21 vấn đề hình thành tập đoàn báo chí ở việt nam hiện nay

TIỂU LUẬN
MƠN: LỊCH SỬ LÝ LUẬN BÁO CHÍ VIỆT NAM

ĐỀ TÀI:

VẤN ĐỀ HÌNH THÀNH TẬP ĐỒN BÁO CHÍ Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY


VẤN ĐỀ HÌNH THÀNH TẬP ĐỒN BÁO CHÍ
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
I. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Trong sự phát triển của đời sống xã hội nước ta hiện nay xuất hiện
những vấn đề mới thuộc lĩnh vực báo chí truyền thơng cần lý luận lý giải đúc
kết. Một số thuật ngữ mới xuất hiện, một vài loại hình mới ra đời cùng với sự
phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ như: blog, weblog, mạng xã hội,
báo chí cơng dân, widget trong quảng cáo,... Cùng với sự nở rộ về loại hình
và phương thức chuyển tải thông tin là những yêu cầu mới về quản lý và hình
thức đào tạo cũng như phương thức làm báo hiện đại.
Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, báo chí nước ta đang ngày
càng khởi sắc, tiếp tục khẳng định tầm quan trọng và cần thiết của mình trong
đời sống văn hoá- xã hội. Sau hơn 20 năm đổi mới hệ thống báo chí nước ta
đã có bước phát triển quan trọng cả về loại hình, số lượng và chất lượng",
chứng tỏ sự lớn mạnh về mọi phương điện và đang eo nhu cầu ngày càng
vươn cao, vươn xa hơn nữa trong tương lai. Tất cả yếu tố đó đang hình thành
những tiền đề quan trọng để triển khai, thành lập mơ hình tập đồn báo chí ở
Việt Nam.
Trên thế giới, mơ hình tập đồn báo chí đã ra đời từ hơn 100 năm nay
và đang ngày càng khẳng định sức mạnh và ưu thế trong thời đại kinh tế toàn
cầu, mở ra một hướng làm kinh tế mới cho ngành cơng nghiệp báo chí truyền thơng, một vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết trong đời sống báo
chí hiện đại.

Với những diều kiện khách quan và chủ quan, xu hướng hình thành tập
đồn báo chí Việt Nam là tất yếu, đáp ứng nhu cầu của phương thức, phong
cách làm báo hiện đại trong xu thế tồn cầu hố.
Chủ trương hình thành các tập đồn báo chí của Đảng, Nhà nước ta ra
đời trong bối cảnh đó. Tuy nhiên hình thành như thế nào, nội dung, cơ chế
2


hoạt động và cơ cấu tổ chức ra sao thì cịn là một câu hỏi khó và cần thời gian
để nghiên cứu. Mặc dù, trong thời gian qua, khái niệm "tập đoàn báo em là
một đề tài mới được bàn luận sơi nổi trong giới báo chí - truyền thơng, song
chưa có định nghĩa chính thức về khái niệm nảy ở Việt Nam. Ở mức độ
nghiên cứu còn hạn chế, chúng tôi tạm thời đưa ra một định nghĩa cũng như
đem lại cái nhìn tồn diện về một tập đồn báo chí, một đề tài mới về lịch sử
lý luận báo chí ở Việt Nam. Vì những lý do đó, vấn đề tìm hiểu thấu đáo nội
hàm của khái niệm cũng như việc vận dụng vào thực tiễn báo chí Việt Nam
hiện nay là một yêu cầu cấp thiết, hết sức cần kíp.
Với sự cần thiết và các lý do trên, chúng tơi chọn đề tài: "Vấn đề hình
thành tập đồn báo chí ở Việt Nam hiện nay" để nghiên cứu.
Trong phạm vi tiểu luận này, chúng tôi xin giới hạn vấn đề nghiên cứu
trong hai chương nội dung như sau:
Chương I. Một số vấn đề về lý thuyết
1.1. Tìm hiểu về khái niệm tập đồn báo chí
1.2. Sự hình thành tập đồn báo chí
Chương II. Vấn đề xây dưng tập đồn báo chí ở Việt Nam hiên nay
2.1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Tập đồn báo
chí ở Việt Nam
2.2. Tình hình phát triển của báo chí-truyền thơng nói chung
2.3. Một vài đề xuất về mơ hình và phương thức tập đồn báo chí ở
Việt

Kết luận

3


II. Nội dung
Chương I: Một số vấn đề về lý thuyết
1.1 Tìm hiểu về khái niệm tập đồn báo chí
Khái niệm tập đồn báo chí ở Việt Nam tương đối mới và chưa được
làm rõ, việc tìm hiểu nội hàm của các khái niệm này ở các nước trên thế giới
là một việc làm hết sức cần thiết. Tìm hiểu gốc từ tiếng Anh: "press group"
chỉ là một nhóm báo in hay dùng để gọi các tổ chức eo hạt nhân là một cơ
quan báo in nổi tiếng lâu đời và cơ quan này có tham gia các hoạt động kinh
doanh khác. Theo GS Richard Shafer (Đại học Nanh Dakota, Mỹ) thì nên sử
dụng các thuật ngữ "media conglomerate" hay "media convergence" để có thể
tiếp cận vấn đề nghiên cứu về tập đồn báo chí truyền thơng.
Theo wikipedia, "media conglamerate" dùng để chỉ các tổng công ty sở
hữu số lượng lớn các công ty con hoạt động trong những loại hình truyền
thơng khác nhau như truyền hình, phát thanh, xuất bản, điện ảnh và Internet.
Xét trên khía cạnh thuật ngữ kinh tế, "conglomerate" chỉ một công ty lớn
(tổng công ty) bao gồm nhiều cơng ty cịn có vẻ ngồi là các doanh nghiệp
khơng liên quan gì đến nói. Ngồi ra, còn sử dụng khái niệm: "media group"
với nghĩa tương tự như "media giống nhưng với hàm nghĩa bao trùm hơn báo
chí, chỉ về tất cả các loại hình truyền thơng (không riêng là báo in).
Hay thuật ngữ: "media convergence" (hội tụ truyền thơng) có những
thuật ngữ tương đồng như "media consolidation" (tập hợp truyền thông) và
"concentration of media ownership" (sự tập trung trong lĩnh vực sở hữu
truyền thông). Đây là một thuật ngữ phổ biến trong giới phê bình truyền thông
cũng như các nhà làm luật khi đề cập đến phương thức sở hữu các phương
tiện truyền thông của các doanh nghiệp.

