Tài liệu Đề án "Đánh giá thực trạng chính sách quản lý ngoại hối ở Việt Nam trong thời gian qua và những giải pháp kiến nghị" pdf

Trường……….
Khoa………


Đề án
Đề tài:



"Đánh giá thực trạng chính
sách quản lý ngoại hối ở Việt
Nam trong thời gian qua và
những giải pháp kiến nghị"

1
MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh toàn cầu hoá, các giao dịch kinh tế và phi kinh tế giữa các
quốc gia và lãnh thổ ngày càng phát triển. Theo đó, các giao dịch tiền tệ quốc tế
cũng sôi động và không ngừng phát triển.
Mỗi quốc gia đều có đồng tiền riêng của mình. Đồng tiền ấy tượng trưng
cho chủ quyền quốc gia. Các chức năng của đồng tiền quốc gia như phương tiện
trao đổi, thanh toán, cất trữ… chỉ có giá trị
trong phạm vi quốc gia đó. Ra khỏi
lãnh thổ quốc gia, đồng bản tệ phải thích nghi với những quy định và thông lệ
quốc tế mới có tác dụng trao đổi.
Để bảo vệ chủ quyền quốc gia và bảo vệ giá trị đồng tiền của mình trong
giao lưu quốc tế, ngay từ những năm đầu thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng
hoà, nhà nước Việt Nam đã ban hành chính sách quản lý ngoại h
ối phù hợp với
đường lối phát triển kinh tế trong từng giai đoạn cách mạng.
Từ tháng 9-1945 đến tháng 4-1946, chính phủ ta đã có biện pháp kiên

quyết nhưng mềm dẻo chống lại tỷ giá kiểu "ăn cướp" của đồng Quan kim, Quốc
tệ do quân đội Tưởng Giới Thạch đem vào miền Băc Việt Nam trong lúc phía
đồng minh uỷ quyền họ vào giải giáp quân đội Nhật.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, ta đ
ã có biện pháp đấu tranh tỷ giá,
đấu tranh trận địa với tiền địch. Cuối cùng, sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ta đã
quét sạch tiền Đông Dương ở những vùng mới giải phóng, thống nhất lưu hành
giấy bạc Ngân hàng Việt Nam trên một nửa đất nước.
Sau khi miền Bắc được giải phóng Ngân hàng Quốc gia Việt Nam (sau
này là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) đã đặt quan hệ vay nợ, nhận viện tr
ợ và
quan hệ thanh toán với các nước XHCN rồi mở rộng quan hệ ngoại hối với nhiều
nước khác trên thế giới.

2
Trong những năm đánh Mỹ, đánh nguỵ (1965-1975), ta đã có nhiều biện
pháp "chế biến" các loại ngoại tệ do quốc tế viện trợ để chi viện cho Chính phủ
cách mạng lâm thời. Cộng hoà miền Nam Việt Nam hoàn thành sự nghiệp giải
phóng miền Nam. Sau đại thắng mùa xuân năm 1974 ta đã quét sạch tiền nguỵ,
cho lưu hành một đồng tiền thống nhất trong cả nước. Trong giai đoạn lịch s
ử ấy
có công lao đóng góp của ngành ngân hàng nói chung và công tác quản lý ngoại
hối nói riêng.
Ngành ngân hàng cùng với sự đổi mới chung của toàn đất nước, đã có
những bước tiến đáng kể trong tổ chức và hoạt động, ngày càng thể hiện rõ vai
trò đóng góp cho sự phát triển nền kinh tế. Là người đại diện cho Nhà nước trong
việc ổn định kinh tế vĩ mô, ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có những chính
sách điều hành và quản lý các công cụ chính sách ti
ền tệ có hiệu quả. Đặc biệt là
chính sách quản lý dự trữ ngoại hối.

Bản tiểu luận với nhan đề "Đánh giá thực trạng chính sách quản lý
ngoại hối ở Việt Nam trong thời gian qua và những giải pháp kiến nghị" chỉ
xin trình bầy giới hạn công tác quản lý ngoại hối trong thời gian từ năm 2001 trở
lại đây.
Với kiến thức còn nhiều hạn chế
và kinh nghiệm thực tế còn nhiều thiếu
sót, em mong thầy cô, các bạn quan tâm đóng góp, giúp đỡ để em hoàn thiện hơn
những kiến thức này và có sự hiểu biết sâu rộng hơn.
Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong bộ môn đã giảng
dạy, hướng dẫn nhiệt tình để em hoàn thành bài tiểu luận này.



3
Chương I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI
Khái niệm và vai trò của quản lý ngoại hối
1. Khái niệm
Ngoại hối là phương tiện thiết yếu trong quan hệ kinh tế, chính trị, văn hoá,
giữa các quốc gia trên thế giới.
Ngoại hối là những ngoại tệ (tiền nước ngoài) vàng tiêu chuẩn quốc tế,các
giấy tờ có giá và các công cụ thanh toán bằng tiền nước ngoài.Trong đó đặc biệt
là ngo
ại tệ có vai trò,nó là phương tiện dự trữ của cải, phương tiện để mua, để
thanh toán và hạch toán quốc tế.
Trong điều kiện nền kinh tế ngày càng phát triển, quan hệ quốc tế ngày
càng mở rộng thì bất cứ một quốc gia nào cũng không thể tự mình khép kín mọi
hoạt động, cũng không thể phát triển đất nước một cách đơn độc,riêng lẻ đặc biệt
giai đo
ạn hiện nay,khi nền kinh tế thị trường đang ngày một sôi động,luôn đòi

hỏi sự hợp tác,liên minh giữa các quốc gia. Do vậy việc dự trữ ngoại hối là một
trong những mục tiêu kinh tế có ý nghĩa chiến lược quan trọng,có dự trữ ngoại
hối cần thiết tức là nhà nước đã nắm được trong tay một công cụ quan trọng để
thực hiện các mục tiêu kinh tế vĩ
mô.
Về nguồn gốc sâu xa, dự trữ ngoại hối chính là kết quả, là biểu hiện của
sức mạnh của tiềm lực kinh tế quốc gia.Dự trữ ngoại hối để đảm bảo sự cân bằng
khả năng thanh toán quốc tế,thoả mãn nhu cầu nhập khẩu phục vụ phất triển kinh
tế và đời sống trong nước,mở rộng hoạt động
đầu tư,hợp tác kinh tế với các nước
khác phục vụ mục tiêu chính sách kinh tế mở.

