Đánh giá thực trạng chính sách quản lý ngoại hối ở Việt Nam trong thời gian qua và những giải pháp kiến nghị

MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh tồn cầu hố, các giao dịch kinh tế và phi kinh tế giữa các
quốc gia và lãnh thổ ngày càng phát triển. Theo đó, các giao dịch tiền tệ quốc tế
cũng sôi động và không ngừng phát triển.
Mỗi quốc gia đều có đồng tiền riêng của mình. Đồng tiền ấy tượng trưng cho
chủ quyền quốc gia. Các chức năng của đồng tiền quốc gia như phương tiện trao
đổi, thanh tốn, cất trữ… chỉ có giá trị trong phạm vi quốc gia đó. Ra khỏi lãnh thổ
quốc gia, đồng bản tệ phải thích nghi với những quy định và thơng lệ quốc tế mới có
tác dụng trao đổi.
Để bảo vệ chủ quyền quốc gia và bảo vệ giá trị đồng tiền của mình trong
giao lưu quốc tế, ngay từ những năm đầu thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng
hoà, nhà nước Việt Nam đã ban hành chính sách quản lý ngoại hối phù hợp với
đường lối phát triển kinh tế trong từng giai đoạn cách mạng.
Từ tháng 9-1945 đến tháng 4-1946, chính phủ ta đã có biện pháp kiên quyết
nhưng mềm dẻo chống lại tỷ giá kiểu "ăn cướp" của đồng Quan kim, Quốc tệ do
quân đội Tưởng Giới Thạch đem vào miền Băc Việt Nam trong lúc phía đồng minh
uỷ quyền họ vào giải giáp quân đội Nhật.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, ta đã có biện pháp đấu tranh tỷ giá, đấu
tranh trận địa với tiền địch. Cuối cùng, sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ta đã quét
sạch tiền Đông Dương ở những vùng mới giải phóng, thống nhất lưu hành giấy bạc
Ngân hàng Việt Nam trên một nửa đất nước.
Sau khi miền Bắc được giải phóng Ngân hàng Quốc gia Việt Nam (sau này là
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) đã đặt quan hệ vay nợ, nhận viện trợ và quan hệ
thanh toán với các nước XHCN rồi mở rộng quan hệ ngoại hối với nhiều nước khác
trên thế giới.
Trong những năm đánh Mỹ, đánh nguỵ (1965-1975), ta đã có nhiều biện
pháp "chế biến" các loại ngoại tệ do quốc tế viện trợ để chi viện cho Chính phủ cách
mạng lâm thời. Cộng hoà miền Nam Việt Nam hoàn thành sự nghiệp giải phóng
miền Nam. Sau đại thắng mùa xuân năm 1974 ta đã quét sạch tiền nguỵ, cho lưu

Trang 1

hành một đồng tiền thống nhất trong cả nước. Trong giai đoạn lịch sử ấy có cơng lao
đóng góp của ngành ngân hàng nói chung và cơng tác quản lý ngoại hối nói riêng.
Ngành ngân hàng cùng với sự đổi mới chung của tồn đất nước, đã có những
bước tiến đáng kể trong tổ chức và hoạt động, ngày càng thể hiện rõ vai trị đóng
góp cho sự phát triển nền kinh tế. Là người đại diện cho Nhà nước trong việc ổn
định kinh tế vĩ mô, ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có những chính sách điều hành
và quản lý các cơng cụ chính sách tiền tệ có hiệu quả. Đặc biệt là chính sách quản lý
dự trữ ngoại hối.
Bản tiểu luận với nhan đề "Đánh giá thực trạng chính sách quản lý ngoại
hối ở Việt Nam trong thời gian qua và những giải pháp kiến nghị" chỉ xin trình
bầy giới hạn cơng tác quản lý ngoại hối trong thời gian từ năm 2001 trở lại đây.
Với kiến thức còn nhiều hạn chế và kinh nghiệm thực tế còn nhiều thiếu sót,
em mong thầy cơ, các bạn quan tâm đóng góp, giúp đỡ để em hồn thiện hơn những
kiến thức này và có sự hiểu biết sâu rộng hơn.
Cuối cùng em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong bộ mơn đã giảng dạy,
hướng dẫn nhiệt tình để em hoàn thành bài tiểu luận này.

Trang 2


Chương I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI
Khái niệm và vai trò của quản lý ngoại hối
1. Khái niệm
Ngoại hối là phương tiện thiết yếu trong quan hệ kinh tế, chính trị, văn hố, ...
giữa các quốc gia trên thế giới.
Ngoại hối là những ngoại tệ (tiền nước ngồi) vàng tiêu chuẩn quốc tế,các giấy
tờ có giá và các cơng cụ thanh tốn bằng tiền nước ngồi.Trong đó đặc biệt là ngoại

tệ có vai trị,nó là phương tiện dự trữ của cải, phương tiện để mua, để thanh toán và
hạch toán quốc tế.
Trong điều kiện nền kinh tế ngày càng phát triển, quan hệ quốc tế ngày càng
mở rộng thì bất cứ một quốc gia nào cũng khơng thể tự mình khép kín mọi hoạt
động, cũng khơng thể phát triển đất nước một cách đơn độc,riêng lẻ đặc biệt giai
đoạn hiện nay,khi nền kinh tế thị trường đang ngày một sơi động,ln địi hỏi sự
hợp tác,liên minh giữa các quốc gia. Do vậy việc dự trữ ngoại hối là một trong
những mục tiêu kinh tế có ý nghĩa chiến lược quan trọng,có dự trữ ngoại hối cần
thiết tức là nhà nước đã nắm được trong tay một công cụ quan trọng để thực hiện
các mục tiêu kinh tế vĩ mô.
Về nguồn gốc sâu xa, dự trữ ngoại hối chính là kết quả, là biểu hiện của sức
mạnh của tiềm lực kinh tế quốc gia.Dự trữ ngoại hối để đảm bảo sự cân bằng khả
năng thanh toán quốc tế,thoả mãn nhu cầu nhập khẩu phục vụ phất triển kinh tế và
đời sống trong nước,mở rộng hoạt động đầu tư,hợp tác kinh tế với các nước khác
phục vụ mục tiêu chính sách kinh tế mở.
Quỹ dự trữ ngoại hối bao gồm: Ngoại tệ mạnh,vàng và kim loại quý,dự trữ
quỹ tiền tệ quốc tế IMF,quyền rút vốn đặc biệt SDR và các tài sản tài chính có tính
linh hoạt cao...
2. Vai trò của quản lý dự trữ ngoại hối

