Giáo án Ngữ văn tự chọn 8 tiết 2

Ngày soạn: 22/08/2019

Tiết 2
ÔN TẬP VĂN TỰ SỰ

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: giúp Hs nắm được
1. Kiến thức
- Ghi nhớ lại những kiến thức về văn tự sự đã học
- Nắm được cách viết một văn bản tự sự có kết hợp yếu tố miêu tả và biểu cảm.
2. Kĩ năng
- Kĩ năng bài dạy:
+ Viết được một văn bản tự sự có kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm.
+ Rèn cho học sinh kĩ năng viết bài văn tự sự.
- Kĩ năng sống:
+ Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, về cách viết bài văn tự sự có kết hợp
yếu tố miêu tả, biểu cảm.
+ Tư duy sáng tạo: phát hiện, phân tích các lỗi thường gặp trong bài văn tự sự
3. Thái độ
- Chăm chỉ học tập.
4.Định hướng phát triển năng lực
- Năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, hợp tác, tự quản bản thân.
- Năng lực giao tiếp, thưởng thức văn học.
II.CHUẨN BỊ
- GV: nghiên cứu soạn giảng, SGK, SGV, thiết kế, đọc tư liệu,...
- Hs: xem lại kiến thức trong SGK 6, 7.
III. PHƯƠNG PHÁP – KĨ THUẬT
- Phân tích, trình bày...
- KT: động não
IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định lớp (1’)
Ngày giảng

Lớp
HS vắng
8A
8B
2. Kiểm tra bài cũ: (3’) kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà của HS
3. Bài mới: (1’) Giới thiệu bài
Hơm nay cơ trị chúng ta sẽ hệ thống lại các kiến thức về văn tự sự
Hoạt động của GV- HS
Nội dung kiến thức
* Hoạt động 1: (27’) HDHS ôn tập kiến thức về văn tự sự
PP, KT: thuyết trình, vấn đáp, gợi nhớ
GV yêu cầu HS đọc đoạn truyện
I.Văn tự sự
Truyện "Đàn quạ"
Thầy trò đi chơi nghỉ chân trước cửa 1.Định nghĩa
chùa, thấy một người trèo lên cây gạo,
định phá cái tổ quạ. Có hai con quạ


chạy ra kêu ầm lên. Một chốc thấy bao
nhiêu quạ tứ phía bay đến, xúm lại đánh
người kia bù cả đầu, toạc cả mặt, phải
vội vàng tụt xuống.
Thầy giáo thấy thế, nhân dịp bảo học
trò rằng:
“ Lũ quạ biết bênh vực nhau như vậy
tức là nghĩa hợp quần đấy. Các con nên
noi gương ấy mà bắt chước, các con
phải yêu mến nhau, giúp đỡ lẫn nhau,
đùm bọc lẫn nhau như con một nhà.

(Trích "Quốc văn giáo khoa thư"
trang 284)
? Văn tự sự là gì?
HS trả lời, nhận xét GV chốt kiến thức.
? Văn bản tự sự cần có những yếu tố
nào?
- Nhân vật, tình tiết, tình huống
truyện.
? Xây dựng nhân vật như thế nào?
? Tình tiết truyện là gì? Tình tiết truyện
phải có u cầu gì?
GV hướng dẫn HS tìm hiểu từng yếu tố
Ví dụ: Truyện "Tấm lụa và cây roi"
Tại q nhà, một hơm thân mẫu của Trần
Bích San nhận được một tấm lụa bạch sa rất
quý do một người lính trẻ chèo đèo lội suối từ
trong Bình Định mang ra nói là của quan phủ
An Nhơn gửi biếu mẹ.
Nghe xong bà cụ đanh mặt lại, thoáng một
nét buồn thầm kêu: “ Trời! Lụa này lấy ở đâu
ra? Sao làm cha mẹ dân mà không biết
thương kẻ dưới trướng, hành hạ họ vất vả
bao ngày tắm mưa gội nắng chỉ để mang một
chút quà mọn về quê?” Bà cụ lấy lời nhỏ nhẹ
an ủi người lính lưu lại chơi, cơm nước chu tất.
Ngày người lính trở lại An Nhơn, bà chuẩn bị
hành trang đầy đủ mọi thứ cho anh lên đường,
bà bảo:
- Chú đã vất vả đem được cuộn lụa ra đây,
nay xin phiền chú mang cuộn lụa này về trả

