Tài liệu Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12

tai lieu, luanSKKN:
van1 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực,
bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng trong việc xây dựng đất nước, xây dựng
nền văn hóa và con người Việt Nam, phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là
nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện
giáo dục quốc dân; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng
dụng khoa học, công nghệ. Nghị quyết hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã chỉ đạo:
“Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bỗi dưỡng
nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”. Phát triển phẩm chất và năng
lực người học trong giáo dục phổ thông là định hướng nổi trội mà nhiều nước tiên
tiến đã và đang thực hiện từ đầu thể kỉ XXI đến nay.
Giáo dục công dân là một bộ mơn có vai trị vơ cùng to lớn đối với việc giáo
dục đạo đức, lối sống cho học sinh. Nó giúp cho học sinh có những kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo để ứng xử phù hợp trong cuộc sống. Việc dạy học có hiệu quả mơn
giáo dục công dân sẽ giúp giảm thiểu những tệ nạn xã hội đang hàng ngày, hàng
giờ diễn ra trong xã hội. Xây dựng một mơi trường văn hóa học đường lành mạnh,
khơng cịn lối ứng xử thiếu văn hóa, khơng cịn tình trạng bạo lực trong giáo dục,
một xã hội chỉ có sự u thương, sự tơn trọng, hịa bình, hạnh phúc. Các tri thức
trong môn GDCD là tri thức về triết học, CNXH khoa học, kinh tế chính trị học,
đạo đức học, Pháp luật học, đường lối chính sách của Đảng cộng sản Việt Nam.
Các kiến thức đó được sắp xếp, bố trí hợp lí, cấu kết chặt chẽ, logic phù hợp với
học sinh THPT. Mơn GDCD vừa có vị trí thơng thường của một mơn học, vừa có
vị trí đặc biệt của nó. Học sinh ở mỗi cấp học được làm quen với nhiều mảng kiến
thức khác nhau, mỗi nội dung đều góp phần hình thành nhân cách cho các em. Đặc

biệt là hình thành kỹ năng sống, thói quen sống khoa học đúng đắn. Trong chương
trình GDCD lớp 12 đề cập đến vấn đề: “Công dân với pháp luật” nhằm giáo dục
pháp luật cho học sinh lớp 12. Đây là những kiến thức cơ bản nhằm giúp học sinh
có những hiểu biết nhất định trong việc định hướng cho học sinh về mặt nhận thức,
cũng như hành động, biết sống tuân thủ pháp luật, biết phát huy quyền công dân,
biết phê phán và đấu tranh với lối sống xem thường pháp luật nhằm góp phần vào
sự nghiệp xây dựng đất nước.
Trước yêu cầu đổi mới về chất lượng của giáo dục đào tạo nói chung, chất
lượng giáo dục đối với học sinh THPT nói riêng trong giai đoạn hiện nay thì mơn
GDCD càng có vị trí rất quan trọng trong đó bao gồm cả giáo dục ý thức pháp luật
cho các em học sinh nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
Những năm gần đây hiện tượng học sinh vi phạm pháp luật ngày càng có chiều
hướng gia tăng, với mức độ ngày càng nghiêm trọng. Ngun nhân dẫn đến tình
trạng đó là do sự xuống cấp về đạo đức của một bộ phận không nhỏ học sinh. Một
===========================================================
1

document, khoa luan1 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van2 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
trong vấn đề cấp bách hiện nay là việc giáo dục pháp luật hết sức quan trọng, tuy
đã có phương pháp dạy học hiện đại song phương pháp dạy học vẫn còn hạn chế,
chủ yếu vẫn được diễn ra theo lối truyền thống, dạy chay, học chay, truyền thụ thụ
động, một chiều, thầy giảng trị ghi chép.
Phương pháp dạy học tình huống là một phương pháp dạy học tích cực, với có

nhiều ưu điểm nổi trội, nó giúp việc dạy học mang lại hiệu quả cao, làm tăng tính
thực tiễn của mơn học, giúp học sinh dần hình thành năng lực giải quyết vấn đề
thực tiễn, làm tăng hứng thú học tập của học sinh. Dạy học bằng tình huống là một
trong những phương pháp dạy học tích cực góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục
toàn diện. Đây là phương pháp dạy học hữu hiệu nhằm mang lại niềm vui, hứng
thú, thắp lên ngọn lửa say mê, tìm tịi chiếm lĩnh tri thức, phát triển tư duy, từ đó
hình thành các năng lực giải quyết vấn đề trong cuộc sống.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, bản thân tôi chọn: “Sử dụng phương pháp
dạy học tình huống trong bộ mơn Giáo dục công dân lớp 12” làm sáng kiến kinh
nghiệm nhằm chia sẻ với các đồng nghiệp về phương pháp giảng dạy trong bối
cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đổi mới căn bản toàn diện ngành giáo dục
nhằm phát huy các năng lực phẩm chất của học sinh .
2. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu.
- Mục đích của đề tài:
Nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường THPT bằng
phương pháp tình huống.
- Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Nghiên cứu cơ sở lý luận của phương pháp dạy học tình huống trong giảng
dạy bộ môn GDCD.
+ Đánh giá thực trạng giảng dạy pháp luật môn GDCD ở trường THPT
Nguyễn Cảnh Chân hiện nay.
+ Tiến hành thực nghiệm giảng dạy môn GDCD lớp 12 bằng phương pháp
tình huống.
+ Đề xuất quy trình và giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học môn GDCD lớp
12 ở trường THPT Nguyễn Cảnh Chân – huyện Thanh Chương.
- Phạm vi nghiên cứu.
Sử dụng phương pháp tình huống trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở trường
THPT Nguyễn Cảnh Chân – huyện Thanh Chương.
3. Phương pháp nghiên cứu.
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của việc nghiên cứu tơi đã sử dụng các

phương pháp sau:
===========================================================
2

document, khoa luan2 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van3 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: phân tích, tổ hợp lý thuyết,...
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra: Thiết kế phiếu hỏi thu thập ý kiến của học sinh sau
đó xử lí số liệu.
+ Phương pháp quan sát: Quan sát cử chỉ, nét mặt, thái độ của học sinh để
nhận biết mức độ quan tâm, hứng thú của các em về việc vận dụng “Phương pháp
dạy học tình huống để giáo dục pháp luật cho học sinh môn GDCD lớp 12 tại
trường THPT Nguyễn Cảnh Chân”.
+ Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành dạy thử có sử dụng phương pháp dạy
học tình huống trong dạy học GDCD lớp 12 tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân,
Thanh Chương.
4. Tính mới của đề tài “Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong
bộ mơn GDCD lớp 12”.
- Hệ thống hóa được những vấn đề lí luận về phương pháp tình huống.
- Tìm hiểu và đánh giá được thực trạng dạy học bằng phương pháp tình
huống trong mơn GDCD ở trường THPT.
- Soạn giáo án và tiến hành bài dạy thực nghiệm, từ đó đề xuất quy trình, giải
pháp để nâng cao hiệu quả dạy học môn GDCD lớp 12 bằng phương pháp tình

