Tài liệu Vì sao cây nhạc ngựa lại nhốt côn trùng? doc

Vì sao cây nhạc ngựa lại nhốt côn trùng?
Gửi bởi: namledinh
Ngày 19-8-2007 lúc 16 giờ 20 phút
Loài cây này khá tinh ranh trong việc nhờ cậy côn trùng
thụ phấn hộ mình. Khi hoa nở, nó dụ cho côn trùng chui
vào trong, rồi nhốt lại. Đến khi mình côn trùng dính đầy
phấn, đủ để có thể thụ phấn cho bông khác, nó mới chịu
thả ra.
Bạn không tin, cứ bóc một bông hoa nở trong ngày sẽ thấy ruồi bay ra. Vì sao lại có
hiện tượng đó? Ấy là chúng đang giúp đỡ lẫn nhau. Hoa cho côn trùng thức ăn, còn
côn trùng giúp hoa truyền phấn.
Nhạc ngựa là loài cây thân thảo dài loằng ngoằng, quả khi chín giống cái nhạc treo cổ
ngựa, nên được gọi là cây nhạc ngựa (Aristolochia debilis). Hoa của nó giống cái loa
kèn, hình phễu, có cuống cong. Trong phễu mọc đầy lông, hướng xuống dưới đáy
phễu phình ra tạo thành một khoang rỗng. Từ đáy khoang nhô lên một vòi nhụy, đỉnh
vòi là đầu nhụy nhận phấn hoa, xung quanh có 6 nhị đực mọc sát nhau.
Khoảng 5h sáng, hoa nở tỏa ra mùi thối rữa, hấp dẫn lũ ruồi nhỏ quen
kiếm ăn trên xác sinh vật. Ruồi lượn lờ trên miệng loa kèn, chẳng mấy
chốc sẽ chui vào đáy phễu, nơi có mùi nồng nặc nhất. Do lông mọc
ngược trong phễu chặn mất lối ra, nên ruồi bị kẹt trong đó. Sau khi ăn
no, nó đành phải qua đêm trong đáy phễu. Khoảng 3h30’ sáng hôm sau,
túi phấn nứt, phấn hoa rơi ra. Trong quá trình ruồi giãy giụa loạn xạ,
thân của nó bị dính đầy phấn hoa, khi ấy lông trong cuống phễu bắt đầu
mềm nhũn và dính sát vào thành phễu, độ dài chỉ còn bằng 1/4 lúc
trước. Thế là cuống phễu trở lại thông thoát, ruồi mang phấn hoa bò ra
một cách dễ dàng, giương cánh bay đi. Lúc đó đã khoảng 7h sáng. Khi
ruồi ngửi thấy mùi thối quen thuộc, nó lại chui vào một bông hoa khác, rắc phấn hoa
lên đầu nhụy của bông hoa đó.
Điều đáng nói ở đây là nhị cái của hoa nhạc ngựa chín trước. Từ sáng đến nửa
đêm là thời gian nhụy có thể thụ phấn. Sau đó, nó mềm nhũn dần và không còn khả
năng này nữa. Nhị đực chín sau, tức là trước khi trời sáng mới phát tán phấn hoa. Từ

đó có thể thấy, trong cùng một bông hoa, mặc dù có hai bộ phận đực cái, nhưng
không thể tự thụ phấn được mà nhất định phải nhờ côn trùng giúp sức.
Côn trùng truyền phấn thông thường là ong bướm lại ghét mùi thối, không chịu đến
thăm hỏi loại hoa này, hơn nữa bộ phận phễu hoa nhạc ngựa lại nhỏ dài, làm cho ong
bướm không thò vòi vào hút mật được, cũng không chui vào được. Như vậy, mùi thối
của hoa nhạc ngựa và con đường nhỏ hẹp vào trong hoa chỉ để dành riêng cho loài
ruồi nhỏ. Ruồi chui vào trong hoa như bị nhốt vào “phòng giam hẹn giờ”, giúp cây
nhạc ngựa hoàn thành một công đoạn quan trọng trong vòng đời: truyền phấn sang
hoa khác. Nếu không, cây nhạc ngựa trên thế giới ngày nay sẽ không còn nòi giống.
Nhạc ngựa là
loài cây thân
thảo.