Tuan 12 Thuc hanh mot so phep tu tu cu phap

Tiết 36:

THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP

I/ Mục tiêu cần đạt
1/ Kiến thức :
- Nắm được một số phép tu từ cú pháp (phép lặp cú pháp, phép liệt kê, pháp chêm xen) & tác
dụng nghệ thuật của chúng.
- Nhận biết và phân tích được các phép tu từ cú pháp trong văn bản, có kĩ năng sử dụng các
phép tu từ cú pháp khi cần thiết..
2/ Kĩ năng :
- Nhận biết và phân tích các phép lặp cú pháp, phép chêm xen và phép liệt kê trong VB
- Cảm nhận và phân tích được tác dụng tu từ của các phép tu từ kể trên.
- Bước đầu sử dụng các phép tu từ cú pháp trong bài làm văn.
3/ Thái độ :
- Có ý thức học tập & rèn luyện bản thân để nâng cao hiểu biết về một số phép tu từ cú pháp
trong văn bản.
- Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt qua cách sử dụng biện pháp tu từ cú pháp trong văn bản.
4/ Năng lực cần hình thành
- Năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực tự quản bản
thân, Năng lực tự học....
- Năng lực giao tiếp tiếng Việt và năng lực thưởng thức văn học cảm thụ thẩm mỹ
II/ Chuẩn bị
1/Giáo viên
- SGK, SGV, Giáo án
-Phiếu học tập.
-Những ngữ liệu có sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp
2/ Học sinh : SGK, Vở soạn bài.
III/ Tổ chức dạy và học.
1. KHỞI ĐỘNG ( 5 PHÚT ): ……
2. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC ( 55 PHÚT)

HĐ CỦA GV
Hoạt động 1 : Hướng
dẫn học sinh lần lượt
thực hiện các bài tập ở
phép lặp cú pháp .
-Bài tập 1
- Bảng phụ 1 :
“ Buồn thay ! ( 1 ) Đàn
muỗi vo ve bay, đùa
nhau quanh ngọn đèn.
(2) Lá cây sột soạt
rụng, đuổi nhau trên
đường nhựa”
( N C Hoan )
-Yêu cầu HS nhận xét
về kiểu cấu trúc cú pháp
của câu (1),(2) và kiểu
cấu trúc cú pháp đó có
tác dụng như thế nào ?

HĐ CỦA HS
- HS đọc ngữ liệu
trong SGK và xác
định yêu cầu của bài
tập.

-HS thấy được câu
(1) và (2) cùng có
chung một kiểu cấu
trúc cú pháp, từng bộ

phận trong chúng
( trước và sau dấu
phẩy ) cũng có chung
một kiểu cấu tạo cú
pháp. Tác dụng : Tạo
ra tính đơn điệu gợi
thêm cảm giác “
buồn” bằng sự đều

NỘI DUNG
I . Phép lặp cú pháp :
1. Bài tập 1:
a,- Câu có hiện tượng lặp kết cấu cú
pháp(lặp cúpháp) :
+ Hai câu bắt đầu từ “ Sự thật là ”.
+ Hai câu bắt đầu từ “ Dân ta”.
-Phân tích kết cấu cú pháp đó :
+ Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “ Sự thật
là” “: P – C – V1 – V2. Kết cấu khẳng định
ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau.
+ Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “ Dân
ta” : C – V – Tr.
-Tác dụng : Tạo cho lời tuyên ngôn âm
hưởng đanh thép, hào hùng, thích hợp với
việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam,
đồng thời khẳng định thắng lợi của CMT8 là
đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong
kiến.
b,Các câu có lặp kết cấu cú pháp
- Câu 1 và câu 2

đều về nhịp điệu lặp
lại nhau của 2 câu .
- Đó là những câu
-Hỏi : Cách nhận biết hoặc những đoạn câu
phép lặp cú pháp ?
có chung một kiểu
cấu tạo cú pháp

- Câu 3,4,5
- Tác dụng : Khẳng định mạnh mẽ chủ
quyền của chúng ta và bộc lộ cảm xúc sung
sướng, tự hào, sảng khoái đối với thiên
nhiên, đất nước khi giành được quyền làm
chủ đất nước.
c, Đoạn thơ vừa lặp từ ngữ, vừa lặp cú pháp.
-Hướng dẫn HS làm bài
Ba cặp câu lục bát lặp các từ nhớ sao và lặp
tập , chia HS thành từng
kết cấu ngữ pháp của kiểu câu cảm thán.
nhóm để thảo luận.
HS thảo luận nhóm.
- Tác dụng : Biểu hiện nỗi nhớ da diết của
người ra đi đối với những cảnh sinh hoạt và
cảnh vật thiên nhiên ở Việt Bắc.
Chốt lại đáp án của bài
2. Bài tập 2 : So sánh :
tập
-a, Ở mỗi câu tục ngữ, hai vế lặp cú pháp

