Hồ Chí Minh là một nhà văn hóa kiệt suất. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh của Đảng và nhà nước trong giai đoạn hiện nay

BỘ VĂN HOÁ, THỂ THAO VÀ DU LỊCH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HỐ TP. HỒ CHÍ MINH

TIỂU LUẬN
HỌC PHẦN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

TÊN ĐỀ TÀI: HỒ CHÍ MINH LÀ MỢT NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT
SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH
CỦA ĐẢNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Người thực hiện

: Đào Quang Huy

Lớp

: 21DLTQLVH

MSSV

: D21.LTQL08

GVHD

: Lê Bá Vương

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2021


MỤC LỤC
TIỂU ḶN: HỒ CHÍ MINH LÀ MỢT NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT

SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH
CUA ĐANG TRONG GIAI ĐOAN HIỆN NA

PHẦN MỞ ĐẦU..........................................................................2
1. PHẠM VI NGHIÊN CỨU....................................................................2
2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU...............................................................2
PHẦN NỘI DUNG.......................................................................3
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN................................................................................3
1.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa.................................................3
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn đề chung của văn hóa...4
1.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về mợt sớ lĩnh vực chính của văn
hóa 7
2. HỒ CHÍ MINH - NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT...................................9
2.1. Hồ Chí Minh - nhà lý ḷn văn hóa..............................................10
2.2. Hồ Chí Minh - nhà quản lý nền văn hóa......................................11
2.3. Mợt nhà thơ, nhà văn, nhà báo có nhiều tác phẩm có giá tri.....12
3. SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀO QUÁ TRÌNH XÂY
DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC GIAI ĐOẠN HIỆN NAY..............13
3.1. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào quá trình xây dựng và
phát triển đất nước hiện nay..............................................................13
3.2. Kết quả nhìn lại quá trình xây dựng và phát triển đất nước theo
Nghi quyết Hội nghi Trung ương 5, khoá VIII và các đinh hướng theo
Văn kiện của Đảng..............................................................................16
3.3. Những đinh hướng của Đảng và giải pháp chủ yếu trong việc
phát triển đất nước.................................................................................
...................................................................................................18
PHẦN KẾT THÚC......................................................................20
QUÁ TRÌNH VÀ Ý NGHĨA THỰC HIỆN ĐỀ TÀI...................................20
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................21

1


PHẦN MỞ ĐẦU
Văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội và thuộc kiến trúc thượng tầng. Hồ Chí Minh
đặt văn hóa ngang hàng với chính trị, kinh tế, xã hội, tạo thành bốn vấn đề xã hội lớn, có
quan hệ mật thiết với nhau.
Vì vậy, trong xây dựng đất nước, bốn vấn đề trên đều được nhấn mạnh như nhau. Văn
hóa khơng thể ở ngồi mà phải đứng trong kinh tế và chính trị, phục vụ nhiệm vụ chính trị,
thúc đẩy kinh tế phát triển. Văn hóa có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.
Văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, chỉ khi văn hóa phát triển thì xã hội mới phát
triển và lớn mạnh. Vì vậy, việc học tập tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh là điều hết sức cần
thiết, và chúng ta cần lưu tâm.
1. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Về nội dung: Trong di sản tinh thần để lại, Hồ Chí Minh đã đề cập đến nhiều vấn đề
về: Dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc; chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam; Đảng cộng sản Việt Nam; đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc
tế; xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân; văn hóa, đạo đức và xây dựng con người
mới. Song, trong khuôn khổ của tiểu luận, chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu các giá trị tư
tưởng văn hóa của Hồ Chí Minh nhằm làm sáng tỏ nhận định: “Hồ Chí Minh là một nhà văn
hóa kiệt suất” cũng như việc vận dụng những giá trị vào việc xây dựng và phát triển đất
nước trong giai đoạn hiện nay. Đây là những giá trị tiêu biểu, cốt lõi nhất, tạo nên bản sắc
văn hóa, con người Việt Nam. Từ những giá trị tiêu biểu, cốt lõi mang tính nguyên tắc này
đã sản sinh ra nhiều giá trị quý báu khác của con người Việt Nam.
- Về thời gian: Từ năm 1998 đến năm 2018, là giai đoạn nước ta bước vào thời kỳ đẩy
mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; là giai đoạn Đảng, Nhà
nước ta đặc biệt coi trọng xây dựng, phát triển văn hóa, con người, đánh dấu bằng sự ra đời
của Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.
- Về khơng gian: Trong quốc gia Việt Nam.
2. ĐỚI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

- Chứng minh Hồ Chí Minh là một nhà văn hóa kiệt suất. Sự vận dụng tư tưởng văn
hóa Hồ Chí Minh của Đảng trong giai đoạn hiện nay.

2


PHẦN NỘI DUNG
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa
1.1.1.
Khái niệm về văn hóa theo tư tưởng Hờ Chí Minh
 Khái niệm về văn hóa: Theo thống kê của Alfred Kroeber và Clyde Kluckhohn năm
1952, có 164 định nghĩa về văn hóa:
- Định nghĩa của UNESCO năm 1982: “Văn hóa hơm nay có thể coi là tổng thể những
nét riêng biệt tinh thần và vật chất, trí tuệ và xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội
hay của một nhóm người trong xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những
lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị, những tập tục và
những tín ngưỡng. Văn hóa đem lại cho con người khả năng suy xét về bản thân. Chính văn
hóa làm cho chúng ta trở thành những sinh vật đặc biệt nhân bản, có lí tính, có óc phê phán
và dấn thân một cách đạo lí. Chính nhờ văn hóa mà con người tự thể hiện, tự ý thức được
bản thân, tự biết mình là một phương án chưa hồn thành đặt ra để xem xét những thành tựu
của bản thân, tìm tịi không biết mệt những ý nghĩa mới mẻ và sáng tạo nên những cơng
trình vượt trội”.
- Định nghĩa của UNESCO năm 2002: “Văn hóa nên được đề cập đến như là một tập
hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một
nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống,
phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin”.
- Văn hóa Văn hóa là từ Hán Việt: 文文, văn được hiểu theo nghĩa là đẹp; hóa được hiểu
theo nghĩa là giao hóa, hai từ này ln song hành với nhau.
- Culture có nguồn gốc từ chữ Latinh Cultura với 2 nghĩa: nghĩa đen là trồng trọt ngoài

đồng (cultura agri), nghĩa bóng là trồng trọt tinh thần (cultura animi).
- Ngồi ra, văn hóa cũng được định nghĩa theo 2 nghĩa: nghĩa hẹp được giới hạn bởi
không gian (vùng miền, chổ...), thời gian, mọi lĩnh vực; nghĩa rộng văn hóa là tất cả những
gì do con người sáng tạo ra.

