường nhung; chỉ biết ruộng trâu, ở trong làng bộ”.
Họ là lớp người đông đảo, sống gần fũi quanh ta. Quanh năm chân lấm tay bùn với
nghề nông, “chưa hề ngó tới” việc binh và vũ khí đánh giặc:
“Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm; tập khiên, tập súng, tập
mác, tập cờ mắt chưa từng ngó”.
Thế nhưng khi đất nước quê hương bị giặc Pháp xâm lược, những “dân ấp, dân lân”
ấy đã đứng lên “mến nghĩa làm quân chiêu mộ”. Đánh giặc cứu nước cứu nhà, bảo
vệ “bát cơm manh áo ở đời” là cái nghĩa lớn mà họ “mến” là đeo đuổi. Nguyễn Đình
Chiểu đã viết nên những câu cách cú hay nhất (giản dị mà chắc nịch) ca ngợi long
yêu nước, căm thù giặc của người nghĩa sĩ:
“Bữa thấy bong bong che trắng lốp, muốn tới an gan; ngày xem ống khói chạy đen sì,
muốn ra cắn cổ”.
Đối với giặc Pháp và lũ tay sai bán nước, họ chỉ có 1 thái độ: “ăn gan” và “cắn cổ”,
chỉ có 1 chí hướng: “phen này xin ra sức đoạn kình…, chuyến này dốc ra tay bộ hổ”.
Hình ảnh người chiến sĩ nghĩa quân ra trận là những nét vẽ, nét khắc hùng tráng
nhất, hoành tráng nhất trong “tượng đài nghệ thuật” bài văn tế. Bức tượng đài có 2
nét vẽ tương phản đối lập: đoàn dũng sĩ của quê hương và giặc Pháp xâm lược. Giặc
cướp được trang bị tối tân, có “tàu thiếc, tàu đồng”, “bắn đạn nhỏ, đạn to”, có bọn
lính đánh thuê “mã tà, ma ní” thiện chiến. Trái lại, trang bị của nghĩa quân lại hết
sức thô sơ. Quân trang chỉ là “1 manh áo vải” . Vũ khí chỉ có “một ngọn tầm vông”,
hoặc “một lưỡi dao phay”, một súng hoả mai khai hoả “bằng rơm con cúi”. Thế mà
họ vẫn lập được chiến công: “đốt xong nhà dạy đạo kia” và “chém rớt đầu quan hai
nọ”.

“Tượng đài nghệ thuật” đã tái hiện lại những giờ phút giao tranh ác liệt của các
chiến sĩ nghĩa quân với giặc Pháp:
“Chi nhọc quan quản gióng trống kì, trống giục, đạp rào lướt tới, coi giặc cũng như
không; nào sợ thằng Tây bắn đạn nhỏ đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng
có.
Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho ma ní, mã tà hồn kinh; bọn hè trước, lũ ó
sau, trối kệ tàu thiếc, tàu đồng súng nổ”.
Đây là những câu gối hạc tuyệt bút. Không khí chiến trận có tiếng trống thúc quân
giục giã, “có bọn hè trước, lũ ó sau” vang dậy đất trời cùng tiếng súng nổ. Các nghĩa
sĩ của ta coi cái chết như không, tấn công như vũ bão, tung hoành giữa đồn giặc:
“đạp rào lướt tới”, “xô cửa xông vào”, “đâm ngang chém ngược”, “hè trước, ó
sau”… Giọng văn hùng tráng, phép đối tài tình, các động từ mạnh được chọn lọc và
đặt đúng chỗ… đã tô đậm tinh thần quả cảm, vô song của các nghĩa sĩ Cần Giuộc.
Nguyễn Đình Chiểu đã dành cho các chiến sĩ nghĩa quân những tình cảm đẹp nhất:
ngợi ca, khâm phục, tự hào. Qua đó, ta thấy, trước Nguyễn Đình Chiểu chưa có nhà
thơ nào văn nào viết về người nông dân đánh giặc hay và sâu sắc như thế.
Trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” còn có những giọt lệ, lời than khóc, một âm
điệu thông thiết, bi ai được thể hiện ở phần ai vãn. Nhiều nghĩa sĩ đã ngã xuống trên
chiến trường trong tư thế người anh hùng: “Những lăm lòng nghĩa lâu dùng; đâu biết
xác phàm vội bỏ” Đất nước, quê hương vô cùng thương tiếc. Một không gian rông
lớn bùi ngùi, đau đớn:
“Đoái sông Cần Giuộc, cỏ cây mấy dặm sầu giăng; nhìn chợ Trường Bình, già trẻ 2
hàng kuỵ nhỏ”.
Tiếng khóc của người mẹ già, nỗi đau đớn của người vợ trẻ được nói đến vô cùng xúc
động. “Hàng trăm năm sau, chúng ta đọc Nguyễn Đình Chiểu có lúc như vẫn còn
thấy ngòi bút của nhà thơ nức nở trên từng trang giấy” (Hoài Thanh):
“Đau đớn bấy mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong lều; não nùng thay
vợ yếu chạy tìm chồng, cơn bòn xế dật dờ trước ngõ”.
Các nghĩa sĩ đã sống anh dũng, chết vẻ vang. Tấm gương chiến đấu và hi sinh của họ
là “tấm lòng son gửi lại bóng trăng rằm”, đời đời bất diệt, sáng rực mãi, trường tồn

cùng sông núi. Rất đáng tự hào:
“Ôi! Một trận khói tan; nghìn năm tiết rỡ”
Bài học lớn nhất của người nghĩa sĩ để lại cho đất nước và nhân dân là bài học về
sống và chết. Sống hiên ngang. Chết bất khuất. Tâm thế ấy đã tô đậm chất bi tráng
cho “tượng đài nghệ thuật” về người nông dân đánh giặc:
“Sống đánh giặc, thác cũng đánh giăc, linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện
được trả thù kia;…”.