Cử đại diện trình bày, nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về
các nhóm khác bổ từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế.
sung.
b, Ở phép đối, phép lặp cú pháp đòi hỏi mức
độ chặt chẽ hơn: số tiếng ở hai câu bằng
-Bài tập 2 : Yêu cầu
nhau. Hơn nữa, phép lặp còn phối hợp với
HS đọc ngữ liệu trong
phép đối ( đối ứng từng tiếng trong hai vế về
SGK và xác định yêu
từ loại, về nghĩa; trong mỗi vế còn dùng từ
cầu của bài tập.
đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng )
c, Ở thơ Đường luật, phép lặp cú pháp cũng
đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : kết cấu ngữ
pháp giống nhau, số lượng tiếng bằng nhau,
các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa ( đặc
biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của
bài thất ngôn bát cú )
-Bài tập 3 : HS về nhà
d, Ở văn biền ngẫu, phép lặp cú pháp cũng
làm.
thường phối hợp với phép đối. Điều đó
thường tồn tại trong một cặp câu ( câu trong
văn biền ngẫu có thể dài, khơng cố định về
số tiếng )
Hoạt động 2 : Hướng dẫn HS
II. Phép liệt kê :
thực hành về phép liệt kê .
a, Phép liệt kê đã phối hợp với

Bảng phụ 2 :
- HS làm việc cá nhân phép lặp cú pháp. Tác dụng : nhấn
Này chồng này mẹ này cha.
và trình bày theo yêu mạnh và khẳng định sự đối đãi chu
Này là em ruột này là em cầu của GV
đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc
dâu .
Tuấn đối với tướng sĩ trong mọi
( Nguyễn Du )
hoàn cảnh.
-Yêu cầu HS liệt kê những
b. Phép lặp cú pháp ( các câu có
người trong gia đình Kiều, tác
kết cấu ngữ pháp giống nhau : Cdụng của việc liệt kê này ?
- HS đọc ngữ liệu trong V ( + phụ ngữ chỉ đối tượng ) phối
SGK và xác định yêu hợp với phép liệt kê để vạch tội ác
-Hỏi : Cách nhận biết phép cầu của bài tập.
của thực dân Pháp, chỉ mặt vạch
liệt kê ?
tên kẻ thù dân tộc. Cũng cùng mục
- GV chốt lại đáp án của bài
đích ấy là cách tách dòng liên tiếp,
tập.
dồn dập.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS
thực hành về phép chêm xen .
-Bảng phụ 3 : “ Ông già

III. Phép chêm xen :
Bài tập 1 :

giương hai mắt lên, rồi như
đã nhận biết, bèn nhăn bộ
răng ra cười, cái cười khó
khăn, và gật gật mấy cái, giơ
tay ra bắt”
( N C Hoan )
-Yêu cầu HS nhận xét về tác
dụng của phép chêm xen trong
câu trên.

- HS làm việc cá nhân -Tất cả các bộ phận in đậm trong
và trình bày theo yêu các bài tập a, b, c, d đều ở vị trí
cầu của GV
giữa câu hoặc cuối câu, sau bộ
phận được chú thích.
- Các bộ phận đó đều được tách
bằng ngữ điệu khi nói, khi đọc.
Cịn khi viết thì chúng được tách ra
- HS đọc ngữ liệu trong bằng dấu phẩy, dấu ngoặc đơn
SGK và xác định yêu hoặc dấu gạch ngang.
cầu của bài tập.
- Chúng có tác dụng ghi chú hoặc
- Hỏi: Cách nhận biết phép
giải thích cho từ ngữ đi trước, bổ
chêm xen ?
sung thơng tin thêm sắc thái về tình
- GV chốt lại đáp án của bài
cảm, cảm xúc của người viết.

tập
Bài tập 2 : HS về nhà thực
Bài tập 2 : HS về nhà thực hiện.
hiện
LUYỆN TẬP ( 7 PHÚT)
Hoạt động của GV
GV giao nhiệm vụ:
Yêu cầu HS làm việc cá nhân.
Hãy viết đoạn văn (từ 3 đến 5
câu) về Tố Hữu và bài thơ Việt
Bắc, trong đó có sử dụng phép
chêm xen. Phân tích tác dụng của
phép chêm xen trong trường hợp
đó.
- GV quan sát để giúp đỡ HS.

Hoạt động của HS

Nội dung cần đạt

- HS thực hiện nhiệm
vụ.( làm việc cá nhân)

Đoạn văn cần đảm bảo :
- Nội dung ý nghĩa.
- Các câu có liên kết chặt
chẽ.
- Sử dụng câu có thành phần
- HS báo cáo kết quả
chêm

xen.
thực hiện nhiệm vụ.

TÌM TỊI, MỞ RỘNG.( 10 PHÚT)
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
GV giao nhiệm vụ:
-HS thực hiện nhiệm
Yêu cầu HS làm việc cá nhân.
vụ.
1. Ghi lại những đoạn thơ đã học có - HS báo cáo kết quả
sử dụng phép tu từ cú pháp
thực hiện nhiệm vụ.
2. Phân tích hiệu quả nghệ thuật của
phép tu từ cú pháp đó.

Nội dung cần đạt
- Ghi lại chính xác một vài đoạn
thơ có sử dụng phép tu từ cú
pháp
- Phân tích đúng hiệu quả nghệ
thuật

IV. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - DẶN DỊ ( 5 PHÚT)
- Tìm thêm ngữ liệu về các phép tu từ cú pháp trong các văn bản văn học ( SGK Ngữ Văn 12.)
- So sánh phép lặp cú pháp với phép điệp âm, vần, thanh hay điệp từ ngữ để thấy sự giống nhau
và khác nhau giữa chúng
- Chuẩn bị bài: SÓNG (Xuân Quỳnh)
V. BỔ SUNG, RÚT KINH NGHIỆM