MỘT số BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN lý CHI NGÂN SÁCH NHÀ nước TRÊN địa bàn HUYỆN củ CHI THÀNH PHỐ hồ CHÍ MINH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.12 MB, 103 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÌNH DƯƠNG
-----------
PHẠM NHƯ ĐỒNG
MSHV: 15000275
MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
CỦ CHI - THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ NGÀNH : 834 01 01
BÌNH DƯƠNG, NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÌNH DƯƠNG
-----------
PHẠM NHƯ ĐỒNG
MSHV : 15000275
MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
CỦ CHI - THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ NGÀNH : 834 01 01
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN THUẤN
BÌNH DƯƠNG, NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Một số biện pháp tăng cường quản lý chi ngân
sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.Hồ Chí Minh” là kết quả của quá
trình tổng hợp và nghiên cứu nghiêm túc và đây là cơng trình nghiên cứu do tơi thực
hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS Nguyễn Thuấn.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn đều là trung thực, khách quan và chưa
từng được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Bình Dương, tháng 7 năm 2019
Học viên
PHẠM NHƯ ĐỒNG
i
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp ở
trường Đại học Bình Dương đã có những chia sẻ, giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho
tơi trong suốt q trình học tập và thực hiện luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các Phòng ban huyện Củ chi TP. Hồ Chí Minh đã tạo
điều kiện và giúp đỡ tơi trong q trình thu thập tài liệu, cung cấp các thơng tin cần
thiết liên quan đến vấn đề nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tơi cũng đặc biệt bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc và trân trọng tới PGS.TS. Nguyễn
Thuấn đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi rất tận tình trong suốt thời gian thực hiện
và hồn thành luận văn.
Sau cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới bạn bè, người thân trong gia đình
đã động viên, ủng hộ, chia sẻ và là chỗ dựa tinh thần giúp tơi tập trung nghiên cứu và
hồn thành luận văn này.
Bình Dương, tháng 7 năm 2019
PHẠM NHƯ ĐỒNG
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii
MỤC LỤC ............................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ...............................................vii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................... ix
LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài và lý do chọn đề tài ............................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 7
4. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 7
5. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 7
6. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 8
7. Khung phân tích ............................................................................................ 8
8. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC .................................................................................................................. 11
1.1 Các khái niệm về ngân sách nhà nước, chi và quản lý chi ngân sách Nhà
nước .................................................................................................................. 11
1.1.1 Khái niệm ngân sách Nhà nước ............................................................. 11
1.1.2 Khái niệm chi ngân sách cấp huyện ...................................................... 11
1.1.3. Khái niệm quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ......................... 12
1.2 Lý thuyết về chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ..................................... 12
1.2.1 Đặc điểm của chi ngân sách cấp huyện ................................................. 12
1.2.2 Vai trò của chi ngân sách cấp huyện...................................................... 13
1.2.3 Nội dung chi ngân sách cấp huyện ........................................................ 13
1.3 Lý thuyết về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ......................... 17
iii
1.3.1. Đặc điểm quản lý chi ngân sách Nhà nước ........................................... 17
1.3.2. Mục tiêu quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ........................... 17
1.3.3. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ....................... 18
1.3.4 Quy trình chi ngân sách Nhà nước ........................................................ 20
1.3.5 Vai trò quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ............................... 20
1.3.6 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện 23
1.3.6.1 Các quy định của pháp luật về quản lý chi ngân sách nhà nước ..... 23
1.3.6.2 Công tác tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách Nhà nước ............. 23
1.3.6.3 Trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách Nhà nước .... 23
1.3.6.4 Hiện đại hóa nền hành chính .......................................................... 23
1.3.7 Tiêu chí đánh giá quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện ............... 23
1.4. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ............................. 26
1.4.1 Công tác lập dự toán ngân sách Nhà nước huyện .................................. 26
1.4.2 Cơng tác chấp hành dự tốn ngân sách Nhà nước huyện ...................... 29
1.4.3 Cơng tác quyết tốn ngân sách Nhà nước huyện ................................... 30
1.4.4 Công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách Nhà nước huyện.................. 32
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................. 33
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI GIAI ĐOẠN 2015-2017 ............................ 34
2.1 Tổng quan về huyện Củ Chi ...................................................................... 34
2.1.1 Đặc điểm kinh tế - xã hội ...................................................................... 34
2.1.2 Tác động của kinh tế - xã hội đến quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi
...................................................................................................................... 36
2.1.2.1 Tác động tích cực ........................................................................... 36
2.1.2.2 Tác động tiêu cực ........................................................................... 37
2.2 Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi
giai đoạn 2015 – 2017....................................................................................... 38
2.2.1 Kết quả khảo sát Cán bộ về công tác quản lý chi ngân sách tại huyện Củ
Chi................................................................................................................. 38
iv
2.2.1.1 Thiết kế nghiên cứu ........................................................................ 38
2.2.1.2 Thang đo đánh giá các nhân tố ...................................................... 40
