Tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

VÕ HƢNG TRUNG TẤN

TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC VỐN ĐẾN RỦI RO TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021



BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

VÕ HƢNG TRUNG TẤN

TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC VỐN ĐẾN RỦI RO TÀI CHÍNH
ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã số: 8 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGÔ VI TRỌNG

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021



i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên: Võ Hƣng Trung Tấn
Ngày sinh: 22/02/1990

Nơi sinh: Hà Lam, Thăng Bình, Quảng Nam

CMND số: 205432669

Nơi cấp: Cơng an Quảng Nam

Là học viên cao học khóa XX của Trường Đại học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh,
chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng, đã thực hiện luận văn thạc sĩ: “Tác động
của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam”
dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Ngô Vi Trọng.
Tơi cam đoan:
Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một
trường đại học nào. Luận văn này là cơng trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết
quả nghiên cứu là trung thực, trong đó khơng có các nội dung đã được công bố
trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được
dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

n n

15 t n 01 năm 2021

Ngƣời cam đoan

Võ Hƣng Trung Tấn


ii

LỜI CẢM ƠN
Tôi trân trọng cảm ơn TS. Ngô Vi Trọng đã tận tình hướng dẫn, hỗ trợ tơi
hồn thành luận văn này.
Đồng thời, tôi cũng trân trọng cảm ơn các thầy cô đã giảng dạy hoặc chưa bao
giờ giảng dạy tôi trong suốt thời gian tôi được học tập và nghiên cứu tại Trường
Đại học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh, cảm ơn các thầy cơ đã truyền cho tôi vốn
kiến thức, kinh nghiệm sống và đặc biệt là khai sáng cho tôi trong tư duy học thuật.
Trân trọng cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên và hỗ trợ hết
mình để tơi có điều kiện tham gia học tập và hồn thành chương trình cao học tại
Trường Đại học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh.
n n

15 t n 01năm 2021

Học vi n cao học

Võ Hƣng Trung Tấn

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN
1.1. Ti u đề
Tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp
tại Việt Nam.
1.2. T m tắt
Tại Việt Nam, hoạt động quản trị tài chính doanh nghiệp ít được các doanh
nghiệp quan tâm nên năng lực quản trị rủi ro tài chính của các doanh nghiệp vẫn
đang khá yếu kém. Trong khi đó, hoạt động nghiên cứu khoa học liên quan đến chủ
đề quản trị rủi ro tài chính của doanh nghiệp khá ít. Vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề
tài: “Tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp
tại Việt Nam” cho luận văn thạc sĩ của mình.
Luận văn đã dựa trên mơ hình nghiên cứu các nhân tố tác động đến rủi ro tài
chính để đánh giá sự tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính của các doanh
nghiệp tại Việt Nam với phương pháp phân tích hồi quy theo mơ hình SGMM
(System Generalized Method of Moments) và s d ng mơ hình Bathory để đo
lường rủi ro tài chính. Kết quả nghiên cứu phù hợp với giả thuyết nghiên cứu, c
thể: mức độ s d ng địn bẩy tài chính và mức độ s d ng nguồn vốn ngắn hạn có
tác động cùng chiều và đáng kể với rủi ro tài chính và mức độ đầu tư tài sản cố
định có tác động ngược chiều và đáng kể với rủi ro tài chính. Ngồi ra, kết quả
nghiên cứu cho thấy khả năng thanh toán, khả năng sinh lời, hiệu suất hoạt động
đều có tác động ngược chiều và đáng kể với rủi ro tài chính.
Kết quả nghiên cứu là cơ s tham khảo cho các nhà quản trị tài chính tại Việt
Nam trong việc ra quyết định cấu trúc vốn và nhận diện, kiểm soát rủi ro tài chính.
1.3. Từ h a
Cấu trúc vốn, Rủi ro tài chính, Mơ hình Bathory, Phương pháp hồi quy
SGMM.

iv

ABSTRACT
2.1. Title
The impact of capital structure on financial risk of firms in Vietnam.
2.2. Abstract
In Vietnam, the financial management has been received little attention so the
financial risk management capacity of firms have been still quite weak. Meanwhile,
scientific research related to financial risk management of firms has been not much.
Therefore, the author chose title: “The impact of capital structure on financial
risk of firms in Vietnam” as the topic for the master thesis.
The study has based on the model of factors affecting financial risk to
research the impact of capital structure on financial risk of firms in Vietnam by
using SGMM (System Generalized Method of Moments) in regression analysis and
using Bathory model to measure the financial risk. The research results are
consistent with the research hypothesis, specifically: level of financial leverage and
short-term funding are found be positively and significantly related with financial
risk and tangibility are found be negatively and significantly related with financial
risk. In addition, the study shows that solvency, profitability, and performance are
found be negatively and significantly related with financial risk.
The research results are the reference for Chief Financial Officer (CFO) in
Vietnam in making capital structure decisions and identifying and controlling
financial risk.
2.3. Keyword
Capital structure, Financial risk, Bathory model, System Generalized Method
of Moments.