Thuật ngữ "media convergence" có sự liên hệ mật thiết với thuật ngữ
"media conglomerate" ở chỗ sự tập trung sở hữu trong lĩnh vực truyền thông
thường kéo theo sự hành thành các "media conglomerate". Khí một doanh
4


nghiệp sở hữu nhiều loại hình truyền thơng khác nhau, nó được xem như là
một "media conglomerate". Như vậy, từ khái niệm thuật ngữ cũng có thể cho
chúng ta thấy sự hình thành nên các tập đồn truyền thơng ở phương Tây
chính là từ những sự tập trung sở hữu các loại hình trong lĩnh vực truyền
thơng.
Bên cạnh đó, trên thế giới còn sứ dụng một số thuật ngữ khác để chỉ tập
đồn báo chí như: media organization, media giống, media mega-group,
media empires, media giants, međia corporations,... Từ tìm hiểu các khái
niệm, thuật ngữ trên thế giới và việc sử dụng khái niệm "báo chí" hay "truyền
thơng" ở Việt Nam đơi khi chưa tách bạch. Do đó, chúng ta nên xem xét khái
niệm tập đồn báo chí" là một thuật ngữ kinh tế, thuộc về kinh tế truyền
thơng, có nghĩa hẹp tương đương với thuật ngữ "press group" và nghĩa rộng
tương đương với "media conglomerate". Theo đó, tập đồn báo chí là một tập
đồn kinh tế hoạt động đa dạng trong lĩnh vực truyền thơng, có thể có hạt
nhân là một cơ quan báo in, báo hình hoặc bất cứ loại hình báo chí nào khác
và cũng có thể tham gia vào một số lĩnh vực kinh doanh ngoài truyền thơng".
Hay có thể đưa ra khái niệm: "Tập đồn truyền thông" là tổ hợp các cơ quanđơn vị hoặc doanh nghiệp kinh doanh chủ yếu về lĩnh vực truyền thơng-báo
chí và có kết hợp kinh doanh tổng hợp về một số lĩnh vực khác ngồi truyền
thơng-báo chí.
Theo tác giả Robert W Mcchesney, có hai dạng thức tập đồn báo chí
truyền thông:
- Dạng thức thứ nhất là dạng thức tập hợp theo chiều ngang
(horizontaily integrated), tức là tập đồn thâu tóm gần như trọn vẹn một lĩnh
vực truyền thơng nào đó, chẳng hạn như lĩnh vực xuất bản sách, hay các sản

phẩm báo ín.
- Dạng thức thứ hai là dạng thức tập hợp theo chiều dọc (vertically
integrated) tức là tập đoàn nắm quyền sở hữu trong rất nhiều lĩnh vực truyền
thông khác nhau, tạo thành một mạng lưới sản xuất và tiêu thụ liên hoàn, làm
5


ra nội dung truyền thơng và có kênh phân phối các nội đung truyền thơng đó.
Dấu hiệu để phân biệt một tập đoàn thống trị theo dạng thức này là khả năng
khai thác "sức mạnh tổng hợp giữa các công ty mà nó sở hữu.
Về phương diện này, hai tác giả Johannes von Dohnannyi và Christian
Moller trong nghiên cứu "The lmpact of Media Concentration ơn Professional
Jounalism" (Tác động của sự tập trung truyền thông đối với nghề báo) cũng
đã khái quát: "Sự tập trung co thể diễn ra theo chiều dọc, tức là tập trung các
thể chế kinh tế độc lập với các công đoạn sản xuất khác nhau lại làm một tập
đoàn, hoặc diễn ra theo chiều ngang, tức là sáp nhập các công ty giống nhau
về công đoạn sản xuất".
1.2 Sự hình thành tập đồn báo chí
PGS,TS Tạ Ngọc Tấn cho biết nhận dạng tương đói và các tập đồn
báo chí chính là các tập đồn kinh tế, hay nói cách khác các tập đồn báo chí
cũng chính là các tập đoàn kinh tế mà lĩnh vực hoạt động chính của nó là lĩnh
vực báo chí truyền thơng. Có thể căn cứ vào quy mơ, tính chất phối hợp hoặc
vào khu vực đang phát triển của tập đoàn báo chí truyền thơng lớn ở trên thế
giới có thể chia 2 loại chính.
+ Loại thứ nhất: là các tập đồn chỉ lấy hoạt động báo chí là lĩnh vực
hoạt động chính và phần thu của nó chủ yếu có được hay tuyệt đại bộ phận từ
hoạt động báo chí truyền thơng. Ví dụ như các Tập đồn báo chí của Tectơn,
các tập đồn của Mơnơnđốc ở Anh và các tập đồn ABC ở Australian chẳng
hạn.
+ Loại thứ hai: Đó là các tập đồn mà hoạt động báo chí chỉ là một bộ

phận trong đó. Ví dụ như tập đồn báo chí Gannett của Mỹ, một phần hoạt
động liên quan đến báo chí và truyền thơng nhưng một bộ phận rất quan trọng
của nó lại liên quan đến lĩnh vực kinh tế cơng nghiệp. Gannet là tập đồn báo
chí nhưng thế mạnh chính là cơng nghiệp dầu mỏ.
Tập đồn báo chí hình thành theo con đường phát triển của các tập
đồn kinh tế và nó có mấy con đường cơ bản sau:
6