4
Quỹ dự trữ ngoại hối bao gồm: Ngoại tệ mạnh,vàng và kim loại quý,dự trữ
quỹ tiền tệ quốc tế IMF,quyền rút vốn đặc biệt SDR và các tài sản tài chính có
tính linh hoạt cao
2. Vai trò của quản lý dự trữ ngoại hối
Dự trữ ngoại hối Nhà nước biểu hiện là tài sản nợ đối với nền kinh tế và là
tài sản chung trên bảng cân đối tài sản củ
a NHNN. Ở đó NHNN được giao sử
dụng quỹ dự trữ ngoại hối để tiến hành mua bán trên thị trường ngoại hối nhằm
thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia.
Dự trữ ngoại hối được sử dụng nhằm tài trợ cho sự mất cân bằng cán cân
thanh toán,hoặc gián tiếp tác động thông qua việc can thiệp trên thị trường ngoại
hối giữ vai trò ngăn ngừa những biế
n động trong nguồn thu xuất khẩu,thanh toán
nhập khẩu,cũng như chu chuyển quá lớn luồng vốn đối với một quốc gia.
Có dự trữ ngoại hối là một cơ sở cho việc phát hành đảm bảo cho mối
tương quan giữa tiền - hàng trong nước.Nhà nước có thể chủ động sử dụng ngoại
hối như là một lực lượng để can thiệp,điều tiết th

ị trường tiền tệ theo những mục
tiêu,theo kế hoạch.
Đối với những nước mà đồng tiền không được tự do chuyển đổi,dự trữ
ngoại hối là lực lượng để can thiệp, điều tiết thị trường tiền tệ theo những mục
tiêu,theo kế hoạch.
Đối với những nước mà đồng tiền không được tự do chuyển đổi,dự tr
ữ
ngoại hối là lực lượng để can thiệp thị trường nhằm duy trì sự ổn định tỷ giá hối
đoái của đồng bán tệ.
Dự trữ ngoại hối có vai trò đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế nên
được nhà nước tiến hành quản lý và NHNN là cơ quan được nhà nước giao cho

5
thực hiện nhiệm vụ này.Điều đó thể hiện trong pháp lệnh NHNN năm 1990 (điều
30),luật NHNN năm 1997 (điều 38).
Với tư cách là cơ quan duy nhất có nhiệm vụ phát hành tiền,xây dựng và
thực thi chính sách tiền tệ,lập và theo dõi cán cân thanh toán quốc tế, NHNN, đã
tiến hành quản lý dự trữ ngoại hối,cụ thể là áp dụng các chính sách,biện pháp tác
động vào quá trình thu nhập,xuất ngoại hối (đặc bi
ệt là ngoại tệ) và việc sử dụng
ngoại hối theo những mục tiêu nhất định.
3. Mục đích quản lý ngoại hối
3.1.Điều tiết tỷ giá thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia
Như đã nói ở trên,NHNN trực tiếp điều hành và quản lý dự trữ ngoại hối
nhằm mục đích ngăn ngừa ngắn hạn quá lớn về tỷ
giá,do hậu quả của một số
biến động trên thị trường. Vì vậy mục đích của việc quản lý dự trữ ngoại hối là
để đảm bảo cho một quốc gia luôn luôn trong trạng thái có thể thanh toán các
khoản nợ đúng hạn và có thể giải quyết những dao động về tỷ gia ngoại hối trong
ngắn hạn.Đồng thời sử dụng chính sách ngoại hối như mộ

t công cụ có hiệu lực
để thực hiện chính sách tiền tệ, thông qua mua bán ngoại hối trên thị trường để
can thiệp vào tỷ giá khi cần thiết,nhằm ổn định giá trị đối ngoại của đồng tiền.
3.2.Bảo tồn dự trữ ngoại hối Nhà nước
Là cơ quan quản lý tài sản quốc gia, NHNN phải quản lý dự trữ ngoại hối
nhà nước nhưng không chỉ bảo quả
n và cất giữ mà còn biết sử dụng để phục vụ
cho đầu tư phát triển kinh tế, luôn bảo đảm an toàn không bị ảnh hưởng rủi ro về
tỷ giá ngoại tệ trên thị trường quốc tế .Vì thế NHNN cần phải mua, bán, chuyển
đổi để phát triển, chống thất thoát,xói mòn quỹ dự trữ ngoại hối của nhà nước,
bảo vệ độc lập chủ quyền về
tiền tệ.
3.3.Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế

6
Cán cân thanh toán quốc tế thể hiện thu-chi của một nước với nước
ngoài.Khi cán cân thanh toán quốc tế bội thu,lượng ngoại tệ chảy vào trong nước
dẫn đến khả năng cung ứng về ngoại tệ cao hơn nhu cầu. Ngựơc lại , khi cán cân
thanh toán quốc tế bội chi, tăng lượng ngoại tệ chạy ra nước ngoài dẫn đến nhu
cầu ngoại tệ cao hơn khả năng cung ứng.
Vì thế
,mục đích của quản lý dự trữ ngoại hối để đảm bảo cho một quốc gia
luôn luôn trong trạng thái có thể thanh toán các khoản nợ đúng hạn và có thể giải
quyết những giao động về tỷ giá ngoại hối trong ngắn hạn.
4. Cơ chế quản lý ngoại hối
4.1. Cơ chế tự do tỷ giá
Điều này có nghĩa là ngoại hối được tự do lưu thông trên thị
trường,cân
bằng ngoại hối do thị trường quyết định mà không có sự can thiệp của nhà
nước,do vậy tỷ giá-giá cả ngoại hối phù hợp với sức mua của đồng tiền trên thị