Dám xả thân vì nghĩa lớn, “cây hương nghĩa sĩ thắp thêm thơm”, các chiến sĩ nghĩa
quân trong “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” là niềm tự hào và biết ơn sâu sắc của nhân
dân ta.
Tóm lại, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” khẳng định văn chương lỗi lạc, tấm lòng yêu
thương dân mãnh liệt, thiết tha của Nguyễn Đình Chiểu. Đúng là “người thư sinh
dùng bút đánh giặc” (Miên Thẩm). Một giọng văn vừa hùng tráng, vừa thống thiết, bi
ai. Nguyễn Đình Chiểu đã dựng lên một “tượng đài nghệ thuật” mang tính chất bi
tráng về người nông dân yêu nước chống giặc ngoại xâm. “Văn tế nghĩa sĩ Cần
Giuộc” là một kiệt tác trong văn tế cổ kim của dân tộc. Nhà văn Hoài Thanh có viết:
“Nhà nho nghèo ấy đã sống cuộc sống của quần chúng, và đã đi cùng quần chúng
phấn đấu gian nan. Chính quần chúng cũng cần cù, dũng cảm đã tiếp sức cho
Nguyễn Đình Chiểu, cho trí tuệ , cho tình cảm, cho lòng tin và cả cho nghệ thuật của
Nguyên Đình Chiểu”
Câu 5: Bức tranh phố huyện trong truyện ngắn “ Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.
Trong các nhà văn lãng mạn nổi tiếng (1930-1945), Thạch Lam có phong cách
riêng biệt không lẫn với bất kì nhà văn nào. Đang khi các nhà văn Nhất Linh, Khái
Hưng thiên về tần lớp trên của xã hội thì Thạch Lam lại viết về những con người bé
nhỏ, nghèo khổ , sống trong bóng tối. Văn Thạch Lam nhẹ nhàng với lối quan sát độc
đáo và phân tích tâm lí tinh tế. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” tiêu biểu cho văn phong
Thạch Lam cho lí tưởng xã hội và quan điểm thẩm mĩ của Thạch Lam.
Thạch Lam có lối viết truyện ngắn không có cốt truyện. Ông không kích thích
người đọc bằng cốt truyện li kì và tình tiết éo le. Ông hấp dẫn người đọc bằng chất
liệu bên trong của đời sống, bằng lí tưởng xã hội tiến bộ của nhà văn, bằng phân tích

tâm lí tinh tế và bằng tinh thần lãng mạn của ông. Thạch Lam dồn nén các nhân vật,
các sự kiện và diễn biến của con người, của hành động trong một thời gian ngắn và
không gian nhỏ. Nó cũng thích hợp với những nhân vật nhỏ bé của ông. Truyện của
Thạch Lam có chiều sâu hun hút, chiều sâu của cuộc sống, chiều sâu của lòng người
và chiều sâu của mộng mơ, ước vọng.
Liên và An là hai đứa trẻ từng sống ở Hà Nội, rồi gia đình bị sa cơ thất thế nên đã
trở về quê, một phố huyện hẻo lánh. Hai chị em trông coi một cửa hàng tạp hóa nhỏ
xíu. “Một gian hàng bé thuê lại của bà lão móm, ngăn ra bằng một tấm phên nứa dán
giấy nhật trình”. Buổi tối hai chị em cùng ngủ ở đây để trông hàng. “Đêm nào Liên
và em cũng phải ngồi trên chiếc chõng tre dưới gốc cây bàng với cái tối của quang
cảnh phố chung quanh”, thế giới chung quanh hai đứa trẻ là những con người bé nhỏ
đang thương, sống lẩn lút trong bóng tối. Đó là chị Tí ngày thì mò cua bắt ốc, tối đến
dọn cái hàng nước dưới gốc cây bàng với ngọn đèn Hoa Kỳ leo lét. Đó là cụ Thi, bà
lão hơi điên, tối tối đến cửa hàng Liên nốc một cút rượu rồi lẫn vào bóng tối với
giọng cười khanh khách. Đó là bác phở Siêu gánh gánh phở, món quà xa xỉ của phố
huyện, có chấm than hồng như ma trơi. Đó là vợ chồng bác Xẩm góp chuyện bằng
mấy tiếng đàn bầu bật lên trong yên lặng. Đó là mấy đứa trẻ con nhà nghèo đi nhặt
thanh nứa thanh tre hoặc bất cứ cái gì có thể dùng được. Từ cảnh thiên nhiên đến số
phận con người đều có một cái gì tàn lụi, không tương lai, leo lét một cách tội nghiệp,
trong nghèo đói, buồn chán và tăm tối.
“Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo
khổ của họ”. Thạch Lam đã hiểu sâu sắc những con người bé nhỏ trong bóng tối này
với những ước vọng đáng thương của họ.
Sống trong bóng tối, trong yên lặng, trong buồn chán, đêm đêm chị em Liên cố
thức để được nhìn chuyến tàu đi qua “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé!”. Nghe lời
dặn của bé An ta cảm thấy hai đứa trẻ tha thiết với chuyến tàu đêm đến biết chừng
nào. Rồi đèn ghi ra. Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vọng lại trong đêm khuya kéo dài ra
theo ngọn gió xa xôi. Và chỉ cần nghe chị Liên gọi: “Dậy đi An! Tàu đến rồi!” là Anh
nhổm dậy dụi mắt và tỉnh hẳn. Rồi tiếng còi rít lên, đoàn tàu rầm rộ đi tới. Liên quan
sát rất kĩ đoàn tàu, thèm khát như được nhìn một thế giới xa lạ “Liên chỉ thoáng

trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh
và các cửa kính sáng”. Rồi chiếc tàu đi vào đêm tối, để lại những đốm than đỏ bay
tung trên đường sắt. Chuyến tàu đã xáo trộn cả cõi yên tĩnh của phố huyện. Chuyến
tàu gợi cho Liên mơ tưởng: “Họ ở Hà nội về! Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ
và huyên náo”.