- Thứ nhất là: Q trình cạnh tranh tích tụ "cá lớn nuốt cá bé", các tập
đoàn lớn mua lại các tập đồn nhỏ hay là nó cạnh tranh "bóp chết" các tập
đoàn nhỏ và thu hút các tập đoàn nhỏ vào các tập đồn lớn đó.
- Thứ hai là: Các tập đồn báo chí nhận thấy rằng cần liên kết lại thành
các tập đoàn lởn để thành các quyền lực lớn trong lĩnh vực đó, thì liên kết lại,
sáp nhập lại thành các tập đoàn lớn hơn.
- Thứ ba là: Các tập đồn cơng nghiệp, các tập đồn kinh tế hoạt động
trên lĩnh vực công nghiệp - dịch vụ, họ thấy cần thiết phải lập ra các bộ phận
để kinh doanh, hoạt động trong lĩnh vực truyền thông nhằm tạo nên quyền lực
nào đó nhằm phục vụ cho hoạt động kinh tế của họ thì họ lập ra hoặc mua một
số tập đồn truyền thơng để phục vụ cho mục đích của họ.3
Những nhận định từ thực tiễn trên đây, có thể hình dung rằng, con
đường hình thành nên các tập đồn báo chí ở trên thế giới có 3 con đường
(khả năng) như đã trình bày. Những cách hình thành đó cũng góp phần định
dạng nên ba mơ hình tập đồn báo chí: 1) tập đồn báo chi với các lĩnh vực
kinh doanh chuyên về báo chí - truyền thơng; 2) tập đồn báo chí với hạt nhân
là báo chí - truyền thơng và có thêm các loại hình kinh doanh khác khơng gắn
với truyền thơng và 3) tập đồn báo chí mà hoạt động chính là các sản phẩm
kinh doanh khác (khơng liên quan tới báo chí và truyền thơng) và những sản
phẩm đó là nền tảng kinh tế để phát triển thêm các sản phẩm báo chí ~ truyền
thơng.

7


Chương II. Vấn đề xây dựng tập đồn báo chí ở Việt Nam hiện nay
2.1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về xây dưng Tập đồn
báo chí ở Việt Nam
Vấn đề tập đồn báo chí được đưa ra bàn luận trên báo chí Việt Nam từ
khoảng giữa năm 2004. Trong cuộc hội thảo về tình hình phát triển, quản lý
thông tin đại chúng và xuất bản trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh vào ngày
24/6/2004, Gạo Phan Xuân Biên, Trưởng ban Tư tưởng - Văn hoá thành uỷ
thành phố Hồ Chí Minh đã gợi ý về định hướng phát triển sự nghiệp báo chí:
cần có những tập đồn báo chí mạnh; một sơ việc có thể th kênh tư nhân
làm, Nhà nước quản lý nội dung.
Tháng 9/2005, Chiến lược phát triển thông tin đến năm 2010, được ban
hành kèm theo Quyết định số 219!2005/QĐ-TTG ngày 09/09/2005 của Thủ
tướng Chính phủ, trong đó có đề cập đến việc thử nghiệm xây dựng các tổ
hợp xuất bản, tập đoàn báo chí, kết hợp với các hoạt động kinh doanh, dịch vụ
theo quy định pháp luật để tạo nguồn thu đầu tư cho hoạt động báo chí. Với
mục tiêu cụ thể về phát triển các lĩnh vực thông tin, đặc biệt là loại hình thơng
tin bằng chữ viết, thơng tin qua báo chí in, Chiến lược đã nêu rõ: "Báo chí in
là một bộ phận quan trọng trong Chiến lược phát triển thơng tin, là một trong
những yếu tố hình thành văn hoá đọc, một kênh chuyển tải, lưu giữ các giá trị
văn hoá - khoa học:
- Phát triển mạnh mẽ, tồn diện mạng lưới báo chí in trong cả nước
theo phương châm không trùng chéo về tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ,
phải lấy mục đích phục vụ lợi ích đất nước, lợi ích nhân dân làm mục tiêu
hàng đầu cho sự phát triển.
- Phát triển phải đi đôi với việc sắp xếp, quy hoạch mạng lưới báo chí
in trong cả nước. Mục tiêu của việc quy hoạch, sắp xếp là giảm đầu mối các

cơ quan báo chí theo phương thức một cơ quan báo chí quản lý một số ấn
phẩm báo chí; khắc phục xu hướng thương mại hố, tình trạng xa rời tơn chỉ,
8


mục đích, trùng lặp về nội dung, đối tượng, lãng phí trong khâu xuất bản, phát
hành, góp phần nâng cao chất lượng chính trị, chất lượng văn hố, chất lượng
khoa học, chất lượng nghiệp vụ của báo chí in; thử nghiệm xây dựng tổ hợp
xuất bản, tập đồn báo chí, kết hợp với các hoạt động kinh doanh, dịch vụ
theo quy định của pháp luật để tạo nguồn thu đầu tư cho hoạt động báo chí".
Như vậy, có thể khẳng định, định hướng về việc xây dựng tập đồn báo
chí. với nòng cốt là báo in đã dược Đảng và Nhà nước ta đề cập đến và có
những lộ trình cụ thể như:
- Thực hiện một bước sắp xếp, quy hoạch lại hệ thống thơng tin, sửa
đổi một số chính sách đối với thông tin nhằm tạo điều kiện để tăng các nguồn
thu, giảm sự đầu tư của ngân sách nhà nước cho hoạt động thơng tin nói
chung trong đo có hoạt động báo chí.
- Các cơ quan báo chí coi trọng việc đa dạng hoá các hoạt động dịch vụ
phù hợp với chức năng nhiệm vụ để tăng nguồn thu đầu tư cho việc nâng cao
chất lượng báo chí.
- Nhà nước tạo diều kiện về pháp lý, chính sách để các cơ quan báo chí
tăng nguồn thu từ quảng cáo, hoạt động kinh tế hỗ trợ, mở rộng hợp tác quốc
tế trong phát hành. Mở rộng các hoạt động kinh doanh, dịch vụ của các cơ
quan báo chí thuộc các lĩnh vực phù hợp với chuyên môn nghiệp vụ góp phần
tăng nguồn thu đầu tư cho hoạt động báo chí. Cần xây dựng chính sách kinh
tế đối với hoạt động báo chí.
- Rà sốt lại hệ thống văn bản pháp luật, kịp thời sửa đổi bổ sung cho
phù hợp với thực tế phát triển của thông tin, khả năng quản lý của Nhà nước
và của các cơ quan chức năng... Xây dựng các quy định cho mơ hình hoạt
động của cơ quan báo chí có nhiều ấn phẩm báo chí (nhóm báo chí, tập đồn