huống.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở khoa học
1.1 Cơ sở lí luận
Phương pháp tình huống là một phương pháp dạy học, trong đó học sinh tự
lực ghiên cứu một tình huống thực tiễn và giải quyết các vấn đề của tình huống đặt
ra. Tình huống là một hồn cảnh thực tế, trong đó chứa đựng những mâu thuẫn
xung đột.Người ta phải đưa ra một quyết định trên cơ sở cân nhắc các phương án
giải quyết khác nhau. Tình huống cũng có thể là một hồn cảnh gắn với câu
chuyện có cốt chuyện, nhân vật, có chứa đựng xung đột, có tính phức hợp được
viết ra để chứng minh một vấn đề hay một số vấn đề của cuộc sống thực tế. Tình
huống trong dạy học là những tình huống thực hoặc mơ phỏng theo tình huống
thực, được cấu trúc hóa nhằm mục đích dạy học.
- Cách tiến hành
Các bước nghiên cứu tình huống có thể là:
+ Học sinh đọc (hoặc xem hay nghe) tình huống thực tế và suy nghĩ về nó.
+ Giáo viên đưa ra một hay nhiều câu hỏi hướng dẫn liên quan đến tình
huống.
===========================================================
3

document, khoa luan3 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van4 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
+ Thảo luận tình huống thực tế.

+ Thảo luận vấn đề chung hay các vấn đề được minh chứng bằng thực tế.
- Yêu cầu sư phạm
+ Tình huống có thể dài hay ngắn, tùy từng nội dung vấn đề.
+ Tình huống phải được kết thúc bằng một loạt các vấn đề hoặc câu hỏi như:
Bạn nghĩ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Bạn sẽ làm gì nếu bạn là nhân vật A? Nhân
vật B?....Vấn đề này có thể đã được ngăn chặn như thế nào? Lúc này cần phải làm
gì để hạn chế tính trầm trọng của vấn đề?
+ Vấn đề trả lời các câu hỏi này phải được dùng để khái quát một tình huống
rộng hơn, khái quát hơn.
+ Tình huống cần liên hệ với kinh nghiệm hiện tại cũng như tình huống cuộc
sống, nghề nghiệp trong tương lai của người học.
+ Tình huống có thể diễn giải theo cách nhìn của người học và để mở nhiều
hướng giải quyết.
+ Tình huống cần chứa đựng mâu thuẫn, vấn đề và có thể có liên quan đến
nhiều phương diện.
+ Tình huống cần vừa sức với học sinh và có thể giải quyết trong điều kiện cụ
thể.
+ Tình huống cần có nhiều cách giải quyết khác nhau. Trong việc giải quyết
các tình huống thực tiễn, khơng phải bao giờ cũng có những giải pháp duy nhất
đúng.
+ Đơi khi, nghiên cứu tình huống có thể được thực hiện trên video hay một
băng, đĩa mà không phải dựa trên dạng chữ viết.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
Trong q trình giảng dạy, giáo viên có thể sử dụng rất nhiều phương pháp
khác nhau. Tuy nhiên vấn đề là dùng phương pháp nào đem lại hiệu quả giảng dạy
tối ưu, học sinh chiếm lĩnh tri thức nhanh nhất và khắc sâu kiến thức nhất. Thông
thường khi giảng bài giáo viên thường đưa ra các tình huống liên quan đến bài học,
giáo viên phân tích tình huống và giảng giải sau đó yêu cầu học sinh rút ra kiến
thức cơ bản của bài học. Nhưng nếu các đơn vị kiến thức trong bài đều sử dụng
một phương pháp thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, khơng kích thích được sự hứng

thú của học sinh.Tuy nhiên cũng bằng phương pháp tình huống được sử dụng một
cách sáng tạo hơn, kết hợp với phương pháp làm việc theo nhóm để phát huy tính
chủ động, tự giác, sáng tạo từ phía học trò bằng cách yêu cầu học sinh chuẩn bị bài
trước khi đến lớp. Mặt khác, khi sử dụng phương pháp tình huống trong giảng dạy
nếu giáo viên chỉ cho học sinh thảo luận các tình huống trong sách giáo khoa thơi
thì bài học sẽ mang tính kinh viện và chỉ đạt được một mục đích của bài là về kiến
===========================================================
4

document, khoa luan4 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van5 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
thức, cịn về thái độ, kỹ năng là chưa có. Xuất phát từ thực tiễn trên khi sử dụng
phương pháp này giáo viên cần xây dựng các tình huống phải sát với thực tiễn
cuộc sống và gần gũi với nhận thức, tâm lý lứa tuổi học sinh.
2. Thực trạng khi “Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ
mơn GDCD lớp 12”.
- Thuận lợi:
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp người học dễ hiểu và dễ nhớ
các vấn đề phức tạp. Thơng qua các tình huống được phân tích, thảo luận, người
học có thể tự rút ra những kiến thức lý luận bổ ích và ghi nhớ những kiến thức này
một cách dễ dàng trong thời gian dài.
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp người học nâng cao khả năng tư
duy độc lập, sáng tạo. Nếu trong phương pháp dạy học truyền thống, q trình tiếp
nhận thơng tin diễn ra gần như một chiều giữa giáo viên và học sinh, trong đó giáo

viên là người truyền đạt tri thức và học sinh là người tiếp nhận tri thức đó thì
phương pháp dạy học bằng tình huống tạo ra một mơi trường học tích cực có sự
tương tác giữa học sinh và giáo viên, giữa các học sinh với nhau.
+ Dạy và học bằng tình huống giúp người học có cơ hội để liên kết, vận dụng
các kiến thức đã học được.
+ Dạy học bằng tình huống thơng qua việc giải quyết tình huống giúp người
học có thể phát hiện ra những vấn đề cuộc sống đặt ra nhưng bản thân chưa đủ kiến
thức giải quyết.
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp cho người học có thể rèn luyện
một số kỹ năng cơ bản như kỹ năng làm việc nhóm, tranh luận và thuyết trình.
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp cho học sinh có khả năng
nghiên cứu và học tập suốt đời, tăng cường khả năng tự định hướng trong học tập
của học sinh, phù hợp với nhu cầu và sở thích của cá nhân người học.
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống làm tăng sự hứng thú của phần lớn
học sinh đối với mơn học.
- Khó khăn:
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống đòi hỏi tinh thần tự học, thái độ làm
việc nghiêm túc và khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, năng động. Tuy nhiên, hiện
nay có khá nhiều học sinh khơng quen với phương pháp học bằng tình huống, họ
khơng có kỹ năng làm việc nhóm, thụ động, ỷ lại, khơng hợp tác từ đó làm giảm
hiệu quả của phương pháp dạy học bằng tình huống. Đơi khi cuộc thảo luận về tình
huống sẽ khơng hướng theo con đường và dẫn đến một kết cục như người soạn
thảo tình huống mong muốn, nhất là giáo viên khơng có kinh nghiệm trong việc
điều phối, dẫn dắt cuộc thảo luận.
===========================================================
5

document, khoa luan5 of 98.