3


→ “Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người
sáng tạo ra và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người
với môi trường TN & XH của mình”1.
- Văn hóa ln mang tính dân tộc.
 Khái niệm văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh:
- Hồ Chí Minh đã đưa ra quan niệm nhấn mạnh ý nghĩa của văn hóa. Người viết: “Vì
lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra
ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những
công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những
sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh
hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu
đời sớng và địi hỏi của sự sinh tờn”.2
- Văn hóa là tất cả những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần, nó nhằm đáp ứng
những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn của con người
1.1.2.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng mợt nền văn hóa mới

- Ngồi định nghĩa về văn hố, Hồ Chí Minh cịn đề ra năm phương hướng chủ yếu
cho việc xây dựng nền văn hoá dân tộc:
+ Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập tự cường.
+ Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng.

+ Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi của nhân dân.
+ Xây dựng chính trị: dân quyền.
+ Xây dựng kinh tế.
→ Từ rất sớm Bác Hồ đã quan tâm tới văn hóa. Điều đó chứng tỏ vì sao sau khi giành
độc lập, giải phóng đất nước, Bác Hồ đã bắt tay vào xây dựng nền văn hóa mới cho Việt
Nam.
1 Cơ sở văn hóa Việt Nam: Gs. Trần Ngọc Thêm, Nxb Giáo dục, 1999, tr.10.
2 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính tri q́c gia, Hà Nợi, 2011, t.3, tr.458.

4


1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về các vấn đề chung của văn hóa
1.2.1.
Quan điểm về vị trí và vai trị của văn hóa trong đời sớng xã hợi
- Đối với Hồ Chí Minh, văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, thuộc kiến trúc
thượng tầng, có quan hệ mật thiết với kinh tế, chính trị, xã hội. Khi chính trị xã hội được
giải phóng thì văn hóa cũng được giải phóng; chính trị giải phóng mở đường cho văn hóa
phát triển. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Phải tiến hành cách mạng chính trị trước, cụ thể là cách
mạng giải phóng dân tộc để giành chính quyền, từ đó giải phóng văn hóa, mở đường cho
văn hóa phát triển”. Người nhấn mạnh: “Xã hội thế nào văn hóa thế ấy. Văn nghệ của ta rất
phong phú nhưng dưới chế độ thực dân và phong kiến nhân dân ta bị nơ lệ, thì văn nghệ
cũng bị nơ lệ, bị tồi tàn, khơng thể phát triển được”. Văn hóa phải phục vụ nhiệm vụ chính
trị, thúc đẩy xây dựng và phát triển kinh tế. Kinh tế có kiến thiết rồi thì văn hóa mới được
kiến thiết, nhưng văn hóa phát triển không được thụ động mà phải chủ động. Nó có vai trị
là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, chính trị: “Văn hóa ở trong kinh tế”, tức là văn
hóa phải phục vụ và thúc đẩy xây dựng và phát triển kinh tế. Văn hóa ở trong kinh tế và
chính trị cũng có nghĩa là kinh tế và chính trị cũng phải có tính văn hóa.
1.2.2.

Quan điểm về chức năng của văn hóa

- Theo quan niệm của Hồ Chí Minh, văn hóa có ba chức năng chủ yếu:
+ Một là bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và những tình cảm cao đẹp cho con người.
Văn hóa thuộc đời sống tinh thần của xã hội. Người thường xuyên chú trọng đến việc tu
dưỡng lý tưởng cho cán bộ, Đảng viên, các tầng lớp nhân dân. Lý tưởng lớn lúc bấy giờ là:
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là chức năng cao quý của văn hóa. Văn
hóa giúp bồi đắp cho con người niềm tin, niềm tin khoa học, vào cách mạng, niềm tin vào
tương lai tươi sáng của cách mạng. Hồ Chí Minh cho rằng, phải làm cho văn hóa soi đường
cho quốc dân đi, đi sâu vào tâm lý quốc dân, để xây dựng tình cảm lớn cho con người.
+ Hai là nâng cao dân trí. Người đã dạy: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”.
Chính vì thế mọi người phải hiểu biết quyền lợi của mình... phải có kiến thức mới có thể
tham gia vào cơng cuộc xây dựng nước nhà, và trước hết là phải biết đọc, biết viết chữ Quốc
ngữ. Tiếp đến là các hiểu biết các lĩnh vực khác nhau về chính trị, kinh tế, văn hóa. Tùy từng
giai đoạn cách mạng mà mục đích của nâng cao dân trí có điểm chung và điểm riêng.
Nhưng xuyên suốt là vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
5


+ Ba là bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, những phong cách, lối sống lành mạnh,
luôn hướng con người vươn tới chân - thiện - mỹ để không ngừng hồn thiện bản thân mình.
Những phẩm chất tốt đẹp làm nên giá trị của con người. Mỗi người phải biến tư tưởng và
tình cảm lớn thành phẩm chất cao đẹp. Đó có thể là phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức,
phẩm chất chun mơn nghiệp vụ. Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh: “Làm sao cho văn hóa
thấm sâu vào tâm lý quốc dân, nghĩa là văn hóa phải sửa đổi được những tham nhũng, lười
biếng, phù hoa, xa xỉ; văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”. Phẩm chất đạo đức, chính
trị của cán bộ Đảng viên rất quan trọng. Nếu khơng có những phẩm chất đó, thì khơng thể
biến lý tưởng thành hiện thực. Văn hóa giúp con người phân biệt cái tốt - xấu, cái lạc hậu tiến bộ... Từ đó văn hóa hướng con người vươn tới chân - thiện - mỹ.
1.2.3.

Quan điểm về tính chất của văn hóa

- Nền văn hóa mới là nền văn hóa dân chủ mới, nền văn hóa xã hội chủ nghĩa đồng
thời là nền văn hóa kháng chiến. Nền văn hóa đó có ba tính chất: tính dân tộc - tính khoa
học - tính đại chúng.
+ Tính dân tộc, đặc tính dân tộc hay cốt cách dân tộc là cái tinh túy đặc trưng riêng
của văn hóa dân tộc. Cốt cách văn hóa dân tộc khơng phải: “Nhất thành bất biến”, mà có thể
phát triển và bổ sung nét mới. Biết gìn giữ, kế thừa, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân
tộc. Phát triển những truyền thống ấy cho phù hợp với điều kiện lịch sử mới.
+ Tính khoa học là tính hiện đại tiên tiến kết hợp với trào lưu tiến hóa của thời đại.
Để phát triển được các giá trị truyền thống, hấp thụ cái mới. Nền văn hóa truyền thống nó
chưa được xây dựng trên nền tảng khoa học. Hồ Chí Minh đã khẳng định tư tưởng khoa học
có một ý nghĩa rất quan trọng. Chỉ có khoa học mới bắt kịp được nền văn minh thế giới.
Một nền văn hóa dựa trên cơ sở khoa học là dựa vào chiếc kiềng ba chân của cái đúng, cái
chân lý đó là: Quy luật khách quan - Cơ cấu công nghệ - Hành lang pháp luật. Những người
làm văn hóa phải có trí tuệ, hiểu biết khoa học tiên tiến, phải có chiến lược xây dựng văn
hóa mang tầm thời đại. Đấu tranh chống lại những gì trái với khoa học, phản tiến bộ. Cần kế
thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân
loại.
+ Tính đại chúng là phục vụ nhân dân, do nhân dân xây dựng, phù hợp với nguyện
vọng của nhân dân, đậm đà tính nhân văn.
6


- Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, khái niệm nhân dân, đại chúng vừa có tính phổ cập vừa
có tính nâng cao. Tính phổ cập ở chổ dễ hiểu, nhiều người cùng biết, nhiều người cùng thực
hiện; thực hiện một lần rồi lại thực hiện nhiều lần. Hồ Chí Minh thường nói về lợi ích của
văn hóa nghệ thuật đối với nhân dân, làm sao cho mọi người thích xem, khi xem thì hiểu,
xem một lần rồi muốn xem thêm. Tính nâng cao ở chổ nó kết tinh những tinh hoa của cộng
đồng rộng lớn, thể hiện cái khát vọng vươn lên của những lực lượng cách mạng. Nó làm nền

tảng của mọi sự phát triển lành mạnh của xã hội. Hồ Chí Minh đã nói về phẩm chất của
nhân dân như sau: “Đằng sau sự phục tùng tiêu cực giấu một một cái gì đang sơi sục, đang
gào thét và sẽ bùng nổ một cách ghê gớm”.
- Hồ Chí Minh quan tâm đến tính đại chúng của văn hóa trên nền tảng giá trị và tính
liên tục lịch sử. Các giá trị văn hóa do quần chúng sáng tạo, phục vụ quần chúng, đánh thức
những nhà văn hóa trong biển cả quần chúng từ thế hệ này sáng thế hệ khác tạo ra những
vịng lập khép kín vơ tận của chủ thể và đối tượng văn hóa trong các nhu cầu ngày càng cao
của lịch sử. Trong tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh, tính đại chúng vừa mang tính chính trị
vừa mang tính phổ cập và nâng cao của văn hóa. Văn hóa khơi dậy khả năng sáng tạo của
đại chúng, chúng tạo nên các chủ thể văn hóa có chất lượng cao trong lịch sử. Đó chính là
nội dung cơ bản chủ yếu cả yếu tố văn hóa trong sự phát triển của xã hội.
1.3. Quan điểm của Hồ Chí Minh về một số lĩnh vực chính của văn hóa
1.3.1.
Văn hóa giáo dục
- Hồ Chí Minh phê phán nền giáo dục phong kiến (tầm chương, kinh viện, xa rời thực
tế, bất bình đẳng, trọng nam khinh nữ, coi sách của thánh hiền là đỉnh cao của trí thức...) và
nền giáo dục thực dân (mu muội, ngu dân, đồi bại, xảo trá, nguy hiểm hơn cả sự ngu dốt,
thối nát). Người quan tâm xây dựng nền giáo dục mới của Việt Nam độc lập. Nền giáo dục
này được hình thành từ những năm hai mươi, thực sự ra đời từ trước Cách mạng Tháng tám
thành công và phát triển cùng sự nghiệp cách mạng của dân tộc . Hồ Chí Minh xác định, xây
dựng nền giáo dục mới là một nhiệm vụ cấp bách, có ý nghĩa chiến lược, vì nó góp phần
làm cho dân tộc ta xứng đáng với nước Việt Nam độc lập. Văn hóa giáo dục là một mặt trận
quan trọng trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất nước nhà.
- Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hóa giáo duc:

7


+ Mục tiêu của văn hóa giáo dục là thực hiện cả ba chức năng của của văn hóa giáo
dục: dạy và học để bổi dưỡng lý tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp; mở mang dân trí; bồi

dưỡng những phẩm chất và phong cách tốt đẹp cho con người. Giáo dục để đào tạo con
người có ích cho xã hội. Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Giáo dục nhằm đào tạo
con người có đức, có tài, kế tục sự nghiệp cách mạng, làm cho nước ta sánh vai cùng các
cường quốc Năm châu. Cải cách giáo dục bao gồm xây dựng chương trình, nơi dung dạy và
học hợp lý, phù hợp với các giai đoạn cách mạng. Nội dung giáo dục phải tồn diện: văn
hóa, chính trị, chun mơn nghiệp vụ, lao động... Các nội dung đó có mối quan hệ mật thiết
với nhau. Học chính trị khoa học chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối, chính sách của Đảng và
nhà nước. Cải cách khoa học phải sáng tạo, không giáo điều. Học để nắm các quan điểm có
tính ngun tắc, phương pháp luận. Học khoa học kỹ thuật để đáp ứng đòi hỏi của thời đại
mới, thời địa của cách mạng khoa học - công nghệ đang phát triển một cách mạng mẽ.
+ Phương châm giáo dục bao gồm: học đi đôi với hành, lý luận liên hê với thực tế;
học tập kết hợp với lao động; đối với nhà trường - gia đình - xã hội; thực hiện dân chủ, bình
đẳng trong giáo dục; trong suốt đời. Coi trọng việc tự học, tự đào tạo và đào tạo lại. Học ở
mọi lúc, mọi nơi, học mọi người.
1.3.2.

Văn hóa nghệ thuật

- Quan điểm của Hồ Chí Minh về văn hóa nghệ thuật:
+ Văn nghệ là một mặt trận, văn nghệ sĩ là một chiến sĩ, tác phẩm văn nghệ là vũ
khí sắc bén trong đấu tranh cách mạng, trong xây dựng xã hội mới, con người mới. Hồ Chí
Minh am hiểu nhiều lĩnh vực văn hóa nghệ thuật như: Dân ca, âm nhạc, đến hội họa, thơ ca
cổ điển... Người ta từng khuyên chúng ta phải biết kế thừa, phát triển di sản quý báu ấy.
Người nói xóa bỏ triệt để những cái cũ phiền phức, phát triển những cái cũ mà phải tốt, phải
triệt để làm những cái mới và hay, phải giữ gìn thuần phong, mĩ tục, phải tẩy sạch những gì
mà giáo dục thực dân để lại...
+ Văn nghệ phải gắn với thực tiễn của đời sống nhân dân. Thực tại đem lại nguồn
sinh khí vơ tận cho văn nghệ. Chiến sĩ văn nghệ phải thật hịa mình với quần chúng và
khơng được qn rằng: “...chỉ có nhân dân mới ni dưỡng cho sáng tác của nhà văn bằng
những nguồn nhựa sống. Cịn nếu nhà văn qn điều đó thì nhân dân cũng sẽ quên anh ta”.