2.2.1.3 Kết quả khảo sát Cán bộ huyện Củ Chi về công tác quản lý chi ngân
sách huyện ................................................................................................. 40
2.2.2 Phân tích thực trạng về công tác quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi
...................................................................................................................... 42
2.2.2.1 Cơng tác lập dự tốn chi ngân sách nhà nước huyện Củ Chi.......... 42
2.2.2.2 Công tác chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước huyện Củ Chi
.................................................................................................................. 48
2.2.2.3 Cơng tác quyết tốn ngân sách nhà nước huyện Củ Chi ................. 50
2.2.2.4 Công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước huyện Củ Chi 57
2.3 Đánh giá thành công và hạn chế quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi
.......................................................................................................................... 61
2.3.1 Những kết quả đạt được trong công tác quản lý chi ngân sách .............. 61
2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân trong công tác chi ngân sách huyện Củ
Chi................................................................................................................. 64
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................. 68
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI. ................................. 69
3.1 Mục tiêu phát triển của huyện Củ Chi ..................................................... 69
3.1.1 Bối cảnh kinh tế - xã hội ....................................................................... 69
3.1.2 Chủ trương và định hướng phát triển huyện Củ Chi .............................. 70
3.1.3 Quan điểm về quản lý chi ngân sách nhà nước ...................................... 71
3.1.4 Mục tiêu hoàn thiện về quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi ............ 72
3.2 Cơ sở đề xuất giải pháp ............................................................................. 74
3.3 Các nhóm giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi
.......................................................................................................................... 74
3.3.1 Nhóm giải pháp cho cơng tác thực hiện dự toán chi ngân sách .............. 74
3.3.2 Nhóm giải pháp cho cơng tác chấp hành dự tốn chi ngân sách............. 75
v
3.3.3 Nhóm giải pháp cho cơng tác quyết tốn chi ngân sách ......................... 77
3.3.4 Nhóm giải pháp cho cơng tác thanh tra, giám sát .................................. 78
3.4 Một số kiến nghị......................................................................................... 81
3.4.1 Về phân cấp nguồn thu.......................................................................... 81
3.4.2 Về phân cấp nhiệm vụ chi ..................................................................... 81
3.4.3 Hoàn thiện định mức phân bổ ngân sách ............................................... 82
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................. 84
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 87
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 1
Phụ lục 1: Dàn bài thảo luận các chuyên gia .................................................... 1
Phụ lục 2: bảng câu hỏi khảo sát ...................................................................... 2
Phụ lục 3: Kết quả phân tích thống kê mơ tả ................................................... 4
vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
ANQP
: An ninh, quốc phòng
ĐT
: Đầu tư
ĐTPT
: Đầu tư phát triển
HĐND
: Hội đồng nhân dân
KH
: Kế hoạch
KTXH
: Kinh tế, xã hội
NS
: Ngân sách
NSNN
: Ngân sách nhà nước
NSĐP
: Ngân sách địa phương
PTTH
: Phát thanh truyền hình
QL
: Quản lý
TABMIS
: Treasury And Budget Management Information System – hệ
thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc
TC-KH
: Tài chính – Kế hoạch
TBXH
: Thương binh xã hội
UBND
: Ủy ban nhân dân
XDCB
: Xây dựng cơ bản
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Kết quả khảo sát Cán bộ về công tác quản lý chi NSNN ...................... 411
Bảng 2.2: Dự toán chi ngân sách huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 ................. 44
Bảng 2.3: Chi đầu tư phát triển huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 .................... 45
Bảng 2.4: Chi thường xuyên tại huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 ................... 46
Bảng 2.5: Quyết toán chi ngân sách nhà nước huyện Củ Chi năm 2015 -2017 ....... 52
Bảng 2.6: Quyết toán chi ĐTPT huyện Củ Chi năm 2015 – 2017 .......................... 53
Bảng 2.7: Quyết toán chi thường xuyên tại huyện Củ Chi năm 2015 – 2017.......... 55
Bảng 2.8: Thực trạng công tác kiểm tra giám sát chi ngân sách tại Củ Chi ............ 57
Bảng 2.9 Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát chi ĐTPT tại huyện Củ Chi ........ 58
Bảng 2.10: Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát chi thường xuyên tại Củ Chi ... 59
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1: Khung phân tích....................................................................................... 9
Hình 2.1: Biểu đồ dự toán chi ngân sách huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017...... 44
Hình 2.2: Biểu đồ dự toán chi ĐTPT NS huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 ..... 45
Hình 2.3: Biểu đồ chi thường xuyên NS huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 ...... 46
Hình 2.4: Trình tự lập dự tốn và phân phối ngân sách nhà nước ........................... 47
Hình 2.5: Biểu đồ quyết toán NS huyện Củ Chi năm 2015 - 2017 ......................... 52
Hình 2.6: Biểu đồ quyết tốn chi ĐTPT huyện Củ Chi năm 2015 - 2017 ............... 53
Hình 2.7: Biểu đồ quyết toán CTX tại huyện Củ Chi giai đoạn 2015 – 2017 ......... 56
ix
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài và lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của hội nhập kinh tế trong
khu vực và quốc tế, hoạt động của ngân sách Nhà nước có vị trí hết sức quan trọng,
thể hiện qua việc huy động và phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo về sự cân đối
thu chi trong ngân sách, lành mạnh hóa nền tài chính, đảm bảo thực hiện công bằng
xã hội, thúc đẩy sự phát triển ngày càng ổn định và bền vững của nền kinh tế, dần
dần đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp. Nhưng nguồn lực cho sự phát
triển của đất nước là có giới hạn, đặc biệt trong thời gian qua tình hình quản lý
ngân sách trong thời gian qua vẫn còn lãng phí, thất thốt, tham nhũng, sử dụng
kém hiệu quả… gây nên nhiều sự bất bình trong dư luận của xã hội và quần chúng
nhân dân, vì vậy yêu cầu huy động và sử dụng một cách có hiệu lực, hiệu quả quỹ
ngân sách Nhà nước là điều cấp thiết không chỉ của quốc gia mà còn đòi hỏi sự
thực hiện của cấp chính quyền địa phương.