tai lieu, luanSKKN:
van6 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
+ Phương pháp dạy học bằng tình huống tốn nhiều thời gian của người học.
3. Kinh nghiệm “Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn
GDCD lớp 12”
3.1. Quan niệm về phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của thầy và trò trong sự phối hợp
thống nhất và dưới sự chỉ đạo của thầy, nhằm làm cho trị tự giác, tích cực, tự lực,
chủ động đạt tới mục đích dạy học.
Bất cứ phương pháp nào cũng là hệ thống những hành động có mục đích của
giáo viên, là hoạt động nhận thức và thực hành có tổ chức của học sinh nhằm đảm
bảo cho trò lĩnh hội được nội dung trí dục.
Phương pháp dạy học địi hỏi có sự tương tác tất yếu của thầy và trị, trong
q trình đó thầy tổ chức sự tác động của trò đến đối tượng nghiên cứu, mà kết quả
là trò lĩnh hội được nội dung trí dục.
Phương pháp dạy học bao gồm phương pháp dạy và phương pháp học, chúng
là hai hoạt động khác nhau về đối tượng, nhưng thống nhất với nhau về mục đích,
tác động qua lại với nhau và là hai mặt của một quá trình dạy học. Trong sự thống
nhất này phương pháp dạy giữ vai trị chỉ đạo, cịn phương pháp học có tính độc
lập tương đối, chịu sự chi phối của phương pháp dạy, nhưng phương pháp học có
ảnh hưởng trở lại đối với phương pháp dạy.
Dạy tốt, học tốt, xét về mặt phương pháp phải là sự thống nhất của dạy với
học, và đồng thời cũng là sự thống nhất của hai chức năng riêng của mỗi hoạt động
truyền đạt và chỉ đạo trong dạy; tiếp thu và tự chỉ đạo trong học.
3.2. Quan niệm về tình huống và phương pháp dạy học bằng tình huống
* Quan niệm tình huống:
“Tình huống là một hồn cảnh thực tế, trong đó chứa đựng những mâu thuẫn

xung đột. Người ta phải đưa ra một quyết định trên cơ sở cân nhắc các phương án
giải quyết khác nhau. Tình huống cũng có thể là một hồn cảnh gắn với câu
chuyện có cốt truyện, nhân vật, có chứa đựng xung đột, có tính phức hợp được viết
ra để minh chứng một vấn đề hay một số vấn đề của cuộc sống thực tế. Tình huống
dạy học là những tình huống thực hoặc mơ phỏng theo tình huống thực, được cấu
trúc hóa nhằm mục đích dạy học”.
Tình huống bao giờ cũng là tình huống có vấn đề.
“Tình huống có vấn đề là tình huống mà khi đó mâu thuẫn khách quan của bài
toán nhận thức được chấp nhận như một vấn đề học tập mà họ cần và có thể giải
quyết được, kết quả là họ nắm được tri thức mới. Trong đó, vấn đề học tập là
những tình huống về lý thuyết hay thực tiễn có chứa đựng mâu thuẫn biện chứng
===========================================================
6

document, khoa luan6 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van7 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
giữa cái (kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo) đã biết với cái phải tìm và mâu thuẫn này địi
hỏi phải được giải quyết”.
“Tình huống có vấn đề, đó là trở ngại trí tuệ của con người, xuất hiện khi anh
ta chưa biết cách giải thích hiện tượng sự kiện, q trình của thực tế, khi chưa thể
đạt tới mục đích bằng cách thức hành động quen thuộc. Tình huống này kích thích
con người tìm tịi cách giải thích hay hành động mới. Tình huống có vấn đề là quy
luật của hoạt động nhận thức sáng tạo, có hiệu quả. Nó quy định sự khởi đầu của tư
duy, hành động tư duy tích cực sẽ diễn ra trong quá trình nêu ra và giải quyết vấn

đề”.
* Quan niệm về phương pháp dạy học bằng tình huống
Phương pháp dạy học bằng tình huống là phương pháp dạy học mà trong đó
giáo viên đặt học sinh vào một trạng thái tâm lý đặc biệt khi họ gặp mâu thuẫn
khách quan của bài toán nhận thức giữa cái đã biết và cái phải tìm, tự họ chấp nhận
và có nhu cầu, có khả năng giải quyết mâu thuẫn đó là bằng tìm tịi, tích cực, sáng
tạo, kết quả là họ giành được kiến thức và cả phương pháp giành kiến thức .
Dạy học bằng tình huống có những đặc điểm sau:
Giáo viên phải tạo ra được mâu thuẫn nhận thức, có điều học sinh chưa biết
cần tìm hiểu, việc đi tìm lời giải đáp chính là đi tìm kiến thức, kỹ năng, phương
pháp mới.
Giáo viên gây được sự chú ý ban đầu, từ đó kích thích sự hứng thú tạo nên
nhu cầu nhận thức, khởi động tiến trình nhận thức của học sinh. Học sinh chấp
nhận mâu thuẫn khách quan thành mâu thuẫn chủ quan.
Tình huống và vấn đề nêu ra phải rõ ràng, phù hợp với khả năng của học sinh.
Từ những điều quen thuộc, bình thường đã biết phải đi đến cái mới (mục đích cần
đạt được) học sinh cảm thấy có khả năng giải quyết được vấn đề.
Dạy học bằng tình huống là một trong những yêu cầu quan trọng của đổi mới
nội dung, phương pháp dạy học, dạy học bằng tình huống là một trong những
phương pháp dạy học tích cực.
Giảng dạy theo phương pháp này địi hỏi giáo viên phải có kiến thức rộng cả
về lý luận và thực tiễn. Nếu chỉ có kiến thức lý luận lý thuyết thì giáo viên khơng
đưa ra được những tình huống, hoặc có đưa ra thì cũng không đúng với nội dung
hoặc không sát thực tế. Từ đó làm cho người học khơng định hướng được cách giải
quyết tình huống, hoặc giải quyết sai.
* Ưu điểm của phương pháp dạy học bằng tình huống
Với tư cách là một phương pháp giảng dạy tích cực, lấy người học làm trung
tâm, dạy học bằng tình huống có những ưu điểm sau đây:

===========================================================

7

document, khoa luan7 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van8 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp người học dễ hiểu và dễ nhớ
các vấn đề phức tạp’’. Thơng qua các tình huống được phân tích, thảo luận, người
học có thể tự rút ra những kiến thức lý luận bổ ích và ghi nhớ những kiến thức này
một cách dễ dàng trong thời gian dài. Nếu học lý thuyết, người học có thể rơi vào
tình trạng “học vẹt”, học thuộc lý thuyết mà khơng hiểu nên rất mau qn thì
phương pháp giảng dạy tình huống giúp người học hiểu được vấn đề một cách sâu
sắc gắn liền với quá trình giải quyết tình huống đó.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp người học nâng cao khả năng
tư duy độc lập, sáng tạo”. Nếu trong phương pháp dạy học truyền thống, q trình
tiếp nhận thơng tin diễn ra gần như một chiều giữa giáo viên và học sinh, trong đó
giáo viên là người truyền đạt tri thức và học sinh là người tiếp nhận tri thức đó thì
phương pháp dạy học bằng tình huống tạo ra một mơi trường học tích cực có sự
tương tác giữa học sinh và giáo viên, giữa các học sinh với nhau. Trong đó, học
sinh được đặt vào trong một hoàn cảnh buộc họ phải ra quyết định để giải quyết
tình huống và họ phải dùng hết khả năng tư duy, kiến thức vốn có của mình để lập
luận bảo vệ quan điểm đó. Họ khơng bị phụ thuộc vào ý kiến và quyết định của
giáo viên khi giải quyết một tình huống cụ thể mà có thể đưa ra các phương án giải
quyết sáng tạo. Bên cạnh đó, dạy học bằng tình huống cịn giúp người học có thể
chia sẻ tri thức, kinh nghiệm cho nhau; học được những ý kiến, quan điểm, thông
tin từ những bạn học khác làm phong phú hơn vốn tri thức của họ.