Trang 3


Dự trữ ngoại hối Nhà nước biểu hiện là tài sản nợ đối với nền kinh tế và là tài
sản chung trên bảng cân đối tài sản của NHNN. Ở đó NHNN được giao sử dụng quỹ
dự trữ ngoại hối để tiến hành mua bán trên thị trường ngoại hối nhằm thực hiện
chính sách tiền tệ quốc gia.
Dự trữ ngoại hối được sử dụng nhằm tài trợ cho sự mất cân bằng cán cân
thanh tốn,hoặc gián tiếp tác động thơng qua việc can thiệp trên thị trường ngoại hối
giữ vai trò ngăn ngừa những biến động trong nguồn thu xuất khẩu,thanh toán nhập

khẩu,cũng như chu chuyển quá lớn luồng vốn đối với một quốc gia.
Có dự trữ ngoại hối là một cơ sở cho việc phát hành đảm bảo cho mối tương
quan giữa tiền - hàng trong nước.Nhà nước có thể chủ động sử dụng ngoại hối như
là một lực lượng để can thiệp,điều tiết thị trường tiền tệ theo những mục tiêu,theo kế
hoạch.
Đối với những nước mà đồng tiền không được tự do chuyển đổi,dự trữ ngoại
hối là lực lượng để can thiệp, điều tiết thị trường tiền tệ theo những mục tiêu,theo kế
hoạch.
Đối với những nước mà đồng tiền không được tự do chuyển đổi,dự trữ ngoại
hối là lực lượng để can thiệp thị trường nhằm duy trì sự ổn định tỷ giá hối đoái của
đồng bán tệ.
Dự trữ ngoại hối có vai trị đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế nên được
nhà nước tiến hành quản lý và NHNN là cơ quan được nhà nước giao cho thực hiện
nhiệm vụ này.Điều đó thể hiện trong pháp lệnh NHNN năm 1990 (điều 30),luật
NHNN năm 1997 (điều 38).
Với tư cách là cơ quan duy nhất có nhiệm vụ phát hành tiền,xây dựng và thực
thi chính sách tiền tệ,lập và theo dõi cán cân thanh toán quốc tế, NHNN, đã tiến
hành quản lý dự trữ ngoại hối,cụ thể là áp dụng các chính sách,biện pháp tác động
vào quá trình thu nhập,xuất ngoại hối (đặc biệt là ngoại tệ) và việc sử dụng ngoại
hối theo những mục tiêu nhất định.
3. Mục đích quản lý ngoại hối
3.1.Điều tiết tỷ giá thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia
Trang 4


Như đã nói ở trên,NHNN trực tiếp điều hành và quản lý dự trữ ngoại hối nhằm
mục đích ngăn ngừa ngắn hạn quá lớn về tỷ giá,do hậu quả của một số biến động
trên thị trường. Vì vậy mục đích của việc quản lý dự trữ ngoại hối là để đảm bảo
cho một quốc gia luôn luôn trong trạng thái có thể thanh tốn các khoản nợ đúng
hạn và có thể giải quyết những dao động về tỷ gia ngoại hối trong ngắn hạn.Đồng

thời sử dụng chính sách ngoại hối như một cơng cụ có hiệu lực để thực hiện chính
sách tiền tệ, thơng qua mua bán ngoại hối trên thị trường để can thiệp vào tỷ giá khi
cần thiết,nhằm ổn định giá trị đối ngoại của đồng tiền.
3.2.Bảo tồn dự trữ ngoại hối Nhà nước
Là cơ quan quản lý tài sản quốc gia, NHNN phải quản lý dự trữ ngoại hối nhà
nước nhưng không chỉ bảo quản và cất giữ mà còn biết sử dụng để phục vụ cho đầu
tư phát triển kinh tế, ln bảo đảm an tồn không bị ảnh hưởng rủi ro về tỷ giá ngoại
tệ trên thị trường quốc tế .Vì thế NHNN cần phải mua, bán, chuyển đổi để phát
triển, chống thất thốt,xói mịn quỹ dự trữ ngoại hối của nhà nước, bảo vệ độc lập
chủ quyền về tiền tệ.
3.3.Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế
Cán cân thanh toán quốc tế thể hiện thu-chi của một nước với nước ngồi.Khi
cán cân thanh tốn quốc tế bội thu,lượng ngoại tệ chảy vào trong nước dẫn đến khả
năng cung ứng về ngoại tệ cao hơn nhu cầu. Ngựơc lại , khi cán cân thanh toán quốc
tế bội chi, tăng lượng ngoại tệ chạy ra nước ngoài dẫn đến nhu cầu ngoại tệ cao hơn
khả năng cung ứng.
Vì thế,mục đích của quản lý dự trữ ngoại hối để đảm bảo cho một quốc gia
luôn luôn trong trạng thái có thể thanh tốn các khoản nợ đúng hạn và có thể giải
quyết những giao động về tỷ giá ngoại hối trong ngắn hạn.
4. Cơ chế quản lý ngoại hối
4.1. Cơ chế tự do tỷ giá
Điều này có nghĩa là ngoại hối được tự do lưu thông trên thị trường,cân bằng
ngoại hối do thị trường quyết định mà khơng có sự can thiệp của nhà nước,do vậy tỷ

Trang 5


giá-giá cả ngoại hối phù hợp với sức mua của đồng tiền trên thị trường.Tỷ giá thả
nổi dẫn đến lãi suất,luồng vốn vào và ra hoàn toàn do thị trường chi phối.
4.2. Cơ chế quản lý tỷ giá