8


Thực tiễn không chỉ là nguồn nuôi dưỡng những sáng tác, mà còn là những tinh hoa trong
sáng tác dân ca đã được chắt lọc từ thế hệ này sang thế hệ khác.
+ Phải có những tác phẩm văn nghệ xứng đáng với thời đại mới của đất nước và
dân tộc. Phải phản ánh cho hay, cho chân thật sự nghiệp cách mạng của nhân dân. Văn nghệ
phải hướng dẫn nhân dân loại bỏ cái giả dối, cái sai trái, cái khơng đúng để vươn tới cái lý
tưởng đó chính là sự phản ánh có tính hướng đích của văn nghệ.
1.3.3.

Văn hóa đời sống

- Xây dựng đời sống văn hóa mới được Hồ Chí Minh chỉ ra ngay sau khi mới giành
được chính quyền, rồi nhanh chóng trở thành một phong trào quần chúng sôi nổi, tạo động
lực mạnh mẽ cho sự nghiệp kháng chiến kiến quốc.
+ Đạo đức mới: thực hành đời sống mới trước hết là thực hành đạo đức cách mạng:
cần, kiệm, liêm, chính.
+ Lới sớng mới: lối sống mới là lối sống có lý tưởng, có đạo đức; kết hợp hài hòa
đời sống văn minh và tinh hoa văn hóa nhân loại tạo nên lối sống văn minh, tiên tiến. Tính
văn hóa ở đây là biết cách ăn, cách mặc, cách ở... Con người văn hóa trong lối sống là phải
có một phong cách sống khiêm tốn, giản dị, chừng mực, điều độ, ngăn nắp, vệ sinh, u lao
động, q thời gian, ít lịng ham muốn về vật chất, về chức quyền, danh lợi. Trong quan hệ
với nhân dân, bạn bè, đồng chí thì cởi mở, chân tình, ân cần, tế nhị, giàu lịng thương u...
+ Nếp sống mới: Xây dựng nếp sống mới là xây dựng những thói quen và những
phong tục tập quán tốt đẹp, kế thừa và phát triển được những thuần phong mĩ tục lâu đời của
dân tộc.
2. HỒ CHÍ MINH - NHÀ VĂN HÓA KIỆT SUẤT
- Thế giới nói đến Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt suất
của Việt Nam làm một trong số ít nhân vật trong lịch sử trở thành một bộ phận huyền thoại

ngay khi còn sống. Nhà thơ Nhà thơ Ôxip Manđenxtam (Nga) đã nhận xét về Hồ Chí Minh
như sau: “Từ Nguyễn Ái Quốc tỏa ra một nền văn hóa không phải văn hóa Châu Âu, mà có
lẽ là nền văn hóa của tương lai…Dân tộc Việt Nam là một dân tộc giản dị và lịch sự. Qua
cử chỉ cao thượng, tiếng nói trầm lắng của Nguyễn Ái Quốc, tôi thấy được ngày mai, thấy
9


được viễn cảnh trời yên bể lặng của tình hữu ái toàn thế giới bao la như đại dương” 3. Trong
một lần gặp gỡ với Nguyễn Ái Quốc, họa sĩ người Thụy Điển là Erich Giơhanxon cũng có
nhận xét: “Cử chỉ văn hóa và thân mật của Người có thể trở thành lãnh tụ không phải bằng
một cái gì bề ngoài mà bằng học thức, bằng trí tuệ của Người”4.
- Hồ Chí Minh là trường hợp hiếm thấy mà Nghị quyết UNESCO ghi nhận: Vừa là
Anh hùng giải phóng dân tộc, vừa là Nhà văn hóa lớn. Các mảng lớn của khoa học nhân văn
như triết học, sử học, văn chương, nghệ thuật, giáo dục, báo chí…đều có mặt trong sự
nghiệp văn hóa của Hồ Chí Minh; sự nghiệp ấy được coi là một “hành trình văn hóa” của
Người bắt nguồn từ truyền thống văn hóa dân tộc đến tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại,
mà thực chất là Người đi từ chủ nghĩa yêu nước chân chính tới chủ nghĩa cộng sản.
2.1. Hồ Chí Minh - nhà lý luận văn hóa
- Trên hành trình tìm con đường cứu nước, Hồ Chí Minh đã ln tiếp thu, kế thừa kế
thừa những giá trị tinh hoa của những nền văn hoá trên thế giới: sự tu dưỡng đạo đức cá
nhân của Khổng giáo - tinh hoa văn hóa Trung Hoa; lòng nhân ái, vị tha của Phật giáo - tinh
hoa văn hố của Ấn Độ; lịng nhân từ và đức hy sinh… của Thiên Chúa giáo; tư tưởng tự
do, bình đẳng, bác ái của cách mạng tư sản Pháp… Tuy nhiên, khi nói đến văn hóa nhân loại
thì có tầm ảnh hưởng và ảnh hưởng lớn nhất đến Chủ tịch Hồ Chí Minh phải kể đến chủ
nghĩa Mác - Lênin. Chính chủ nghĩa Mác - Lênin đã thức tỉnh và hồn thiện chủ nghĩa u
nước của Hồ Chí Minh liên quan đến thời đại mới. Ngày 28/01/1941, Người tìm ra con
đường cứu nước đúng đắn, con đường cách mạng vô sản, trở về lãnh đạo nhân dân Việt
Nam trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Năm 1945, Mặt trận thống nhất dân tộc
được thành lập ở Cao Bằng để tổ chức lực lượng vũ trang và vận động nhân dân giành độc
lập. Thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hịa, xây dựng nền dân chủ nhân dân, giải

phóng giai cấp cơng nhân khỏi ách áp bức, bóc lột của thực dân, phong kiến làm chủ đất
nước, từng bước đưa đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội, xóa bỏ chế độ bóc lột và bất cơng.
Đó khơng chỉ là một sự nghiệp chính trị phi thường, mà cịn là một sự nghiệp văn hóa cao
cả. Người đã kết hợp hài hịa tinh hoa văn hóa dân tộc, văn hóa nhân loại vào tư tưởng của

3 Ơxip Manđenxtam: Thăm một chiến sĩ quốc tế cộng sản - Nguyễn Ái Q́c, báo Đớm lửa, sớ
39, tháng 12/1923
4 Hồ Chí Minh - Biên niên tiểu sử, Nxb. Thông tin lý luận, Hà Nội, 1992, t.1, tr.232