ông án giùm tôi.
Riêng An San từ hôm biệt phái lính mang
q về q tặng mẹ trong lịng khấp khởi mừng
vui vơ cùng, ngày đêm mong ngóng người lính

Văn tự sự là loại văn trong đó tác giả
giới thiệu, thuyết minh, miêu tả nhân
vật, hành động và tâm tư tình cảm của
nhân vật, kể lại diễn biến câu
chuyện… sao cho người đọc, người
nghe hình dung được diễn biến và ý
nghĩa của câu chuyện

2. Cách xây dựng truyện
a, Xây dựng nhân vật
Trong truyện phải có nhân vật. Nhân
vật có ngoại hình, có ngơn ngữ hành
động, tâm lí, tính cách, có xung đột,
có tình huống… giữa các nhân vật
mới có “chuyện” xẩy ra trong thời
gian và không gian nhất định. Nhân
vật phải cụ thể, cá tính hóa, tiêu biểu
cho một lớp người nào đó trong xã
hội. Viết truyện phải biết xây dựng
nhân vật. Đọc truyện phải biết nghệ
thuật xây dựng nhân vật của tác giả..
b. Xây dựng tình tiết truyện
Tình tiết truyện là những mạch,
những chặng, những sự việc diễn biến
của câu chuyện được kể trong tác

phẩm truyện. Tình tiết có thú vị thì
truyện mới hay. Bằng phẳng quá thì
nhạt nhẽo, vô vị.


trở lại để biết tin quê nhà. Và người lính đã trở
về hồn trả lại món q. Án San tần ngần cầm
tấm lụa, lại thấy cây roi nhét bên trong, tím tái
cả mặt...
Sáng hơm sau, Trần Bích San cho người
lập bàn thờ hướng vọng ra Bắc, lạy sống mẹ
hai lạy rồi tự mình nằm úp sấp trên nền gạch
từ sáng đến tối, trê lưng đặt ngang cây roi kia.
Xong ông đứng dậy lạy sống mẹ thêm hai lạy
nữa .
Quả là mẹ thế nào đẻ con thế ấy!
Thái Dỗn Hiểu- Hồng
Liên
( Trích: “Giai thoại kẻ sĩ Việt Nam” trang
834, 83)
Truyện “Tấm lụa và cây roi” có mấy
tình tiết sau:
- Một là, thân mẫu Trần Bích San nhận
được tấm lụa của con đi làm quan xa gửi về
tặng mẹ, bà buồn và giận lắm.
- Hai là, bà trả lại con tấm lụa kèm theo
cái roi.
- Ba là, An San lập bàn thờ lạy sống mẹ
và nghiêm khắc tự xử phạt mình.
? Tình huống truyện?

Ví dụ: Truyện Cơ bé hái nấm
Hai em bé gái trên đường về nhà, mang
theo một giỏ đầy nấm vừa hái trong rừng.
Chúng phải đi ngang qua đường tàu. Tưởng
rằng tàu hoả cịn xa, chúng băng ngang đường
ray. Khơng ngờ tàu hỏa xuất hiện. Em gái lớn
nhảy lùi lại, còn em nhỏ đánh đổ giỏ nấm và
cúi xuống nhặt. Tàu hỏa đã đến quá gần. Em
lớn kêu lên: “Bỏ hết nấm, chạy đi!”. Nhưng em
nhỏ không nghe thấy và tiếp tục nhặt nấm.
Người lái tàu không thể dừng lại được và tàu
chẹt em gái nhỏ. Em gái lớn gào khóc sướt
mướt. Hành khách đổ xơ đến cửa sổ các toa
tàu. Khi tàu chạy qua, người ta thấy em gái
nhỏ nằm bất động giữa các thanh ray mặt úp
xuống.
Một lúc sau, cô bé nhổm dậy, đứng lên
nhặt hết nấm vào giỏ và chạy đến chỗ chị.
 Truyện "
Cô bé hái nấm"gồm các