- “Dạy và học bằng tình huống giúp người học có cơ hội để liên kết, vận dụng
các kiến thức đã học được”. Để giải quyết một tình huống, học sinh có thể phải vận
dụng đến nhiều kiến thức lý thuyết khác nhau trong cùng một môn học hoặc của
nhiều mơn học khác nhau.
- “Dạy học bằng tình huống thơng qua việc giải quyết tình huống giúp người
học có thể phát hiện ra những vấn đề cuộc sống đặt ra nhưng bản thân chưa đủ kiến
thức giải quyết”. Cuộc sống vốn đa dạng và phong phú nên không loại trừ khả
năng phát sinh những tình huống mà người học và thậm chí cả người dạy chưa gặp
bao giờ. Trong tình huống này, người dạy phải định hướng và khơi gợi khả năng tư
duy độc lập, sáng tạo của người học được vận dụng, phát huy tối đa và khơng loại
trừ khả năng người học sẽ tìm ra được những cách lý giải mới làm bổ sung thêm
kiến thức cho cả người học lẫn người dạy.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp cho người học có thể rèn luyện
một số kỹ năng cơ bản như kỹ năng làm việc nhóm, tranh luận và thuyết trình”.
Đây là những kỹ năng quan trọng giúp cho người học có thể thành cơng trong
tương lai. Học bằng tình huống giúp người học dễ dàng nhận ra những ưu điểm và
hạn chế của bản thân khi họ ln có mơi trường thuận lợi để so sánh với các học
viên khác trong quá trình giải quyết tình huống. Từ đó họ sẽ có cơ hội học hỏi kỹ
năng làm việc nhóm, tranh luận và thuyết trình từ những học viên khác. Phương
pháp học bằng tình huống cũng giúp người học phát triển các kỹ năng phát biểu
===========================================================
8

document, khoa luan8 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van9 of 98.
“Sử dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
trước đám đơng một cách khúc chiết, mạch lạc, dễ hiểu; phân tích vấn đề một cách
lôgic; hiểu biết thực tế sâu rộng, biết vận dụng linh hoạt lý thuyết để giải quyết các
tình huống thực tế; biết phản biện, bảo vệ quan điểm cá nhân, đồng thời có khả
năng thương lượng và dễ dàng chấp nhận các ý kiến khác biệt, biết lắng nghe và
tôn trọng ý kiến của người khác để làm phong phú hơn vốn kiến thức của mình.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống giúp cho học sinh có khả năng
nghiên cứu và học tập suốt đời, tăng cường khả năng tự định hướng trong học tập
của học sinh, phù hợp với nhu cầu và sở thích của cá nhân người học”. Thơng qua
việc phân tích và thảo luận vấn đề, học sinh học được cách tiếp cận và giải quyết
các vấn đề khác nảy sinh trong tương lai, biết cách tìm kiếm thơng tin và trở thành
người có thể tự định hướng học tập và nghiên cứu sau khi đã tốt nghiệp.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống làm tăng sự hứng thú của phần lớn
học sinh đối với mơn học”. Trong phương pháp học bằng tình huống, học sinh là
người chủ động tìm kiếm tri thức và quyết định kiến thức nào cần được nghiên cứu
và học hỏi. Việc thảo luận cũng làm tăng hứng thú của học sinh đối với việc học vì
nó kích thích người học tham gia tích cực vào việc tìm hiểu vấn đề cần nghiên cứu,
tìm ra giải pháp, tranh luận và lý giải vấn đề khoa học để bảo vệ quan điểm của
mình. Sau khi thảo luận, học sinh vẫn có nhu cầu tiếp tục tìm hiểu, nghiên cứu vấn
đề để trả lời những câu hỏi được đặt ra trong buổi thảo luận.
- Giáo viên với vai trò là “điều phối viên” trong một lớp học bằng tình huống
vừa có thể hướng dẫn, chia sẻ tri trức, kinh nghiệm cho học sinh, đồng thời họ
cũng có thể học hỏi được những kinh nghiệm, thông tin, giải pháp mới từ học viên
để làm giàu vốn tri thức và phong phú hơn bài giảng của mình, nhất là từ những
học sinh có tư duy nhanh nhẹn sáng tạo. Qua quá trình hướng dẫn học sinh nghiên
cứu tình huống, giáo viên cũng có thể phát hiện ra những điểm bất hợp lý hoặc sai
sót của tình huống và có những điều chỉnh nội dung tình huống sao cho phù hợp.
d. Hạn chế của phương pháp dạy học bằng tình huống
Bên cạnh những ưu điểm nêu trên, phương pháp dạy và học bằng tình huống
cịn có một số điểm hạn chế nhất định.

- “Đối với các môn học là ngành khoa học xã hội, khi giảng dạy bằng tình
huống, các vấn đề xã hội thường được giải thích theo nhiều quan điểm khác nhau
tùy thuộc vào quan điểm, quan niệm sống, vào vốn kiến thức xã hội và kinh
nghiệm của người học. Vì vậy, đơi khi cuộc thảo luận về tình huống sẽ khơng
hướng theo con đường và dẫn đến một kết cục như người soạn thảo tình huống
mong muốn, nhất là giáo viên khơng có kinh nghiệm trong việc điều phối, dẫn dắt
cuộc thảo luận”.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống địi hỏi tinh thần tự học, thái độ làm
việc nghiêm túc và khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, năng động. Tuy nhiên, hiện
nay có khá nhiều học sinh khơng quen với phương pháp học bằng tình huống, họ
===========================================================
9

document, khoa luan9 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van10 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
khơng có kỹ năng làm việc nhóm, thụ động, ỷ lại, khơng hợp tác từ đó làm giảm
hiệu quả của phương pháp dạy học bằng tình huống”.
- “Phương pháp dạy học bằng tình huống tốn nhiều thời gian của người học”.
Trong phương pháp học truyền thống, trong một khoảng thời gian nhất định, giáo
viên có thể cung cấp một lượng kiến thức tương đối hoàn chỉnh, hệ thống, logic
cho học sinh. Cùng lượng kiến thức đó, trong phương pháp học bằng tình huống,
học sinh phải tự mình tìm kiếm và đọc tài liệu, xử lý thông tin nên sẽ tốn thời gian
hơn gấp nhiều lần so với phương pháp học truyền thống. Phương pháp dạy học
bằng tình huống địi hỏi giáo viên phải là người tích cực, ln đổi mới, cập nhật