Rõ ràng là Liên và An đợi tàu không phải để bán ít quà vặt cho khách đi đường mà
là một nhu cầu bức xúc về tinh thần của hai đứa trẻ, muốn trong chốc lát được thoát
ra khỏi cuộc sống buồn chán tối tăm này. “Con tàu như đã đem một chút thế giới
khác đi qua. Một thế giới khác hẳn, đối với Liên khác hẳn các vầng sáng ngọn đèn
của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu”. Dưới mắt hai đứa trẻ, chiếc tàu là hình ảnh của
một thế giới văn minh, giàu sang, nhộn nhịp, huyên nào và đầy ánh sáng.
Qua tâm trạng đợi tàu của hai đứa trẻ, tác phẩm thể hiện một niền xót thương vô
hạn đối với những kiếp người nhỏ bé vô danh không bao giờ được biết ánh sáng và
hạnh phúc. Cuộc sống mãi mãi bị chôn vùi trong tăm tối nghèo đói, buồn chán nơi
phố huyện và nói rộng ra trên đất nước còn chìm đắm trong cảnh nô lệ và đói nghèo.
Qua tâm trạng Liên, tác giả đồng thời cũng muốn thức tỉnh tâm hồn uể oải đang lụi
tắt ngọn lửa lòng khao khát được sống một cuộc sống có ý nghĩa hơn, khao khát thoát
khỏi cuộc đời tăm tối đang chôn vùi họ.
Tham khảo
“Trong “Hai đứa trẻ” bức tranh thiên nhiên của một vùng quê vào một buổi chiều ả.
Rồi màn đêm dần dần buông xuống “Một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua
gió mát ” thiên nhiên thì cao rộng và thơ mộng. “Phương Tây đỏ rực như lửa cháy
và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”. Nhưng làng quê thì đầy bóng
tối, thảm hại. “Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve”. “Đôi mắt Liên, bóng
tối ngập đầy dần”. “Chỉ thấy lòng buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn”.
Chính bức tranh đời sống rất mực chân thật vừa thấm đượm cảm xúc chữ tình này đã
gây nên cảm giác buồn thương day cho người đọc. Ý nghĩa tư tưởng của truyện chủ
yếu toát ra từ bức tranh đời sống phố huyện nghèo.
Dưới mắt của hai đứa trẻ, cảnh phố huyện hiện lên thật là cụ thể, sinh động, gợi cảm.
Đó là cảnh bãi chợ trống trải, vắng vẻ khi buổi chợ đã vãn từ lâu. “Người về hết và

tiếng ồn ào cũng mất”. Cảnh chợ tàn phơi bày sự nghèo nàn, xơ xác của đời sống
phố huyện. Ống kính cần mẫn của nhà văn lia qua phố huyện: trên đất chỉ còn “rác
rưởi, bỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía”. Cảnh còn được miêu tả bởi khứu giác tinh
tế của nhà văn “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen
thuộc quá, khiến chị em lien tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này”. Bức
tranh phố huyện trong “Hai đứa trẻ” đầy sức ám ảnh là vì những màu sắc và hương
vị như thế.
Trình tự bức tranh được nhà văn miêu tả:
1. Bức tranh cảnh vật lúc chiều tối.
Bức tranh nhân thế:
- Trong cảnh xơ xác, tiêu điều ngập đầy dần bóng tối là những cuộc đời đầy bóng tối:
Những đứa trẻ nghèo vờ vật trong buổi chiều tàn. Mẹ con chị Tí ngày mò cua bắt tép,
tối lại đội cái chõng tre tàn ra sân ga bày bán với một hy vọng còm cõi như chõng
hàng của chị. Bà cụ Thi xuất hiện trong bóng tối và trở về cũng đi lần vào bóng tối
Thấp thoáng sau họ là một bà cụ móm phải cho thuê bớt một gian hàng ọp ẹp, một
người cha mất việc. Bao quanh họ là những đồ vật tàn: những tấm phên nứa dán nhật
trình, cái chõng sắp gãy
- Tất cả những con người ấy sống đơn điệu từ ngày này qua ngày khác. Nhịp sống lặp
đi không thay đổi nói lên cái mòn mỏi, vô nghĩa của kiếp người trong xã hội cũ. Con
người không chỉ chịu đựng cuộc sống nghèo mà còn phải chịu đựng cuộc sống uể oải,
nhàm chán.
- Nhưng nhân vật của Thạch Lam dường như “còn mong đợi một cái gì tươi sáng cho
sự sống nghèo khổ của họ”. Họ chờ đợi cái gì không rõ, chỉ thấy nỗi lòng thương xót
của nhà văn.
- Nổi bật trong bức tranh phố huyện mù tối ấy là hai đứa trẻ, đặc biệt là cô bé Liên.
- Nhân vật Liên trong thời khắc chiều tối gây ấn tượng cho người đọc ở sự nhạy cảm
và chiều sâu tâm hồn: Cảnh thiên nhiên trong ánh nắng chiều lăng trầm và u uất làm
Liên “buồn man mác trước thời khắc của ngày tàn”. Liên thương những đứa trẻ nhặt
rác ở bãi chợ.”
Câu 7: Vẻ đẹp hình tượng nhân vật Huấn Cao trong “ Chữ người tử tù “ của Nguyễn

Tuân.