Những năm gần đây, cơng tác quản lý ngân sách huyện Củ Chi đã có những
chuyển biến tích cực, thu chi ngân sách cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế
- xã hội huyện. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện
vẫn còn nhiều bất cập trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực ngân sách... cần
được khắc phục và hoàn thiện. Cụ thể: Chi ĐTPT được dự tốn khơng sát với thực
tế chi, đặc biệt là chi XDCB có năm đạt rất thấp, nhưng có năm vượt dự toán, cụ
thể năm 2015 chi ĐTPT đạt 94,6 % (trong đó chi XDCB đạt 92,4%), năm 2016
chi ĐTPT đạt 118,8% (trong đó chi XDCB đạt 116,9%), năm 2017 chi ĐTPT đạt
82,1% (trong đó chi XDCB chỉ đạt 75,6%). Quản lý ngân sách vừa phải đảm bảo
tính tập trung của chính sách tài chính quốc gia, vừa phát huy tính năng động, sáng
tạo, tự chủ, tính minh bạch, trách nhiệm của địa phương nhằm đảm bảo ổn định an
ninh, chính trị và phát triển kinh tế - xã hội là vấn đề được đặt ra rất cấp bách và
cần thiết.
1
Với những lý do đó, tơi chọn đề tài “Một số biện pháp tăng cường quản lý
chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh” để thực
hiện Luận văn thạc sĩ với mong muốn góp một phần nhỏ vào q trình giải quyết
những tồn tại và từng bước quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện
ngày càng tốt hơn, góp phần phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao
đời sống của nhân dân ở địa phương.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Những năm qua trong lĩnh vực nghiên cứu về kinh tế vĩ mơ, ngân sách nhà
nước ở nước ta đã có rất nhiều các cơng trình nghiên cứu các nhà khoa học, các cơ
quan trung ương, địa phương và các cá nhân có liên quan đến đề tài như:
Đinh Thị Nga (2013), Đổi mới cơ chế quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước
cho khoa học và cơng nghệ, Tạp chí Bộ Khoa học và Công nghệ số 14. Tác giả
đưa ra một số bất cập trong quản lý chi ngân sách như: cơng tác lập kế hoạch cịn
bất cập, định mức chi tiêu chưa phù hợp do bị giới hạn bởi mức chi quá thấp so
với thực tế, đầu tư ngân sách nhà nước cho khoa học cơng nghệ cịn quá thấp, chưa
đáp ứng đủ nhu cầu thực tế, việc phân bổ nguồn vốn đầu tư, còn thiếu hiệu quả,
dàn trải và chưa thể hiện rõ mục tiêu ưu tiên. Ngồi ra, tác giả cịn đưa ra một số
giải pháp giải quyết các vấn đề trên: Thứ nhất, tăng cường tự chủ cho đơn vị và
các đối tượng thụ hưởng ngân sách đầu tư cho khoa học và công nghệ; Thứ hai,
thúc đẩy tiến trình quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ
theo cơ chế quỹ; Thứ ba, cần tăng cường đầu tư cho hoạt động nghiên cứu của các
trường đại học và viện nghiên cứu; Thứ tư, cần khảo sát nhu cầu phát triển công
nghệ của doanh nghiệp, để xác định lĩnh vực cụ thể cần tăng chi tiêu hỗ trợ; Thứ
năm, cần minh bạch hố thơng tin về cơ chế, chính sách, các lĩnh vực Nhà nước
ưu tiên chi đầu tư để phát triển khoa học công nghệ.