4 .2.1. Cơ chế nhà nước thực hiện quản lý hoàn toàn
Theo cơ chế này nhà nước độc quyền ngoại thương và độc quyền ngoại hối.
Nhà nước thực hiện các biện pháp hành chính áp đặt nhằm tập trung tất cả hoạt
động ngoại hối vào tay mình . Tỷ giá do nhà nước quy định mà tất cả các giao dịch
ngoại hối phải chấp hành, các tổ tham gia hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu nếu
bị lỗ do tỷ giá thì sẽ được nhà nước cấp bù , ngược lại nếu lãi thì nộp cho nhà nước .
Cơ chế này thích hợp với nền kinh tế tập trung.
4.2.2 Cơ chế quản lý tỷ giá có điều tiết
Cơ chế quản lý hồn tồn, nhà nước có thể áp đặt khống chế được thị trường ,
ngăn chặn ảnh hưởng từ bên ngoài , chủ động khai thác được nguồn vốn bên trong .
Tuy nhiên , trong nền kinh tế thị trường , cách quản lý này sẽ không phù hợp , cản
trở và gây khó khăn cho nền kinh tế . Để khắc phục sự áp đặt ,nhà nước đã tiến hành
điều tiết nhưng đã gắn với thị trường , nhà nước tiến hành kiểm soát một mức độ
nhất định để nhằm phát huy tính tích cực của thị trường , hạn chế nhược điểm do thị
trường gây ra , tạo điều kiện cho kinh tế trong nước phát triển và ổn định ,ngăn chặn
ảnh hưởng từ bên ngoài.
5. Hoạt động ngoại hối của NHNN
5.1 Hoạt động mua bán ngoại hối
NHNN tham gia vào hoạt động mua , bán ngoại hối với tư cách là người can
thiệp , giám sát , điều tiết nhưng đồng thời cũng là người mua , bán cuối cùng
.Thông qua việc mua bán, NHNN thực hiện giám sát và điều tiết thị trường theo
mục tiêu của chính sách tiền tệ,đồng thời theo dõi diễn biến tỷ giá đồng bản tệ để
chủ động quyết định hoặc phối hợp với các NHNN các nước khác củng cố sức mua
đồng tiền hay đồng tiền khác để đảm bảo trật tự trong quan hệ quốc tế có lợi cho
nước mình.
5.1.1.Mua bán trên thị trường trong nước
Trang 6


NHNN tiến hành mua,bán với các ngân hàng thương mại tại hội sở trung ương

của các ngân hàng thương mại mà không trực tiếp mua- bán với các công ty kinh
doang xuất nhập khẩu.Tỷ giá hối đối do NHNN cơng bố. Ở đây NHNN sử dụng
một phần dự trữ để bán cho các ngân hàng thương mại và mua ngoại tệ của các ngân
hàng thương mại đưa vào dự trữ.Thông qua việc mua bán,NHNN thực hiện cung
ứng tiền tệ hoặc rút bớt khỏi lưu thơng,trên cơ sở đó ổn định tỷ giá hối đoái của
đồng tiền bản tệ.
Việc giao dịch,mua bán của NHNN với các ngân hàng thương mại trên thị
trường hối đối chủ yếu được thực hiện thơng qua hệ thống điện thoại,telex hoặc hệ
thống computer có nối mạng giữa NHNN với các ngân hàng thương mại.
Ngoài ra NHNN cũng có thể hoạt động thơng qua việc mua bán trực tiếp với
khách hàng không phải là doang nghiệp như các cơ quan hành chính hoặc các tổ
chức khác.
5.1.2. Mua bán trên thị trường quốc tế
Với nhiệm vụ quản lý dự trữ ngoại hối NHNN thực hiện mua bán trên thị
trường quốc tế nhằm bảo tồn và phát triển quỹ dự trữ ngoại hối.NHNN phải tính
tốn gửi ngoại hối ở nước nào có lợi mà vẫn đảm bảo an tồn,nghiên cứu lãi suất
thực tế và xu hướng tăng lên của lãi suất ngoại tệ để kinh doanh có lãi.
Qua mua, bán ngoại hối có chênh lệch giá thì phần chênh lệch đó hình thành
lợi nhuận của ngân hàng.
NHNN thực hiện việc mua bán ngoại hối sẽ tác động trực tiếp vào tiền NHNN.
Nghiệp vụ này ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối,ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái. Như
vậy NHNN thơng qua mua bán ngoại tệ có thể can thiệp nhằm đạt được tỷ giá mong
muốn.
5.2. Hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN
NHNN thực hiện các hoạt động ngoại hối khác như:
- Quản lý, điều hành thị trường ngoại hối,thị trường ngoại tệ liên ngân
hàng,bằng cách đưa các quy chế gia nhập thành viên,quy chế hoạt động,quy định
giới hạn tỷ giá mua bán ngoại tệ trên thị trường ....
Trang 7

- Tham gia xây dựng các dự án pháp luật và ban hành các văn bản hướng dẫn
thi hành luật về quản lý ngoại hối. NHNN được giao nhiệm vụ ban hàng các thông
tư hướng dẫn cụ thể để phục vụ cho việc quản lý của mình được thống nhất.
- Cấp giấy phép và thu hồi giấy phép hoạt động ngoại hối. Dựa vào luật pháp
và điều kiện cụ thể trong từng thời gian, NHNN đưa ra các quy định cần thiết để cấp
giấy phép cho các đơn vị, tổ chức, cá nhân có hoạt động ngoại hối.
- Kiểm tra giám sát việc xuất nhập khẩu ngoại hối của các tổ chức tín dụng.
- Biên lập cán cân thanh tốn.

Chương II
THỰC TRẠNH HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NGOẠI HỐI NHỮNG
NĂM ĐẦU THẾ KỶ 21.