10


mình, lồng ghép vào đường lối xây dựng và phát triển đất nước mà Đảng và đất nước dựa
vào để để làm kim chỉ nam cho việc định hướng và phát triển đất nước.
2.2. Hồ Chí Minh - nhà quản lý nền văn hóa
- Hồ Chí Minh đã đưa ra những nhận thức sâu sắc về vai trò và sứ
mệnh của văn hóa: văn hóa ăn sâu vào tâm lý dân tợc, văn hóa phải sửa
được thói tham nhũng, lười biếng, phù phiếm, xa hoa. Văn hóa phải để
mọi người có lý tưởng tự chủ, đợc lập có tinh thần xả thân, vì nước, vì lợi
ích chung mà khơng tư lợi. Trên cơ sở đó, Người đã khởi xướng hàng loạt
chính sách và phong trào văn hóa, góp phần quan trọng vào thắng lợi
của cuộc Kháng chiến ở miền Bắc, xây dựng xã hợi chủ nghĩa và đấu
tranh giải phóng dân tợc ở miền Nam.
- Hồ Chí Minh đinh hướng nền văn hóa mới phải đề cao con người,
quan tâm, chăm lo mọi đối tượng để mỗi thành phần, tầng lớp đều được
trao cơ hội vươn lên. Trong chiến lược văn hóa của mình, Người quan tâm
nhất đến việc xây dựng nền giáo dục cách mạng chân chính, tạo điều
kiện cho nhân dân phát triển toàn diện, ươm mầm cho thế hệ kế cận sự
nghiệp cách mạng. Tư tưởng giáo dục của Người không chỉ giới hạn ở học
vấn, giáo dục mà tập trung vào việc trau dồi tài năng toàn diện, có tri

thức, có đạo đức, có sức khỏe để phụng sự Tổ quốc và nhân dân.
- Ngoài ra, Hồ Chí Minh gần gũi với thiên nhiên, nên Người đã sớm
thể hiện sự quan tâm của mình đến môi trường và mối quan hệ hòa hợp con người
- thiên nhiên trong sự phát triển của một quốc gia. Người kêu gọi miền Bắc trồng cây cho
đất nước xanh tươi, đồng thời kêu gọi các tỉnh thành quan tâm đến việc nhân giống trồng
cây cho miền Nam. Tết trồng cây thể hiện sự tốt đẹp của chế độ ta bởi Mỹ - Diệm đã đầu
độc tàn bạo cây cối và rừng ở miền Nam, trong khi ở miền Bắc, người dân thi đua trồng cây
gây rừng. Theo lời kêu gọi của Người, dù bom rơi, đạn nổ trong thời kỳ Mỹ leo thang bắn
phá miền Bắc, những hàng cây xanh vẫn mọc lên từ thành thị đến nông thôn từ bàn tay
chăm bón, tưới tiêu của người dân. Người phát động phong trào Tết trồng cây, mong muốn
thay dần tập quán ăn uống nặng nề, tốn kém.
11


- Những chủ trương văn hóa: xóa mù chữ, trồng cây, trồng người, phủ xanh đồi trọc,
cải tạo môi trường sinh thái để bảo vệ môi trường sống đã được Người đề ra từ sớm - giữa
những năm 40 và 50 của thế kỷ XX, đến đầu những năm 90 của thế kỷ XX đã được Liên
hợp quốc phát triển lên thành những cuộc vận động lớn của toàn thế giới. Khi lịch sử lùi xa
một khoảng thời gian đủ dài, thế giới càng có cơ sở khẳng định ở Hồ Chí Minh một nhãn
quan văn hóa tinh tường, thấu suốt, đã vạch ra những đường lối, chủ trương, phong trào văn
hóa sâu sắc có giá trị bền vững tận mai sau.
2.3. Một nhà thơ, nhà văn, nhà báo có nhiều tác phẩm có giá trị
- Là chiến sĩ tiên phong của nền văn học - nghệ thuật, báo chí cách mạng, đấu tranh
cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Sự đóng góp của Chủ tịch Hồ Chí Minh về văn hóa
rất phong phú và đa dạng. Trong toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp của Người đã có hơn 250
bài thơ, nhiều truyện ngắn, văn chính luận, tiểu phẩm văn học. Mỗi một tác phẩm của Người
đều có sự ảnh hưởng lớn lao về tầm vóc tư tưởng, phong phú về thể loại và đa dạng về
phong cách:
+ Văn chính luận: thường ngắn gọn xúc tích, lập luận chặt chẽ, lý lẽ đanh thép, bằng
chứng đầy thuyết phục giàu tính chính luận.

+ Truyện và kí: rất hiện đại, thể hiện tính đấu tranh mạnh mẽ và nghệ thuật trào
phúng sắc bén.
+ Thơ ca: có thể chia làm 2 loại:
 Thơ tuyên truyền: được viết bằng hình thức bài ca, lời lẽ giản dị, mộc mạc,
dễ nhớ, mang màu sắc dân gian.
 Thơ nghệ thuật: hầu hết là thơ tứ tuyệt, bằng chữ Hán, mang sắc thái của thơ
cổ phương Đơng và kết hợp hài hịa giữa màu sắc cổ điển với bút pháp hiện đại.
- Với q trình đóng góp to lớn của mình nhưng Hồ Chí Minh ln khước từ mọi danh
hiệu văn hóa - văn nghệ mà chỉ nhận là nhà cách mạng chuyên nghiệp. Bởi động lực làm
cho ngòi bút của Người ngày càng sắc bén và linh hoạt chính là sự giác ngộ từ chủ nghĩa
yêu nước đến chủ nghĩa quốc tế vơ sản. Trên con đường vạn dặm tìm đường cứu nước, giải
phóng dân tộc kéo dài 30 năm. Khi cầm bút, Hồ Chí Minh bao giờ cũng xuất phát từ mục
đích đối tượng tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm. Người ln tự
12


đặt câu hỏi: “Viết cho ai?”; “Viết để làm gì?”; sau đó mới quyết định: “Viết cái gì?” và “Viết
như thế nào?”
- Nhắc đến Hồ Chí Minh, người đọc thường nghĩ ngay đến những tác phẩm tiêu biểu
như: Đường Kách mệnh, Đời sống mới, Sửa đổi lối làm việc, Đạo đức cách mạng, Lời kêu
gọi toàn quốc kháng chiến, Nhật kí trong tù, Di chúc... Và trong những buổi đầu hoạt động
báo chí, Người đã Người tham gia trực tiếp nhiều khâu từ sáng lập, viết bài, vẽ tranh đến tổ
chức in ấn, phát hành các báo như: Người cùng khổ, Thanh niên, Cơng Nơng, Lính cách
mệnh, Việt Nam tiền phong, Việt Nam Độc Lập... Giai đoạn sau, Người là cây bút tích cực,
tiên phong, đi sát các vấn đề thời sự đặt ra của sự nghiệp kháng chiến kiến quốc, xây dựng
CNXH ở miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam. Cả cuộc đời làm báo với tổng số 1.636
bài báo, từ bài báo đầu tiên “Vấn đề bản xứ” cho đến bài báo cuối cùng “Nâng cao trách
nhiệm chăm sóc và giáo dục thiếu niên nhi đồng” đều là sự thống nhất trong tấm lịng trọn
đời vì nước, vì dân.
- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại một cách có chọn lọc