thơng tin, kiến thức và kỹ năng mới. Trong xã hội hiện đại, các điều kiện về kinh
tế, chính trị, xã hội và pháp luật thay đổi một cách nhanh chóng nên “tuổi thọ” của
một tình huống rất ngắn. Có khi giáo viên mới xây dựng xong một tình huống,
giảng dạy được một lần đã phải thay đổi cho phù hợp.
- Có ý kiến cho rằng dạy học bằng tình huống là cách để thầy “nghỉ ngơi” vì
trong khi người học phải làm việc, người dạy khơng có việc gì để làm. Đây là một
ý kiến sai lầm vì phương pháp dạy học bằng tình huống địi hỏi những kỹ năng
phức tạp hơn trong giảng dạy, như cách tổ chức lớp học, bố trí thời lượng, đặt câu
hỏi, tổ chức và khuyến khích người học thảo luận, dẫn dắt mạch thảo luận, nhận
xét, phản biện… Đây thật sự là những thách thức lớn đối với giáo viên trong quá
trình ứng dụng phương pháp này.
3.3 Các loại tình huống và cách thức xây dựng một tình huống
* Các loại tình huống dạy học.
Áp dụng phương pháp dạy học bằng tình huống cho phép giáo viên sử dụng
tình huống một cách rất linh hoạt. Tình huống có thể được dùng trong q trình
thuyết giảng hay để phục vụ giờ thảo luận như là trọng tâm của bài học. Tùy thuộc
vào từng bối cảnh sử dụng, gồm các loại tình huống sau:
- Phát hiện vấn đề: Các vấn đề chưa được nêu rõ trong mô tả trường hợp,
tình huống, trọng tâm là phát hiện tình huống/ vấn đề.
- Tìm phương án giải quyết: Trọng tâm là tìm phương án giải quyết tình
huống/ vấn đề.
- Đánh giá: Trọng tâm là đánh giá các phương án giải quyết tình huống cho
trước.
* Cách thức xây dựng một tình huống dạy học
Đối với giáo viên tình huống được xây dựng nên là để giải quyết một vấn đề
nào đó và qua q trình đó giúp học sinh tiếp thu kiến thức. Quy trình này có thể
được mơ tả bằng các bước sau:
- Đưa học sinh vào tình huống:
===========================================================
10

document, khoa luan10 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van11 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
GV cho học sinh xem xét một tài liệu mơ tả trường hợp nào đó phản ánh vấn
đề pháp luật cần tìm hiểu và giải quyết. Tình huống có thể do giáo viên mơ tả bằng
lời, có thể học sinh kể hoặc đọc trong tài liệu do giáo viên cung cấp, có thể qua
băng hình, video, có thể do học sinh đóng… Trong q trình mơ tả tình huống, nếu
có các phương tiện hỗ trợ như tranh, ảnh, băng hình, sơ đồ, bảng biểu … càng tốt.
- Học sinh tìm hiểu tình huống và giải thích tình huống:
Ở bước này, học sinh cần phải xác định, nhận diện được tình huống/ vấn đề.
Các em có thể thảo luận những điều còn thắc mắc hoặc đưa ra câu hỏi để giáo viên
giải đáp.
- Tìm giải pháp giải quyết tình huống:
+ Học sinh suy nghĩ tìm cách giải quyết tình huống, đề xuất giải pháp cá
nhân, lí giải lập luận để bảo vệ giải pháp đó.
+ Liệt kê các cách giải quyết có thể có.
+ Phân tích đánh giá kết quả mỗi cách giải quyết ( mặt lợi, mặt hại, cảm
xúc…)
- Lựa chọn giải pháp:
Giáo viên hướng dẫn học sinh lựa chọn, tìm giải pháp hợp lí, đúng đắn nhất,
phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật mà bài học đặt ra.
- Quyết định hành động:
Học sinh quyết định và thực hiện trong thực tế theo cách giải quyết tình
huống đã lựa chọn.

3.4. Một số điểm cần lưu ý.
Tình huống / vấn đề đưa ra để học sinh xử lí, giải quyết cần thỏa mãn các yêu
cầu sau:
+ Tình huống cần phải liên hệ với kinh nghiệm sống thực của học sinh.
+ Tình huống phải chứa đựng mâu thuẫn/ vấn đề, có thể liên quan đến nhiều
phương diện, gợi cho học sinh nhiều hướng suy nghĩ, nhiều cách giải quyết.
+ Tình huống phải vừa sức với khả năng của học sinh và có thể giải quyết
trong điều kiện cụ thể.
+ Tình huống cần có thể có nhiều cách giải quyết khác nhau, giúp học sinh
hiểu rằng một tình huống thực tiễn có nhiều phương diện xem xét khác nhau, có
nhiều cách giải quyết, khơng phải là duy nhất.
+ Phương án giải quyết tình huống tối ưu đối với mỗi học sinh có thể giống
nhau hoặc khác nhau. Giáo viên chỉ nên định hướng cho học sinh, không nên áp
đặt một phương án nào.
===========================================================
11

document, khoa luan11 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van12 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
4. Việc áp dụng phương pháp tình huống trong giảng dạy bộ mơn GDCD
lớp 12 tại trường THPT Nguyễn Cảnh Chân.
4.1. Về phía học sinh .
Học sinh trường THPT Nguyễn Cảnh Chân có chất lượng đầu vào tương đối
cao so với mặt bằng chung của tỉnh nên thuận lợi cho việc sử dụng các phương

pháp dạy học tích cực.
Đa số học sinh khối 12 quan tâm, đầu tư để học mơn GDCD vì phần lớn các
em lựa chọn bộ môn để thi tốt nghiệp.
4.2. Về phía giáo viên.
Trường THPT Nguyễn Cảnh Chân có 03 giáo viên giảng dạy môn GDCD, là
các giáo viên chuyên ngành Giáo dục chính trị được đào tạo chính qui tại các
trường đại học sư phạm nên rất thuận lợi trong việc giảng dạy bộ môn.
Trước năm 2017, mặc dù các giáo viên đã có sự đầu tư về đổi mới phương
pháp giảng dạy nhưng còn thiếu sự đồng bộ. Từ năm 2017 bộ môn GDCD được
đưa vào tổ hợp bài thi KHXH trong kì thi tốt nghiệp THPT Quốc gia thì việc
giảng dạy bộ mơn được chú trọng hơn rất nhiều cả về nội dung và phương pháp,
đặc biệt là việc sử dụng phương pháp tình huống trong giảng dạy pháp luật ở khối
lớp 12.
5. Một số giải pháp, sáng kiến về áp dụng phương pháp tình huống trong
giảng dạy bộ môn GDCD khối 12 bậc THPT.
Khi giảng dạy chương trình lớp 12, tùy thuộc vào nội dung của từng bài mà
giáo viên có thể quyết định sử dụng các loại tình huống cho hợp lí. Dưới đây là
một số ví dụ cụ thể:
a. Bài 2: Thực hiện pháp luật.
Tình huống: H đi xe máy qua ngã tư đường phố thì bị một CSGT yêu cầu
dừng xe và lập biên bản xử phạt về hành vi không thực hiện theo chỉ dẫn của cảnh
sát giao thông. H cho rằng, hành vi của CSGT là hành vi thực hiện sai pháp luật vì
người tham gia giao thơng chỉ cần tn thủ theo hiệu lệnh của biển báo, tín hiệu
đèn giao thơng và vạch kẻ đường .
Câu hỏi:
1. Theo em, hành vi của người CSGT có đúng là hành vi thực hiện pháp luật
khơng? Nếu đúng thì đó là hành vi áp dụng pháp luật hay tuân thủ pháp luật ?
2. Hành vi không thực hiện theo chỉ dẫn của cảnh sát giao thơng của H có vi
phạm pháp luật khơng? Nếu có, đó là hành vi vi phạm hình thức thực hiện pháp
luật nào?