Nguyễn Tuân, một nhà văn nổi tiếng của làng văn học Việt Nam; có những sang tác
xoay quanh những nhân vật lí tưởng về tài năng xuất chúng, về cái đẹp tinh thần như
“chiếc ấm đất”, “chén trà sương”… và một lần nữa, chúng ta lại bắt gặp chân dung
tài hoa trong thiên hạ, đó là Huấn Cao trong tác phầm Chữ người tử tù.
Nhà văn Nguyễn Tuân đã lấy nguyên mẫu hình tượng của Cao Bá Quát vớI văn
chương “vô tiền Hán”, còn nhân cách thì “một đời chỉ cúi đầu trước hoa mai” làm
nguồn cảm hứng sang tạo nhân vật Huấn Cao. Họ Cao là một lãnh tụ nông dân
chống triều Nguyễn năm 1854. Huấn Cao được lấy từ hình tượng này với tài năng,
nhân cách sang ngời và rất đỗI tài hoa.
Huấn Cao là một con người đại diện cho cái đẹp, từ cái tài viết chữ của một nho sĩ
đến cái cốt cách ngạo nghễ phi thường của một bậc trượng phu đến tấm long trong
sang của một người biết quý trọng cái tài, cái đẹp.
Huấn Cao với tư cách là người nho sĩ viết chữ đẹp thể hiện ở cái tài viết chữ. Chữ
viết không chỉ là kí hiệu ngôn ngữ mà còn thể hiện tính cách của con người. Chữ của
Huấn Cao “vuông lắm” cho thấy ông có khí phách hiên ngang, tung hoành bốn bể.
Cái tài viết chữ của ông được thể hiện qua đoạn đối thoại giữa viên quản ngục và
thầy thơ lại. Chữ Huấn Cao đẹp và quý đến nỗi viên quản ngục ao ước suốt đời. Viên
quản ngục đến “mất ăn mất ngủ”; không nề hà tính mạng của mình để có được chữ
của Huấn Cao, “một báu vật trên đời”. Chữ là vật báu trên đời thì chắc chắn là chủ
nhân của nó phải là một người tài năng xuất chúng có một không hai, là kết tinh mọi
tinh hoa, khí thiêng của trời đất hun đúc lại mà thành. Chữ của Huấn Cao đẹp đến
như vậy thì nhân cách của Huấn Cao cũng chẳng kém gì. Ông là con người tài tâm
vẹn toàn.
Huấn Cao trong cốt cách ngạo nghễ, phi thường của một bậc trượng phu. Ông theo
học đạo nho thì đáng lẽ phải thể hiện lòng trung quân một cách mù quáng. Nhưng
ông đã không trung quân mà còn chống lại triều đình để giờ đây khép vào tội “đại
nghịch”, chịu án tử hình. Bởi vì Huấn Cao có tấm lòng nhân ái bao la; ông thương
cho nhân dân vô tội nghèo khổ, lầm than bị áp bức bóc lột bởi giai cấp thống trị tàn
bạo thối nát. Huấn Cao rất căm ghét bọn thống trị và thấu hiểu nỗi thống khổ của

người dân “thấp cổ bé họng”. Nếu như Huấn Cao phục tùng cho bọn phong kiến kia
thì ông sẽ được hưởng vinh hoa phú quý. Nhưng không, ông Huấn đã lựa chọn con
đường khác : con đường đấu tranh giành quyền sống cho người dân vô tội. Cuộc đấu
tranh không thành công ông bị bọn chúng bắt. Giờ đây phải sống trong cảnh ngục tối
chờ ngày xử chém. Trước khi bị bắt vào ngục, viên quản ngục đã nghe tiếng đồn
Huấn Cao rất giỏi võ, ông có tài “bẻ khoá, vượt ngục” chứng tỏ Huấn Cao là một
người văn võ toàn tài, quả là một con người hiếm có trên đời.
Tác giả miêu tả sâu sắc trạng thái tâm lí của Huấn Cao trong những ngày chờ thi
hành án. Trong lúc này đây, khi mà người anh hùng “sa cơ lỡ vận” nhưng Huấn Cao
vẫn giữ được khí phách hiên ngang,kiên cường. Tuy bị giam cầm về thể xác nhưng
ông Huấn vẫn hoàn toàn tự do bằng hành động “dỡ cái gông nặng tám tạ xuống nền
đá tảng đánh thuỵch một cái” và “lãnh đạm” khong thèm chấp sự đe doạ của tên lính
áp giải. Dưới mắt ông, bọn kia chỉ là “một lũ tiểu nhân thị oai”. Cho nên, mặc dù
chịu sự giam giữ của bọn chúng nhưng ông vẫn tỏ ra “khinh bạc”. Ông đứng đầu
goong, ông vẫn mang hình dáng của một vị chủ soái, một vị lãnh đạo. Người anh
hùng ấy dùng cho thất thế nhưng vẫn giữ được thế lực, uy quyền của mình. Thật đáng
khâm phục !
Mặc dù ở trong tù, ông vẫn thản nhiên “ăn thịt, uống rượu như một việc vẫn làm
trong hứng bình sinh”. Huấn Cao hoàn toàn tự do về tinh thần. Khi viên cai ngục hỏi
Huấn Cao cần gì thì ông trả lời:
“Người hỏi ta cần gì à? Ta chỉ muốn một điều là ngươi đừng bước chân vào đây nữa
thôi”
Cách trả lời ngang tàn, ngạo mạn đầy trịch thượng như vậy là bởi vì Huấn Cao vốn
hiên ngang, kiên cường; “đến cái chết chém cũng còn chẳng sợ nữa là ” Ông không
thèm đếm xỉa đến sự trả thù của kẻ đã bị mình xúc phạm. Huấn Cao rất có ý thức
được vị trí của mình trong xã hội, ông biết đặt vị trí của mình lên trên những loại dơ
bẩn “cặn bã” của xã hội.
“Bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất”. Nhân cách của Huấn Cao quả là trong
sáng như pha lê, không hề có một chút trầy xước nào. Theo ông, chỉ có “thiên lương”
, bản chất tốt đẹp của con người mới là đáng quý.

Thế nhưng khi biết được nỗi lòng viên quản ngục, Húan Cao không nhữg vui vẻ nhận
lời cho chữ mà còn thốt ra rằng :
“Ta cảm tấm lòng biệt nhãn liên tài của các ngươi. Ta biết đâu một người như thầy
quản đây mà lại có sở thích cao quý đến như vậy. Thiếu chút nữa, ta đã phụ một tấm
lòng trong thiên hạ”.
Huấn Cao cho chữ là một việc rất hiếm bởi vì “tính ông vốn khoảnh. Ta không vì
vàng bạc hay quyền uy mà ép cho chữ bao giờ”.
Hành động cho chữ viên quản ngụ chứng tỏ Huấn Cao là một con người biết quý
trọng cái tài, cái đẹp, biết nâng niu những kẻ tầm thường lên ngang tàng với mình.
Quay cảnh “cho chữ” diễn ra thật lạ, quả là cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Kẻ
tử từ “cổ đeo gông, chân vướng xích” đang “đậm tô từng nét chữ trên vuông lụa
bạch trắng tinh” với tư thế ung dung tự tại, Huấn Cao đang dồn hết tinh hoa vào
từng nét chữ. Đó là những nét chữ cuối cùng của con người tài hoa ấy. Những nét
chữ chứa chan tấm lòng của Huấn Cao và thấm đẫm nước mắt thương cảm của
người đọc. Con người tài hoa vô tội kia chỉ mới cho chữ ba lần trong đời đã vội vã ra
đi, để lại biết bao tiếc nuối cho người đọc. Qua đó, tác giả Nguyễn Tuân cũng gián
tiếp lên án xã hội đương thời đã vùi dập tài hoa của con người.
Và người tù kia bỗng trở nên có quyền uy trước những người đang chịu trách nhiệm
giam giữ mình. Ông Huấn đã khuyên viên quản ngục như một người ca khuyên bảo
con:
“Tôi bảo thực thầy quản nên về quê ở đã rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây
khó giữ được thiên lương cho lành lắm rồi cũng có ngày nhem nhuốc mất cái đời
lương thiện”.
Theo Huấn Cao, cái đẹp không thể nào ở chung với cái xấu được. Con người chỉ
thưởng thức cái đẹp khi có bản chất trong sáng, nhân cách cao thượng mà thôi.
Những nét chữ cuối cùng đã cho rồi, những lời nói cuối cùng đã nói rồi’ Huấn Cao ,
người anh hùng tài hoa kia dù đã ra đi mãi mãi nhưng để lại ấn tượng sâu sắc cho
những ai đã thấy, đã nghe, đã từng được thưởng thức nét chữ của ông. Sống trên cõi
đời này, Huấn Cao đã đứng lên đấu tranh vì lẽ phải; đã xoá tan bóng tối hắc ám của
cuộc đời này. Chính vì vậy, hình tượng Huấn Cao đã trở nên bất tử. Huấn Cao sẽ

không chết mà bước sang một cõi khác để xua tan bóng tối nơi đó, đem lại hạnh phúc
cho mọi người ở mọi nơi.
Ở Huấn Cao ánh lên vẻ đẹp của cái “tài” và cái “tâm”. Trong cái “tài” có cái
“tâm” và cái “tâm” ở đây chính là nhân cách cao thượng sáng ngời của một con
người tài hoa. Cái đẹp luôn song song “tâm” và “tài” thì cái đẹp đó mới trở nên có ý
nghĩa thực sự. Xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao, nhà văn Nguyễn Tuân đã
thành công trong việc xây dựng nên chân dung nghệ thuật điển hình lí tưởng trong
văn học thẩm mĩ. Dù cho Huấn Cao đã đi đến cõi nào chăng nữa thì ông vẫn sẽ mãi
trong lòng người đọc thế hệ hôm nay và mai sau.
Câu 8: Nghệ thuật trào phúng trong “ Hạnh phúc của một tang gia”.
Từ lâu nhiều người đã kể Số đỏ của Vũ Trọng Phụng vào hàng những tác phẩm xuất
sắc của thể loại tiểu thuyết trào phúng. Số đỏ như chính là hiện thân của nghệ thuật
trào phúng trong văn xuôi Việt Nam. Với Số đỏ, người đọc được cười từ đầu đến
cuối, cười một cách hả hê, thoải mái. Nhưng cũng với Số đỏ người đọc phải phẫn uất
mà kêu lên: Trời, cái xã hội gì, cái lũ người gì mà giả dối, bịp bợm đến thế, bất nhân
bạc ác đến thế. Đọc Số đỏ, người ta nghĩ: đây đúng là đất sở trường của Vũ Trọng
Phụng, đây thật là ngón võ sở trường của Vũ Trọng Phụng. Trong tác phẩm này,
ngón võ ấy được sử dụng một cách cực kỳ lợi hại trong một chương, chương XV, có
nhan đề là Hạnh phúc của một tang gia. Ngón võ ấy là ngón gì? Ấy chính là nghệ
thuật tạo mâu thuẫn. Thật ra thì không phải Vũ Trọng Phụng tạo ra mâu thuẫn. Mâu
thuẫn vốn nó tự có trong bản chất xã hội, và nhà văn Vũ, với cái nhìn sắc như dao
của mình, với cái tài của một nhà trào phúng bẩm sinh, đã nhận ra nó, chỉ nó ra,
nâng nó lên cho cả bàn dân thiên hạ nhìn thấy, để cười, để căm ghét và khinh bỉ nó.