v

DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu
2SLS

DGMM

Từ viết tắt

Ghi chú
Mô hình hồi quy hai giai đoạn

Two-Stage Least Squares

Difference Generalized Method Phương pháp Mơ men tổng qt
of Moments
sai phân
Mơ hình các tác động cố định

FEM

Fixed Effects Model

GMM

Generalized
Moments

MDA

Multiple Discriminant Analysis Phương pháp phân tích đa biệt số

OLS

Ordinary Least Squares

Phương pháp bình phương nhỏ
nhất

REM

Random Effects Model

Mơ hình các tác động ngẫu nhiên

SGMM

VIF

Method

of

Phương pháp Mô men tổng quát

System Generalized Method of Phương pháp Mô men tổng quát hệ
Moments
thống
Variance Inflation Factor

Hệ số phóng đại phương sai

vi

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ...........................................................................................................ii
T M TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT......................................................................... v
MỤC LỤC ................................................................................................................ vi
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ ix
DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. x
CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ..................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1
1.2. Mục ti u nghi n cứu ............................................................................................ 3
1.2.1. M c tiêu tổng quát ............................................................................................... 3
1.2.2. M c tiêu c thể .................................................................................................... 3
1.3. Câu hỏi nghi n cứu .............................................................................................. 3
1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghi n cứu ..................................................................... 3
1.5. Phƣơng pháp nghi n cứu.................................................................................... 4
1.6. Đ ng g p của đề tài ............................................................................................. 5
1.7. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................... 5
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC
VỐN ĐẾN RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP ................................. 7
2.1. Cấu trúc vốn của doanh nghiệp......................................................................... 7
2.1.1. Khái niệm cấu trúc vốn ....................................................................................... 7
2.1.2. Các thành phần của cấu trúc vốn ........................................................................ 7
2.2. Rủi ro tài chính của doanh nghiệp .................................................................. 10
2.2.1. Khái niệm rủi ro tài chính ................................................................................. 10

2.2.2. Phân loại rủi ro tài chính của doanh nghiệp ..................................................... 12


vii

2.2.3. Các nhân tố bên trong tác động đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp ......... 12
2.2.4. Các nhân tố bên ngồi tác động đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp ......... 16
2.2.5. Một số ch tiêu nhận diện rủi ro tài chính của doanh nghiệp .......................... 20
2.2.6. Một số mơ hình đo lường rủi ro tài chính của doanh nghiệp .......................... 20
2.3. Cơ sở lý thuyết về sự tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính của
doanh nghiệp ............................................................................................................... 22
2.3.1. Lý thuyết M&M (M&M Theory) ..................................................................... 22
2.3.2. Lý thuyết đánh đổi (Trade - off Theory) .......................................................... 23
2.3.3. Lý thuyết trật tự phân hạng (Peaking Order Theory) ...................................... 24
2.3.4. Lý thuyết cấu trúc kỳ hạn của lãi suất .............................................................. 24
2.4. Các nghi n cứu thực nghiệm về sự tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro
tài chính của doanh nghiệp ....................................................................................... 25
2.4.1. Các nghiên cứu liên quan đến nhận diện rủi ro tài chính ................................ 25
2.4.2. Các nghiên cứu liên quan đến mơ hình Z-score của Atlman .......................... 29
2.4.3. Các nghiên cứu liên quan đến mơ hình O-score của Ohlson .......................... 30
2.4.4. Các nghiên cứu liên quan đến mơ hình Bathory ............................................. 32
2.5. Khoảng trống nghi n cứu ................................................................................. 34
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 38
3.1. Mơ hình nghi n cứu........................................................................................... 38
3.2. Các biến nghi n cứu .......................................................................................... 39
3.2.1. Biến ph thuộc - Rủi ro tài chính ..................................................................... 39
3.2.2. Biến độc lập - Cấu trúc vốn .............................................................................. 41
3.2.3. Biến kiểm soát ................................................................................................... 43
3.3. Dữ liệu nghi n cứu ............................................................................................. 44
3.4. Phƣơng pháp nghi n cứu.................................................................................. 45