3. Qua tình huống này em rút ra cho mình bài học gì ?
===========================================================
12

document, khoa luan12 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van13 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
Sau khi học sinh trả lời các ý kiến cá nhân của mình, giáo viên chốt nội dung
và có thể cung cấp thêm một số kiến thức pháp luật về giao thông như sau:
Theo khoản 2 Điều 10 Luật giao thông 2018, hiệu lệnh của người điều khiển
giao thông bao gồm:
- Tay giơ thẳng đứng: Báo hiệu cho người tham giao thông ở các hướng dừng
lại.

- Hai tay dang ngang: Báo hiệu cho người tham gia giao thơng ở phía trước và
ở phía sau người điều khiển giao thông phải dừng lại; người tham gia giao thơng ở
phía bên phải và bên trái của người điều khiển giao thông được đi.
- Tay phải giơ về phía trước: Báo hiệu cho người tham gia giao thơng ở phía
sau và bên phải người điều khiển giao thơng phải dừng lại; người tham gia giao
thơng ở phía trước người điều khiển giao thông được rẽ phải; người tham gia giao
thơng ở phía bên trái người điều khiển giao thông được đi tất cả các hướng; người
đi bộ phải đi sau lưng người điều khiển giao thông….
b. Bài 2: Thực hiện pháp luật - vi phạm pháp luật và trách nhiệm
pháp lí - và bài 3 “Cơng dân bình đẳng về trách nhiệm pháp lí”
Giáo viên có thể lấy các tình huống từ thực tiễn gần đây, các vụ án tham

nhũng, làm trái qui định pháp luật của các cán bộ cao cấp vẫn bị xử lí theo pháp
luật như : Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng, Nguyễn Huy Hồng, Hồ Thị Kim
Thoa… hoặc có thể hệ thống bài tập tình huống theo bảng để HS nhận biết các
hành vi vi phạm pháp luật:

===========================================================
13

document, khoa luan13 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van14 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
Có chủ ý
thực hiện
Tình huống

Có

Khơng

Vi phạm PL
Lỗi

Hậu
quả
Có

1. Ơng A xây nhà
cao tầng khơng
giấy phép và đem
đổ phế thải xây
dựng xuống cống
thoát nước.

Xây
nhà trái
phép,
đổ phế
thải
xuống
cống
thoát
nước

Tắc cống,
ngập nước,
ô
nhiễm
môi trường

x

2. N cùng bạn
tham gia đua xe
máy, vượt đèn đỏ,
gây tai nạn giao

thông.

Đua xe,
vượt
đèn đỏ

Gây
tai
nạn, thiệt
hại
về
người và
của

x

3. A là bệnh nhân
tâm thần, khi lên
cơn đã đập phá
nhiều tài sản quý
của bệnh viện.

Đập
phá

Thiệt hại
nhiều tài
sản quý

4. Thiếu tiền tiêu

xài, N cướp giật
dây chuyền, túi
xách của người đi
dường.

Cướp
tài sản

Gây
tổn
thất tài sản
cho người
khác

x

5. Bà T vay tiền
của chị B đã quá
hạn, nhưng không
chịu trả nợ.

Vay
tiền
không
trả

Xâm phạm
tài sản của
người
khác.

x

Không

6. Anh S là công
Chặt
Người đi
x
nhân công ty môi
cây, tỉa
đường bị
trường đô thị. Khi
cành
thương
chặt cây, anh đã
không
===========================================================
document, khoa luan14 of 98.
14


tai lieu, luanSKKN:
van15 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
không đặt biển báo
đặt biển
nguy hiểm theo

báo
quy định. Hậu quả
là một người đi
đường
đã
bị
thương do cành
cây rơi xuống.
Sau khi giúp học sinh điền vào ô trống, GV có thể đặt câu hỏi:
- Vì sao các hành vi 1,2,4,5,6 là hành vi vi phạm pháp luật?
- Vì sao hành vi 3 không vi phạm pháp luật?
Sau khi HS trả lời: Vì các hành vi 1, 2, 4, 5, 6 là hành vi trái Pháp luật, có
lỗi và do người có khả năng nhận thức, điều khiển được hành vi của mình thực
hiện gây hậu quả xấu cho xã hội. Hành vi 3 không vi phạm pháp luật mặc dù
hành vi của anh A là có lỗi vì anh A mắc bệnh tâm thần, A không ý thức được
hành vi của mình nên khơng có năng lực trách nhiệm pháp lí và khơng phải chịu
trách nhiệm pháp lí.
GV giảng giải: Người có khả năng nhận thức, điều khiển được việc làm của
mình, được tự do lựa chọn cách ứng xử và chịu trách nhiệm về hành vi của mình
được gọi là người có năng lực trách nhiệm pháp lí.
Năng lực trách nhiệm pháp lí gồm hai yếu tố:
+ Khả năng nhận thức, điều khiển hành vi và độ tuổi của một người. Ví dụ:
Một em bé lên 5 tuổi nghịch lửa làm cháy gian bếp của nhà hàng xóm. Vì em bé
mới 5 tuổi nên em bé chưa có năng lực trách nhiệm pháp lí vì vậy hành vi làm
cháy gian bếp của nhà hàng xóm là khơng vi phạm Pháp luật.
+ Độ tuổi chịu trách nhiệm pháp lí trong các lĩnh vực khác nhau được qui
định khác nhau.
+ Công dân vi phạm pháp luật đều phải chịu trách nhiệm pháp lí dù người
đó là cơng dân bình thường hay là người có chức quyền và địa vị xã hội.
Sau đó GV có thể bổ sung thêm tình huống khác để nhấn mạnh và khắc sâu

kiến thức cho các em như: K và P bàn nhau về việc lấy trộm xe đạp của một
người trong xóm. Q theo dõi, nghe được câu chuyện này đã khẳng định K và P vi
phạm Pháp luật và gọi điện cho công an đến bắt họ ngay lập tức. Em hãy cho biết
ý kiến của mình về trường hợp này?
Đáp án tình huống: Hành vi của Q là sai vì Kvà P khơng vi phạm pháp luật
vì chưa thực hiện hành vi lấy trộm.
GV nhấn mạnh: Hành vi có thể là một hành động cụ thể (ví dụ: đi ăn trộm)
hoặc khơng hành động (ví dụ: thấy người bị tai nạn nhưng khơng làm gì để cứu
===========================================================
15

document, khoa luan15 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van16 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
giúp). Nếu chỉ là ý định, ý tưởng nào đó thì khơng thể bị coi là vi phạm pháp
luật.
GV giảng giải thêm: Ý định, ý tưởng phạm tội trong suy nghĩ không phải là
hành vi vi phạm pháp luật, nhưng nếu đem ý định đó ra đe dọa người khác thì bị
coi là hành vi vi phạm pháp luật vì sự đe dọa là ý định được thể hiện bằng lời nói
và hành động được coi là hành vi đe dọa.
c. Bài 4: Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời
sống xã hội.
Tình huống: Anh H cùng giám đốc Cơng ti vận tải Y thỏa thuận về kí kết hợp
đồng lao động, theo đó, anh H được nhận vào làm việc tại Công ti này với thời hạn
xác định. Nhưng, trong hợp đồng lại không ghi rõ anh H sẽ làm việc gì. Theo anh