Cách đặt nhan đề chương sách của Vũ Trọng Phụng đã lạ lùng, đầy mâu thuẫn:
Hạnh phúc của một tang gia. Tang gia mà cũng hạnh phúc à? Tang gia mà cũng có
thể hạnh phúc được ư? Cái chết, cái chết của người thân gia đình có thể đem lại cho
người ta hạnh phúc được sao? Nếu chỉ đọc nhan đề, người ta có thể nghĩ là nhà văn
đã bịa ra, bịa ra một cách ác ý sự kết hợp của hai khái niệm hoàn toàn đối lập ấy.
Nhưng không, đó không phải là ác ý của nhà văn, đó là sự thật của đời sống, sự thật
của một xã hội mà nhà văn muốn mổ xẻ ra để mọi người nhìn thấy nó tận mặt. Mọi sự

bắt đầu từ cái chết của một ông già. Ông già ấy là cha, là ông của một gia đình đông
đảo và “đáng kính” của một xã hội “thượng lưu”. Cả gia đình ấy đã nhao lên, “nhao
lên mỗi người một cách”. Nhưng nhao lên vì đau khổ, vì đau đớn, vì lo lắng… trước
cái chết của người thân chăng? Không phải, chúng đã nhao lên vì … hạnh phúc!
“Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm”. Câu văn tưởng chừng ngược
đời kia của Vũ Trọng Phụng đã thâu tóm cả một thứ “thế thái nhân tình”. Nhận định
ấy không hề là một sự bịa đặt cho vui của nhà văn. Sự thật rành rành rất cụ thểnày
đây: Ông phán mọc sừng, sau cái chết của ông bố vợ, bỗng thấy cái “sự mọc sừng”
của mình đột nhiên tăng giá lên thêm vài nghìn đồng. Cụ cố Hồng sung sướng “mơ
màng đến cái lúc mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho khạc vừa khóc mếu” để
được người ta ngợi khen “một cái đám ma như thế, một cái gậy như thế…”. Còn ông
Văn Minh, cháu đích tôn, nhà cải cách xã hội? Ông ta sung sướng tột đỉnh, bởi vì, với
cái chết của ông nội, ông ta thấy rằng cái tờ di chúc đã được thực hiện, nghĩa là cái
ao ước cho ông nội mình chết đi, để chia của, đã trở thành sự thật. Bà Văn Minh sung
sướng theo đúng cách của một phụ nữ tân thời, bà ta nhận ra từ cái chết của ông nội
chồng một dịp may hiếm có để có thể mặc “tang phục tân thời”, đồ xô gai tân thời,
“dernìeres créations” của tiệm may Âu Hóa! Tâm địa cái lũ người kia tưởng đến thế
đã là tởm. Nhưng chưa hết. Đến đây, Vũ Trọng Phụng còn đầy mâu thuẫn lên một
tầng nữa. Bởi bọn con cháu bất hiếu bất mục nhất trần đời đó còn muốn tỏ ra mình là
những kẻ có hiếu có thảo cũng nhất trần đời nữa kia. Thế là dưới ngòi bút của nhà
văn trào phúng, sự bịp bợm cao nhất, đáng phỉ nhổ nhất cũng bộc lộ ra. Những kẻ
mong cho ông già mau chết đã tổ chức một đám ma thật to để bày tỏ lòng hiếu thảo,
nghĩa tiếc thương đối với người đã chết! Chính vì thế, ngòi bút của Vũ Trọng Phụng
đã tập trung sức mạnh, như có thần, trong phần thứ hai của chương sách, nghĩa là
phần tả cảnh đám ma. Trước hết, nhà văn tả cô Tuyết, một cô gái hư hỏng như chỉ
“hư hỏng một nửa”, một thứ thiếu nữ đang rất tiêu biểu trong xã hội “tân thời ngày
ấy”. Tuyết mặc bộ tang phục “ngây thơ” nửa kín nửa hở, với nét mặt có “vẻ buồn
lãng mạn” (vì nhớ nhân tình chứ không phải vì thương người chết) đã gây một hiệu
quả lạ lùng: các vị tai to mặt lớn đi đưa đám chỉ nhìn vào vẻ khêu gợi của Tuyết để
mà cảm động, cứ như thực sự cảm động trước nỗi buồn tang tóc vậy. Đám ma thật to,

to đến nước “có thể làm cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung
sướng”. Người ta đã lợi dụng đám ma đến mức cao nhất để khoe giàu khoe sang và
khoe lòng hiếu thảo giả vờ của mình! Nếu như mong muốn của tất cả đám con cháu
của người chết kia là, trong đám ma này, đưa sự giả dối, bịp bợm đồng thời cũng là
sự tàn nhẫn, bất nhân, đểu giả của mình lên đến mức hoàn toàn, thì quả thật chúng
đã đạt được một cách trọn vẹn, xuất sắc. Nhưng chưa hết đâu, dưới mắt Vũ Trọng
Phụng, cái lũ người giả dối không chỉ bao gồm một nhóm nhỏ ấy đâu. Chúng đông
đảo lắm. Chúng là toàn xã hội. Bắt đầu là đại diện bộ máy cảnh sát, nghĩa là đại diện
của Nhà nước: thầy Min Đơ và thầy Min Toa. Tác giả đã nói đến vẻ mừng rỡ hí hửng
của hai thầy khi được nhà chủ đám ma thuê làm người giữ trật tự. Lí do của sự mừng
rỡ duy nhất chỉ là vì họ đang không có việc gì để làm, và đang “buồn rầu như nhà
buôn sắp vỡ nơ”. Thứ đến là các vị tai to mặt lớn, lớp “tinh hoa” của giới thượng lưu
xã hội, mặt mũi long trọng, ngực đeo đầy đủ thứ “bội tinh”. Trong đám ma này, sự
cảm động của họ không phải vì tưởng nhớ đến người đã khuất, cũng không vì tiếng
kèn đưa ma não ruột bi ai, mà chỉ vì… được ngắm không mất tiền làn da trắng thập
thò trong làn áo mỏng của cô Tuyết. Sự xuất hiện của hai tên đại bịp trong dịp này lại
khiến người ta “cảm động” đến cực điểm: Xuân Tóc Đỏ và sư cụ Tăng Phú. Vì sao?