Trang 8


Bước sang thế kỷ mới, quốc hội khoá X đã ra nghị quyết số 55/2001 xác
định các chỉ tiêu kinh tế chủ yếu của kế hoạch phát triển kinh tế 5 năm 2001 - 2005,
bao gồm:
- Nhịp độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm 7,5%
- Giá trị sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp tăng 4,8%/ năm
- Giá trị sản xuất ngành công nghiệp tăng 13,1%/ năm
- Tổng kim ngạch xuất khẩu tăng 14- 15%/ năm
………….
Ngành ngân hàng, với nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng và thực hiện chính
sách tiền tệ, nhằm phục vụ ổn định kinh tế vĩ mơ, kiểm sốt lạm phát, thúc đẩy sản
xuất và tiêu dùng, kích thích đầu tư, tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế cao và
bền vững. NHNN đã xây dựng các chỉ tiêu tiền tệ - tín dụng trong kế hoạch 5 năm
2001 - 2005 như sau:

- Tốc độ tăng trưởng bình qn tổng phương tiện thanh tốn 22%/năm
- Tốc độ tăng vốn huy động 20- 25%/năm
- Tốc độ tăng dư nợ cho vay nền kinh tế 22%/năm
Hoạt động quản lý ngoại hối là một mặt họat động rất quan trọng của ngành
Ngân hàng. Nó góp phần đắc lực trong việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu chính
sách tiền tệ, giữ ổn định giá trị đối nội, đối ngoại của đồng tiền Việt Nam. Thông
qua công cụ lãi suất, cơng cụ tỉ giá…., nó thu hút vốn đầu tư của nước ngồi vào
nước ta, khuyến khích xuất khẩu và kiểm sốt nhập khẩu, góp phần làm thăng bằng
cán cân thanh tốn quốc tế.

A. Những mặt tích cực trong hoạt động quản lý ngoại hối:
Trên lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế, chính sách quản lý ngoại hối khơng
ngừng được đổi mới để phù hợp với thông lệ quốc tế và thích ứng với cơ chế kinh tế
thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Trong nửa đẩu kế hoạch 5 năm 2001 - 2005,
công tác quản lý ngoại hối đã thu được những kết quả đáng khích lệ:
1. Về chính sách lãi suất ngoại tệ

Trang 9


Từ ngày 03/01/ 2001 đến ngày 25/6/2003, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED)
đã 13 lần hạ lãi suất chủ đạo từ 6,5% xuống 1%/năm. Lãi suất khu vực đồng Euro
giảm từ 2,5% xuống còn 2%/năm. Lãi suất Sibor cũng giảm. Lãi suất quốc tế giảm
đã ảnh hưởng lớn đến việc điều hành chính sách lãi xuất trong nước.
Những tháng đầu năm 2001, lãi suất cho vay ngoại tệ của các NHTM Việt
Nam đối với cho vay ngắn hạn là dựa trên cơ sở lãi suất Sibor 3 tháng + 1%/năm;
đối với cho vay trung dài hạn là lãi suất Sibor 6 tháng + 2,5%/năm.
Theo dõi diễn biến tình hình tiền tệ quốc tế, từ 01/06/2001, NHNN xoá bỏ cơ
sở dựa vào lãi suất Sibor, cho phép các tổ chức tín dụng căn cứ vào lãi suất thị
trường quốc tế và quan hệ cung cầu vốn ngoaị tệ trong nước để thoả thuận với

khách vay ngoại tệ mức lãi suất cho vay. Xét về thực chất, động thái này là việc tự
do hoá lãi suất cho vay ngoại tệ - một bước ngoặt cơ bản của NHNN về chính sách
lãi suất.
Năm 2002, lãi suất tiền gửi ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được điều chỉnh
theo các mức: Khơng kỳ hạn: 1,2%/năm; 3 tháng: 1,4%/năm; 6 tháng : 1,6?%/năm;
12 tháng: 2,2%/năm (mức này xê dịch tuỳ theo từng ngân hàng). Lãi suất cho vay
ngoại tệ ngắn hạn của các NHTM phổ biến ở mức 3,5 - 4,5%/năm; trung dài hạn ở
mức 4,5%/năm.
Riêng đối với lãi suất tiền gửi ngoại tệ của các pháp nhân tại các tổ chức tín
dụng, NHNN vẫn tiếp tục khống chế ở mức thấp: không kỳ hạn 1%/năm, có kỳ hạn
đến 6 tháng là 1,5%/năm, trên 6 tháng 2%/năm, nhằm hạn chế việc găm giữ USD
trên tài khoản.
Nói chung lãi suất ngoại tệ trong 2 năm 6 tháng vừa qua (từ 01/01/2001 30/6/2003) chịu ảnh hưởng của biến động lãi suất quốc tế và tỉ lệ dự trữ bắt buộc
(DTBB) bằng ngoại tệ do NHNN quy định từng thời kỳ.
Do tác động của lãi suất, tốc độ tăng huy động vốn nói chung của tồn hệ
thống ngân hàng Việt Nam năm 2002 đạt 19,4%/năm, thấp hơn so với tốc độ tăng
25,1% của năm 2001. Nguyên nhân do lãi suất tiền gửi ngoại tệ thấp dẫn đến tốc độ
tăng huy động vốn ngoại tệ chỉ đạt 5,6% (2001 là 25,98%). Trong khi đó, lãi suất
tiền gửi VND duy trì ở mức cao (loại kỳ hạn 12 tháng từ 0,62 - 0,67%/tháng, tương
đương 8,04%/năm) khiến nhiều người giữ tiết kiệm bằng ngoại tệ đã chuyển sang