trường.Tỷ giá thả nổi dẫn đến lãi suất,luồng vốn vào và ra hoàn toàn do thị
trường chi phối.
4.2. Cơ chế quản lý tỷ giá
4 .2.1. Cơ chế nhà nước thực hiện quản lý hoàn toàn
Theo cơ
chế này nhà nước độc quyền ngoại thương và độc quyền ngoại
hối. Nhà nước thực hiện các biện pháp hành chính áp đặt nhằm tập trung tất cả
hoạt động ngoại hối vào tay mình . Tỷ giá do nhà nước quy định mà tất cả các
giao dịch ngoại hối phải chấp hành, các tổ tham gia hoạt động kinh doanh xuất
nhập khẩu nếu bị lỗ do tỷ giá thì sẽ được nhà nước cấp bù , ngược l
ại nếu lãi thì
nộp cho nhà nước . Cơ chế này thích hợp với nền kinh tế tập trung.
4.2.2 Cơ chế quản lý tỷ giá có điều tiết

7
Cơ chế quản lý hoàn toàn, nhà nước có thể áp đặt khống chế được thị
trường , ngăn chặn ảnh hưởng từ bên ngoài , chủ động khai thác được nguồn vốn
bên trong . Tuy nhiên , trong nền kinh tế thị trường , cách quản lý này sẽ không
phù hợp , cản trở và gây khó khăn cho nền kinh tế . Để khắc phục sự áp đặt ,nhà
nước đã tiến hành điều tiết nhưng đã gắn với th
ị trường , nhà nước tiến hành
kiểm soát một mức độ nhất định để nhằm phát huy tính tích cực của thị trường ,
hạn chế nhược điểm do thị trường gây ra , tạo điều kiện cho kinh tế trong nước
phát triển và ổn định ,ngăn chặn ảnh hưởng từ bên ngoài.
5. Hoạt động ngoại hối của NHNN
5.1 Hoạt động mua bán ngoại hối
NHNN tham gia vào hoạt
động mua , bán ngoại hối với tư cách là người
can thiệp , giám sát , điều tiết nhưng đồng thời cũng là người mua , bán cuối
cùng .Thông qua việc mua bán, NHNN thực hiện giám sát và điều tiết thị trường

theo mục tiêu của chính sách tiền tệ,đồng thời theo dõi diễn biến tỷ giá đồng bản
tệ để chủ động quyết định hoặc phối hợp với các NHNN các nước khác củng cố
s
ức mua đồng tiền hay đồng tiền khác để đảm bảo trật tự trong quan hệ quốc tế
có lợi cho nước mình.
5.1.1.Mua bán trên thị trường trong nước
NHNN tiến hành mua,bán với các ngân hàng thương mại tại hội sở trung
ương của các ngân hàng thương mại mà không trực tiếp mua- bán với các công
ty kinh doang xuất nhập khẩu.Tỷ giá hối đoái do NHNN công bố. Ở đây NHNN
sử dụng một phần dự trữ để
bán cho các ngân hàng thương mại và mua ngoại tệ
của các ngân hàng thương mại đưa vào dự trữ.Thông qua việc mua bán,NHNN
thực hiện cung ứng tiền tệ hoặc rút bớt khỏi lưu thông,trên cơ sở đó ổn định tỷ
giá hối đoái của đồng tiền bản tệ.

8
Việc giao dịch,mua bán của NHNN với các ngân hàng thương mại trên thị
trường hối đoái chủ yếu được thực hiện thông qua hệ thống điện thoại,telex hoặc
hệ thống computer có nối mạng giữa NHNN với các ngân hàng thương mại.
Ngoài ra NHNN cũng có thể hoạt động thông qua việc mua bán trực tiếp
với khách hàng không phải là doang nghiệp như các cơ quan hành chính hoặc
các tổ chức khác.
5.1.2. Mua bán trên thị trường quố
c tế
Với nhiệm vụ quản lý dự trữ ngoại hối NHNN thực hiện mua bán trên thị
trường quốc tế nhằm bảo tồn và phát triển quỹ dự trữ ngoại hối.NHNN phải tính
toán gửi ngoại hối ở nước nào có lợi mà vẫn đảm bảo an toàn,nghiên cứu lãi suất
thực tế và xu hướng tăng lên của lãi suất ngoại tệ để kinh doanh có lãi.
Qua mua, bán ngoại hối có chênh lệ
ch giá thì phần chênh lệch đó hình

thành lợi nhuận của ngân hàng.
NHNN thực hiện việc mua bán ngoại hối sẽ tác động trực tiếp vào tiền
NHNN. Nghiệp vụ này ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối,ảnh hưởng đến tỷ giá hối
đoái. Như vậy NHNN thông qua mua bán ngoại tệ có thể can thiệp nhằm đạt
được tỷ giá mong muốn.
5.2. Hoạt động quản lý ngoại hối củ
a NHNN
NHNN thực hiện các hoạt động ngoại hối khác như:
- Quản lý, điều hành thị trường ngoại hối,thị trường ngoại tệ liên ngân
hàng,bằng cách đưa các quy chế gia nhập thành viên,quy chế hoạt động,quy định
giới hạn tỷ giá mua bán ngoại tệ trên thị trường
- Tham gia xây dựng các dự án pháp luật và ban hành các văn bản hướng
dẫn thi hành luật về quản lý ngoại hối. NHNN được giao nhiệm v
ụ ban hàng các

9
thông tư hướng dẫn cụ thể để phục vụ cho việc quản lý của mình được thống
nhất.
- Cấp giấy phép và thu hồi giấy phép hoạt động ngoại hối. Dựa vào luật
pháp và điều kiện cụ thể trong từng thời gian, NHNN đưa ra các quy định cần
thiết để cấp giấy phép cho các đơn vị, tổ chức, cá nhân có hoạt động ngoại hối.
- Kiểm tra giám sát việ
c xuất nhập khẩu ngoại hối của các tổ chức tín dụng.
- Biên lập cán cân thanh toán.