H việc làm như vậy là trái pháp luật nên anh đã đề nghị bổ sung về nội dung này.
Thế nhưng giám đốc thì nhất định khơng nghe vì ơng cho rằng sau này anh H làm
gì là thuộc quyền quyết định của ơng mà khơng cần phải gi rõ trong hợp đồng.
Thấy vậy anh H đã từ chối kí hợp đồng.
Câu hỏi:
1. Anh H có quyền yêu cầu ghi rõ trong hợp đồng về công việc phải làm
khơng ?
2. Anh H có quyền thỏa thuận với Giám đốc về những nội dung được ghi
trong hợp đồng khơng ?
Sau khi giáo viên đưa ra tình huống, học sinh nghiên cứu tình huống, thảo
luận, đưa ra ý kiến của mình và cuối cùng giáo viên kết luận. Như vậy việc tạo ra
tình huống để học sinh tự giải quyết, học sinh sẽ hứng thú hơn, không lệ thuộc vào
sách vở sẽ phát huy được tính tích cực của học sinh. Tiết học sẽ đạt hiệu quả cao
hơn.
Bên cạnh đó, cũng bằng phương pháp tình huống được sử dụng một cách
sáng tạo hơn, kết hợp với phương pháp làm việc theo nhóm sẽ phát huy tính chủ
động, tự giác, sáng tạo từ phía học sinh bằng cách yêu cầu học sinh chuẩn bị bài
trước khi đến lớp.
d. Bài 6: Công dân với các quyền tự do cơ bản.
Giáo viên yêu cầu mỗi nhóm xây dựng một kịch bản tình huống có vấn đề
bằng các tiểu phẩm ngắn hoặc các tình huống cụ thể từ bên ngồi cuộc sống,
khuyến khích các tình huống pháp luật có thực ở địa phương. Giáo viên chia lớp
thành 5 nhóm tương ứng với mỗi đơn vị kiến thức trong bài học
Nhóm 1: Chuẩn bị một tình huống về hành vi vi phạm quyền bất khả xâm
phạm về thân thể của công dân.

===========================================================
16

document, khoa luan16 of 98.

tai lieu, luanSKKN:
van17 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD 12”

==========================================================
Nhóm 2: Chuẩn bị một tình huống về hành vi vi phạm quyền được pháp luật
bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm của cơng dân
Nhóm 3: Chuẩn bị một tình huống về hành vi vi phạm quyền bất khả xâm
phạm về chỗ ở của cơng dân.
Nhóm 4: Chuẩn bị một tình huống về hành vi vi phạm quyền được bảo đảm
an tồn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín của cơng dân.
Nhóm 5: Chuẩn bị một tình huống về hành vi vi phạm quyền tự do ngôn luận
của cơng dân.
Giáo viên u cầu sau mỗi tình huống, các nhóm phải nêu ra được các vấn đề
bằng cách đặt từ 2 đến 3 câu hỏi cho các bạn trong lớp cùng giải quyết.
Như vậy với yêu cầu trên học sinh sẽ phải dành thời gian chuẩn bị trước ở
nhà. Tư liệu tham khảo có thể là sách báo, Iternet, hay có thể lấy những tình huống
mà các em đã bắt gặp trong cuộc sống. Học sinh sẽ chủ động làm việc theo nhóm.
Kết quả chuẩn bị bài của mỗi nhóm sẽ được giáo viên phân tích, đánh giá và cộng
vào điểm kiểm tra thường xuyên lần 1 nhằm động viên khích lệ tinh thần học tập
của các em. Khi giảng tới mỗi phần kiến thức đó, học sinh đại diện cho nhóm mình
trình bày trước lớp kết quả chuẩn bị bài của nhóm mình. Sau đó giáo viên sẽ phân
tích, giảng giải và yêu cầu học sinh rút ra nội dung chính của bài học.
Như vậy, qua việc tự tạo ra các tình huống ta thấy rõ sự hứng thú của học sinh
trong việc vận dụng kiến thức vào việc giải quyết vấn đề thực tiễn. Đây là một
phương pháp rất hiệu quả trong vấn đề giảng dạy. Qua đó, học sinh khơng những
tìm ra được mối liên hệ giữa lí luận và thực tiễn mà cịn tăng thêm tính chủ động,
sự tìm tịi, khám phá nhằm lĩnh hội tri thức một cách hiệu quả nhất.

Bên cạnh việc tự tạo ra tình huống và giải quyết tình huống của nhóm mình
thì mỗi nhóm có thể tham gia giải quyết tình huống với các nhóm cịn lại bằng việc
bổ sung những vấn đề còn thiếu. Như vậy tất cả các nhóm có thể tham gia được
cơng việc một cách hiệu quả nhất.
7. Kết quả đạt được.
a. Đối với giáo viên:
Để gây được sự hứng thú, khơi dậy lòng say mê học tập môn học, thu hút của
các em vào hoạt động dạy - học trong môn Giáo dục công dân ở trường THPT.
Trong năm học 2018-2019, 2019-2020 tôi đã sử dụng phương pháp dạy học bằng
xây dựng những tình huống, nhất là dựa trên các câu chuyện, vụ án có thật, có tính
thời sự vào dạy - học các chủ đề pháp luật môn Giáo dục công dân 12 đem lại kết
quả khả quan. Trong kì thi tốt nghiệp THPT đã đạt được thành tích rất cao so với
mặt bằng tỉnh. Cụ thể : có 110/110 HS dự thi đạt kết quả từ khá trở lên, trong đó 98
em đạt điểm từ 8,5 trở lên, có 4 em đạt điểm 10.
===========================================================
17

document, khoa luan17 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van18 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
Trong những năm học trước đó tơi đã áp dụng kinh nghiệm trên vào dạy học
các chủ đề môn Giáo dục công dân 10,11,12 và đã đạt kết quả tốt.
b. Đối với học sinh:
Đa phần các em học sinh đều tỏ ra hứng thú khi học mơn GDCD, các em
hăng hái thảo luận những tình huống giáo viên đưa ra và nghiêm túc chuẩn bị

những tình huống giáo viên giao một cách có hiệu quả. Phần lớn các em nắm vững
nội dung cơ bản của bài học.
Kết quả thực nghiệm:
Trong q trình giảng dạy tơi đã tiến hành thực nghiệm ở lớp 12A8 và đối
chứng ở lớp 12A5. Kết quả như sau:
Giỏi

Khá

TB

Yếu

Lớp

Sĩ số

SL

%

SL

%

SL

%

SL

12A8

38

19

50

12

32

7

18

0

Giỏi

Khá

TB

%

Kém
SL

0

Yếu

Lớp

Sĩ số

SL

%

SL

%

SL

%

SL

12A5

38

6

16

7

45

5

9

0

%

%

Kém
SL

%
0

Sau khi kiểm tra và phân tích số liệu cho thấy kết quả của lớp thực nghiệm
cao hơn so với lớp đối chứng. Ở lớp 12A8 các em đều tỏ ra hứng thú khi học môn
GDCD, các em hăng hái thảo luận những tình huống giáo viên đưa ra và nghiêm
túc chuẩn bị những tình huống giáo viên giao một cách có hiệu quả. Phần lớn các
em nắm vững nội dung cơ bản của bài học. Qua đó tơi kết luận sử dụng phương
pháp dạy học tình huống được đề xuất trong đề tài sáng kiến kinh nghiệm là hoàn
toàn khả thi vì đã tạo được sự hứng thú trong học tập của học sinh và nâng cao chất
lượng dạy học bộ môn.
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận.