rồi vận dụng tinh hoa đó một cách sáng tạo vào những điều kiện cụ thể của đất nước, của
dân tộc vì mục đích khơng chỉ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc mình mà cịn góp phần tích
cực nhất vào sự nghiệp của các dân tộc khác trên thế giới. Nhờ cách tiếp thu sáng tạo những
di sản này để mưu cầu hạnh phúc cho dân tộc và loài người và với nhiều cống hiến khác
trong giáo dục nghệ thuật, giao lưu quốc tế và giữ gìn bản sắc dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã được tổ chức UNESCO tơn vinh là một anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá
kiệt xuất của nhân loại.
3. SỰ VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀO QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG
VÀ PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
- Tư tưởng, đạo đức, lối sống, mơi trường văn hóa là vấn đề cốt lõi cấu thành nhân
cách của con người, là nền tảng để xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội. Xây dựng tư
tưởng, đạo đức, lối sống, mơi trường lành mạnh sẽ góp phần tạo ra mơi trường xã hội lành
mạnh, ổn định tiến bộ xã hội, đồng thời là động lực để phát triển kinh tế - xã hội.
3.1. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào quá trình xây dựng và phát triển đất
nước hiện nay
13


- Tư tưởng, đạo đức, lối sống, môi trường văn hóa là nội dung cốt lõi cấu thành nền
tảng văn hóa dân tộc, phản ánh sự tiến bộ, thịnh vượng hay biến đổi, suy tàn của xã hội.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng và Bác thường xuyên quan tâm đến
công tác xây dựng tư tưởng, đạo đức, xây dựng nếp sống văn hóa, xây dựng mơi trường văn
hóa từ chỉ đạo và tổ chức, gắn kết hữu cơ với việc xây dựng nếp sống mới, lối sống, và xây
dựng một con người mới.
- Hồ Chí Minh đã đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đạo đức trong di chúc: Đảng ta là đảng
cầm quyền. Mỗi đảng viên, cán bộ phải thực sự có đạo đức cách mạng, thực sự cần, kiệm,
liêm, chính, chí cơng vơ tư. Chúng ta phải duy trì sự trong sạch của đảng, là người lãnh đạo
và là đầy tớ trung thành của nhân dân. Sau khi Bác mất năm 1969, đề kế thừa và phát huy
những tư tưởng tốt đẹp của Bác, Đảng và nhà nước đã thực hiện di chúc của Người qua từ
thời kỳ để xây dựng và phát triển đất nước:

+ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng, chỉ rõ: Hồn cảnh nước ta địi hỏi
và cho phép xây dựng sớm, xây dựng từng bước con người mới, không phải chờ đến sau khi
phát triển cao nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Xây dựng nền văn hóa mới và con người
mới là điều cần và có thể thực hiện được từng bước, từng phần ngay từ hơm nay. Trong
chặng đường trước mắt, có những điều kiện khách quan và chủ quan cho phép chúng ta
bước đầu tạo ra một xã hội đẹp về lối sống, về quan hệ giữa người và người, một xã hội
trong đó nhân dân lao động cảm thấy sống hạnh phúc, tuy mức sống vật chất còn chưa cao.
+ Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khóa VIII năm 1998 về xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Đảng ta đề ra: Xây dựng con
người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh,
xây dựng tư tưởng văn hóa; đồng thời xác định nhiệm vụ quan trọng là: “xây dựng môi
trường vǎn hóa, tạo ra ở các đơn vị cơ sở (gia đình, làng, bản, xã, phường, khu tập thể, cơ
quan, xí nghiệp, nông trường, lâm trường, trường học, đơn vị bộ đội…), các vùng dân cư
(đô thị, nông thôn, miền núi…) đời sống vǎn hóa lành mạnh, đáp ứng những nhu cầu vǎn
hóa đa dạng và không ngừng tǎng lên của các tầng lớp nhân dân. Gìn giữ và phát huy
những đạo lý tốt đẹp của gia đình Việt Nam. Nêu cao vai trò gương mẫu của các bậc cha
mẹ. Coi trọng xây dựng gia đình vǎn hóa. Xây dựng mối quan hệ khǎng khít giữa gia đình,
nhà trường và xã hội. Đẩy mạnh phong trào xây dựng làng, ấp, xã, phường vǎn hóa, nâng
14


cao tính tự quản của cộng đồng dân cư trong công cuộc xây dựng nếp sống vǎn minh. Thu
hẹp dần khoảng cách đời sống vǎn hóa giữa các trung tâm đô thị và nông thôn, giữa những
vùng kinh tế phát triển với các vùng sâu, vùng xa, vùng núi, biên giới, hải đảo, giữa các
tầng lớp nhân dân. Phát triển và không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động của các thiết
chế vǎn hóa ở cơ sở; đầu tư xây dựng một số công trình vǎn hóa trọng điểm tầm quốc gia.
Tǎng cường hoạt động của các tổ chức vǎn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, phát triển
phong trào quần chúng hoạt động vǎn hóa, nghệ thuật” 5. Đặt trọng tâm nhiệm vụ xây dựng
tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa lành mạnh trong xã hội, trước hết là trong
các tổ chức đảng và cơ quan nhà nước, trong các đoàn thể quần chúng và trong từng gia

đình.
+ Kết luận Hội nghị Trung ương 10, khóa IX cũng nhấn mạnh: “Tiếp tục đặt lên
hàng đầu nhiệm vụ xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống lành mạnh trong xã
hội, trước hết là trong các tổ chức đảng và nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân
dân nước và trong từng cá nhân, gia đình, thôn xóm, đơn vị, tổ chức cơ sở…Cần xác định
đây là nhiệm vụ quan trọng thường xuyên, vừa cấp bách, vừa cơ bản, lâu dài” 6.
+ Đại hội XI, của Đảng định hướng chăm lo phát triển văn hóa, nhiệm vụ chăm lo
phát triển văn hóa được đúc kết một cách cô đọng: “… xây dựng nếp sống văn hóa trong
các gia đình, khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, làm cho văn hóa thấm sâu vào
mọi mặt đời sống… Tiếp tục đẩy mạnh việc giáo dục, bồi dưỡng đạo đức, lối sống có văn
hóa; xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, tang, lễ hợi…”7.
+ Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4, khố XI “Một số vấn đề cấp bách về xây
dựng Đảng hiện nay” nhấn mạnh: “Ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thối về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ
lãnh đạo, quản lý các cấp”.
+ Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4, khoá XII “về tăng cường xây dựng, chỉnh
đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những
5 Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Hội nghi lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương
khóa VIII, Nxb. Chính tri Q́c gia, H, tr.59 - 60.
6 Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (2004), Tài liệu nghiên cứu Kết luận Hội nghi lần thứ mười
Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII, Nxb. Chính tri Q́c gia, H, tr.65.
7 Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính tri
Q́c gia - Sự thật, H, tr.223.