Vì với sáu chiếc xe kéo và những vòng hoa đồ sộ, hai kẻ này đã làm cho đám ma thêm
long trọng, to tát. Đến bà cụ cố Hồng, có lẽ người lương thiện nhất trong cái gia đình
vừa hư hỏng vừa đại bịp ấy, cũng cảm động đến hớt hãi lên. Những người đi đưa đám
thật đông đảo. Bằng điệp khúc “Đám cứ đi…” được nhắc lại đến mấy lần, tác giả
như muốn nói: đám ma thật là to, thật là đông, thiên hạ tha hồ màchiêm ngưỡng để
thấy rõ sự to tát của nó. Nhưng cứ tìm thử xem trong đám người đông đảo ấy có ai là
người đang thực sự “đi đưa đám”, nghĩa là thực sự có chút tiếc thương đối với người
chết mà họ đang đưa tiễn? Không có ai cả. Tất cả mọi người đàn ông cũng như đàn
bà, già cũng như trẻ, tuy đang giữ một vẻ nghiêm chỉnh, nhưng đều đang nói một điều
gì đó, làm một điều gì đó, nghĩ một điều gì đó không dính dáng đến người chết và
đám ma cả. Trai thanh gái lịch thì chim nhau, bình phẩm, chê bai nhau, ghen tuông
nhau, hẹn hò nhau… nhưng tất cả đều “bằng vẻ mặt buồn rầu của những người đi
đưa ma”. Thật là nhẫn tâm, thật là vô liêm sỉ. Ta sẽ nghĩ thế. Nhưng với Vũ Trọng

Phụng, có nghe được những lời mà bọn họ nói với nhau mới thấy sự vô liêm sỉ ấy còn
trơ tráo đến mức nào. Và nhà văn đã đưa ra một số lời ấy. “Đám cứ đi…” nghĩa là
sự vô liêm sỉ ấy không hề khép lại, nó còn kéo dài. Đến lúc đám không “cứ đi” nữa
mà dừng lại để hạ huyệt. Vũ Trọng Phụng còn hiến cho người đọc hai chi tiết đặc
sắc, đẩy cảnh đưa đám này lên đến đỉnh điểm. Chi tiết thứ nhất là cảnh cậu Tú Tân
bắt bẻ từng người một làm những động tác, giữ những tư thế đau buồn để cho cậu ta
chụp ảnh. Chi tiết thứ hai là ông phán mọc sừng, cái kẻ giả dối và vô liêm sỉ nhất
trong gia đình này, đã khóc đến tưởng chừng ngất đi. Tuy vậy, giữa lúc oằn người
khóc lóc, chính ông ta đã giúi vào tay Xuân Tóc Đỏ món tiền năm đồng vì đã có công
gọi ông ta là “người chồng mọc sừng” (chính là cái công gián tiếp khiến cho ông già
đã chết). Thật là những kịch sĩ thượng hạng của những tấn trò đời. Hai chi tiết ấy
đóng lại một cách trọn vẹn và sắc sảo chương sách nói về sự giả dối của người đời.
Những điều Vũ Trọng Phụng viết trong chương sách là chuyện thật ư? Lẽ nào…
Những diều ấy toàn là hư cấu ư? Nhưng những điều ấy đều hợp lí lắm mà, và hình
như đều có thật cả. Ngòi bút Vũ Trọng Phụng đúng là sắc như dao. Đằng sau những
lời nói như đùa, sự thật của đời sống cứ hiện ra lồ lộ trên đó nổi lên hai điều lớn
nhất: sự tàn nhẫn và sự dối trá.
Câu 9: Bi kịch làm người của nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm “ Đời thừa” của
Nam Cao.
Chí Phèo - một tấn bi kịch của một người nông dân nghèo bị tha hóa trong xã hội cũ,
một con người điển hình. Bản chất của Chí Phèo là một con người lương thiện, luôn
khao khát được sống như một người bình thường, muốn sống lương thiện nhưng lại bị
xã hội lúc bấy giờ biến thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Bi kịch này bắt đầu diễn
ra trong nội tâm Chí Phèo khi hắn gặp Thị Nở với “bát cháo hành”. Chính tình yêu
Chí Phèo - Thị Nở đã đánh thức con người lương thiện của hắn. Hay nói cách khác
chính sự xuất hiện của Thị đã cứu Chí Phèo thoát khỏi tấn bi kịch đó dù chỉ là trong
phút chốc.
Chí Phèo là kiệt tác của Nam Cao. Trên cơ sở người thật, việc thật ở quê mình, tác
giả đã hư cấu, sang tạo nên bức tranh hiện thực sống động về xã hội nông thôn Việt
Nam trước CMT8 với tất cả sự tăm tối, ngột ngạt cùng bao nhiêu bi kịch đau đớn,

kinh hoàng Dù có được đặt tên là Cái lò gạch cũ, Đôi lứa xứng đôi hay Chí Phèo
thì tác phẩm ấy vẫn được nhận ra bởi giá trị hiện thực và nhân đạo vô cùng to lớn
của nó.