Qua thực tiễn cùng với một số kinh nghiệm tích lũy được trong suốt q trình
giảng dạy, bản thân tơi bước đầu đã thu nhận đượcnhững kết quả đáng mừng từ
việc vận dụng một cách linh hoạt phương pháp tình huống theo cách riêng của
mình khi giảng dạy một số bài trong chương trình GDCD lớp 12. Bằng việc tự
nghiên cứu chuẩn bị bài trước, học sinh phải tự tìm hiểu, thâm nhập thực tiễn đầy
===========================================================
document, khoa luan18 of 98.
18


tai lieu, luanSKKN:
van19 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
sinh động đang diễn ra hàng ngày, học sinh có thể rèn luyện cho mình khả năng
phân tích, đặc biệt là khả năng ứng dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Đây
cũng là mục đích, u cầu của mơn học này. Tuy nhiên, người giáo viên không
linh hoạt, nhạy bén khi sử dụng phương pháp này phù hợp thì bài giảng sẽ trở nên
khơ khan, khó hiểu như vốn dĩ như người ta vẫn nhận xét về môn học này, các kiến
thức sẽ mang tính hàn lâm, kinh viện, tồn tại trên cơ sở lí thuyết sng. Mặt khác,
học trị sẽ khơng có những bước bứt phá ra khỏi thụ động, tiếp thu bài một cách
máy móc, kém hiệu quả. Xuất phát từ thực tiễn trên, tơi ln tìm tịi các phương
pháp dạy học phù hợp để giúp cho học sinh hứng thú với bộ môn và tiếp thu bài
một cách tốt nhất.
2. Kiến nghị.
Qua thực tiễn cùng với một số kinh nghiệm tích lũy được trong suốt q trình
giảng dạy, bản thân tơi đã bước đầu thu nhận được những kết quả đáng mừng từ
việc vận dụng một cách linh hoạt phương pháp tình huống theo cách riêng của
mình khi giảng dạy một số bài trong chương trình GDCD lớp 12.

Bằng việc tự nghiên cứu chuẩn bị bài trước, học sinh phải tự tìm hiểu, thâm
nhập thực tiễn đầy sinh động đang diễn ra hàng ngày, học sinh có thể tự rèn luyện
cho mình khả năng phân tích, đặc biệt là khả năng ứng dụng kiến thức đã học vào
cuộc sống. Đây cũng là mục đích, u cầu sư phạm của mơn học này.
Khi sử dụng phương pháp dạy học bằng tình huống trong giảng dạy mơn
GDCD nói chung và phần pháp luật nói riêng đã đem lại nhiều hiệu quả, nhất là đã
giúp học sinh nắm rõ kiến thức bài học, những nội dung về pháp luật vốn khơ
khan, khó nhớ đã trở nên mềm mại và dễ nhớ hơn. Từ đó giúp các em có được
những thái độ đúng đắn và có những hành vi, việc làm đúng mực trong cuộc sống
hằng ngày. Và để sử dụng phương pháp dạy học bằng tình huống được hiệu quả
hơn, các giáo viên bộ môn cần lưu ý một số điểm sau:
Thứ nhất, để có những tình huống hay, mang tính thời sự người giáo viên phải
thường xuyên thu thập các thông tin trên báo chí, phương tiện thơng tin đại chúng
hay ở ngay địa phương mình sinh sống, nhưng cần điều chỉnh để phù hợp với nội
dung bài học.
Thứ hai, nguồn cung cấp tình huống đa dạng phong phú phải kể đến học sinh.
Học sinh có thể đưa ra được những tình huống sát thực với thực tế và giáo viên cần
điều chỉnh cho phù hợp. Nếu là tình huống hay, giáo viên nên cộng điểm cho học
sinh để khuyến khích, động viên kịp thời nhằm phát huy được tính tích cực của học
sinh.
Thứ ba, tình huống phải tập trung vào trọng tâm bài học, phải phù hợp với
điều kiện trường lớp.
Thứ tư, giáo viên phải kịp thời quan sát lắng nghe, phát hiện những lúng
túng của học sinh để hỗ trợ và điều chỉnh kịp thời những sai sót của các em.
===========================================================
document, khoa luan19 of 98.
19


tai lieu, luanSKKN:

van20 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================
Đặc biệt, GV phải nắm rõ ý nghĩa thực tiễn, ý nghĩa giáo dục của những
tình huống đối với từng cá nhân HS, cho học sinh thảo luận để tạo ra các tình
huống liên quan đến nội dung bài học nhằm rèn luyện kĩ năng vận dụng các kiến
thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Cuối cùng, sau khi học sinh đưa ra các tình huống, giáo viên yêu cầu học
sinh nghiêm túc thảo luận tình huống mình nêu, các nhóm khác theo dõi, bổ
sung. Kết quả trình bày tình huống phải được giáo viên nhận xét, đánh giá (có thể
cho điểm hoặc không). Đồng thời, phải rút kinh nghiệm về tinh thần, thái độ làm
việc của từng nhóm, từng thành viên.
Nếu sáng kiến kinh nghiệm được phổ biến sẽ được đông đảo đồng nghiệp
đón nhận, qua q trình áp dụng sẽ có những góp ý, bổ sung, hồn thiện trở thành
một cơng trình khoa học chung cho các giáo viên mơn GDCD.
Nếu được công nhận Sáng kiến kinh nghiệm bậc 4 kiến nghị Sở giáo dục và
đào tạo Nghệ An, lãnh đạo trường THPT Nguyễn Cảnh Chân và đồng nghiệp
ứng dụng sáng kiến này một cách rộng rãi trong việc “Sử dụng phương pháp
dạy học tình huống trong bộ mơn GDCD lớp 12” để đem lại hiệu quả cao.
- Bản thân ln mong muốn nhận được sự đóng góp chân tình của các đồng
nghiệp, lãnh đạo các cấp để SKKN này có điều kiện phát triển và hồn thiện hơn
nữa.
Xin chân thành cảm ơn!
Thanh Chương, ngày 10 tháng 03 năm 2021
Người thực hiện

Nguyễn Thị Loan

Lê Ngọc Hiệp

===========================================================
20

document, khoa luan20 of 98.


tai lieu, luanSKKN:
van21 of“Sử
98. dụng phương pháp dạy học tình huống trong bộ môn GDCD 12”

==========================================================

===========================================================
21

document, khoa luan21 of 98.