Bài giảng Lịch sử Triết học phương Tây (Trình độ cử nhân)

LSTH PHƯƠNG TÂY
(TRÌNH ĐỘ CỬ NHÂN)
Biên soạn: Đinh Ngọc Thạch
Trường ĐH KHXH & NV
TP.HCM
9/14/2016

1


PHÂN BỐ CHƯƠNG TRÌNH

9/14/2016

2


* Nhập môn
* Triết học phương Tây cổ đại
* Triêt học Kitô giáo Trung cổ
* Chủ nghĩa nhân văn Phục hưng
* Triết học thời đại các cuộc cách
mạng tư sản (TK XVII – XVIII)
* Triết học cổ điển Đức
* Lịch sử triết học Mác – Lênin
* Triết học hiện đại (ngồi mác xít)
9/14/2016

3

TÀI LIỆU








9/14/2016

Đinh Ngọc Thạch: Đại cương
lịch sử triết học phương Tây
(1993)
Đinh Ngọc Thạch: Triết học Hy
Lạp cổ đại (1999)
Dỗn Chính – Đinh Ngọc Thạch:
Triết học Trung cổ Tây Âu (2004)
Nguyễn Hữu Vui: Lịch sử triết
học (1998)
4


TÀI LIỆU (TT)






9/14/2016

Đỗn Chính – Đinh Ngọc Thạch
(đồng chủ biên): Vấn đề triết học
trong tác phẩm của C. Mác – Ph.
Ăngghen, V. I. Lênin (2006)
Đinh Ngọc Thạch: tập bài giảng
“Lịch sử triết học phương Tây”
(qua
e-mail).
Mail:

B. Russell: History of
Western
Philosophy (London, 2000)
5


Các nhà tư tưởng của
thiên niên kỷ đã qua
(BBC NEW - your millennium - greatest
thinker) đã chọn lựa: 1. Karl Marx; 2. Albert
Einstein; 3. Sir Isaac Newton; 4. Charles
Darwin; 5. Thomas Aquinas; 6. Stephen
Hawking; 7. Immanuel Kant; 8. Rene
Descartes; 9. James Clerk Maxwell; 10.
Friedrich Nietzsche. Sự lựa chọn này vẫn
chưa thể gọi là tối ưu, song C.Mác đã đứng
đầu danh sách. Đó là sự ghi nhận vị trí, vai
trị của Mác trong lịch sử tư tưởng nhân loại

9/14/2016

6


NHẬP MÔN
KHÁI
LUẬN
TRIẾT
HỌC

9/14/2016

7




9/14/2016

Tại sao philosophos
khác với sophos
(trong cách nhìn của
p. Tây)?

8


NHẬP MÔN






9/14/2016

Triết học – từ cách hiểu của
người Hy Lạp đến cách hiểu của
K. Marx (xem file khác)
Lịch sử triết học như một khoa
học (hình thành, phát triển, đấu
tranh và đối thoại, sự thay thế,
hệ giá trị)
Tính quy luật trong sự phát triển
của triết học
9


ĐỐI CHIẾU TÂY - ĐÔNG




9/14/2016

TƯƠNG ĐỒNG – THỜI ĐẠI
TRỤC, CHỨC NĂNG – HỆ GIÁ
TRỊ VÀ GIAO THOA, TIẾP BIẾN.
KHÁC BIỆT: ĐIỂM XUẤT PHÁT,

CHỦ ĐỀ, NHẤT NGUYÊN VÀ NHỊ
NGUYÊN; PHONG CÁCH TƯ
DUY – PHƯƠNG TÂY VÀ “BI
KỊCH”, TÍNH THỜI ĐẠI CỦA
TRIẾT HỌC TẠI PHƯƠNG TÂY
10


CHUYÊN ĐỀ 1
Triết học phương Tây
cổ đại

9/14/2016

11


I. KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH, CÁC THỜI KỲ VÀ CHỦ
ĐỀ̀ CỦA TRIẾT HỌC HY LẠP – LA MÃ CỔ ĐẠI
1. SỰ HÌNH THÀNH
ĐIỀU KIỆN KINH TẾ – XÃ HỘI

PHILOSOPHIA

TIỀN ĐỀ TINH THẦN
ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN MINH PHƯƠNG ĐÔNG

-------------------------

2. CÁC THỜI KỲ, CÁC CHỦ ĐỀ

SƠ KHAI
(TN)

9/14/2016

CỰC THỊNH
(CLASSICUS)