Tô Thiện Hiền (2012), Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh
An Giang giai đoạn 2011 – 2015 tầm nhìn 2020, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Đại học
ngân hàng TP. HCM. Tác giả đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách
địa phương trên các góc độ: phân định quản lý thu – chi giữa ngân sách trung ương
2
và ngân sách địa phương; quan hệ về quá trình ngân sách (lập, chấp hành và quyết
toán ngân sách); nâng cao vai trị của chính quyền địa phương trong tự chủ ngân
sách và mở rộng quyền tự quyết của ngân sách xã, để từng bước đưa ngân sách xã
thực sự là một khâu cấu thành của NSNN.
Nguyễn Minh Tân - Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính
(2017), Chi ngân sách nhà nước góp phần phát triển bền vững nền kinh tế. Bài
viết này tác giả tổng hợp tình hình chi Ngân sách qua các giai đoạn: 2006-2010;
2011-2015; 2016-2020, qua đó Tác giả đã đưa ra các giải pháp nhằm quản lý hiệu
quả chi Ngân sách nhằm góp phần phát triển bền vững kinh tế.
Vũ Ngọc Tuấn và Đàm Văn Huệ (2014) Tạp chí Kinh tế & Phát triển “Nhìn
lại nguyên tắc ngân sách thường niên theo quan niệm cổ điển và việc tuân thủ
nguyên tắc trong quản lý ngân sách tại Việt Nam”, bài viết chỉ ra nguyên tắc ngân
sách thường niên là một trong 4 nguyên tắc cơ bản về ngân sách theo quan niệm
cổ điển. Sự xuất hiện và phát triển của nguyên tắc ngân sách thường niên đồng
hành với sự phát triển của dân chủ, đáp ứng yêu cầu minh bạch, hiệu quả trong chi
tiêu ngân sách của Chính phủ từ phía người dân và được thừa nhận tại nhiều quốc
gia trên thế giới. Tại Việt Nam, nguyên tắc ngân sách thường niên đã được thể chế
hóa trong Luật NSNN, song chưa được tuân thủ đầy đủ, thể hiện thông qua các
quy định về ứng trước dự toán ngân sách và chuyển nguồn ngân sách. Bởi vậy,
nghiên cứu này được thực hiện để làm rõ hơn các nội dung của nguyên tắc, phân
tích việc thực hiện nguyên tắc tại Việt Nam gắn với quy định về ứng trước dự toán
ngân sách, chuyển nguồn ngân sách và đề ra giải pháp để hoàn thiện các quy định
này trong thời gian tới.
Huỳnh Thị Cẩm Liên (2011), trong đề tài “Hồn thiện cơng tác quản lý
NSNN huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” cũng đã xây dựng được mơ hình khung
lý thuyết về quản lý NSNN cấp huyện gồm các nội dung chủ yếu: lập dự toán ngân
sách; chấp hành dự toán ngân sách; kiểm soát thu, chi ngân sách; quyết toán thu,
chi ngân sách. Nêu sơ bộ về tình hình KTXH huyện Đức Phổ. Phân tích thực trạng
quản lý thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Đức Phổ theo các nội dung: lập dự
toán thu, chi ngân sách, chấp hành dự toán thu, chi ngân sách, kiểm soát dự toán
3
thu, chi ngân sách. Từ thực trạng quản lý thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Đức
Phổ, tác giả đã đưa ra giải pháp để hoàn thiện quản lý thu, chi NSNN cấp huyện
tại huyện Đức Phổ. Tuy nhiên, trong đề tài này tác giả chủ yếu đi sâu vào đánh giá
thực trạng thu, chi ngân sách cấp huyện tại huyện Đức Phổ mà chưa đưa ra được
giải pháp tối ưu về hoàn thiện quản lý thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Đức
Phổ, giải pháp hoàn thiện quản lý thu, chi ngân sách cịn mang tính chất chung
chung.
Lê Cơng Tồn (2013), Sử dụng cơng cụ chính sách tài chính để phát triển
nền kinh tế trong quá trình hội nhập, Luận án tiến sĩ trường Đại học Tài chính Kế
tốn Hà Nội. Trên cơ sở phân tích và khái quát các vấn đề chung nhất về mối quan
hệ giữa phát triển kinh tế với việc sử dụng các công cụ chính sách tài chính, tác
giả đánh giá q trình hình thành và phát triển của các cơng cụ chính sách tài chính,
phân tích đánh giá một cách khách quan những lợi ích mà các cơng cụ này mang
lại, đồng thời chỉ ra các hạn chế của những chính sách tài chính ở Việt Nam.
Nguyễn Văn Vạn (2014), Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước
tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, Luận án tiến sĩ kinh tế tại Trường Đại học
Kinh tế - ĐHQGHN. Luận án đã chỉ ra thực trạng chi thường xuyên NSNN nhà
nước luôn chiếm một tỷ trọng rất cao trong tổng chi NSNN tại huyện Kinh Môn.