tình huống sau:
- Em bé đánh đổ nấm cúi xuống
nhặt. Tàu chạy qua chẹt lên em bé nhỏ.
Chị khóc. Hành khách vô cùng lo sợ,
thương cảm. Tàu chạy qua, em bé nằm

c. Tình huống truyện
Tình huống được thể hiện qua
các tình tiết, sự cố bất ngờ, giàu kịch

tính đem đến cho người đọc nhiều lí
thú, hấp dẫn.


bất động giữa các thanh ray, mặt úp
xuống. Ai cũng ngỡ là em đã bị chết.
 Đó là tình huống thứ nhất.
- Ai ngờ, “một lúc sau cô bé nhổm
dậy, đứng lên nhặt hết nấm bỏ vào giỏ
và chạy đến chỗ chị”.
 Đó là tình huống thứ hai.
Từ lo âu, sợ hãi mà người đọc vui
mừng vì em bé may mắn, do khơn ngoan
mà thốt chết. Hai tình huống trên đã
tạo nên tính hấp dẫn của truyện. Đồng
thời giá trị nhân bản của truyện được tô
2. Lập dàn ý cho bài văn tự sự
đậm.
Mở bài: Có thể giới thiệu nhân
? Cách lập dàn ý cho bài văn tự sự?
vật và tình huống xẩy ra câu chuyện..
Cũng có lúc người ta bắt đầu từ một
sự cố nào đó, hoặc kết cục câu
chuyện, số phận nhân vật rồi ngược
lên kể lại từ đầu.
Thân bài: Kể các tình tiết làm
nên câu chuyện. Nếu tác phẩm truyện
có nhiều nhân vật thì tình tiết lồng vào
nhau, đan xen nhau theo diễn biến của
câu chuyện

Kết bài: câu chuyện kể đi vào
kết cục. Sự việc kết thúc, tình trạng và
? Các yếu tố giúp cho văn bản tự sự hấp số phận nhân vật được nhận diện khá
rõ.
dẫn hơn?
3. Phương pháp cụ thể
a. Miêu tả trong văn tự sự
Miêu tả khơng chỉ làm nổi bật
ngoại hình mà cịn có thể khắc họa nội
tâm nhân vật, làm cho câu chuyện kể
trở nên đậm đà, lí thú
Trong văn tự sự thường có 4 yếu
tố miêu tả đan xen vào các tình tiết
theo diễn biến của câu chuyện:
- Miêu tả cảnh vật- không gian
nghệ thuật và thời gian nghệ thuật (Dế
Mèn phiêu lưu kí - đoạn miêu tả vùng
cỏ may, võ đài diễn ra cuộc thì đấu
giữa Trũi và Mèn)
- Miêu tả ngoại hình nhân vật


(Miêu tả Dế Mèn)
- Miêu tả hành động nhân vật:
(hành động của tên cai lệ và người
nhà lí trưởng, hành động của chị
Dậu…)
- Miêu tả tâm lí, tâm trạng nhân
vật (tâm trạng nhân vật chị Dậu trong
cảnh bán con)

b. Biểu cảm trong văn tự sự
a. Sự biểu hiện và giá trị của yếu
tố biểu cảm trong văn tự sự
- Trong văn tự sự, ngồi các yếu
tố tình tiết, yếu tố miêu tả cảnh vật,
nhân vật… cịn có yếu tố biểu cảm.
Những yếu tố biểu cảm (vui, buồn,
giận, hờn, lo âu, mong ước, hi vọng,
nhớ thương…) ln ln hịa quyện
vào cảnh vật, sự việc đang diễn ra,
đang được nói đến.
- Các yếu tố biểu cảm trong văn
tự sự thường được biểu hiện qua 3
dạng thức sau đây:
+ Tự thân cảnh vật, sự việc diễn
biến mà cảm xúc tràn ra, thấm vào lời
văn, trang văn do người đọc cảm nhận
được.
+ Cảm xúc được bày tỏ, được
biểu hiện qua các nhân vật, nhất là
qua ngôi kể thứ nhất.
- Cảm xúc được tác giả bày tỏ
trực tiếp. Đó là đoạn trữ tình ngoại đề
mà ta thường bắt gặp trong một số
truyện.
Chú ý: lúc đọc, lúc cảm thụ, lúc
phân tích tác phẩm, phân tích nhân vật
(tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện thơ,
nhất là tuỳ bút…) ta phải đặc biệt lưu
ý tới các yếu tố biểu cảm.