báo chí); chú trọng việc xây dựng chính sách phí phát hành báo chí.
Theo Thứ trưởng Bộ Thơng tin và Truyền thơng Đỗ Q Dỗn, nếu nói
về kinh tế báo chí thì chúng ta phải xem xét đến yếu tố pháp lý. Thực ra cơ
chế tài chính của cơ quan báo chí cũng đã được xác định: cơ quan báo chí
9


được phép tổ chức kinh doanh dịch vụ phù hợp với chức năng nhiệm vụ để
tạo nguồn thu đầu tư trở lại cho hoạt động báo chí. Quy định như vậy có nghĩa
là báo chí được phép tổ chức các hoạt động kính doanh thì rõ ràng phải được
quyền thành lập các doanh nghiệp phù hợp với điều kiện và trong thực tế
cũng đã có những tờ báo có cơng ty của mình, hoạt động đúng quy định của
pháp luật, phù hợp với chức năng nhiệm vụ để phục vụ cho hoạt động báo chí.
Những năm qua, trong nhiều văn bản, chúng ta cũng đã đề cập tới vấn
đề tập đồn báo chí. Trong chiến lược phát triển thơng tin quốc gia năm 2010
và những năm tiếp theo có đề cập việc cho phép thành lập thử nghiệm mơ
hình tổ hợp báo chí, tập đồn báo chí, hay Chỉ thị 42/CT-TW của Ban Bí thư
Trung ương Đảng khóa IX về nâng cao toàn diện hoạt động xuất bản cũng đã
đề cập cho thử nghiệm thành lập tổ hợp báo chí xuất bản và tập đồn báo chí
xuất bản.
Ơng Đỗ Q Dỗn đã nói: "Chủ trương và hành lang pháp lý cho việc
hình thành tập đồn báo chí đã có. Vì vậy, những cơ quan báo chí nào thấy có
đủ năng lực nên mạnh dạn xin chủ trương của cơ quan chủ quản, mạnh dạn
thực hiện. Các cơ quan quản lý khơng thể áp đặt một mơ hình cụ thể nào cho
báo chí, tự thân các cơ quan báo chí phải mạnh dạn thử nghiệm, đần đần rút
linh nghiệm để hoàn thiện mơ hình".
2.2 Một số lộ trình và ý kiến của người trong cuộc
Dù mơ hình về tập đồn trên thế giới dã khá rõ ràng: có tập đồn chỉ
hoạt động trong lĩnh vực báo chí, truyền thơng song cũng có những tập đồn
báo chí hoạt động rất đa dạng trong nhiều lĩnh vực như dầu mỏ, tài chính, bất

động sản... Song ở nước ta, đến nay, hình hài mơ hình tập đồn báo chí Việt
Nam như thế nào vẫn chưa ai có câu trả lời, cách định hình về tập đồn báo
chí của mỗi người cũng rất khác nhau. Có ý kiến cho rằng, tập đồn báo chí
chỉ nên hoạt động trong lĩnh vực báo chí, truyền thơng. Song cũng có ý kiến
cho rằng, tập đồn báo chí có thể hoạt động kinh doanh ở tất cả các lĩnh vực
mà pháp luật không cấm.
10


Đại diện nhiều cơ quan báo chí kiến nghị, cần có cơ chế linh động,
thích hợp hơn với chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp, số lượng, thời
lượng quảng cáo đối với các tờ báo. Ngoài ra, các cơ quan quản lý cũng cần
sớm nghiên cứu, xây dựng những mô hình, cơ chế cụ thể về tập đồn báo chí,
cho phép báo chí có thể đa dạng hoạt động để làm kinh tế theo đúng quy định
pháp luật. Điều này đồng nghĩa giúp các báo được tự chủ về tài chính, phát
huy khả năng sáng tạo trong việc tạo nguồn thu, thốt khỏi cơ chế "xin - cho",
tử đó sẽ nâng cao chất lượng thông tin, vừa thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị,
vừa nâng cao đời sống cán bộ, phóng viên.
Cần quản lý báo chí theo hướng "mở", là ý kiến của ông Chủ tịch
HĐQT kiêm Tổng giám đốc VTC Thái Minh Tần.
Thực chất VTC đã trở thành một tổ hợp truyền thơng đa phương tiện.
Ban đầu chỉ có Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC làm nịng cốt, đến nay VTC
đã hình thành và phát triển được nhiều loại hình báo chí như: Truyền hình độ
nét cao HDTV, phát thanh truyền hình trên Internet (vtc.com.và) phục vụ
thơng tin đối ngoại, truyền hình trên điện thoại di động, truyền hình cáp số,
truyền hình IPTV, báo điện tử vTCnews, báo in (Thể thao 24h và Tạp chí
Truyền hìnhh số). VTC đang nỗ lực chuẩn bị xây dựng mơ hình Tập đồn
theo hướng đa dịch vụ chứ khơng chỉ trong lĩnh vực báo chí.
Cơ quan báo chí nằm trong một doanh nghiệp mạnh về cơng nghệ như
VTC có rất nhiều thuận lọi. Bởi vì chúng tơi có một đội ngũ nghiên cứu, phát

triển và ứng dụng công nghệ tiên tiến nhất thế giới vào Các công đoạn sản
xuất, truyền dẫn và thu xem.
Tôi cho rằng, Nhà nước cần quản lý báo chí theo hướng mở. Nhất là
cần xem xét cho doanh nghiệp đủ điều kiện làm chủ quản của cơ quan báo
chí.
Đã có bóng dáng của Tập đồn báo chí, là ý kiến của nguyên Tổng biên
tập Vietnamnet Nguyễn Anh Tuấn