Mặc dù, hoạt động chi NSNN tại huyện Kinh Môn về cơ bản đáp ứng được các
yêu cầu đề ra, đảm bảo chi cho bộ máy chính quyền hoạt động hiệu quả, góp phần
phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, hoạt động quản
lý chi NSNN tại huyện Kinh Mơn vẫn cịn các tồn tại trong xây dựng định mức
chi, phân bổ dự toán, thẩm định, xét duyệt báo cáo quyết toán, chấp hành dự toán
chi thường xuyên, quyết toán chi thường xuyên. Trên cơ sở đó, luận văn đã đề ra
một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tại huyện Kinh Môn
nhằm đạt mục tiêu đưa Kinh Môn trở thành thị xã vào năm 2015.
Nguyễn Thanh Minh (2015) “Quản lý ngân sách nhà nước huyện Con
Cuông, tỉnh Nghệ An”, Luận án tiến sĩ quản lý kinh tế tại Trường Đại học Kinh tế
- ĐHQGHN về Luận án nghiên cứu tình hình quản lý NSNN trên địa bàn huyện
Con Cuông để chỉ ra một số hạn chế, tồn tại đó là: Trong cơng tác điều hành ngân
4
sách ở một số lĩnh vực còn chưa bám sát dự toán được giao, việc điều hành, triển
khai nhiệm vụ tại một số đơn vị dự toán thường chậm, dồn nén vào cuối năm và
cịn để xảy ra tình trạng khơng thực hiện được dự tốn trong năm, đặc biệt là chi
đầu tư xây dựng cơ bản gây ra tình trạng chi chuyển nguồn lớn, đây là một nguyên
nhân gây thất thốt, lãng phí NSNN… Những tồn tại, hạn chế do nhiều nguyên
nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do hệ thống cơ chế, chính sách và
quản lý NSNN chưa hồn chỉnh, trình độ quản lý của cán bộ ngành tài chính cịn
nhiều hạn chế bất cập nhất là cán bộ tài chính cấp cơ sở. Sự phối hợp giữa các cơ
quan chức năng trong quản lý NSNN nhiều khi chưa đồng bộ. Để thực hiện các
biện pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu chi ngân sách có hiệu quả địi hỏi phải
thực hiện tổng hợp các giải pháp ở tầm vĩ mô và vi mô.
Các cơng trình trên đã đề cập khá nhiều vấn đề có liên quan đến hoạt động
quản lý thu – chi ngân sách Nhà nước ở tất cả các cấp. Đinh Thị Nga (2013) nêu
ra bất cập trong công tác lập kế hoạch và định mức chi tiêu, đây chỉ là một trong
những công tác trong quản lý chi ngân sách Nhà nước; Tơ Thiện Hiền (2012) đề
xuất giải pháp hồn thiện quản lý NS địa phương: phân định quản lý thu – chi giữa
ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, quan hệ về quá trình ngân sách
(lập, chấp hành và quyết tốn ngân sách), nâng cao vai trị của chính quyền địa
phương trong tự chủ ngân sách và mở rộng quyền tự quyết của ngân sách xã. Tác
giả chưa đưa ra các giải pháp tăng cường quản lý NS địa phương; Nguyễn Minh
Tân (2017) đã đưa ra các giải pháp nhằm quản lý hiệu quả chi ngân sách góp phần
phát triển bền vững, tuy nhiên các giải pháp q rộng, mang tầm vĩ mơ; Lê Cơng
Tồn (2013) đã đánh giá những lợi ích của cơng cụ tài chính, đồng thời chỉ ra
những hạn chế chính sách tài chính ở Viện Nam. Tuy nhiên, tác giả chưa đưa ra
các giải pháp quản lý chính sách tài chính hiệu quả; Huỳnh Thị Cẩm Liên (2011):
từ thực trạng quản lý thu, chi NSNN, tác giả đã đưa ra các giải pháp hồn thiện
trong cơng tác lập dự tốn, chấp hành dự toán, kiểm soát thu, chi ngân sách, quyết
toán thu chi ngân sách, tuy nhiên tác giả chưa đưa ra giải pháp quản lý chi NSNN;
Vũ Ngọc Tuấn và Đàm Văn Huệ (2014) đã làm rõ hơn các nội dung của nguyên
tắc ngân sách thường niên đồng hành với sự phát triển của dân chủ tại Việt Nam
5
gắn với quy định về ứng trước dự toán ngân sách, chuyển nguồn ngân sách và đề
ra giải pháp để hoàn thiện các quy định này trong thời gian tới. Tuy nhiên, tác chưa
đưa ra các hạn chế, đề xuất giải pháp trong công tác quản lý NSNN; Nguyễn Văn
Vạn (2014) đã đề ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản
lý chi thường xuyên NSNN như: xây dựng định mức chi, phân bổ dự toán, thẩm
định, xét duyệt báo cáo quyết toán, chấp hành dự toán chi thường xuyên, quyết
toán chi thường xuyên. Tuy nhiên, trong luận văn này tác giả chưa nghiên cứu về
chi ĐTPT; Nguyễn Thanh Minh (2015) nghiên cứu về công tác điều hành ngân
sách chưa bám sát dự toán, lập dự tốn chậm, cịn xảy ra tình trạng khơng thực
hiện dự toán năm, chi đầu tư XDCB chuyển nguồn lớn, gây lãng phí NSNN, thất
thốt.... Tuy nhiên, trong luận văn này, tác giả chủ yếu tập trung công tác lập dự
tốn, mà chưa đề cập nhiều đến các cơng tác khác có liên quan đến quản lý NSNN
như: chấp hành dự tốn, cơng tác quyết tốn, cơng tác kiểm tra, giám sát.