15


biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” đề ra mục tiêu: “Nhận thức sâu
sắc về nguy cơ, nhận diện đúng những biểu hiện và đề ra các giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi
có hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện

“tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Kiên quyết khắc phục những yếu kém trong
công tác cán bộ và quản lý cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ và đảng viên, nhất là cán bộ
lãnh đạo, quản lý các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, trách nhiệm, năng
lực và động cơ đúng đắn, thực sự tiên phong, gương mẫu, luôn đặt lợi ích của tập thể, quốc
gia, dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, thực sự là cán bộ của dân. Củng cố niềm tin của nhân
dân với Đảng”8.
+ Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII với nhiệm vụ “xây dựng, chỉnh
đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Coi
trọng xây dựng Đảng về tư tưởng”. Nghị quyết khẳng định “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư
tưởng của Đảng, kiên quyết và thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái,
thù địch, cơ hội chính trị; đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị,
đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nợi bợ”9.
3.2. Kết quả nhìn lại q trình xây dựng và phát triển đất nước theo Nghị quyết Hội
nghị Trung ương 5, khoá VIII và các định hướng theo Văn kiện của Đảng
- Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, khoá VIII năm 1998 về xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc và các định hướng của
Đảng, các nội dung cơ bản đã và đang đi vào cuộc sống, tạo ra những chuyển biến tích cực
trong nội dung xây dựng đời sống văn hóa:
+ Về tư tưởng, đạo đức, lối sống và môi trường văn hóa đã có những chuyển biến
tích cực. Củng cố lòng tin, lòng yêu nước và sự giác ngộ trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã
hội, cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Một số giá trị đạo đức trong thời kỳ chuyển đổi
từ xã hội sang kinh tế thị trường đã và đang được phát huy. Xã hội đã hình thành khuôn mẫu
về xây dựng lối sống, nếp sống, môi trường văn hóa tiến bộ, hình thành chuẩn mực giá trị tư
tưởng, đạo đức là yêu nước, thương dân. Các tầng lớp nhân dân luôn trân trọng và phát huy
những giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc, yêu quê hương đất nước,
8 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Hội nghi lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương
khóa XII, Văn phịng Trung ương Đảng, H, tr.34 - 35.
9 Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb.
Chính tri Q́c gia Sự thật, H, tr.180,183.

16


quan tâm đến đồng bào, tràn đầy sức sống, dũng cảm đổi mới, có hồi bão, bản lĩnh chính
trị vững vàng. Sẽ có mục tiêu rõ ràng, ln hướng tới những xu hướng văn hóa mới, khác
biệt, tiếp thu sức khỏe và sự tiến bộ từ bên ngoài. Đây là những biểu hiện tích cực bao trùm
và chi phối các hoạt động xã hội.
+ Các giá trị mới về tư tưởng, văn hóa, đạo đức, lối sống theo định hướng xã hội
chủ nghĩa phù hợp với đời sống thực tiễn được khẳng định. Hình thành các chuẩn mực tư
tưởng, đạo đức, văn hóa mới, mọi người tiến tới xã hội công bằng, dân chủ, văn minh và
tiến bộ. Với những biểu hiện đáng trân trọng, truyền cảm hứng về tư tưởng, đạo đức, lối
sống văn hóa..., ai cũng muốn làm giàu một cách chính đáng, chứ khơng phải thụ động, dần
dần thoát khỏi bao cấp, tự ti. Những phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “uống nước nhớ
nguồn”... giúp nhau xóa đói, giảm nghèo, khắc phục khó khăn, rủi ro do thiên tai, dịch bệnh,
tai nạn... Lối sống đẹp, chử chỉ đẹp, lòng nhân ái ngày càng được lan tỏa trong trong xã hội.
Mọi người sống trung thực, thẳng thắn, nhân hậu, bao dung, phù hợp với thuần phong mỹ
tục và giá trị truyền thống của dân tộc.
+ Sinh hoạt cưới xin, tang ma, lễ hội tạo ra diện mạo mới trong đời sống cộng
đồng, bảo tồn và chấn hưng các giá trị văn hóa trùn thớng dân tợc. Đã có sự tiến bộ rõ
rệt, trật tự kỷ cương xã hội trong việc cưới, việc tang và lễ hội từng bước được thiết lập;
nhận thức về luật pháp và ý thức tôn trọng pháp luật của người dân được nâng lên. Hiệu lực
và hiệu quả quản lý nhà nước các hoạt động văn hoá ở cơ sở được khẳng định rõ rệt.
- Nhìn bao qt, bên cạnh những ưu điểm đó, vấn đề tư tưởng, đạo đức, lối sống và
xây dựng mơi trường văn hóa đang đối diện khơng ít khó khăn, công tác này đứng trước
nhiều thách thức. Giá trị đạo đức của một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhân dân bị suy giảm,
lối sống thực dụng đã len lỏi làm xói mịn các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Mối
quan hệ đạo đức xã hội ở một số mặt có chất lượng xuống cấp, các hiện tượng tiêu cực, sa
đọa trong đạo đức, lối sống, tệ nạn xã hội diễn biến phức tạp. Lối sống thực dụng, chạy theo
lợi ích kinh tế, lợi ích cá nhân lấn át, bỏ qua những giá trị tinh thần, lợi ích của cộng đồng
đang gây nên những bức xúc trong xã hội. Mơi trường văn hóa đây đó bị xâm hại, lai căng,

biến dạng, trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc ta. Các tệ nạn xã hội, tội phạm và sự
xâm nhập các sản phẩm và dịch vụ độc hại làm suy đồi đạo đức, nhất là trong giới trẻ rất
đáng lo ngại. Vấn đề bạo lực gia đình, bạo lực học đường, tội phạm lứa tuổi vị thành niên
17