Nhân vật chính Chí Phèo là đại diện điển hình cho bi kịch của những người nôn dân
bị tha hoá trong xã hội cũ. Nhưng những cảnh ngộ cùng quẫn, bi đát trong caí xã hội
ấy đã không thể làm cho những người dân quê khốn khổ như Chí Phèo mất đi niềm
khao khát được sống tốt đẹp và lương thiện. Trong con người họ lúc nào cũng luôn
âm ỉ một sự phản khánh vô cùng mạnh mẻ.
Một chút về Chí Phèo, ta có thể thấy hắn là một đưa con rơi, ra đời trong cái lò gạch
cũ, lớn lên bằng tình thương bố thí của những người nghèo. Khi lớn lên làm canh
điền trong nhà Bá Kiến lại bị vợ ba Bá Kiến gọi lên “bóp chân”; Bá Kiến sanh long
ghen tuông nên đưa đi tù. Thời gian sau, Chí Phèo lại trở thành “con quỷ dữ của
làng “Vũ Đại” tác oai tác quái dân lành. Chí Phèo chìm trong cơn say, chỉ có một
lần hắn tỉnh thật sự vào một buối sáng (đã được Thị Nở đánh thức). Nhưng rồi tình
yêu bị đổ vỡ. Bế tắc, đi tìm lương thiện, hắn giết Bá Kiến rồi tự giết mình. Chí Phèo
chết nhưng chưa hết truyện. Thị Nở “nhìn nhanh xuống bụng” và “và thoáng hiện ra
cái lò gạch cũ”. Một “Chí Phèo con” sắp ra đời. Cách sắp xếp khá tinh tế độc đáo.
Cứ mỗi lần Chí Phèo ngoi lên thì lại bị cuộc đời này đè xuống. Khiến người đọc phải
theo dõi liên tục không thể rời được.
Hay cho Nam Cao khi xây dựng được một chiều diễn biến tâm lý nhân vật thật xuất
sắc. Ta có thể nhận thấy dễ dàng nhất ở đoạn Chí Phèo mở mắt thì trời đã sang…
Một lần hắn tỉnh. Những thanh sắc cuộc sống “mặt trời chắc đã cao”, “tiếng chim
ríu rít” lại hiện lên mặc dù hắn đang ở trong cái lều ẩm thấp. Lần đầu tiên hắn tỉnh,
và cũng là lần đầu tiên hắn có những rung động với trước cuộc sống. Hắn nghe
“tiếng cười nói của những người đi chợ”, “nghe tiếng thuyền chài gõ mái chèo đuổi
cá”.
- Rồi những kỉ niệm xưa lại hiện về. Có lần hắn ước ao “một gia đình nho nhỏ.
Chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải…mặc dù chỉ là mơ hồ.
- Từ đấy hắn cảm thấy buồn cô độc.
+ Cái diễn biến tâm lí của một con quỷ đang hướng về lương thiện.

Trong truyện ngắn Chí Phèo , quá trình bị cự tuyệt quyền làm người thật ra đã bắt
đầu từ lâu, diễn ra đồng thời với quá trình bị tha hoá. Tiếng chửi ngay từ đầu tác
phẩm đã thể hiện điều đó.Chí cất lên tiếng chửi trời, chửi đời, chửi làng xóm, tất cả
mọi người - những kẻ không chửi lại, cả những kẻ đã đẻ ra hắn. Tiếng chửi ấy như là
tiếng hát để được giải thoát, vu vơ, ngân ngơ của một thằng say. Vậy mà nó thật trừu
tượng mà cụ thể, xa đến gần, có thứ tự và vô cùng văn vẻ. Tiếng chửi là khao khát
được giao tiếp với đời dù là hình thức giao tiếp hạ đẳng nhất .nhưng nó lại không
được ai đáp lại cả. Nhưng phải từ khi gặp Thị Nở, tức là từ khi Chí Phèo thức tỉnh, bi
kịch mới thật sự bắt đầu. CP ngạc nhiên ,xúc động khi TN bê bát cháo hành sang cho
CP.Hương vị cháo hạnh là hương vị của tình yêu chân thành, hạnh phúc giản dị mà
to lớn. Rồi liên tiếp, CP đều cảm thấy hơi cháo hành thoang thoảng trong mũi. Lần
đầu là khi Thị từ chối, hắn nghĩ ngợi một tí, rồi hình như hiểu, hiểu mình đã có quá
nhiều tội lỗi, ngẩn người ra để tự hổi làm sao để trở lại làm một con người bình
thường?! Lần thứ hai là lần quyết định hành động, hắn uống thật nhiều rượu nhưng
càng uống lại càng tình, tình ra lại buồn, lúc đó hơi cháo hành lại thoang thoảng
xuất hiện, đó là ý nghĩa biểu trưng, hắn lại nghĩ đến Thị, phân vân giữa việc làm
người và một con quỹ, đó chính là ước mơ lương thiện, làm một con người như mọi
người! Rồi đến lúc gặp mặt Bá Kiên, những hành động đó mới là tư thế làm người
cuối cùng trước khi chết của CP.
Một CP tỉnh đã giết chết 1 CP say . CP bằng xương , bằng thịt đã chết nhưng còn lại
trong lọng người đọc là CP đòi quyền sống , đang dõng dạc đòi làm người lương
thiện. Như vậy, khi ý thức nhân phẩm đã trở về , CP không bằng lòng sống như trước
nữa . Và CP chết trong bi kịck đau đớn , chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống . Đây
khong thể là hành động lưu manh mà là sự vùng lên tuyệt vọng của người nông dân
khi thức tỉnh cuộc sống. Mang đậm giá trị tố cáo rất cao, lên án giai cấp pk thống trị
tha hoá, những bị kịch như vậy sẽ còn tiếp diễn…