HY LẠP HOÁ, KHỦNG HOẢNG,
SUY TÀN (HY – LA)
12


Tinh thần Hy Lạp
“Chỉ
là
xa
xỉ
phẩm
của
một
số
Ít
bậc
thơng
thái”
9/14/2016

“Cả thầy và bạn đều q, nhưng chân lý quý hơn”13

II. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA TRIẾT HỌC PHƯƠNG
TÂY CỔ ĐẠI (XEM FILE “HY LAP CỞ ĐẠI”)









Tính sơ khai
Tính bao trùm về mặt lý luận trong quan hệ
với các tri thức khoa học khác
Tính đa dạng, mn vẻ, sự phân cực về thế
giới quan (so sánh với nhất nguyên phương
Đông, sự gắn kết triết lý và văn hóa tâm linh
phương Đơng)
Tính biện chứng tự phát, bẩm sinh (về thế
giới và nhận thức)
Tính nhân văn

9/14/2016

14


This image cannot currently be displayed.

Greek atomism

Leucippos (TK V TCN)

9/14/2016

15


Dân chủ - phát minh của người Hy Lạp

Solon (638–558 TCN)

Pericles
9/14/2016

490—429

16


This image cannot currently be displayed.

“Đường lối Platon”, hay chủ nghĩa duy tâm trong triết học
phương Tây cổ đại

Protagoras
k. 490 — k.420TCN

Gorgias

k. 485-c.380 TCN

9/14/2016

Socrates
469 -399 TCN

17


Cái chết của Socrates tác động mạnh đến thế giới quan
và nhân sinh quan của các học trò

9/14/2016

18


This image cannot currently be displayed.

Antisthenes - Diogenes of Sinope >< Aristippos
trong sự
“thốt về
với mình”

Aristippus

Antisthenes
(k.445-c. 365 TCN)

Diogenes xứ Sinope
k.412 – 323 TCN
9/14/2016

19
Cyrene (k.435-c. 356 TCN)


Đường lối
Demokritos

Đường lối Platon

Bản thể luận

Cơ sở tồn tại= các nguyên
tử (hoặc v/c cụ thể hay giả
định –nước, lửa,
apeiron…)

Ý niệm= cơ sở,
khn mẫu của sự
vật

Nhận thức luận

Đề cao lý tính
- Cơ sở tự nhiên, kinh
nghiệm

Con người

-

Thống nhất linh hồn –
thân xác
- LH chỉ là một dạng
NT khơng bất tử

-

Chính trị - xã hội

Ủng hộ DC, khẳng
định tính ưu việt của
DC

Phê phán DC  chủ
trương xây dựng
nền cộng hòa lý
tưởng

9/14/2016

-

Đề cao lý tính
- Linh hồn vũ trụ
-

Thơng nhất linh hồn –
thân xác
- Linh hồn bất tử, thân xác
trải qua sinh-diệt, khả tử

20


Phê phán dân chủ




So sánh hai cách phê phán nền DCCN
Bốn khuyết tật của dân chủ. Dân chủ trong bản
chất sâu xa của nó hay dân chủ ở giai đoạn suy
thối?

“Cơng bằng khơng cơng bằng”?

9/14/2016

21


NHÀ NƯỚC LÝ TƯỞNG CỦA
PLATON








9/14/2016

Nguyên tắc hàng đầu, lý tưởng
xã hội?
Những vấn đề của nhà nước lý
tưởng?
Thực chất chế độ chính trị?
“Cộng hịa”? Chủ nghĩa cộng sản
bình qn, thơ lỗ?
Sự đan xen nhân văn và bảo thủ?

22


ARISTOTELES – sự tổng kết lịch sử triết học Hy Lạp thời cực thịnh,
bộ óc bách khoa của thế giới cổ đại




C. Mác: “Triết học hiện đại chỉ tiếp tục cái công việc do
Hêraclít và Arixtốt mở đầu mà thôi”

Điểm xuất phát, đặt nền móng. Ăngghen:
“…chúng ta có quyền nói rằng khơng có chế

độ nơ lệ cổ đại (Hy Lạp, La Mã) thì khơng có
CNXH hiện đại” (t.20, tr.254), và “…từ các hình
thức mn hình mn vẻ của triết học Hy Lạp,
đã có mầm mống và đang nảy nở hầu hết tất
cả các loại thế giới quan sau này” (sđd, tr. 491).

9/14/2016

23


This image cannot currently be displayed.

PLATON
(K. 427 – 347 TCN)
9/14/2016

Ἀριστοτέλης, Aristotélēs

(384 – 322)

24


9/14/2016

25