Trang 10


VND. Kết quả là, năm 2002, vốn huy động bằng VND tăng 29,22%, cao hơn so với
tốc độ tăng 24,4% năm 2001.
Tốc độ tăng trưởng tín dụng (dư nợ) năm 2002 đạt 22,2%. Trong đó tín dụng
bằng ngoại tệ tăng mạnh 25,13% so với mức tăng 12,7% của năm 2001. Tín dụng
ngoại tệ tăng chủ yếu do lãi suất cho vay ngoại tệ thấp (do ảnh hưởng của lãi suất
quốc tế ). Thậm chí có doanh nghiệp vay vốn ngoại tệ không đưa vào sản xuất, kinh

doanh mà lại bán ra thị trường tự do lấy VND gửi vào ngân hàng hưởng lãi suất cao
(có thời điểm lãi suất tiền gửi VND cao gấp 3 - 4 lần lãi suất tiền gửi ngoại tệ)
2. Về chính sách tỉ giá
Biên độ tỉ giá được nới rộng từ ± 0,1% năm 2001 lên ± 0,25% năm 2002.
Động thái này của NHNN đã tạo hành lang pháp lý thơng thống hơn cho các tổ
chức tín dụng kinh doanh mua bán ngoại tệ. Sự điều hành tỉ giá theo quy luật cung
cầu ngoại tệ có tính đến khả năng cạnh tranh tỉ giá giữa các ngoại tệ mạnh (USD,
Euro, Yên…) đã phản ánh ngày càng toàn diện hơn mối quan hệ giữa VND với
ngoại tệ các nước có quan hệ thương mại, vay nợ, đầu tư với Việt Nam. Qua đó, tỉ
giá VND khơng đơn thuần gắn với USD như trước mà gắn với cả "một rổ tiền tệ"
nên giữ được thế tương đối ổn định. Cụ thể là, năm 2001 tỉ giá USD/VND tăng
3,8%, năm 2002 tăng 2,1%, 6 tháng đầu năm 2003 chỉ tăng 2,6%.
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc
Năm 2000 và những tháng đầu năm 2001, lãi suất tiền gửi ngoại tệ còn cao,
vốn ngoại tệ chảy vào ngân hàng nhiều. Để ngăn chặn tình trạng đơ la hố tài sản nợ
của các tổ chức tín dụng, từ tháng 5/2001, NHNN đã nâng tỉ lệ DTBB ngoại tệ từ
12% lên 15%. Do tri phí đầu vào cao, xu hướng tăng trưởng vốn huy động ngoại tệ
giảm dần. Đến tháng 10/2001, do ảnh hưởng của lãi suất quốc tế, lãi suất ngoại tệ
trong nước giảm mạnh, gây khó khăn cho tình hình tài chính của các tổ chức tín
dụng, NHNN đã điều chỉnh tỉ lệ DTBB từ 15% xuống 10%, sang 2002 xuống cịn
8% và có chiều hướng cịn tiếp tục giảm để phù hợp với chính sách nới lỏng tín
dụng.
4. Về chính sách kết hối
3 năm trở lại đây, trong điều kiện cung cầu ngoại tệ khơng cịn căng thẳng, tỉ
giá USD/VND tương đối ổn định, Chính phủ đã từng bước giảm tỉ lệ kết hối đối với
Trang 11


các tổ chức kinh tế có thu ngoại tệ từ 80% xuống 50%, 40%, 30% và hiện nay là
0%.

Việc giảm tỉ lệ kết hối xuống 0% là bước đi quan trọng trong chủ chương tự
do hoá giao dịch vãng lai, phù hợp với thông lệ quốc tế. Giảm tỉ lệ kết hối xuống 0%
không ảnh hưởng tới khả năng đáp ứng ngoại tệ của ngân hàng cho các doanh
nghiệp có nhu cầu ngoại tệ để nhập khẩu. Bởi vì 2 năm gần đây, lãi suất USD giảm
xuống rất thấp, các doanh nghiệp giữ USD trên tài khoản chỉ được hưởng lãi suất
1%/năm. Trong khi đó tỉ giá USD/ VND tương đối ổn định, lãi suất tiền gửi VND
cao hơn USD.
Điêù này cũng khuyến khích các doanh nghiệp có thu ngoại tệ bán hết số
ngoại tệ thu được cho ngân hàng để lấy VND. Làm như vậy, các doanh nghiệp vừa
có tiền chủ động chi trả chi phí hoạt động kinh doanh, vừa được hưởng lãi suất tiền
gửi VND cao. Từ thực tiễn này có thể rút ra kết luận: Nếu tỉ giá hợp lý thì khơng
cần chính sách kết hối; việc mua bán ngoại tệ khơng cịn bị ràng buộc mà được tự
do hoá, sẽ thúc đẩy thị trường ngoại hối phát triển mạnh mẽ và sôi động.
5. Về quy định trạng thái ngoại tệ
Để hạn chế rủi ro trong kinh doanh ngoại tệ của các tổ chức tín dụng, ngày
07/10/2002, Thống đốc NHNN đã ban hành quy định mới về trạng thái ngoại tệ
(TTNT) của các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh ngoại tệ (trừ các ngân hàng
liên doanh và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài hoạt động trên đất Việt Nam).
Quy định mới không quy định trạng thái ngoại tệ riêng cho USD mà chỉ quy
định giới hạn tổng TTNT dương và tổng TTNT âm vào cuối ngày làm việc của tất
cả các loại ngoại tệ mà tổ chức tín dụng có hoạt động kinh doanh khơng được vượt
q 30% vốn tự có của tổ chức tín dụng đó. Như vậy quy định mới về TTNT đã tạo
điều kiện cho các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh ngoaị hối linh hoạt hơn
trong giới hạn về cơ cấu và tỉ trọng các loại ngoại tệ, nhất là đối với USD.
6. Về chính sách kiều hối
Vài ba năm trở lại đây, Chính phủ và NHNN có những chính sách thơng
thống hơn nhằm khuyến khích kiều bào chuyển tiền về nước: Mức thu phí dịch vụ
kiều hối ngày càng giảm.