3.4.1. Thống kê mơ tả và phân tích tương quan ......................................................... 45
3.4.2. Phân tích hồi quy ............................................................................................... 46


viii

3.4.3. Kiểm định các khuyết tật mơ hình hồi quy tuyến tính .................................... 47
3.4.4. Kiểm định tính phù hợp của mơ hình SGMM ................................................. 48
3.4.5. Kiểm định tính vững của mơ hình SGMM ...................................................... 49
3.5. Quy trình nghi n cứu ........................................................................................ 49
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................. 51
4.1. Kết quả thống

mô tả - ma trận tƣơng quan ............................................. 51

4.1.1. Thống kê mô tả .................................................................................................. 51
4.1.2. Ma trận tương quan ........................................................................................... 52
4.2. Kết quả phân tích hồi quy ................................................................................ 54
4.2.1. Kiểm định các khuyết tật mơ hình hồi quy tuyến tính .................................... 54
4.2.2. Kết quả phân tích hồi quy SGMM ................................................................... 55
4.2.3. Kết quả kiểm định sự phù hợp của mơ hình SGMM ...................................... 56
4.2.4. Kết quả kiểm định tính vững của mơ hình SGMM ......................................... 56
4.3. Thảo luận ết quả nghi n cứu ......................................................................... 58
4.3.1. Tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp ................. 58
4.3.2. Tác động của khả năng thanh toán đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp .... 61
4.3.3. Tác động của khả năng sinh lời đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp ......... 62
4.3.4. Tác động của hiệu suất hoạt động đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp ..... 62
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý .................................................................. 64
5.1. Kết luận ............................................................................................................... 64
5.2. Gợi ý cho các nhà quản trị doanh nghiệp tại việt nam ................................ 65

5.3. Gợi ý hƣớng nghi n cứu trong tƣơng lai ....................................................... 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ i
PHỤ LỤC ................................................................................................................. vi


ix

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2. : Thành phần của cấu trúc vốn theo nguồn hình thành ................................ 8
Bảng 2.2: Ch tiêu đo lường cấu trúc vốn căn cứ vào nguồn hình thành ................... 8
Bảng 2.3: Phân biệt nguồn tài trợ ngắn hạn và nguồn tài trợ dài hạn ........................ 9
Bảng 2.4: Ch tiêu đo lường cấu trúc vốn căn cứ theo thời gian hoàn trả.................. 9
Bảng 2.5: Các ch tiêu đo lường rủi ro tài chính của doanh nghiệp .........................20
Bảng 2.6: Các ch số tài chính theo mơ hình Z-score ..............................................21
Bảng 2.7: Các ch số tài chính theo mơ hình Bathory ..............................................21
Bảng 2.8: Các ch số tài chính theo mơ hình O-score ..............................................22
Bảng 2.9: Tổng hợp kết quả khảo cứu các phương pháp đo lường rủi ro tài chính .35
Bảng 2. 0: Tổng hợp kết quả khảo cứu các phương pháp tiếp cận cấu trúc vốn ....36
Bảng 3. : Tổng hợp các biến nghiên cứu .................................................................40
Bảng 3.2: Tổng hợp mẫu nghiên cứu .......................................................................45
Bảng 4. : Kết quả phân tích thống kê mô tả ............................................................51
Bảng 4.2: Ma trận tương quan ..................................................................................53
Bảng 4.3: Kết quả kiểm định các khuyết tật mơ hình hồi quy tuyến tính ................54
Bảng 4.4: Kết quả phân tích hồi quy SGMM...........................................................55
Bảng 4.5: Kết quả phân tích hồi quy theo mơ hình SGMM và 2SLS ......................57


x

DANH MỤC HÌNH

Hình 2. : Trạng thái cân bằng tài chính lý tư ng ....................................................10
Hình 3. : Thiết kế mơ hình nghiên cứu....................................................................39


1

CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, doanh nghiệp Việt Nam
có cơ hội tiếp cận với thị trường thế giới và ứng d ng khoa học công nghệ hiện đại
trong sản xuất và quản lý, trong đó có thể tiếp cận và s d ng các kiến thức và kinh
nghiệm trong hoạt động quản trị tài chính. Tuy nhiên, tại Việt Nam, hoạt động quản
trị tài chính doanh nghiệp chưa được các doanh nghiệp quan tâm đúng mức và năng
lực quản trị tài chính vẫn đang khá yếu kém Huỳnh Thị Thanh Trúc (20 9).
Trong khi đó, m c tiêu gia tăng lợi nhuận và hạn chế rủi ro là m c tiêu gắn
liền với hoạt động thường ngày và từng quyết định c thể của các nhà quản trị tài
chính doanh nghiệp (Lê Hồng Vinh 20 5). Rủi ro tài chính phản ánh các biến cố
xảy ra gắn liền với quyết định tài trợ. Kết quả của quyết định tài trợ kết hợp với
quyết định đầu tư hình thành nên cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Do đó, khi nghiên
cứu rủi ro tài chính và các nhân tố tác động đến rủi ro tài chính trong doanh nghiệp,
vấn đề đặt ra là cấu trúc vốn có tác động như thế nào đến rủi ro tài chính của doanh
nghiệp.
Mặc dù nhận được nhiều sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu tại nhiều
nước khác nhau nhưng ít được quan tâm tại Việt Nam. Qua khảo cứu tại Việt Nam,
tác giả nhận thấy còn một số vấn đề nghiên cứu cần giải quyết như sau:
Thứ nhất, tại Việt Nam, khơng có nhiều các cơng trình nghiên cứu về chủ đề
rủi ro tài chính của các doanh nghiệp