Riêng đối với quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Củ Chi, thành phố
Hồ Chí Minh đến nay chưa có cơng trình nào nghiên cứu về vấn đề này. Chỉ có
một số bài báo của huyện, nhưng chưa đi sâu nghiên cứu một cách cụ thể nội dung
nói trên. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề tài này là vấn đề mới đang đặt ra,
vừa khó khăn, đòi hỏi phải nghiên cứu những điều kiện đặc thù của thành phố Hồ
Chí Minh để thực hiện cơng trình nghiên cứu này.
Các cơng trình trên chỉ nghiên cứu một phần trong những công tác quản lý
chi NSNN, chưa đưa ra các giải pháp đồng bộ nhằm tăng cường quản lý chi NSNN,
có cơng trình nghiên cứu cịn q rộng mang tầm vĩ mơ, …, có một số cơng trình
nghiên cứu quản lý NSNN và quản lý chi NSNN ở các tỉnh, huyện khác như tỉnh
An Giang, huyện Đức Phổ - Quảng Ngãi, huyện Kinh Môn – Hải Dương, huyện
Con Cuông – Nghệ An nhưng không thể áp dụng được tại huyện Củ Chi.
Để thực hiện đề tài của mình, tơi đã tham khảo, kế thừa một phần các cơng
trình trên, kết hợp với thực tế quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Củ Chi, thành
phố Hồ Chí Minh để phân tích, đánh giá các yếu tố về cơng tác lập dự tốn; cơng
tác chấp hành dự tốn; cơng tác quyết tốn chi ngân sách và cơng tác kiểm tra,
giám sát chi ngân sách huyện. Từ việc nghiên cứu thực trạng và khảo sát những
6
người có liên quan về các cơng tác trên tác giả phân tích điểm mạnh điểm yếu và
đề xuất các giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện
Củ Chi.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1 Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Mục tiêu của luận văn là phân tích thực trạng tại huyện Củ Chi TP. HCM,
khảo sát ý kiến những cán bộ có liên quan đến công tác quản lý chi NSNN của
huyện.
3.2 Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách tại huyện Củ
Chi nhằm tìm ra những thành tựu và hạn chế trong công tác này.
- Đề xuất các giải pháp và các kiến nghị nhằm hồn thiện tăng cường cơng
tác quản lý chi ngân sách Nhà nước tại huyện Củ Chi.
4. Câu hỏi nghiên cứu
1. Thực trạng quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi như thế nào? Có những
thành cơng và hạn chế gì?
2. Các giải pháp nào giúp tăng cường quản lý chi ngân sách tại huyện Củ Chi
được tốt hơn?
5. Đối tượng nghiên cứu
5.1 Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi, thành
phố Hồ Chí Minh.
5.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý chi ngân
sách Nhà nước trên địa bàn huyện Củ Chi, nghiên cứu kinh nghiệm quản lý chi
NSNN của một số địa phương trong nước, các cơng trình nghiên cứu trước đây
nhằm hồn thiện hơn cơng tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Củ Chi,
TP. Hồ Chí Minh.
7
- Về thời gian: Luận văn nghiên cứu quản lý chi ngân sách Nhà nước tại
huyện Củ Chi từ năm 2015 đến 2017.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nghiên cứu, đề tài sử dụng một số phương pháp chủ yếu sau:
- Phương pháp thu thập tài liệu: tài liệu của các cơ quan lưu trữ, các đề tài
nghiên cứu, các tài liệu liên quan.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh: Tài liệu sau khi tiến hành phân
tích, tổng hợp đặc biệt là các số liệu, tài liệu được phân tích, tổng hợp sẽ được đối
chiếu làm cơ sở cho việc đưa ra nhận định hoặc kết luận của mình.
- Phương pháp khảo sát các chuyên gia: Thiết kế bảng câu hỏi và thu thập ý
kiến các chuyên gia thông qua bảng câu hỏi soạn sẳn.
7. Khung phân tích
Sau khi tổng hợp các lý thuyết liên quan đến công tác chi ngân sách nhà nước
huyện, tác giả xây dựng khung phân tích như sau:
8
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH TẠI CỦ CHI
Công tác lập
dự toán
Thực hiện
nghiêm túc
theo quy
định, cơ cấu
phân bổ vốn
cho các nội
dung chi là
phù hợp.