Trang 12

Nếu như trước đây, người nhận kiều hối bắt buộc phải bán toàn bộ ngoại tệ
cho ngân hàng theo tỉ giá quy định, chỉ được nhận nội tệ, thì nay họ được nhận bằng
ngoại tệ hoặc bán cho ngân hàng lấy tiền VN, hoặc gửi ngoại tệ theo thể thức tiết
kiệm tại ngân hàng. NHNN đã mở rộng mạng lưới làm dịch vụ kiều hối tạo thuận
lợi cho việc giao dịch của khách hàng.
Năm 2000 số kiều hối gửi về qua hệ thống ngân hàng là 1.717 triệu USD ,
tương đương với 12,2% kim ngạch xuất khẩu. Năm 2001, lượng kiều hối lên tới
1.820 triệu USD. Theo NHNN, 6 tháng đầu năm 2003, lượng kiều hối chuyển về
nước qua hệ thống ngân hàng là 1.100 triệu USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm
ngối . Theo ước tính, trong năm nay lượng kiều hối sẽ vượt con số 2.400 triệu USD
của năm 2002.
Lượng kiều hối gửi về dồi dào đã đem lại nhiều lợi ích : Các NHTM có
nguồn vốn ngoại tệ lớn đầu từ cho các dự án trọng điểm của Chính phủ; cho vay các
doanh nghiệp đẩy mạnh kinh doanh xuất nhập khẩu; góp phần cải thiện cán cân
thanh tốn quốc tế của Việt Nam , góp phần tăng dự trữ ngoại tệ quốc gia.
B. Những yếu kém, bất cập trong hoạt động quản lý ngoại hối:
1. Về điều hành chính sách lãi suất:
Trong một thời gian dài giữa lãi suất nội tệ và lãi suất ngoại tệ đã có một
khoảng chênh lệch quá lớn, đã làm nảy sinh sự chuyển dịch vốn của khách hàng từ
nội tệ sang ngoại tệ và ngược lại. Ngân hàng bỏ ra nhiều công sức mà không được
thu được lợi, lại tạo cơ hội và kẽ hở cho những người có nhiều tiền gửi và những
doanh nghiệp khôn ngoan kiếm lời bằng chênh lệch lãi suất.
2. Về điều hành chính sách tỉ giá
Biên độ giao dịch tỉ giá quá hẹp trong một thời gian dài đã hạn chế doanh số
mua bán ngoại tệ của các tổ chức tín dụng.
Cơng cụ tỉ giá và cơng cụ lãi suất ngoại tệ có khi diễn biến ngược chiều: lãi
suất ngoại tệ diễn ra theo xu hướng giảm trong khi tỉ giá giữa USD/VND vẫn tăng
(tuy ở mức độ hẹp), đã gây ra tâm lý khách hàng găm giữ ngoại tệ hoặc tránh vay

ngoại tệ về tỉ giá.

Trang 13


Nghiệp vụ hốn đổi ngoại tệ (SWAP) tuy có tác dụng giải quyết tình trạng
khan hiếm VND cho các tổ chức tín dụng, song lãi suất SWAP quá cao, các ngân
hàng thương mại được cung cấp nghiệp vụ này kêu ca nhiều.
Thị trường ngoại hối phát triển còn chậm, thanh tốn bằng ngoại tệ tiền mặt
cịn phổ biến hối đối chủ yếu là giao ngay (SPOT). Giao dịch kỳ hạn (FORWARD)
còn hạn chế. Giao dịch quyền chọn (OPTION) trước 30/6/2003 hầu như chưa có.
3. Về cơng cụ dự trữ bắt buộc:
Thời điểm và thời hạn tăng giảm DTBB chưa thực sự phù hợp với diễn biến
của thị trường ngoại tệ.
4. Về dịch vụ kiều hối
Là một trong những nhân tố chủ yếu làm nghiêm trọng thêm tình trạng đơ la
hố nền kinh tế. NHNN chưa có biện pháp hữu hiệu kiểm sốt lượng ngoại tệ rất lớn
đang trơi nổi ngồi thị trường.
5. Về nguồn nhân lực
Trình độ và chất lượng đội ngũ cán bộ kinh doanh ngoại hối nhất là ở cấp cớ
sở đang còn hạn chế về quản lý điều hành, về tác nghiệp và về ngoại ngữ trước yêu
cầu ngoại nhập.

Chương III

Trang 14


NHỮNG GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ TRONG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ
NGOẠI HỐI

Nước ta đang trên lộ trình hội nhập khu vực và quốc tế. Xu hướng chung của
thế giới hiện nay là thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động thương mại và giao lưu quốc tế
trên cơ sở bình đẳng và cùng có lợi giữa tất cả các nước phát triển, đang phát triển
và chậm phát triển.Đi đôi với phát triển thương mại và mở rộng giao lưu quốc tế,
giao dịch của thị trường ngoại hối quốc tế cũng ngày càng sôi động và phát triển.
Trong bối cảnh ấy, thị trường ngoại hối và công tác quản lý ngoại hối ở Việt Nam
cũng phải đổi mới để không lạc lõng, tụt hậu trước xu thế chung của thời đại.
Ngày 27/11/2001, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết về hội nhập kinh tế quốc tế.
Trong 09 nhiệm vụ mà Nghị quyết đề ra nhiệm vụ thứ 4 chỉ rõ: "Tích cực tạo lập
đồng bộ cơ chế quản lý nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; thúc đẩy sự hình
thành, phát triển và từng bước hồn thiện các loại hình thị trường hàng hố, dịch vụ,
lao động, khoa học cơng nghệ, vốn, bất động sản…, tạo mơi trường kinh doanh
thơng thống, bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế, đặc biệt chú trọng đổi mới và
củng cố hệ thống tài chính - ngân hàng"
Dưới ánh sáng Nghị quyết của Bộ chính trị và căn cứ vào chương trình hành
động của ngành ngân hàng trong kế hoạch 5 năm 2001 - 2005, công tác quản lý
ngoại hối cần tiếp tục đổi mới, tăng cường cả về chất và lượng, để góp phần đắc lực
vào sự nghiệp cơng nghiệp hố - hiện đại hố đất nước. Trước mắt, xin kiến nghị
những giải pháp khả thi sau đây:
1. Phát huy những kết quả đã đạt được, lấy đó làm nguồn động viên để khắc
phục những mặt cịn yếu kém, bất cập. Trong cơng tác quản lý ngoại hối hiện nay,
vấn đề cấp thiết là nắm bắt và xử lý kịp thời những thông tin về diễn biến thị trường
tiền tệ trong nước, ngoài nước. Trên cơ sở đó, đề ra những biện pháp điều hành
nhanh chóng các cơng cụ lãi suất, tỉ giá; chấn chỉnh những quy định về tỷ lệ DTBB
bằng ngoại tệ, về TTNT, về biên độ giao dịch mua bán ngoại tệ, hoán đổi tiền tệ phù
hợp với thực tế, và sát với cung cầu thị trường, từng lúc, từng nơi.
2. Tích cực phát triển thêm những giao dịch ngoại hối tiên tiến như giao dịch
kỳ hạn (FORWARD), giao dịch quyền chọn mua, chọn bán ngoại tệ (OPTION),