cấp độ luận văn, luận án. Trong đó, các

nghiên cứu của Lê Hoàng Vinh (20 5), Vũ Thị Hậu (20 3) chủ yếu s d ng các ch
tiêu tài chính thơng thường, ch tập trung vào một số khía cạnh của rủi ro tài chính
như: rủi ro về khả năng thanh tốn, rủi ro về khả năng sinh lời, rủi ro về cấu trúc
vốn..., chưa thể hiện toàn diện về rủi ro tài chính. Gần đây, các nghiên cứu cũng đã
s d ng các mơ hình định lượng Z-score, O-score hay Bathory để đo lường rủi ro
tài chính và s d ng giá trị này như là biến ph thuộc trong các nghiên cứu thực
nghiệm như các nghiên cứu của Lê Nguyễn Sơn Vũ (20 3), Đinh Đức Minh
(2019), Nguyễn Thị Mai Chi (2020). Trong đó, Nguyễn Thị Mai Chi (2020) đã s
d ng giá trị mơ hình Bathory như là biến ph thuộc trong nghiên cứu rủi ro tài


2

chính của các doanh nghiệp ngành viễn thơng đang niêm yết tại Việt Nam. Do đó,
cần thiết có thêm nghiên cứu sẽ s d ng mơ hình Bathory để đo lường rủi ro tài
chính của các doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau tại Việt Nam.
Thứ hai, khi tiếp cận đến vấn đề cấu trúc vốn, đa số các nghiên cứu thực
nghiệm trước đây ch mới đề cập đến khía cạnh cấu trúc vốn là sự kết hợp giữa nợ
phải trả và vốn chủ s hữu nhưng ít khi đề cập đến khía cạnh cấu trúc vốn là sự kết
hợp giữa nguồn vốn ngắn hạn và nguồn vốn dài hạn. Một số ít nghiên cứu đề cập
đến vấn đề cấu trúc vốn là sự kết hợp giữa nguồn vốn ngắn hạn (nợ ngắn hạn) và
nguồn vốn dài hạn như các nghiên cứu của Lê Hoàng Vinh (20 5), Nguyen và
Nguyen (20 5) hoặc ch đề cập đến nợ ngắn hạn (nguồn vốn ngắn hạn) như là một
vấn đề độc lập (cấu trúc nợ) của doanh nghiệp như các nghiên cứu của Vũ Thị Hậu
(20 3), Vũ Thị Hậu (20 7), Do và các tác giả (2020), Dang và các tác giả (2020),
Võ Minh Long (2020), Nguyễn Thị Mai Chi (2020)... Do đó, cần thiết có thêm
nghiên cứu tiếp cận cấu trúc vốn của doanh nghiệp đầy đủ các khía cạnh: ( ) cấu
trúc vốn là sự kết hợp giữa nguồn vốn ngắn hạn và nguồn vốn dài hạn và (2) cấu
trúc vốn là sự kết hợp giữa nợ phải trả và vốn chủ s hữu.
Thứ ba, về phương pháp nghiên cứu, việc s d ng các ch tiêu tài chính có

liên quan với nhau, phát sinh quan hệ tác động qua lại nên thường xảy ra nội sinh.
Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu đều bỏ qua hiện tượng này mà ch tập trung
khắc ph c các hiện tượng tự tương quan, phương sai sai số thay đổi và hiện tượng
đa cộng tuyến. Do đó, cần thiết s d ng phương pháp phân tích hồi quy khác để
khắc ph c các khuyết tật của mơ hình như hiện tượng tự tương quan, phương sai sai
số thay đổi và hiện tượng nội sinh trong mơ hình nghiên cứu thực nghiệm.
Nhằm giải quyết những vấn đề nêu trên, tác giả thực hiện luận văn với đề tài:
“Tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các doanh nghiệp tại
Việt Nam”. Luận văn được thực hiện có sự kế thừa từ kết quả của nhiều cơng trình
nghiên cứu trước, nhưng vẫn đảm bảo được tính thời sự và độc lập trong nội dung
nghiên cứu.


3

1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu tổng quát
M c tiêu nghiên cứu tổng quát của luận văn là đánh giá sự tác động của cấu
trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp tại Việt Nam và đề xuất một số
khuyến nghị cho các nhà quản trị doanh nghiệp trong công tác hoạch định cấu trúc
vốn nhằm hạn chế rủi ro tài chính.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Để thực hiện m c tiêu nghiên cứu tổng quát nêu trên, luận văn sẽ phải đạt các
m c tiêu c thể sau đây:
- Phân tích chiều hướng và mức độ tác động của việc s d ng đòn bẩy tài chính
đến rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp tại Việt Nam.
- Phân tích chiều hướng và mức độ tác động của việc s d ng nguồn vốn ngắn
hạn đến rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp tại Việt Nam.
- Phân tích chiều hướng và mức độ tác động của việc đầu tư tài sản cố định đến
rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp tại Việt Nam.