11


Theo tơi, hiện tại đã có đủ điều kiện và cần thiết phải xây dựng các tập
đồn báo chí hay các tập đồn truyền thơng ở Việt Nam. Đài truyền hình Việt
Nam, VTC, VOV, Thanh Niên... đã mang bóng dáng tập đồn. Tuy nhiên, do
chưa có mẫu hình chính thức về tập đồn truyền thơng ở Việt Nam, nên khó
có thể so sánh với các nước khác. Nếu coi bóng dáng của VTV, hay Thanh
Niên là mẫu hình về Tập đồn truyền thơng thì cần làm rõ sở hữu và cơ chế
hoạt động, mơi trường hoạt động.
Để hình thành các tập đồn báo chí, tơi cho rằng cần tạo mơi trường để
mọi nguồn lực cả về tài chính và con người của toàn xã hội được tham gia đầu
tư, hợp tác, kinh doanh truyền thống. Cần có định chế tạo sự minh bạch, cạnh
tranh lành mạnh trên thị trường. Việc bắt tay với các tổ chức nước ngoài để
thành lập những tập đồn báo chí là cần thiết song cần có chiến lược, mục tiêu
rõ ràng. Báo điện từ Vietnamnet cũng đang hướng tới mục tiêu hình thành
Tập đồn truyền thơng Vietnamnet.
Thời điểm chưa chín muồi, là ý kiến của Tổng nên tập Thời báo Kinh tế
Đào Nguyên Cát. Về vấn đề thành lập tập đồn báo chí, tơi cho rằng thời
điểm này chưa chín muồi, cịn phải bàn nhiều. Thời báo kinh tế Việt Nam hiện
có 5 ấn phẩm thường xuyên là báo hàng ngày, báo điện tử, tạp chí Tư vấn tiêu
dùng, tạp chí Và (tiếng Anh) và tạp chí The Guide (tiếng Anh). Có người nói,

gọi Thời báo kinh tế là một tập đoàn cũng được, nhưng tơi cho rằng, gọi là
một nhóm báo chí, một tổ hợp báo chí thì dùng hơn. Có người cho rằng, để
hình thành tập đồn cần hợp tác với nước ngồi, nhưng chúng tơi đã có kinh
nghiệm xương máu.
Thời báo Kinh tế thành lập năm 1991, đến năm 1993 thì một Tập đoàn
của Thụy Sĩ vào đầu tư. Sau 4 năm thì họ lỗ 17 lần, tức lỗ 1,7 triệu USD.
Nhưng thông phải tờ báo lỗ do làm ăn kém mà do họ quảng cáo lớn, đầu tư
lớn quá. Từ khi nước ngồi rút vốn, rút người về, chúng tơi tự chủ phát triển
tờ báo và lại làm ăn có lãi. Sở dĩ lãi là vì chúng tơi cũng làm được như họ,
thậm chí hơn họ mà lại chi tiêu ít hơn họ.
12


Cần phải có một mơ hình, là ý kiến của Uỷ viên Thường vụ, Thường
trực, Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Quang Thống. Hình thành tập đồn báo
chí, tơi cho là xu hưởng sẽ phải thế. Tuy nhiên, học tập mơ hình nào ở nước
ngồi thì chưa rõ. Hiện một số báo đã thành lập những công ty để làm kinh tế
rất tốt như Thanh Niên, Tiền Phong... Song hiện vẫn chưa có cơ quan báo chí
nào nộp đề án xin thành lập tập đoàn, bởi hiện các cơ quan quản lý mới cho
chủ trương, nghiên cứu chứ chưa đưa ra mơ hình nào cả.
Có ý kiến cho rằng, các báo khơng dám thành lập tập đồn vì khơng
dám độc lập về tài chính. Điều này cũng có phần đúng. Khơng phải cơ quan
báo chí nào cũng thành tập đồn được, ví dụ như báo Đảng ở địa phương,
nhất là báo giấy thì làm sao có thể lên tập đồn? Tóm lại, để hình thành tập
đồn báo chí ở Việt Nam, theo tơi trước hết cần phải có một mơ hình, thêm
vào đó là các cơ quan báo chí phải có tiềm me kinh tế, khơng có vốn thì
khơng thể thành tập đồn.
Khó khăn nhất là quản lý, là ý kiến của Phó Tổng biên tập Báo Đầu tư
Lê Trọng Minh. Phát triển truyền thông đa phương tiện và mô hình đa ấn
phẩm là một giải pháp quan trọng nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu độc giả. Tôi

cho rằng, để một cơ quan báo chí có thể phát triển thành một tập đồn truyền
thơng da phương tiện, đa ấn phẩm địi hỏi phải có các tiền đề cần thiết, trong
đó có các tiền đề quan trọng như nhu cầu thơng tin, trình độ cơng nghệ, nguồn
nhân lực... Khó khăn lớn nhất trong q trình quản lý tịa soạn đa ấn phẩm, đa
phương tiện là do mơ hình này mới phát triển ở Việt Nam nên kinh nghiệm
trong nước chưa nhiều để cùng chia sẻ. Tuy nhiên, cùng với quá trình hội
nhập, các tịa soạn báo trong nước dang có nhiều điều kiện thuận lợi để tiếp
cận linh nghiệm quản lý báo chí tiên tiến trên thế giới và thực hiện chiến lược
"đi tắt, đón đầu".
2.3. Mơ hình tập đồn báo chí cho Việt Nam
Theo trả lời phỏng vấn trên Vnexpress, Thứ trưởng Bộ Thông tin và
truyền thông Đỗ Quý Dỗn cho rằng: "Mơ hình tập đồn báo chí đang là xu
13