10

Chương II
THỰC TRẠNH HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NGOẠI HỐI NHỮNG
NĂM ĐẦU THẾ KỶ 21.

Bước sang thế kỷ mới, quốc hội khoá X đã ra nghị quyết số 55/2001 xác
định các chỉ tiêu kinh tế chủ yếu của kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm 2001 -
2005, bao gồm:
- Nhịp độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm 7,5%
- Giá trị sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp tăng 4,8%/ năm
- Giá trị
sản xuất ngành công nghiệp tăng 13,1%/ năm
- Tổng kim ngạch xuất khẩu tăng 14- 15%/ năm
………….
Ngành ngân hàng, với nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng và thực hiện chính
sách tiền tệ, nhằm phục vụ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy
sản xuất và tiêu dùng, kích thích đầu tư, tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế

cao và bền vững. NHNN đã xây dựng các chỉ tiêu tiền t
ệ - tín dụng trong kế
hoạch 5 năm 2001 - 2005 như sau:
- Tốc độ tăng trưởng bình quân tổng phương tiện thanh toán 22%/năm
- Tốc độ tăng vốn huy động 20- 25%/năm
- Tốc độ tăng dư nợ cho vay nền kinh tế 22%/năm
Hoạt động quản lý ngoại hối là một mặt họat động rất quan trọng của
ngành Ngân hàng. Nó góp phần đắc lực trong việc thực hiện thắng lợ
i các mục
tiêu chính sách tiền tệ, giữ ổn định giá trị đối nội, đối ngoại của đồng tiền Việt
Nam. Thông qua công cụ lãi suất, công cụ tỉ giá…., nó thu hút vốn đầu tư của

11
nước ngoài vào nước ta, khuyến khích xuất khẩu và kiểm soát nhập khẩu, góp
phần làm thăng bằng cán cân thanh toán quốc tế.


A. Những mặt tích cực trong hoạt động quản lý ngoại hối:
Trên lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế, chính sách quản lý ngoại hối không
ngừng được đổi mới để phù hợp với thông lệ quốc tế và thích ứng với cơ chế
kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Trong nửa đẩu kế hoạch 5 năm
2001 - 2005, công tác quản lý ngoại hối đã thu được những kết quả đáng khích
lệ:
1. Về chính sách lãi suất ngoạ
i tệ
Từ ngày 03/01/ 2001 đến ngày 25/6/2003, Cục Dự trữ liên bang Mỹ
(FED) đã 13 lần hạ lãi suất chủ đạo từ 6,5% xuống 1%/năm. Lãi suất khu vực
đồng Euro giảm từ 2,5% xuống còn 2%/năm. Lãi suất Sibor cũng giảm. Lãi suất
quốc tế giảm đã ảnh hưởng lớn đến việc điều hành chính sách lãi xuất trong
nước.

Những tháng đầu năm 2001, lãi suất cho vay ngoại tệ của các NHTM Việ
t
Nam đối với cho vay ngắn hạn là dựa trên cơ sở lãi suất Sibor 3 tháng +
1%/năm; đối với cho vay trung dài hạn là lãi suất Sibor 6 tháng + 2,5%/năm.
Theo dõi diễn biến tình hình tiền tệ quốc tế, từ 01/06/2001, NHNN xoá bỏ
cơ sở dựa vào lãi suất Sibor, cho phép các tổ chức tín dụng căn cứ vào lãi suất thị
trường quốc tế và quan hệ cung cầu vốn ngoaị tệ trong nước để thoả thuận với
khách vay ngoại t
ệ mức lãi suất cho vay. Xét về thực chất, động thái này là việc
tự do hoá lãi suất cho vay ngoại tệ - một bước ngoặt cơ bản của NHNN về chính
sách lãi suất.
Năm 2002, lãi suất tiền gửi ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được điều
chỉnh theo các mức: Không kỳ hạn: 1,2%/năm; 3 tháng: 1,4%/năm; 6 tháng :

12
1,6?%/năm; 12 tháng: 2,2%/năm (mức này xê dịch tuỳ theo từng ngân hàng). Lãi
suất cho vay ngoại tệ ngắn hạn của các NHTM phổ biến ở mức 3,5 - 4,5%/năm;
trung dài hạn ở mức 4,5%/năm.
Riêng đối với lãi suất tiền gửi ngoại tệ của các pháp nhân tại các tổ chức
tín dụng, NHNN vẫn tiếp tục khống chế ở mức thấp: không kỳ hạn 1%/năm, có
kỳ hạn đến 6 tháng là 1,5%/nă
m, trên 6 tháng 2%/năm, nhằm hạn chế việc găm
giữ USD trên tài khoản.
Nói chung lãi suất ngoại tệ trong 2 năm 6 tháng vừa qua (từ 01/01/2001 -
30/6/2003) chịu ảnh hưởng của biến động lãi suất quốc tế và tỉ lệ dự trữ bắt buộc
(DTBB) bằng ngoại tệ do NHNN quy định từng thời kỳ.
Do tác động của lãi suất, tốc độ tăng huy động vốn nói chung của toàn hệ
thống ngân hàng Vi
ệt Nam năm 2002 đạt 19,4%/năm, thấp hơn so với tốc độ
tăng 25,1% của năm 2001. Nguyên nhân do lãi suất tiền gửi ngoại tệ thấp dẫn