- Đề xuất một số khuyến nghị nhằm hạn chế rủi ro tài chính của doanh nghiệp
tại Việt Nam.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
Để đạt được m c tiêu nghiên cứu nêu trên, câu hỏi nghiên cứu đặt ra như sau:
- Mức độ s d ng địn bẩy tài chính có tác động đến rủi ro tài chính đối với các
doanh nghiệp tại Việt Nam như thế nào?
- Mức độ s d ng nguồn vốn ngắn hạn có tác động đến rủi ro tài chính đối với
các doanh nghiệp tại Việt Nam như thế nào?
- Mức độ đầu tư tài sản cố định có tác động đến rủi ro tài chính đối với các
doanh nghiệp tại Việt Nam như thế nào?
- Các nhà quản trị doanh nghiệp tại Việt Nam cần lưu ý những gì khi hoạch
định cấu trúc vốn nhằm hạn chế rủi ro tài chính?
1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghi n cứu của luận văn là sự tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro
tài chính đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam.


4

Phạm vi nghi n cứu: luận văn ch s d ng dữ liệu nghiên cứu là báo cáo tài
chính của 351 doanh nghiệp phi tài chính đang niêm yết trên S giao dịch chứng
khốn TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn năm 20 5 - 2019.
Tại Việt Nam, hoạt động của nhóm các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh
vực tài chính và phi tài chính được điều ch nh b i các quy định pháp luật khác nhau
về hệ thống kế tốn và thơng tin tài chính nên dữ liệu tài chính thu thập được khơng
có sự tương đồng dẫn đến kết quả nghiên cứu khơng chính xác. Trong khi đó, số
lượng các doanh nghiệp phi tài chính chiếm đại đa số trong nền kinh tế Việt Nam
nên các doanh nghiệp phi tài chính có thể đại diện cho tổng thể nghiên cứu là các
doanh nghiệp tại Việt Nam.
Đồng thời, S giao dịch chứng khốn TP. Hồ Chí Minh có số lượng doanh

nghiệp niêm yết lớn với đầy đủ 0 ngành nghề cấp I theo tiêu chí phân ngành theo
chuẩn phân ngành toàn cầu (GICSR) với gồm: Hàng tiêu dùng, Chăm sóc sức khỏe,
Cơng nghiệp, Ngun vật liệu, Năng lượng, Hàng tiêu dùng thiết yếu, Công nghệ
thông tin, Dịch v viễn thơng, Dịch v tiện ích và Tài chính - Bất động sản. Vì vậy
dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các doanh nghiệp phi tài chính đang niêm yết
tại S giao dịch chứng khốn TP. Hồ Chí Minh có thể đại diện cho tổng thể nghiên
cứu là các doanh nghiệp tại Việt Nam.
Ngoài ra, dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ năm 2014 đến 20 9 năm là
khoảng thời gian gần thời điểm nghiên cứu nhất đảm bảo tính cập nhật và với chuỗi
thời gian 5 năm, đảm bảo được tính chu kỳ khi nghiên cứu các vấn đề kinh tế.
1.5. Phƣơng pháp nghi n cứu
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu được s d ng trong luận văn này là phương
pháp định lượng với phương pháp phân tích hồi quy theo mơ hình SGMM (System
Generalized Method of Moments) để khắc ph c hiện tượng phương sai sai số thay
đổi và hiện tượng nội sinh của mơ hình hồi quy tuyến tính, đồng thời s d ng kiểm
định Arellano - Bond (2) và kiểm định Hansen để đánh giá sự phù hợp của mơ hình
SGMM. Mặt khác, tác giả thực hiện so sánh kết quả phân tích hồi quy theo mơ hình
SGMM và theo mơ hình hồi quy hai giai đoạn (2SLS - Two Stage Least Squares)
để kiểm định tính vững của mơ hình SGMM.


5

Ngồi ra, phương pháp thống kê mơ tả, phương pháp phân tích tương quan để
khái qt hóa dữ liệu nghiên cứu và phương pháp so sánh, tổng hợp để đưa ra kết
luận.
1.6. Đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu tác động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính đối với các
doanh nghiệp tại Việt Nam có những đóng góp như sau:
Thứ nhất, có thêm nghiên cứu thực nghiệm để kiểm định về sự tác động của