hướng phát triển ở nhiều nước trên thế giới. Ngay Ở châu á, các nước Nhật
Bản, Hàn Quốc Trung Quốc, các tập đồn báo chí hoạt động rất hiệu quả. Ở
nước ta, nền báo chí đã có Sự phát triển vượt bậc trong thời gian qua và thực
tế cũng đang manh nha hình thành các tập đồn báo chí.
Tháng 9/2005, Thủ tướng phê duyệt chiến lược phát triển thông tin đến
năm 2010, trong đó có đề cập đến việc thứ nghiệm xây dựng các tổ hợp xuất
bản, tập đoàn báo chí, kết hợp với các hoạt động kinh doanh, dịch vụ theo quy
định pháp luật để tạo nguồn thu đầu tư cho hoạt động báo chí.
Mơ hình tập đồn báo chí là một lĩnh vực mới mẻ ở Việt Nam và cịn
q sớm để nói mơ hình cụ thể sẽ như thế nào. Tập đồn phải có hạt nhân là
một cơ quan báo chí, có thể là báo in, truyền hình, phát thanh, lnternet. Những
hoạt động bổ trợ của tập đồn cũng phải phục vụ phát triển báo chí. Một yếu
tố nữa là tập đồn đó khơng chỉ thuần t làm một ấn phẩm mà phải có nhiều
ấn phẩm báo chí. Tuy nhiên, một tập đồn báo chí khơng phải là phép cộng cơ
học các toà báo. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu để đưa

ra định nghĩa, tiêu chí thành lập tập đồn báo chí ở Việt Nam.
Trong một năm vừa qua, chúng tôi cũng đã nghiên cửu rất nhiều loại
mơ hình tập đồn báo chí của Thụy Điển, Nhật Bản, Trung Quốc... Đặc biệt là
Trung Quốc, mấy năm gần đây phát triển rất mạnh mơ hình này với trên 30
tập đồn lởn, nhỏ. Đây là một nước gần chúng ta. Mỗi mơ hình đều có những
ưu điểm nhưng chúng ta khơng thể áp dụng rập khn bởi mỗi nước có những
thể chê chính trị, điều kiện kinh tế xã hội, dân trí khác nhau. Ví dụ, một tập
đồn phải có Chủ tịch, nhưng ở Việt Nam Chủ tịch tập đồn có quyền bổ
nhiệm Tổng biên tập khơng? Các tổ Chức trong tập đồn sẽ hoạt động như thế
nào? Chúng ta cần nghiên cứu kỹ, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, không thể
vội vã.
Ở Trung Quốc hiện nay các tập đồn báo chí đều tự chủ về mặt tài
chính, tự trang trải kinh phí hoạt động. Ở một số quốc gia các tập đồn truyền
thơng đóng góp rất lớn cho ngân sách nhà nước, thậm chí chỉ đứng sau ngành
14


viễn thơng. Khi thí điểm thành lập tập đồn báo chí ở Việt Nam là Chính phủ
muốn các tờ báo đó mạnh lên, đóng góp cho ngân sách nhà nước. Nếu thành
lập tập đoàn mà nhà nước lại phải tiếp tục rót ngân sách thì có lẽ khơng nên
thành láp tập đồn. Một số cơ quan báo chí Việt Nam hiện nay đã manh nha
hoạt động theo mơ hình tập đồn ví dụ như Sai gon Times Group. Tuy nhiên,
chưa có cơ quan báo chí nào ở Việt Nam có đầy đủ thực lực và cơ cấu thích
hợp để hình thành tập đồn thực sự. Cái khó nhất hiện nay của chúng ta là
tính chuyên nghiệp trong quản lý của các tồ soạn và tính chun nghiệp của
các nhà báo. Điều kiện cơ sở vật chất của các toà soạn cũng cịn hạn chế. Khi
phát triển thành tập đồn chúng ta sẽ phải giải những bài tốn này. Trước mắt,
Chính phủ sẽ thành lập một trường báo chí quốc gia nhằm đào tạo nguồn nhân
lực chất lượng cao phục vụ hoạt động báo chí".
Ơng Hữu Ước, với kinh nghiệm 16 năm làm tổng biên tập của một tờ

báo ngành công an, đã có những lộ trình cho việc ra đời tập đồn báo chí
ngành cơng an, cho rằng: "Sự ra đời tập đồn báo chí là tất yếu, chỉ sớm hay
muộn mà thôi. Xu hưởng chung của các cơ quan báo chí truyền thơng đơn lẻ
hiện nay có thể ổn định nhưng rất khó mà phát triển được. Hệ thống báo viết
không những ở Việt Nam mà trên thế giới đều có xu hướng chống lại. Hệ
thống truyền thơng đa phương tiện đang chiếm thời thượng nhất là khỉ công
nghệ thông tin đang phát triển, đặc biệt là sự giao lưu tồn cầu, tức là biên độ
mở của thơng tin hết sức đa dạng, phong phú trong guồng máy phát triển
chung của thời đại và quá trình hệ nhập. Hệ thống báo viết là văn hóa đọc vẫn
cần và khơng thể khơng có nhưng để nó có thể sống khỏe", hồnh tráng thì
quả thực là khó khăn. Chính đó là điều mà những người làm báo viết hết sức
lo lắng trong đó có tơi với tư cách là một tổng biên tập của 5, 6 tờ báo có thua
lớn nhất nước hiện nay. Điều đó là một trong những yếu tố quan trọng cần
hình thành một tập đồn báo chí để "cứu cánh" cho báo in và để cùng đẩy các
loại hình phát triển.