đến tốc độ tăng huy động vốn ngoại tệ chỉ đạt 5,6% (2001 là 25,98%). Trong khi
đó, lãi suất tiền gửi VND duy trì ở mức cao (loại kỳ hạn 12 tháng từ 0,62 -
0,67%/tháng, tương đương 8,04%/năm) khiến nhiều người giữ tiết kiệm bằng
ngo
ại tệ đã chuyển sang VND. Kết quả là, năm 2002, vốn huy động bằng VND
tăng 29,22%, cao hơn so với tốc độ tăng 24,4% năm 2001.
Tốc độ tăng trưởng tín dụng (dư nợ) năm 2002 đạt 22,2%. Trong đó tín
dụng bằng ngoại tệ tăng mạnh 25,13% so với mức tăng 12,7% của năm 2001.
Tín dụng ngoại tệ tăng chủ yếu do lãi suất cho vay ngoại tệ thấp (do ả
nh hưởng
của lãi suất quốc tế ). Thậm chí có doanh nghiệp vay vốn ngoại tệ không đưa vào
sản xuất, kinh doanh mà lại bán ra thị trường tự do lấy VND gửi vào ngân hàng
hưởng lãi suất cao (có thời điểm lãi suất tiền gửi VND cao gấp 3 - 4 lần lãi suất
tiền gửi ngoại tệ)
2. Về chính sách tỉ giá

13
Biên độ tỉ giá được nới rộng từ ± 0,1% năm 2001 lên ± 0,25% năm 2002.
Động thái này của NHNN đã tạo hành lang pháp lý thông thoáng hơn cho các tổ
chức tín dụng kinh doanh mua bán ngoại tệ. Sự điều hành tỉ giá theo quy luật
cung cầu ngoại tệ có tính đến khả năng cạnh tranh tỉ giá giữa các ngoại tệ mạnh
(USD, Euro, Yên…) đã phản ánh ngày càng toàn diện hơn mối quan hệ giữa
VND với ngoại tệ các nước có quan h
ệ thương mại, vay nợ, đầu tư với Việt
Nam. Qua đó, tỉ giá VND không đơn thuần gắn với USD như trước mà gắn với
cả "một rổ tiền tệ" nên giữ được thế tương đối ổn định. Cụ thể là, năm 2001 tỉ
giá USD/VND tăng 3,8%, năm 2002 tăng 2,1%, 6 tháng đầu năm 2003 chỉ tăng
2,6%.
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc
Nă

m 2000 và những tháng đầu năm 2001, lãi suất tiền gửi ngoại tệ còn
cao, vốn ngoại tệ chảy vào ngân hàng nhiều. Để ngăn chặn tình trạng đô la hoá
tài sản nợ của các tổ chức tín dụng, từ tháng 5/2001, NHNN đã nâng tỉ lệ DTBB
ngoại tệ từ 12% lên 15%. Do tri phí đầu vào cao, xu hướng tăng trưởng vốn huy
động ngoại tệ giảm dần. Đến tháng 10/2001, do ảnh hưởng của lãi suất quốc tế,
lãi su
ất ngoại tệ trong nước giảm mạnh, gây khó khăn cho tình hình tài chính của
các tổ chức tín dụng, NHNN đã điều chỉnh tỉ lệ DTBB từ 15% xuống 10%, sang
2002 xuống còn 8% và có chiều hướng còn tiếp tục giảm để phù hợp với chính
sách nới lỏng tín dụng.
4. Về chính sách kết hối
3 năm trở lại đây, trong điều kiện cung cầu ngoại tệ không còn căng thẳng,
tỉ giá USD/VND tươ
ng đối ổn định, Chính phủ đã từng bước giảm tỉ lệ kết hối
đối với các tổ chức kinh tế có thu ngoại tệ từ 80% xuống 50%, 40%, 30% và
hiện nay là 0%.
Việc giảm tỉ lệ kết hối xuống 0% là bước đi quan trọng trong chủ chương
tự do hoá giao dịch vãng lai, phù hợp với thông lệ quốc tế. Giảm tỉ lệ kết hối

14
xuống 0% không ảnh hưởng tới khả năng đáp ứng ngoại tệ của ngân hàng cho
các doanh nghiệp có nhu cầu ngoại tệ để nhập khẩu. Bởi vì 2 năm gần đây, lãi
suất USD giảm xuống rất thấp, các doanh nghiệp giữ USD trên tài khoản chỉ
được hưởng lãi suất 1%/năm. Trong khi đó tỉ giá USD/ VND tương đối ổn định,
lãi suất tiền gửi VND cao hơn USD.
Điêù này cũng khuyến khích các doanh nghiệ
p có thu ngoại tệ bán hết số
ngoại tệ thu được cho ngân hàng để lấy VND. Làm như vậy, các doanh nghiệp
vừa có tiền chủ động chi trả chi phí hoạt động kinh doanh, vừa được hưởng lãi
suất tiền gửi VND cao. Từ thực tiễn này có thể rút ra kết luận: Nếu tỉ giá hợp lý

thì không cần chính sách kết hối; việc mua bán ngoại tệ không còn bị ràng buộc
mà được tự do hoá, sẽ thúc đẩy thị trườ
ng ngoại hối phát triển mạnh mẽ và sôi
động.
5. Về quy định trạng thái ngoại tệ
Để hạn chế rủi ro trong kinh doanh ngoại tệ của các tổ chức tín dụng, ngày
07/10/2002, Thống đốc NHNN đã ban hành quy định mới về trạng thái ngoại tệ
(TTNT) của các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh ngoại tệ (trừ các ngân
hàng liên doanh và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài hoạt động trên đất Việt
Nam).
Quy định mới không quy định trạ
ng thái ngoại tệ riêng cho USD mà chỉ
quy định giới hạn tổng TTNT dương và tổng TTNT âm vào cuối ngày làm việc
của tất cả các loại ngoại tệ mà tổ chức tín dụng có hoạt động kinh doanh không
được vượt quá 30% vốn tự có của tổ chức tín dụng đó. Như vậy quy định mới về
TTNT đã tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh ngoaị hối
linh hoạt h
ơn trong giới hạn về cơ cấu và tỉ trọng các loại ngoại tệ, nhất là đối
với USD.
6. Về chính sách kiều hối