cấu trúc vốn và các nhân tố khác đến rủi ro tài chính của doanh nghiệp. Theo đó,
kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy rủi ro tài chính chịu sự tác động của các
nhân tố như: cấu trúc vốn, khả năng thanh toán, khả năng sinh lời và hiệu suất hoạt
động.
Thứ hai, tiếp cận và nghiên cứu đầy đủ hơn các vấn đề liên quan đến cấu trúc
vốn với việc đề cập đến sự kết hợp giữa nguồn vốn ngắn hạn và nguồn vốn dài hạn
trong nghiên cứu cấu trúc vốn của các doanh nghiệp tại Việt Nam.
Thứ ba, luận văn cũng đưa ra một số đề xuất, gợi ý gắn liền với kết quả
nghiên cứu thực nghiệm cho các doanh nghiệp trong việc ra quyết định cấu trúc
vốn và nhận diện, kiểm sốt rủi ro tài chính.
1.7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài m c l c, danh m c các từ ngữ viết tắt, danh m c bảng biểu, hình vẽ và
và các ph l c, luận văn được nghiên cứu và trình bày theo bố c c 5 chương,
thường dùng trong các cơng trình nghiên cứu định lượng, c thể như sau:
Chƣơng 1: Giới thiệu, trình bày các nội dung giới thiệu về đề tài nghiên cứu
và khái quát các nội dung của đề tài nghiên cứu.
Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về cấu trúc vốn và rủi ro tài
chính của doanh nghiệp, trình bày cơ s lý thuyết về cấu trúc vốn và rủi ro tài
chính của doanh nghiệp và tổng quan các nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm có
liên quan làm cơ s để đề xuất mơ hình nghiên cứu.
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghi n cứu, đề xuất mơ hình nghiên cứu và các
giả thuyết nghiên cứu; trình bày quy trình nghiên cứu, mô tả phương pháp nghiên
cứu.


6

Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu, trình bày kết quả nghiên cứu sự tác động
của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính của các doanh nghiệp tại Việt Nam thơng qua
các phương pháp phân tích dữ liệu gồm: phân tích thống kê mơ tả, phân tích tương

quan, phân tích hồi quy và các kiểm định.
Chƣơng 5: Kết luận và gợi ý, trình bày kết luận về kết quả nghiên cứu, gợi ý
cho các nhà quản trị, trình bày những hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu
tiếp theo.


7

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA CẤU
TRÚC VỐN ĐẾN RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
2.1. Cấu trúc vốn của doanh nghiệp
2.1.1. Khái niệm cấu trúc vốn
Trong nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm, cấu trúc vốn thường có nhiều
cách tiếp cận khác nhau. Mỗi cách tiếp cận khác nhau, cấu trúc vốn lại có những
khái niệm khác nhau. Theo cách tiếp cận về nguồn hình thành, (Brigham và
Houston 2009) định nghĩa: Cấu trúc vốn là sự kết hợp giữa nợ phải trả và vốn chủ
s hữu của doanh nghiệp. Trong khi đó, theo cách tiếp cận về thời gian hoàn trả,
(Hitchner 2011) cho rằng: Cấu trúc vốn là sự kết hợp giữa nguồn tài trợ ngắn hạn
và nguồn tài trợ dài hạn trên cơ s cân đối với cấu trúc tài sản của doanh nghiệp.
Trong phạm vi của nghiên cứu này, khái niệm cấu trúc vốn được tác giả tiếp
cận

cả hai khía cạnh nêu trên và được mô tả như sau:
thông t

Mỗi cách tiếp cận về sự kết hợp giữa các nguồn tài trợ khác nhau trong cấu
trúc vốn nêu trên là cơ s để luận văn xây dựng các giả thuyết nghiên cứu về sự tác
động của cấu trúc vốn đến rủi ro tài chính và gợi ý cho các nhà quản trị tài chính
trong việc đưa ra quyết định lựa chọn các cách thức tài trợ khác nhau trong hoạch
định cấu trúc vốn tại các doanh nghiệp.

2.1.2. Các thành phần của cấu trúc vốn
2.1.2.1.

ă

ứ vào

Theo cách tiếp cận về nguồn hình thành, trên bảng cân đối kế toán của doanh
nghiệp, các nguồn hình thành của cấu trúc vốn được sắp xếp theo ngun tắc tính
ổn định tăng dần, bao gồm hai nhóm: (i) nợ phải trả và (ii) vốn chủ s hữu
(Brigham và Houston 2009).
Nợ phải trả của doanh nghiệp phản ánh nguồn vốn thuộc quyền s hữu của
các chủ thể khác nhưng doanh nghiệp lại có quyền s d ng trong một thời gian


8

nhất định. Nếu thời gian s d ng số vốn này trong vòng 2 tháng gọi là các khoản
nợ ngắn hạn, nếu thời gian s d ng số vốn này trên 2 tháng gọi là nợ dài hạn.
Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp là nguồn vốn thuộc quyền s hữu của chủ
doanh nghiệp, doanh nghiệp có quyền s d ng, chi phối lâu dài vào các hoạt động
kinh doanh của mình. Sự khác biệt giữa nợ phải trả và vốn chủ s hữu được thể
hiện

Bảng 2.1.
Bảng 2.1: Thành phần của cấu trúc vốn theo nguồn hình thành

Thành phần

Đặc điểm

Nợ phải trả

- Có thời hạn hồn trả nhất định.
- Phải trả lãi đối với nợ vay, bắt buộc thanh toán nợ gốc và lãi cho
chủ nợ khi đến hạn.
- Lãi vay là chi phí hợp lý khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Chi phí s d ng vốn thường thấp.