đang gia tăng, vấn đề giáo dục đạo đức lối sống cho sinh viên bị buông lỏng, gây bức xúc
dư luận; các tệ nạn xã hội có xu hướng gia tăng ảnh hưởng đến vấn đề xây dựng đời sống
văn hóa ở cơ sở. Lối sống kinh tế thị trường thuần túy tác động làm chuyển hóa giá trị
truyền thống, kể cả trong cưới, tang, lễ hội. Tư tưởng vị kỷ, sùng ngoại, biến chất về lối
sống, nếp sống xuất hiện trong một số người làm phai nhạt bản sắc văn hóa truyền thống
dân tộc…
3.3. Những định hướng của Đảng và giải pháp chủ yếu trong việc phát triển đất
nước
- Để văn hóa phát huy đúng nghĩa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, là động
lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, trước mắt, tập trung thực hiện những nhiệm vụ
trọng tâm sau:
+ Một là thấu triệt hơn nữa vấn đề văn hóa là nền tảng của xã hội, vừa là mục tiêu,
vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội; một mặt đánh giá cao vị trí, vai trị
quan trọng của văn hóa; mặt khác, khẳng định chỉ có đặt văn hóa trong sự phát triển, gắn
văn hóa với sự phát triển, nghĩa là văn hóa phải bén rễ trong kinh tế - xã hội thì kinh tế mới
phát triển bền vững… Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; gia đình ấm
no, tiến bộ, hạnh phúc; con người phát triển tồn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực
sáng tạo, ý thức công dân, tuân thủ pháp luật là một trong những mục tiêu chủ yếu trong
thời điểm hiện nay và giai đoạn tiếp theo.
+ Hai là xây dựng và tăng cường hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa
ở tất cả các cấp, đồng thời có kế hoạch cải tạo, nâng cấp và đầu tư xây dựng mới một số
cơng trình văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao hiện đại ở các trung tâm kinh tế - chính trị văn hóa của đất nước. Chú trọng nâng cao đời sống văn hóa ở nơng thơn, vùng khó khăn,
thu hẹp dần khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng, các nhóm xã hội, giữa đơ thị và
nơng thơn. Đưa phong trào “Tồn dân đồn kết xây dựng đời sống văn hóa” đi vào chiều

sâu, thiết thực, hiệu quả… Xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội.
Gắn các hoạt động văn hóa với Chương trình Xây dựng nơng thơn mới, Đô thị văn minh.
+ Ba là tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực văn hóa. Nhà nước
thể chế hóa đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng bằng hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật. Xây dựng hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách là nền tảng bảo đảm cho xây dựng
18


mơi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ. Nhà nước ban hành các luật, chính sách về phát
triển văn hóa dân tộc ở trên các lĩnh vực hoạt động kinh tế, xã hội, xây dựng đời sống tinh
thần xã hội, xây dựng con người Việt Nam. Hệ thống pháp luật, chính sách, cơ chế vừa có
tính định hướng, tính giáo dục, vừa có tính quy định tạo hành lang pháp lý buộc mọi người
phải tuân theo. Vì thế vừa phải xây dựng hệ thống pháp luật chuẩn xác, sát với thực tế cuộc
sống; phải ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm, dễ thực hiện.
+ Bốn là tăng cường nguồn lực và phương tiện cho hoạt động văn hóa. Tăng cường
mức chi cho hoạt động văn hóa từ nguồn ngân sách nhà nước, cả về chi thường xuyên và chi
cho phát triển văn hóa. Nâng cao trình độ mọi mặt cho cán bộ, đảng viên, đặc biệt là cán bộ
lãnh đạo quản lý và nghiệp vụ ở các cơ quan quản lý văn hóa. Củng cố, kiện tồn tổ chức bộ
máy các cơ quan quản lý văn hóa; các trường, khoa đào tạo về văn hóa. Coi trọng bảo tồn và
phát huy các di sản văn hóa dân tộc. Nâng cao mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân. Nâng
cao chất lượng hệ thống thơng tin, báo chí, internet, xuất bản; bảo đảm quyền được thông
tin và cơ hội tiếp cận thông tin của nhân dân. Đấu tranh chống các biểu hiện phi văn hóa,
suy thối đạo đức, lối sống, tác động tiêu cực của các sản phẩm văn hóa thơng tin đồi trụy,
kích động bạo lực. Tăng cường giám sát, kiểm tra tất cả các hoạt động liên quan đến văn
hóa, văn nghệ. Ngăn ngừa, đối phó với âm mưu “diễn biến hịa bình” của các thế lực thù
địch đang tìm cách thẩm thấu, du nhập các loại văn hóa độc hại, đồi trụy vào các thế hệ
người Việt Nam hôm nay.

19

PHẦN KẾT THÚC
Văn hóa giữ mợt vai trị quan trọng trong việc phát triển đất nước.
Văn hóa là đời sớng tinh thần của xã hợi. Văn hóa có phát triển thì xã hợi
đó mới phát triển và vững mạnh. Vì vậy, việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí
Minh về văn hóa là mợt điều rất cần thiết và rất cần được quan tâm và
chú trọng.
QUÁ TRÌNH VÀ Ý NGHĨA THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
Trong thời đại toàn cầu hóa, q́c tế hóa, bùng nổ thơng tin và giao
lưu văn hóa, các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam đang chiu
nhiều tác đợng của hợi nhập. Cơ hợi có nhiều nhưng cũng khơng ít thách
thức. Bên cạnh những cơ hợi hợp tác phát triển kinh tế, đầu tư, giao lưu
có chọn lọc, phát huy tinh hoa văn hóa thế giới, Việt Nam cũng phải đối
mặt với nhiều nguy cơ, thách thức về hợi nhập văn hóa.
Nhiều vấn đề cần đặt ra cấp thiết: làm sao để hội nhập mà không
đánh mất bản sắc văn hóa dân tợc, làm sao để ngăn chặn càng nhiều
càng tốt sự du nhập của các luồng phản văn hóa. Chính tri, với những nợi
dung khơng lành mạnh trong đời sống nhân dân… đều đang đặt ra cho
Đảng, cả nước và toàn dân những giải pháp có thể hạn chế sự xâm nhập
của văn hóa phản giá tri, có những nợi dung khơng lành mạnh trong đời
sống của nhân dân ... Mọi việc đều đặt ra trước Đảng, với đất nước, toàn
dân, tìm giải pháp hạn chế du nhập văn hóa phản giá tri. Mợt trong
những biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất là trở lại giá tri văn hóa
của tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây được coi là giải pháp hữu hiệu tốt nhất và
có tác đợng lớn đến dân sớ cả nước. Và để làm rõ hơn sự vận dụng tư
tưởng Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn hóa, do đó mà chủ đề “Hồ Chí
Minh là một nhà văn hóa kiệt xuất. Sự vận dụng tư tưởng văn hóa
Hồ Chí Minh của Đảng trong giai đoạn hiện nay” đã được chọn cho
phần báo cáo tiểu luận kết thúc môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh.

20


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh (Dành cho Bậc Đại Học Hệ không
Chuyên Lý Luận Chính Tri) - Bợ mới năm 2021.
2. Giáo trình Cơ sở văn hóa Việt Nam - Gs. Trần Ngọc Thêm, Nxb
Giáo dục
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính tri q́c gia, Hà Nợi
4. Bài giảng Cơ sở văn hóa Việt Nam - Giảng viên: Ths. Trần Đăng
Kim Trang
5. Tài liệu: Chun đề giao lưu văn hóa q́c tế - Giảng viên: Ths.
Trần Thi Tuyết Sương.
6. Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Giảng viên: Ths. Nguyễn Bảo
Tuyền.
7. />
8. />
xuat-cua-viet-nam-20200516125902855.htm
9. />10.
Một số tài liệu khác...

21