15
Vài ba năm trở lại đây, Chính phủ và NHNN có những chính sách thông
thoáng hơn nhằm khuyến khích kiều bào chuyển tiền về nước: Mức thu phí dịch
vụ kiều hối ngày càng giảm.
Nếu như trước đây, người nhận kiều hối bắt buộc phải bán toàn bộ ngoại
tệ cho ngân hàng theo tỉ giá quy định, chỉ được nhận nội tệ, thì nay họ được nhận
bằng ngoại tệ hoặ
c bán cho ngân hàng lấy tiền VN, hoặc gửi ngoại tệ theo thể
thức tiết kiệm tại ngân hàng. NHNN đã mở rộng mạng lưới làm dịch vụ kiều hối

tạo thuận lợi cho việc giao dịch của khách hàng.
Năm 2000 số kiều hối gửi về qua hệ thống ngân hàng là 1.717 triệu USD ,
tương đương với 12,2% kim ngạch xuất khẩu. Năm 2001, lượng kiều hối lên tới
1.820 triệu USD. Theo NHNN, 6 tháng đầ
u năm 2003, lượng kiều hối chuyển về
nước qua hệ thống ngân hàng là 1.100 triệu USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm
ngoái . Theo ước tính, trong năm nay lượng kiều hối sẽ vượt con số 2.400 triệu
USD của năm 2002.
Lượng kiều hối gửi về dồi dào đã đem lại nhiều lợi ích : Các NHTM có
nguồn vốn ngoại tệ lớn đầu từ cho các dự án trọng điểm củ
a Chính phủ; cho vay
các doanh nghiệp đẩy mạnh kinh doanh xuất nhập khẩu; góp phần cải thiện cán
cân thanh toán quốc tế của Việt Nam , góp phần tăng dự trữ ngoại tệ quốc gia.
B. Những yếu kém, bất cập trong hoạt động quản lý ngoại hối:
1. Về điều hành chính sách lãi suất:
Trong một thời gian dài giữa lãi suất nội tệ và lãi suất ngoại tệ đã có một
khoảng chênh lệch quá lớn, đã làm nảy sinh sự chuyển dịch vốn của khách hàng
từ nội tệ sang ngoại tệ và ngược lại. Ngân hàng bỏ ra nhiều công sức mà không
được thu được lợi, lại tạo cơ hội và kẽ hở cho những người có nhiều tiền gử
i và
những doanh nghiệp khôn ngoan kiếm lời bằng chênh lệch lãi suất.
2. Về điều hành chính sách tỉ giá

16
Biên độ giao dịch tỉ giá quá hẹp trong một thời gian dài đã hạn chế doanh
số mua bán ngoại tệ của các tổ chức tín dụng.
Công cụ tỉ giá và công cụ lãi suất ngoại tệ có khi diễn biến ngược chiều:
lãi suất ngoại tệ diễn ra theo xu hướng giảm trong khi tỉ giá giữa USD/VND vẫn
tăng (tuy ở mức độ hẹp), đã gây ra tâm lý khách hàng găm giữ ngoại tệ hoặc
tránh vay ngoại tệ

về tỉ giá.
Nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ (SWAP) tuy có tác dụng giải quyết tình trạng
khan hiếm VND cho các tổ chức tín dụng, song lãi suất SWAP quá cao, các ngân
hàng thương mại được cung cấp nghiệp vụ này kêu ca nhiều.
Thị trường ngoại hối phát triển còn chậm, thanh toán bằng ngoại tệ tiền
mặt còn phổ biến hối đoái chủ yếu là giao ngay (SPOT). Giao dịch kỳ hạn
(FORWARD) còn hạn chế. Giao dịch quyền ch
ọn (OPTION) trước 30/6/2003
hầu như chưa có.
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc:
Thời điểm và thời hạn tăng giảm DTBB chưa thực sự phù hợp với diễn
biến của thị trường ngoại tệ.
4. Về dịch vụ kiều hối
Là một trong những nhân tố chủ yếu làm nghiêm trọng thêm tình trạng đô
la hoá nền kinh tế. NHNN chưa có biện pháp h
ữu hiệu kiểm soát lượng ngoại tệ
rất lớn đang trôi nổi ngoài thị trường.
5. Về nguồn nhân lực
Trình độ và chất lượng đội ngũ cán bộ kinh doanh ngoại hối nhất là ở cấp
cớ sở đang còn hạn chế về quản lý điều hành, về tác nghiệp và về ngoại ngữ
trước yêu cầu ngoại nhập.




17

Chương III
NHỮNG GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN
LÝ NGOẠI HỐI
Nước ta đang trên lộ trình hội nhập khu vực và quốc tế. Xu hướng chung
của thế giới hiện nay là thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động thương mại và giao lưu
quốc tế trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi giữa tất cả các nước phát triển, đang
phát triển và chậm phát triển.Đi đôi vớ
i phát triển thương mại và mở rộng giao
lưu quốc tế, giao dịch của thị trường ngoại hối quốc tế cũng ngày càng sôi động
và phát triển. Trong bối cảnh ấy, thị trường ngoại hối và công tác quản lý ngoại
hối ở Việt Nam cũng phải đổi mới để không lạc lõng, tụt hậu trước xu thế chung
của thời đại.
Ngày 27/11/2001, Bộ Chính trị đã ra Nghị
quyết về hội nhập kinh tế quốc
tế. Trong 09 nhiệm vụ mà Nghị quyết đề ra nhiệm vụ thứ 4 chỉ rõ: "Tích cực tạo
lập đồng bộ cơ chế quản lý nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; thúc đẩy
sự hình thành, phát triển và từng bước hoàn thiện các loại hình thị trường hàng
hoá, dịch vụ, lao động, khoa học công nghệ, vốn, bất động sản…, t
ạo môi trường
kinh doanh thông thoáng, bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế, đặc biệt chú
trọng đổi mới và củng cố hệ thống tài chính - ngân hàng"