Điều chỉnh, bổ sung
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................


* Hoạt động 2: (8’) Luyện tập
PP-KT: đọc diễn cảm, vấn đáp, động não
Xác định các tình huống truyện và II. Luyện tập
chỉ ra các tình tiết của truyện “Tên thu
thuế”
Có một người làm cơng việc thu thuế.
Nhà rất giàu nhưng hắn ta lại vô cùng độc ác.
Người hắn lùn tịt, béo quay. Hắn ln tìm đủ
mọi cách để lấy được nhiều tiền bạc từ những
người nông dân đến nộp thuế cho hắn.
... Một hơm, có một bác nơng dân đến xin
bác sang lần khác nộp tiền vì trong nhà bác
khơng cịn nổi một hạt gạo để ăn. Bác năn nỉ
đến gẫy lưỡi hắn mới chấp nhận. Bác nông dân
về nhưng vô ý đánh rơi một đồng tiền vàng,
nhiều gấp bao nhiêu lần bác phải nộp thuế.
Hắn nhìn thấy bèn lấy chân giẫm lên và tự
nhủ: "Cho mày chết, có tiền khơng nộp thì ơng
lấy hết".
Bác nơng dân ra cửa thấy mất tiền liền
quay lại hỏi. Hắn nói: “Mày mà cũng có tiền
mà rơi ở cửa quan cơ à? Thơi xéo đi cho khuất
mắt”. Bác nông dân cố nài nỉ:
- Đó là tiền mà người ta gửi tơi mua thuốc,

ơng có nhặt được làm ơn cho tơi xin.
- Ta mà sờ vào đồng tiền bẩn thỉu của nhà
ngươi à?, Thôi cút ngay! Bác nông dân không
biết làm thế nào đành lủi thủi ra về...
Trời lũ lụt mất ba hôm. Tên thu thuế không
về nhà được đành phải ở lại nơi làm việc. Khi
trời quang mây tạnh hắn quay về nhà thấy vợ
hốc hác, đầu bù, tóc rối. Nhà cửa lung tung lộn
xộn. Hắn ngạc nhiên hỏi vợ :
- Con đâu mình?
- Con chết rồi!
Hắn hét lên:
- Chết rồi! Tại sao nó chết, ơi đứa con trai
bé bỏng u q của ta. Tại sao nó chết?
- Vợ hắn đau khổ trả lời:
Trước khi bão lũ, con mình bị ốm, em nhờ
bác hàng xóm đi mua thuốc hộ. Em biết bác ấy
khơng ưa anh nên dặn với vợ bác ấy đừng bảo
là em nhờ. Nhưng không hiểu tại sao bác ấy
bảo rằng, bác ấy đánh mất tiền ở chỗ làm việc
của mình. Sau đó bão lũ q em khơng thể mua
thuốc cho con, nó ốm nặng quá và nó đã
chết ...
Hắn đứng như trời trồng, mặt xanh mét
khơng nói được câu nào. Biết chuyện này, mọi


người đều nói: “ác giả thì ác báo”. Đó cũng
chính là câu cửa miệng mà chúng ta nói ngày
hơm nay để chỉ trích những kẻ độc đốn và

cuối cùng tai họa cũng ập xuống chính đầu kẻ
đó.

Điều chỉnh, bổ sung
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
4. Củng cố: (2’)
- Gv đánh giá tiết học
5. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài (3’)
- Ghi nhớ các yếu tố của văn bản tự sự.
- Tập viết một văn bản tự sự có các yếu tố đã học: Kỉ niệm ngày khai trường
đầu tiên