Cơng
tác
chấp hành
dự tốn
Cơng
tác
quyết tốn
1. Được kiểm soát
trước, quản lý chặt
chẽ, minh bạch, rõ
ràng;
2. Thực tế chi ngân
sách đã đạt được
theo dự toán lập ra,
ngân sách được sử
dụng hiệu quả
Căn cứ vào dữ liệu thực tế, phân
tích thực trạng quản lý chi NSNN
tại huyện Củ Chi
Các chứng từ
và hóa đơn
được lập đầy
đủ, khóa sổ
kịp thời, số
liệu chính
xác
Cơng
tác
kiểm
tra,
giám sát
Công tác
kiểm tra,
giám sát,
khả năng
phát hiện tất
cả các sai
phạm và xử
lý kịp thời
Khảo sát lấy ý kiến của các lãnh
đạo, cán bộ của các đơn vị và các
phịng ban có liên quan
Rút ra những thành cơng, hạn chế
GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ
CHI NSNN HUYỆN CỦ CHI
Hình 1.1: Khung phân tích
(Nguồn: tác giả xây dựng)
9
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài bao gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về quản lý chi ngân sách Nhà nước.
Chương 2: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Củ
Chi giai đoạn 2015-2017.
Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách Nhà nước trên
địa bàn huyện Củ Chi.
10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ QUẢN LÝ
CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1 Các khái niệm về ngân sách nhà nước, chi và quản lý chi ngân sách Nhà
nước
1.1.1 Khái niệm ngân sách Nhà nước
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch
sử; là một thành phần trong hệ thống tài chính. Quốc hội Việt Nam đã thông qua
luật ngân sách nhà nước của Việt Nam năm 2002 và thay đổi bởi Luật ngân sách
Nhà nước của Việt Nam số 83/2015/QH13 ngày 25/06/2015 với định nghĩa: ngân
sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã được
cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để
đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Ngân sách trung ương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho
cấp trung ương hưởng và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi
của cấp trung ương.
Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho
cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa
phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa
phương. Ngân sách huyện là các khoản thu ngân sách thuộc ngân sách địa phương.
Như vậy, Ngân sách huyện chính là quỹ tiền tệ tập trung của huyện được hình
thành bằng các nguồn thu, đảm bảo các nhiệm vụ chi trong phạm vi của huyện.
Ngân sách huyện là cơng cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn
định và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Khi xem xét ngân sách huyện không
tách rời khỏi ngân sách nhà nước cấp trên nhưng cũng không được coi ngân sách
huyện là yếu tố thụ động trong hệ thống ngân sách. Theo đó, ngân sách huyện là
toàn bộ các khoản thu – chi được quy định đưa vào dự tốn. (Bộ Tài chính, 2016)
1.1.2 Khái niệm chi ngân sách cấp huyện
Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm đảm bảo thực
hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo những nguyên tắc nhất định.
11
Chi NSNN là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung
vào ngân sách nhà nước và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, Chi ngân
sách nhà nước là những việc cụ thể không chỉ dừng lại trên các định hướng mà
phải phân bổ cho từng mục tiêu, từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng
của nhà nước.
Chi ngân sách huyện là q trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được
tập trung vào ngân sách huyện và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Chi ngân sách
huyện khơng chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu,
từng hoạt động và từng công việc cụ thể thuộc chức năng của Nhà nước cấp huyện.
Quá trình chi ngân sách nhà nước cấp huyện:
Quá trình phân phối: là q trình cấp phát kinh phí từ ngân sách huyện để
hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng.
Quá trình sử dụng: là trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ ngân sách
huyện mà không phải trải qua việc hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử
dụng. (Trịnh Tiến Dũng, 2012)
1.1.3. Khái niệm quản lý chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình lập dự toán, chấp
hành dự toán, kiểm soát và quyết toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện theo đúng
quy định của pháp luật, nhằm sử dụng ngân sách nhà nước đúng mục đích, tiết
kiệm, có hiệu quả, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển KT-XH trên địa bàn
huyện. (Bộ Tài Chính, 2016)
1.2 Lý thuyết về chi ngân sách Nhà nước cấp huyện
1.2.1 Đặc điểm của chi ngân sách cấp huyện