18
Dưới ánh sáng Nghị quyết của Bộ chính trị và căn cứ vào chương trình
hành động của ngành ngân hàng trong kế hoạch 5 năm 2001 - 2005, công tác
quản lý ngoại hối cần tiếp tục đổi mới, tăng cường cả về chất và lượng, để góp

phần đắc lực vào sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Trước mắt,
xin kiến nghị những giải pháp khả thi sau đây:
1. Phát huy nhữ
ng kết quả đã đạt được, lấy đó làm nguồn động viên để
khắc phục những mặt còn yếu kém, bất cập. Trong công tác quản lý ngoại hối
hiện nay, vấn đề cấp thiết là nắm bắt và xử lý kịp thời những thông tin về diễn
biến thị trường tiền tệ trong nước, ngoài nước. Trên cơ sở đó, đề ra những biện
pháp điều hành nhanh chóng các công c
ụ lãi suất, tỉ giá; chấn chỉnh những quy
định về tỷ lệ DTBB bằng ngoại tệ, về TTNT, về biên độ giao dịch mua bán ngoại
tệ, hoán đổi tiền tệ phù hợp với thực tế, và sát với cung cầu thị trường, từng lúc,
từng nơi.
2. Tích cực phát triển thêm những giao dịch ngoại hối tiên tiến như giao
dịch kỳ hạn (FORWARD), giao dịch quyền chọn mua, chọn bán ngoạ
i tệ
(OPTION), giao dịch hoán đổi tiền tệ (SWAP), hoán đổi lãi suất (SWAP
RATES). Phổ biến sâu rộng và hướng dẫn khách hàng làm quen với những dịch
vụ, sản phẩm mới của ngân hàng. Với chất lượng cao, chi phí hợp lý. Đi đôi với
việc mở thêm và cải tiến các nghiệp vụ, dịch vụ mới về ngoại hối, một mặt cần
nâng cao phong cách giao tiếp, thực sự tôn trọng khách hàng; mặt khác tă
ng
cường công tác kiểm tra, kiểm soát việc chấp hành chính sách quản lý ngoại hối
trong nội bộ ngành ngân hàng và ngoài xã hội.
3. Để tiến bước vững chắc trên lộ trình hội nhập và trong điều kiện cạnh
tranh gay gắt với các tổ chức tín dụng trong nước và các ngân hàng nước ngoài,
vấn đề nâng cao chất lượng nguồn nhân lực (nhất là ở các ngân hàng cấp cơ sở)
về trình độ, năng lực quan lý điề
u hành, trình độ tác nghiệp, trình độ ngoại ngữ ở

19

trong nước và nước ngoài cần được đặt ra một cách cấp thiết. Đi đôi với vấn đề
đào tạo cán bộ, cần quan tâm phát triển mạng lưới, tăng cường cơ sở hạ tầng, đổi
mới công nghệ ngân hàng để giữ vững và mở rộng thị phần.
*
* *
Trước yêu cầu không ngừng đổi mới hoạt động kinh tế đối ngoại, còn 2
vấn đề tồn tại rất bức xúc, khôn những liên quan đến chính sách tiền tệ mà còn
có ảnh hưởng đến cả nền kinh tế, cần được cương quyết xử lý song phải rất thận
trọng và khôn khéo. Đó là:
1. Cần đẩy lùi, tiến tới xoá bỏ tình trạng đô la hoá nền kinh tế bằng các
giải pháp kế
t hợp cả mặt hành chính và mặt kinh tế nhằm đạt mục tiêu: Trên đất
nước Việt Nam chỉ thanh toán bằng đồng tiền Việt Nam theo tinh thần Nghị
quyết Trung ương 4 (khoá VIII).
Hiện nay, hầu hết các chính sách về quản lý ngoại hối đã được đổi mới
phù hợp với thông lệ quốc tế: tự do hoá lãi suất ngoại tệ, định tỷ giá linh hoạt
theo quan hệ cung cầu; kết hối ngoạ
i tệ đã xoá bỏ; cơ chế dự trữ bắt buộc đối với
tiền gửi ngoại tệ, cơ chế TTNT đã được điều chỉnh …tuy nhiên tình trạng đô la
hoá vẫn nằm ngoài sự kiểm soát của NHNN.
Nguyên nhân gây ra đô la hoá, cái lợi cái hại của đô la hoá đã được tranh
luận, thảo luận nhiều trên báo chí và các cuộc hội thảo. Quốc hội đã chất vấn,
Thống đốc ngân hàng Nhà nước đã giải trình cặn kẽ vấn đề này. Song sự thực
vẫn là sự thực. Một đồng tiền nước ngoài nghiễm nhiên được song song lưu hành
với đồng bản tệ, ngày càng lấn át vị thế của đồng Việt Nam là điều không thể
chấp nhận. Tinh thần nghị quyết trung ương 4 (khoá VIII) vẫn có giá trị chỉ đạo
trong hiện tại.
1.1. Ngoại tệ
mạnh là tài sản quý của quốc gia. Tất cả các nguồn ngoại tệ
chảy vào Việt Nam phải tập trung thống nhất vào Nhà nước. Các luồng ngoại tệ