15


Ơng khẳng định, nhiều loại hình chưa hẳn đã có thể là một tập đồn
đúng nghĩa. Hiện nay, Truyền hình Việt Nam, báo Thanh Niên, Công an Nhân
dân... đều đã có các hạt nhân làm nên mơ hình tập đồn báo chí. Quan trọng
nhất là phải có một hưởng đi đúng, cách điều hành chuẩn. Xét trên góc độ
hoạt động chúng ta nên thực hiện theo kiểu Tổng Công ty mẹ - cơng ty con thì
mới có thể trở thành một tập đồn. Chứ nếu chúng tơi chỉ gom nhau lại và cứ
manh mún hoạt động, mạnh ai người ấy "sống" thì sẽ khơng đúng. Tơi nghĩ sự
vận hành này có thể dược ví như những mắt xích trong một chiếc xích. Chúng
ta cần vận hành đều đặn và hài hịa.
Tập đồn phải chi phối tồn bộ các hoạt động trên các lĩnh vực. Như
ngành công an chúng tôi chẳng hạn, nếu báo viết đã phát triển thì nó sẽ tạo

nên phát triển. Còn lĩnh vực điện ảnh, phát thanh, tạp chí hiện nay chưa mạnh,
Tập đồn sẽ có trách nhiệm nâng chất lượng lên cao hơn. Tập đồn có vai trị
quan trọng là nâng những loại hình cịn yếu, manh mún bắt buộc phải đi vào
một guồng máy của một cái xích hồn chỉnh. Nếu trong 100 cái mắt xích lại
có ba bốn mắt xích lỏng lẻo, han rỉ thì khơng thành một cái xích. Bên cạnh đó
tất cả các vệ tinh cũng cần hỗ trợ đẩy vị thế của tập đoàn, nâng tầm và vươn
xa. Sau khi đã ổn định rồi thì sẽ mở mang sang các lĩnh vực khác để hỗ trợ lại
cả về thương hiệu, nội dung và đặc biệt là kinh tế.
Tập đồn báo chí nên hoạt động đa dạng vì vấn đề kinh tế rất quan
trọng và muốn trở thành một tập đồn thì phải tính tốn các vấn đề này. Tất cả
các đơn vị truyền thơng báo chí nhỏ nằm trong tập đồn báo chí truyền thơng
thì lãnh đạo tập đồn có đủ quyền lực để điều phối trong việc đầu tư về cả con
người và kinh tế. Tập đoàn sẽ là một hình thức kích cầu. Nó sẽ đảm bảo sự an
tồn cho các đơn vị báo chí. Nói như thế khơng có nghĩa là coi nặng kinh tế.
Báo chí của chúng ta là báo chí cách mạng. Vì thế anh có là tập đồn hay
khơng là tập đồn thì tiêu chí hàng đầu vẫn phải thực hiện tơn chỉ mục đích,
định hưởng chính trị và lợi ích kinh tế chỉ là thứ hai.

16


Theo quan điểm của ơng Hữu Ước là tập đồn báo chí nên da dạng
nhiều lĩnh vực. Khi nào tập đồn đã có đủ các yếu tố cần thiết, có thương
hiệu, có kinh tế có ảnh hưởng xã hội họ sẽ mở mang thêm sang các lĩnh vực
kinh tề mạnh có liên quan đến lĩnh vực truyền thơng báo chí. Chẳng hạn như
chúng tơi, nếu thành lập tập đồn, chúng tơi có thể mở các trường quay lớn, tổ
chức các tổng công ty kinh doanh dụng cụ, đạo cụ, thời trang phục vụ cho các
phim trường lớn, sân khấu, lễ hội... Khi nền kinh tế phát triển, chúng tơi có
thể vươn xa hơn, xây dựng các khu hội thảo, khu giải trí, khu tổ chức các sự
kiện lớn... Điều đó sẽ tạo ra được sức mạnh tổng hợp cho một tập đồn mạnh.

Qua ý kiến của nhà hoạch định chính sách cũng như của người trong
cuộc, có thể thấy, lộ trình cho việc hình thành tập đồn báo chí ở Việt Nam đã
rõ ràng nhưng mơ hình cụ thể thì chưa có. Theo các dạng mơ hình tập đồn
được nêu ở trên (qua sự tìm hiểu các mơ hình tập đồn báo chí - truyền thơng
trên thế giới) thì hiện ở Việt Nam cũng đang có nhiều ý kiến và mỗi ý kiến
đều thiên về một khuynh hướng song tựu chung lại vẫn lấy mục tiêu phát triển
báo chí - truyền thông làm nền tảng cơ bản. Cách thức và con đường đi của
mỗi cơ quan báo chí có khác biệt vì cịn phụ thuộc vào nhận thức cũng như từ
thực tiễn điều kiện của cơ quan báo chí đó. Song, đích cuối cùng chính là việc
tìm một hưởng đi một, thiên về phát triển kinh tế, để từ nguồn lực kinh tế đó
làm tiền đề cho báo chí - truyền thơng phát triển. Vấn đề kinh tế báo chí đang
được đề cập đến với nội hàm khái niệm rộng lớn và hoàn toàn mới mẻ với
những nhà quản lý báo chí Việt Nam.