Trang 15

giao dịch hoán đổi tiền tệ (SWAP), hoán đổi lãi suất (SWAP RATES). Phổ biến sâu
rộng và hướng dẫn khách hàng làm quen với những dịch vụ, sản phẩm mới của ngân
hàng. Với chất lượng cao, chi phí hợp lý. Đi đôi với việc mở thêm và cải tiến các
nghiệp vụ, dịch vụ mới về ngoại hối, một mặt cần nâng cao phong cách giao tiếp,
thực sự tôn trọng khách hàng; mặt khác tăng cường công tác kiểm tra, kiểm sốt
việc chấp hành chính sách quản lý ngoại hối trong nội bộ ngành ngân hàng và ngoài
xã hội.
3. Để tiến bước vững chắc trên lộ trình hội nhập và trong điều kiện cạnh
tranh gay gắt với các tổ chức tín dụng trong nước và các ngân hàng nước ngoài, vấn
đề nâng cao chất lượng nguồn nhân lực (nhất là ở các ngân hàng cấp cơ sở) về trình
độ, năng lực quan lý điều hành, trình độ tác nghiệp, trình độ ngoại ngữ ở trong
nước và nước ngoài cần được đặt ra một cách cấp thiết. Đi đôi với vấn đề đào tạo
cán bộ, cần quan tâm phát triển mạng lưới, tăng cường cơ sở hạ tầng, đổi mới công
nghệ ngân hàng để giữ vững và mở rộng thị phần.
*
*

*

Trước yêu cầu không ngừng đổi mới hoạt động kinh tế đối ngoại, cịn 2 vấn
đề tồn tại rất bức xúc, khơn những liên quan đến chính sách tiền tệ mà cịn có ảnh
hưởng đến cả nền kinh tế, cần được cương quyết xử lý song phải rất thận trọng và
khôn khéo. Đó là:
1. Cần đẩy lùi, tiến tới xố bỏ tình trạng đơ la hố nền kinh tế bằng các giải
pháp kết hợp cả mặt hành chính và mặt kinh tế nhằm đạt mục tiêu: Trên đất nước
Việt Nam chỉ thanh toán bằng đồng tiền Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Trung
ương 4 (khố VIII).
Hiện nay, hầu hết các chính sách về quản lý ngoại hối đã được đổi mới phù

hợp với thơng lệ quốc tế: tự do hố lãi suất ngoại tệ, định tỷ giá linh hoạt theo quan
hệ cung cầu; kết hối ngoại tệ đã xoá bỏ; cơ chế dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi
ngoại tệ, cơ chế TTNT đã được điều chỉnh …tuy nhiên tình trạng đơ la hố vẫn nằm
ngồi sự kiểm sốt của NHNN.

Trang 16


Ngun nhân gây ra đơ la hố, cái lợi cái hại của đơ la hố đã được tranh
luận, thảo luận nhiều trên báo chí và các cuộc hội thảo. Quốc hội đã chất vấn, Thống
đốc ngân hàng Nhà nước đã giải trình cặn kẽ vấn đề này. Song sự thực vẫn là sự
thực. Một đồng tiền nước ngoài nghiễm nhiên được song song lưu hành với đồng
bản tệ, ngày càng lấn át vị thế của đồng Việt Nam là điều không thể chấp nhận. Tinh
thần nghị quyết trung ương 4 (khố VIII) vẫn có giá trị chỉ đạo trong hiện tại.
1.1. Ngoại tệ mạnh là tài sản quý của quốc gia. Tất cả các nguồn ngoại tệ
chảy vào Việt Nam phải tập trung thống nhất vào Nhà nước. Các luồng ngoại tệ
chảy ra khỏi biên giới Việt Nam phải được ngân hàng cho phép theo luật định. Bởi
vậy, vấn đề tiên quyết là Nhà nước cần phải xoá bỏ chế độ đa sở hữu ngoại tệ.
1.2. Nghiêm cấm các dịch vụ kiều hối không qua ngân hàng. Người thụ
hưởng kiều hối không được lĩnh kiều hối bằng ngoại tệ tiền mặt và phải bán toàn bộ
cho ngân hàng lấy tiền Việt Nam theo tỷ giá khi bán. Người thụ hưởng kiều hối (có
giấy chứng nhận của ngân hàng trả kiều hối), khi có u cầu chuyển ngoại tệ ra
nước ngồi được quyền mua ngoại tệ theo tỷ giá khi mua, rồi thực hiện chuyển tiền
qua ngân hàng.
1.3. Các doanh nghiệp nước ngoài cần thực hiện trả lương người lao động
Việt Nam bằng tiền Việt Nam. Những người đi công tác, thăm quan nước ngồi, khi
về có ngoại tệ phải bán cho ngân hàng. Khách nước ngoài đến Việt Nam, kiều bào
về thăm quê hương phải đổi ngoại tệ lấy tiền Việt Nam tại các bàn đổi tiền để chi
tiêu. Trước khi rời Việt Nam, được quyền đổi lại lấy ngoại tệ theo tỷ giá khi đổi.
1.4. Những ngoại tệ còn tàng trữ trong dân cư sẽ được đổi lấy tiền Việt theo

tỷ giá chính thức trong một thời hạn nhất định. Sau thời hạn đó, mọi hành động tàng
trữ, mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do bị nghiêm cấm.
Những biện pháp cứng rắn và hợp tình hợp lý trên đây nhằm đạt mục đích
giữ vững chủ quyền quốc gia về tiền tệ. Đồng ngoại tệ mạnh nằm trong tay những
phần tử bất chính có thể gây ra những hậu quả khó lường về an ninh chính trị, kinh
tế và văn hoá, xã hội. Trong lịch sử cận đại, nhân dân Việt Nam đã thực hiện được
vấn đề này đối với tiền Quan Kim, Quốc tệ, tiền Đông Dương, tiền đô la Mỹ (thời
kỳ mới thống nhất đất nước). Ngày nay, vấn đề ấy đặt ra chỉ khác trước về phương