Vốn chủ sở hữu

- Khơng có thời hạn hồn trả.
- Không phải trả cổ tức định kỳ (trừ các cổ đông s hữu cổ phần ưu
đãi cổ tức) mà ch chia lợi nhuận dựa vào kết quả kinh doanh và
chính sách phân phối lợi nhuận.
- Cổ tức chi trả cho các các cổ đông không ảnh hư ng đến thuế thu
nhập doanh nghiệp.
- Chi phí s d ng vốn thường cao.

Nguồn: Ngô Kim Phượng và các tác giả (20 3).

Một số ch tiêu đo lường cấu trúc vốn trong doanh nghiệp theo cách tiếp cận
về nguồn hình thành được tác giả tổng hợp và mô tả theo Bảng 2.2.
Bảng 2.2: Chỉ ti u đo lƣờng cấu trúc vốn căn cứ vào nguồn hình thành
Chỉ ti u
T số nợ =

Ý nghĩa

Nợ phải trả

Tổng tài sản

T số tự tài trợ =

Hệ số nợ trên vốn
chủ s hữu

Nợ phải trả chiếm bao nhiêu phần trăm
trong cơ cấu nguồn vốn.

x 100%

Vốn chủ s hữu
Tổng tài sản

x 100%

Nợ phải trả
=

Vốn chủ s hữu

Vốn chủ s hữu chiếm bao nhiêu phần
trăm trong cơ cấu nguồn vốn.
Một đồng vốn chủ s hữu phải chịu bao
nhiêu đồng nợ phải trả.

Nguồn: Ngô Kim Phượng và các tác giả (20 3)

9

2.1.2.2.

ă

ứ vào

Theo cách tiếp cận về thời gian hoàn trả, trên bảng cân đối kế toán của doanh
nghiệp, các thành phần của cấu trúc vốn được sắp xếp theo nguyên tắc thời gian
hồn trả tăng dần, bao gồm hai nhóm: (i) nguồn tài trợ ngắn hạn, chính là nợ ngắn
hạn của doanh nghiệp và (ii) nguồn tài trợ dài hạn, bao gồm nợ dài hạn và vốn chủ
s hữu của doanh nghiệp (Hitchner 2011). Sự khác biệt giữa nguồn tài trợ ngắn hạn
và nguồn tài trợ dài hạn được thể hiện

Bảng 2.3.

Bảng 2.3: Phân biệt nguồn tài trợ ngắn hạn và nguồn tài trợ dài hạn
Thành phần

Đặc điểm

Nguồn tài trợ ngắn hạn

- Thời hạn hồn trả trong vịng năm hoặc 1 chu kỳ kinh
doanh.
- Đối tượng tài trợ là tài sản ngắn hạn.
- Chi phí s d ng vốn thường thấp.
- Tính ổn định thấp.
- Tính linh hoạt cao.

Nguồn tài trợ dài hạn

- Thời hạn hoàn trả hơn 1 năm hoặc hơn chu kỳ kinh
doanh, hoặc khơng phải hồn trả.
- Đối tượng tài trợ là tài sản dài hạn và một phần tài sản
ngắn hạn.
- Chi phí s d ng vốn thường cao.
- Tính ổn định cao.
- Tính linh hoạt thấp.

Nguồn: Lê Hoàng Vinh (20 5)

Một số ch tiêu đo lường cấu trúc vốn trong doanh nghiệp theo cách tiếp cận
về thời gian hoàn trả được tác giả tổng hợp và mô tả theo Bảng 2.4.
Bảng 2.4: Chỉ ti u đo lƣờng cấu trúc vốn căn cứ theo thời gian hoàn trả
Chỉ ti u
T số nợ ngắn hạn

Ý nghĩa

Nợ ngắn hạn
=

T số nguồn vốn dài
=
hạn trên tổng tài sản

x 100%

Tổng tài sản
Nợ dài hạn
Vốn chủ s hữu
Tổng tài sản

x 100%

Nợ ngắn hạn chiếm bao nhiêu phần
trăm trong cơ cấu nguồn vốn
Nguồn vốn dài hạn chiếm bao nhiêu
phần trăm trong cơ cấu nguồn vốn

Nguồn: Ngô Kim Phượng và các tác giả (20 3)


10

Sự kết hợp giữa nguồn tài trợ ngắn hạn và nguồn tài trợ dài hạn trong doanh
nghiệp thể hiện qua sự cân đối giữa cấu trúc tài sản và cấu trúc nguồn vốn, thường
được gọi trạng thái cân bằng tài chính. Theo đó, tài sản ngắn hạn có thể được tài trợ
bằng nguồn vốn ngắn hạn hoặc nguồn vốn dài hạn hoặc cả hai, trong đó, tồn bộ
nguồn vốn ngắn hạn phải được ưu tiên tài trợ cho tài sản ngắn hạn (Ngô Thế Chi và
Nguyễn Trọng Cơ 2008). Trạng thái cân đối giữa cấu trúc tài sản và cấu trúc nguồn
vốn lý tư ng mà doanh nghiệp hướng đến được thể hiện qua Hình 2.1.