20
chảy ra khỏi biên giới Việt Nam phải được ngân hàng cho phép theo luật định.
Bởi vậy, vấn đề tiên quyết là Nhà nước cần phải xoá bỏ chế độ đa sở hữu ngoại
tệ.
1.2. Nghiêm cấm các dịch vụ kiều hối không qua ngân hàng. Người thụ
hưởng kiều hối không được lĩnh kiều hối bằng ngoại tệ tiền mặt và phải bán toàn
bộ cho ngân hàng lấy tiền Việ
t Nam theo tỷ giá khi bán. Người thụ hưởng kiều
hối (có giấy chứng nhận của ngân hàng trả kiều hối), khi có yêu cầu chuyển
ngoại tệ ra nước ngoài được quyền mua ngoại tệ theo tỷ giá khi mua, rồi thực
hiện chuyển tiền qua ngân hàng.
1.3. Các doanh nghiệp nước ngoài cần thực hiện trả lương người lao động
Việt Nam bằng tiền Việt Nam. Những người đi công tác, thăm quan nước ngoài,
khi về có ngo
ại tệ phải bán cho ngân hàng. Khách nước ngoài đến Việt Nam,
kiều bào về thăm quê hương phải đổi ngoại tệ lấy tiền Việt Nam tại các bàn đổi
tiền để chi tiêu. Trước khi rời Việt Nam, được quyền đổi lại lấy ngoại tệ theo tỷ
giá khi đổi.
1.4. Những ngoại tệ còn tàng trữ trong dân cư sẽ được đổi lấy tiền Việt
theo tỷ giá chính thức trong một thời h
ạn nhất định. Sau thời hạn đó, mọi hành
động tàng trữ, mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do bị nghiêm cấm.
Những biện pháp cứng rắn và hợp tình hợp lý trên đây nhằm đạt mục đích
giữ vững chủ quyền quốc gia về tiền tệ. Đồng ngoại tệ mạnh nằm trong tay
những phần tử bất chính có thể gây ra những hậu quả khó lường v
ề an ninh chính
trị, kinh tế và văn hoá, xã hội. Trong lịch sử cận đại, nhân dân Việt Nam đã thực
hiện được vấn đề này đối với tiền Quan Kim, Quốc tệ, tiền Đông Dương, tiền đô
la Mỹ (thời kỳ mới thống nhất đất nước). Ngày nay, vấn đề ấy đặt ra chỉ khác

trước về phương pháp thực hiện và điều kiện lịch sử
, nhưng đó là một yêu cầu
bức thiết và có khả năng hiện thực.

21
2. Một khi mọi giao dịch ngoại tệ đều thông qua quan hệ mua bán thì cần
chấm dứt việc huy động vốn và cho vay vốn bằng ngoại tệ. Quan hệ tín dụng
giữa các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu đều được thực hiện thông qua
ngân hàng. Đặt ra vấn đề này nhằm phòng ngừa những rủi ro bất khả kháng. Khi
các doanh nghiệp vay vốn ngoại tệ trung dài hạn không có khả năng tái tạo
ngoạit tệ để
trả nợ ngân hàng đúng hạn gốc và lãi, hoặc khi gặp sự cố người gửi
ngoại tệ rồng rắn đòi rút tiền ra, ngân hàng sẽ mất khả năng thanh toán. Trong
trường hợp ấy, NHNN không thể đóng vai trò là người cho vay cuối cùng để cứu
hộ các ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng khác bởi vì NHNN không có
quyền năng phát hành ngoại tệ.
KẾT LUẬN
Quản lý và kinh doanh ngoại hối là một m
ảng hoạt động rất khó khăn
nhưng rất quan trọng của ngành ngân hàng. Nó đem lại nguồn lợi nhuận lớn cho
đất nước, song nó cũng phải thường xuyên đối mặt với những rủi ro khó lường.
Kinh doanh ngoại hối không phải chỉ vì lợi ích của riêng ngân hàng mà thông
qua các nghiệp vụ, dịch vụ ngoại hối, nó có vai trò thúc đẩy các ngành khác liên
quan đến hoạt động kinh tế đối ngoại của Nhà nước.
Trong 3 năm v
ừa qua, công tác quản lý và kinh doanh ngoại hối đã thu
được những kết quả đáng nghi nhận, giữ được ổn định giá trị đối nội, đối ngoại
của đồng tiền Việt Nam, góp phần phục vụ và thúc đẩy nền kinh tế phát triển ổn
định và bền vững. Những thiếu sót, bất cập đang tồn tại là những khuyết điểm
khó tránh trong quá trình hội nhập và phát triển. Như

vậy hoạt động của ngân
hàng nói chung, hoạt động ngoại hối nói riêng cần ra sức khắc phục những tồn
tại, khó khăn, dũng cảm vượt lên chính mình để không bị tụt hậu trước những
đổi mới của thời đại và cố gắng phấn đấu để VND sớm trở thành đồng tiền có
khẳ năng chuyển đổi.

22










TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình Ngân hàng Trung ương
Học viện Ngân hàng
2. Thị trường hối đoái và thị trường tiền tệ.
Nhà xuất bản tài chính Hà Nội 1996
3. Tạp chí ngân hàng
4. Tạp chí khoa học và đào tạo ngân hàng
5. Thị trường tài chính tiền tệ

23









24
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI 2
1. Khái niệm 2
2. Vai trò của quản lý ngoại hối 3
3. Mục đích quản lý ngoại hối 4
3.1. Điều tiết tỷ giá thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia 4
3.2. Bảo tồn dự trữ ngoại hối Nhà nước 4
3.3. Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế 4
4. Cơ chế quản lý tỷ giá 5
4.1. Cơ chế tự do tỷ giá 5
4.2. Cơ chế quản lý tỷ giá 5
4.2.1. Cơ chế nhà nước thự
c hiện quản lý tỷ giá hoàn toàn 5
4.2.2. Cơ chế quản lý tỷ giá có điều tiết 5
5. Hoạt động ngoại hối của NHNN 6

5.1. Hoạt động mua bán ngoại hối 6
5.1.1. Mua bán trên thị trường trong nước 6
5.1.2. Mua bán trên thị trường quốc tế 7
5.2. Hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN 7
Chương II Thực trạng hoạt động quản lý ngoại hối
những năm đầu thế kỷ 21 9
A. Nh
ững mặt tích cực 10
1. Về chính sách lãi suất ngoại tệ 10
2. Về chính sách tỉ giá 11
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc 12
4. Về chính sách kết hối 12
5. Về quy định trạng thái ngoại tệ 13
6. Về chính sách kiều hối 13
B. Những yếu kém bất cập 14
1. Về điều hành chính sách lãi suất 14
2. Về điều hành chính sách tỷ giá 14
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc 15
4. V
ề dịch vụ kiều hối 15
5. Về nguồn nhân lực 15
Chương III. Những giải pháp kiến nghị trong
hoạt động quản lý ngoại hối 16
Kết luận 20
Tài liệu tham khảo 21
Mục lục 22