Trang 17


pháp thực hiện và điều kiện lịch sử, nhưng đó là một yêu cầu bức thiết và có khả
năng hiện thực.
2. Một khi mọi giao dịch ngoại tệ đều thông qua quan hệ mua bán thì cần
chấm dứt việc huy động vốn và cho vay vốn bằng ngoại tệ. Quan hệ tín dụng giữa
các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu đều được thực hiện thông qua ngân
hàng. Đặt ra vấn đề này nhằm phòng ngừa những rủi ro bất khả kháng. Khi các
doanh nghiệp vay vốn ngoại tệ trung dài hạn khơng có khả năng tái tạo ngoạit tệ để
trả nợ ngân hàng đúng hạn gốc và lãi, hoặc khi gặp sự cố người gửi ngoại tệ rồng
rắn đòi rút tiền ra, ngân hàng sẽ mất khả năng thanh tốn. Trong trường hợp ấy,
NHNN khơng thể đóng vai trị là người cho vay cuối cùng để cứu hộ các ngân hàng
thương mại và tổ chức tín dụng khác bởi vì NHNN khơng có quyền năng phát hành
ngoại tệ.
KẾT LUẬN
Quản lý và kinh doanh ngoại hối là một mảng hoạt động rất khó khăn nhưng
rất quan trọng của ngành ngân hàng. Nó đem lại nguồn lợi nhuận lớn cho đất nước,
song nó cũng phải thường xuyên đối mặt với những rủi ro khó lường. Kinh doanh
ngoại hối khơng phải chỉ vì lợi ích của riêng ngân hàng mà thơng qua các nghiệp vụ,
dịch vụ ngoại hối, nó có vai trị thúc đẩy các ngành khác liên quan đến hoạt động

kinh tế đối ngoại của Nhà nước.
Trong 3 năm vừa qua, công tác quản lý và kinh doanh ngoại hối đã thu được
những kết quả đáng nghi nhận, giữ được ổn định giá trị đối nội, đối ngoại của đồng
tiền Việt Nam, góp phần phục vụ và thúc đẩy nền kinh tế phát triển ổn định và bền
vững. Những thiếu sót, bất cập đang tồn tại là những khuyết điểm khó tránh trong
quá trình hội nhập và phát triển. Như vậy hoạt động của ngân hàng nói chung, hoạt
động ngoại hối nói riêng cần ra sức khắc phục những tồn tại, khó khăn, dũng cảm
vượt lên chính mình để khơng bị tụt hậu trước những đổi mới của thời đại và cố
gắng phấn đấu để VND sớm trở thành đồng tiền có khẳ năng chuyển đổi.

Trang 18


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình Ngân hàng Trung ương
Học viện Ngân hàng
2. Thị trường hối đoái và thị trường tiền tệ.
Nhà xuất bản tài chính Hà Nội 1996
3. Tạp chí ngân hàng
4. Tạp chí khoa học và đào tạo ngân hàng
5. Thị trường tài chính tiền tệ

Trang 19


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1

CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ QUẢN LÝ NGOẠI HỐI
............................................................................................................................2
1. Khái niệm........................................................................................................2
2. Vai trò của quản lý ngoại hối...........................................................................3
3. Mục đích quản lý ngoại hối .............................................................................4
3.1. Điều tiết tỷ giá thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia................................4
3.2. Bảo tồn dự trữ ngoại hối Nhà nước..........................................................4
3.3. Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế........................................................4
4. Cơ chế quản lý tỷ giá.......................................................................................5
4.1. Cơ chế tự do tỷ giá...................................................................................5
4.2. Cơ chế quản lý tỷ giá ..............................................................................5
4.2.1. Cơ chế nhà nước thực hiện quản lý tỷ giá hoàn toàn..............................5
4.2.2. Cơ chế quản lý tỷ giá có điều tiết .........................................................5
5. Hoạt động ngoại hối của NHNN .....................................................................6
5.1. Hoạt động mua bán ngoại hối...................................................................6
5.1.1. Mua bán trên thị trường trong nước.......................................................6
5.1.2. Mua bán trên thị trường quốc tế............................................................7
5.2. Hoạt động quản lý ngoại hối của NHNN..................................................7
Chương II Thực trạng hoạt động quản lý ngoại hối
những năm đầu thế kỷ 21.................................................................................9
A. Những mặt tích cực......................................................................................10
1. Về chính sách lãi suất ngoại tệ.........................................................................10
2. Về chính sách tỉ giá..........................................................................................11
3. Về cơng cụ dự trữ bắt buộc..............................................................................12
4. Về chính sách kết hối.......................................................................................12
Trang 20


5. Về quy định trạng thái ngoại tệ........................................................................13

6. Về chính sách kiều hối.....................................................................................13
B. Những yếu kém bất cập...............................................................................14
1. Về điều hành chính sách lãi suất......................................................................14
2. Về điều hành chính sách tỷ giá........................................................................14
3. Về công cụ dự trữ bắt buộc..............................................................................15
4. Về dịch vụ kiều hối..........................................................................................15
5. Về nguồn nhân lực...........................................................................................15
Chương III. Những giải pháp kiến nghị trong
hoạt động quản lý ngoại hối............................................................................. 16
Kết luận..............................................................................................................20
Tài liệu tham khảo...............................................................................................21
Mục lục...............................................................................................................22

Trang 21