Hình 2.1: Trạng thái cân bằng tài chính lý tƣởng
Nguồn: Brigham và Houston (2009)

2.2. Rủi ro tài chính của doanh nghiệp
2.2.1. Khái niệm rủi ro tài chính

Hiện nay, các nhà nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm vẫn chưa có quan
điểm thống nhất về rủi ro tài chính. Vì vậy, thực tế cho thấy tồn tại nhiều khái niệm
về rủi ro tài chính khác nhau. Sau đây, tác giả sẽ điểm qua một khái niệm về rủi ro
tài chính khác nhau
Dưới góc độ quản trị tài chính, rủi ro trong doanh nghiệp bao gồm: rủi ro kinh
doanh và rủi ro tài chính, là sự khác biệt giữa lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận kỳ
vọng khi thực hiện các quyết định tài chính. Rủi ro kinh doanh là biến cố gắn liền
với quyết định đầu tư của doanh nghiệp, là sự không chắc chắn về lợi nhuận hoạt


11

động. Rủi ro tài chính phản ánh các biến cố xảy ra gắn liền với quyết định tài trợ,
đó là rủi ro tăng thêm ngoài rủi ro kinh doanh đối với các chủ s hữu do doanh
nghiệp có s d ng địn bẩy tài chính (Brigham và Houston 2009).
Trong khi đó, duới góc độ phạm vi và cách thức biểu hiện của rủi ro tài chính,
Defang và Muli (2005) lại đưa ra khái niệm rủi ro tài chính theo nghĩa rộng và
nghĩa h p. Theo nghĩa rộng, rủi ro tài chính liên quan đến tất cả các yếu tố phản
ánh trong tình hình tài chính của DN. Theo nghĩa h p, rủi ro tài chính đề cập đến
khả năng khơng thanh tốn được các khoản nợ tài chính khi đến hạn. Hoặc theo Lê
Hoàng Vinh (20 5), rủi ro tài chính trong doanh nghiệp được thể hiện trên hai khía
cạnh: ( ) mức độ phân tán lợi nhuận dành cho chủ s hữu, (2) tình trạng kiệt quệ tài
chính, tức là rủi ro kiệt quệ tài chính.
Dưới góc độ nguồn gốc của rủi ro tài chính, Vũ Thị Hậu (20 3) cho rằng rủi
ro tài chính trong doanh nghiệp bao gồm: rủi ro theo nghĩa rộng và rủi ro theo
nghĩa h p. Theo nghĩa rộng: rủi ro tài chính là khả năng xảy ra những tổn thất gắn
liền với hoạt động tài chính như: đầu tư, vay nợ, mua bán… có gắn liền với những
tác động từ bên ngồi doanh nghiệp như sự thay đổi thể chế chính sách của Chính
phủ, của mơi trường chính trị, yếu tố thiên tai. Theo nghĩa h p: rủi ro tài chính là
khả năng xảy ra tổn thất doanh nghiệp phải gánh chịu khi huy động vốn từ nguồn

vốn đi chiếm d ng để đầu tư cho hoạt động kinh doanh.
Dưới góc độ các nhân tố tác động đến rủi ro tài chính trong doanh nghiệp như
sau: Rủi ro tài chính là những tổn thất mà doanh nghiệp phải gánh chịu do sự tác
động của nhân tố bên trong và bên ngoài doanh nghiệp ảnh hư ng tới tình hình tài
chính và có thể làm doanh nghiệp phá sản, bao gồm các nhân tố điển hình như: rủi
ro về khả năng thanh tốn, rủi ro về khả năng sinh lợi, rủi ro về cơ cấu nợ, rủi ro về
hiệu quả hoạt động, rủi ro về cấu trúc vốn… (Nguyễn Thị Mai Chi, 2020).
Theo m c đích và phạm vi nghiên cứu của luận văn, các khái niệm rủi ro tài
chính trong luận văn này được mơ tả như sau: Rủi ro tài chính phản ánh các biến
cố xảy ra gắn liền với quyết định tài trợ, đ là rủi ro tăng th m ngoài rủi ro
inh doanh đối với các chủ sở hữu do doanh nghiệp c sử dụng địn bẩy tài
chính.