Là một cấp ngân sách nằm trong hệ thống ngân sách nhà nước nên ngân sách
huyện có những đặc điểm chung của ngân sách nhà nước và còn mang một số đặc
điểm riêng có của một cấp ngân sách cơ sở. Cụ thể là: Ngân sách huyện gắn liền
với quá trình tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước ở cấp cơ sở nhằm
thực hiện các chức năng của Nhà nước cấp cơ sở theo luật định. Cơ sở hoạt động
của quỹ tiền tệ tập trung này được thể hiện trên hai phương diện: - Huy động nguồn
12
thu vào quỹ hay còn gọi là nguồn thu ngân sách huyện. - Phân phối sử dụng quỹ
tiền tệ hay còn gọi là các nhiệm vụ chi ngân sách huyện. Các hoạt động thu, chi
của ngân sách huyện luôn gắn với chức năng, nhiệm vụ của chính quyền; ln chịu
sự kiểm tra, giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước ở cấp huyện. Hoạt động
thu, chi ngân sách huyện phản ánh các mối quan hệ lợi ích giữa một bên là lợi ích
cộng đồng do Chính quyền huyện đại diện với một bên là lợi ích của các chủ thể
kinh tế xã hội khác. Hình thức biểu hiện của các mối quan hệ này rất đa dạng; đó
có thể là quan hệ kinh tế giữa ngân sách huyện với các doanh nghiệp sản xuất kinh
doanh dịch vụ hoặc với các cấp ngân sách trung gian, tổ chức xã hội, cá nhân và
các hộ gia đình... (Bộ Tài chính, 2016)
1.2.2 Vai trò của chi ngân sách cấp huyện
Ngân sách nhà nước cấp huyện là cơng cụ quan trọng của chính quyền cấp
huyện trong việc ổn định và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn; - Định hướng
phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn
định và phát triển bền vững; - Ngân sách cấp huyện với vai trò kiểm tra ngân sách
gắn chặt với quyền lực Nhà nước, nhất là quyền lực của hệ thống hành chính Nhà
nước; - Thơng qua ngân sách, kiểm tra q trình phát triển kinh tế quốc dân, cũng
như các ngành, các đơn vị sản xuất kinh doanh nhằm thúc đẩy, phát hiện, khai thác
tiềm năng kinh tế, kiểm tra bảo vệ tài sản quốc gia, tài sản Nhà nước.
Chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình phân bổ lại các nguồn tài
chính đã hiện hữu trong ngân sách nhà nước nhằm chi đúng mục đích sử dụng cho
mỗi huyện. Do đó, chi ngân sách nhà nước cấp huyện là những việc cụ thể không
chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu, từng hoạt
động và từng công việc thuộc chức năng của nhà nước. (Trịnh Tiến Dũng, 2012)
1.2.3 Nội dung chi ngân sách cấp huyện
Theo luật NSNN hiện hành, các nội dung chi ngân sách huyện được phân
loại cụ thể như sau:
(1). Chi đầu tư phát triển:
Chi đầu tư phát triển là quá trình nhà nước sử dụng một phần thu nhập từ
quỹ NSNN và các quỹ ngoài ngân sách mà chủ yếu là quỹ NSNN để đầu tư xây
13
dựng cơ sở hạ tầng kinh tế- xã hội, đầu tư phát triển sản xuất và dự trữ hàng hóa
có tính chiến lược nhằm đảm bảo thực hiện các mục tiêu ổn định và tăng trưởng
kinh tế.
- Chi đầu tư phát triển có các đặc điểm sau:
+ Chi đầu tư phát triển của ngân sách là khoản chi tích lũy.
+ Quy mô và cơ cấu chi đầu tư phát triền của ngân sách không cố định và
phụ thuộc vào chiến lược phát triển KTXH của huyện trong từng thời kỳ và mức
độ phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.
+ Chi đầu tư phát triển gắn chặt với chi thường xuyên nhằm nâng cao hiệu
quả vốn đầu tư.
- Phân cấp theo ngành, lĩnh vực, chi đầu tư phát triển cấp huyện gồm:
+ Sự nghiệp kinh tế: Đầu tư kết cấu hạ tầng, các cơng trình giao thơng, thủy
lợi, điện, các cơng trình, dự án phịng, chống khắc phục ơ nhiễm môi trường...
+ Sự nghiệp giáo dục và đào tạo: đầu tư kết cấu hạ tầng các trường học:
THPT, THCS, Tiểu học, Mầm non, Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện...
+ Sự nghiệp văn hóa - thể dục - thể thao: đầu tư các nhà văn hóa, các trung
tâm văn hóa thể thao, nhà thi đấu thể thao, nhà văn hóa thanh – thiếu niên cấp
huyện; nhà văn hóa xã, nhà văn hóa thơn, khu dân cư, khu vui chơi cộng đồng.
Đầu tư bảo tồn, tơn tạo các di tích trên địa bàn. Đầu tư các cơng trình, dự án phục
vụ hoạt động phát thanh, truyền hình cấp huyện, xã...
+ Sự nghiệp y tế: Đầu tư xây dựng bệnh viện, trung tâm y tế và hệ thống
các trạm y tế trên địa bàn huyện.
+ Quản lý Nhà nước: Cải tạo, nâng cấp trụ sở làm việc của các cơ quan hành
chính, đảng, đồn thể huyện. Đầu tư xây dựng mới, cải tạo hạ tầng kĩ thuật và trụ
sở làm việc các cơ quan hành chính, đảng, đồn thể cấp xã; trụ sở hoặc nơi làm
việc của công an và quân sự xã.
(2) Chi thường xuyên:
Chi thường xuyên là một bộ phận của chi NSNN, nó phản ánh q trình phân
phối và sử dụng quỹ NSNN để thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên về quản lý
KTXH của Nhà nước.
14