17


Kết luận
Những năm gần đây, đời sống báo chí Việt Nam có nhiều biến chuyển
mạnh mẽ. Tuy cơ chế chưa có, nhưng thị trường truyền thơng về cơ bản đã
hình thành. Từ chỗ chỉ là cơng cụ chính trị - tư tưởng của Đảng, báo chí từng
bước bung ra làm kinh tế (cải tiến nội dung tăng doanh số phát hành, thu hút
quảng cáo, tham gia vào các hoạt động kinh tế khác). Từ thực tiễn báo chí làm
ăn có hiệu quả mà vẫn duy trì được định hướng chính trị, những người lãnh
đạo đã có sự đổi mới trong tư duy, tạo điều kiện thơng thống hơn cho báo chí
tham gia vào hoạt động kinh tế. Đó là ngun nhân dẫn đến chủ trương thành
lập tập đồn báo chí, thực chất là sự hợp thức hoá hoạt động kinh doanh báo
chí, tiến đến một nền kinh tế báo chí trong nay mai.
Tuy nhiên, từ chủ trương đến thực tế còn cần một khâu chuẩn bị lâu
dài, cả về tiềm lực của các cơ quan báo chí lẫn cơ chế, chính sách của nhà

nước, nhất là trong hồn cảnh nước ta chưa cho phép có báo chí tư nhân mà
chỉ mới cho phép xã hội hoá một số lĩnh vực có liên quan dấn báo chí - truyền
thơng (như xuất bản, phát hành).
Trong bước chuẩn bị về tiềm lực, một việc hết sức quan trọng là phải
hiểu rõ về cái gọi là "tập đoàn báo chi". Trong nội dung của bài luận này,
chúng tôi đã tạm đưa ra khái niệm tập đồn báo chí" là một tập đồn kinh tế
hoạt động đa dạng trong lĩnh vực truyền thông, co thể có hạt nhân là một cơ
quan báo in, báo hình, hoặc bất cứ loại hình báo chí nào khác, và cũng có thể
tham gia vào một số lĩnh vực kinh doanh ngồi truyền thơng". Tuy nhiên, so
với lịch sử phát triển của báo chí thế giới, Ở Việt Nam, dù rất nhanh nhạy, tất
cả các cơ quan báo chí chỉ mới ở bước "manh nha" làm kinh tế. Do đó, việc
học tập kinh nghiệm của các tập đồn báo chí nước ngồi là một việc khơng
thể thiếu.
Báo chí Mỹ dược đánh giá là một trong những nền báo chí mạnh nhất
trên thế giới. Các tập đồn truyền thơng của Mỹ có phạm vi ảnh hưởng rộng
18


lớn trên toàn cầu. Kinh nghiệm tử Chức, quản lý, cũng như kinh nghiệm làm
lành tế báo chí của Mỹ đã và đang được nhiều quốc gia trên thế giới học hỏi,
trong đó có cả Trung Quốc. Điều cần phải cân nhắc trong quá trình tiếp thu
kinh nghiệm của báo chí Mỹ cũng như báo chí các quốc gia khác, thậm chí là
trong cùng khu vực thì yếu tố quan trọng là phải xuất phát từ điều kiện thực
tiễn của nền báo chí nước nhà, dựa vào tiềm lực dựa vào các định hưởng của
Đảng và chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước để xây đựng những
lộ trình hợp lý nhất cho việc hình thành tập đồn báo chí ở Việt Nam hiện nay.
Thực tế ở nước ta, tuy một số cơ quan Báo chí nhận được sự khuyến
khích từ phía nhà nước, nhưng kinh nghiệm trên thế giới cho thấy tính hiệu
quả của các tập đồn báo chí chỉ có thể đạt được nếu tờ báo có sự phát triển
căn cơ về thế và lực, không nên chủ quan, duy ý chí. Mặt khác, việc có thành

lập được tập đồn báo chí hay khơng cịn phụ thuộc vào khả năng đổi mới tư
duy và tốc độ hoạch định chính sách của nhà nước.
Trong phạm vi bài luận này, chúng tơi mới chỉ bằng việc tìm hiểu khái
niệm, tập hợp ý kiến của những người trong cuộc để có được cái nhìn bao
qt nhất nhưng cũng mới chỉ dừng lại ở bước đầu tìm hiểu sơ lược về việc
hình thành tập đồn báo chí ở Việt Nam hiện nay. Chiến lược phát triển thông
tin từ năm 2005 đến năm 2010 đã đề cập tới việc hình thành những tập đồn
báo chí ở Việt Nam nhưng đến nay vẫn chưa có một tập đồn báo chí nào
được thành lập. Mặt khác, cũng chưa có một văn bản chính thức nào được ban
hành về một mơ hình tập đồn báo chí ở Việt Nam. Ý kiến của những nhà
hoạch định chính sách của lãnh đạo cơ quan báo chí và những nhà nghiên cứu
về báo chí đều đồng một quan điểm: Tập đồn báo chí là một xu hưởng phát
triển tất yếu của nền báo chí nước nhà. Mong rằng, thiên thời - địa lợi - nhân
hòa hội tụ để sớm có những tập đồn báo chí ở Việt Nam, làm thay đổi diện
mạo đời sống báo chí trong nước cho phù hợp với hướng phát triển tất yếu
của báo chí thế giới trong thời đại bùng nổ thơng tin hiện nay.

19


Kết thúc bài tiểu luận này, chúng tôi xin khẳng định lại rằng: Hình
thành tập đồn báo chí ở Việt Nam là một tất yếu; Định hướng đã có, chủ
trương đã có và bản thân một số cơ quan báo chí - truyền thơng ở Việt Nam
cũng đang trong lộ trình xây dựng mơ hình tập đồn báo chí nhung đến nay
vẫn chưa có tập đồn báo chí được thành lập. Q trình hình thành tập đồn
báo chí và việc định danh các cơ quan báo chí - truyền thơng lớn ở nước ta
hiện nay với một tên gọi mới còn cả một chặng đường dài trước mặt. Học hỏi
kinh nghiệm các nước, thực tiễn điều kiện trong nước, gồm chủ trương,
đường lối, lý thuyết, năng lực, cơ sở vật chất, con người,... là những diều kiện
cần để sớm đưa mơ hình tập đồn báo chí vào hiện thực.

Nghiên cứu về tập đồn báo chí vừa là nghiên cứu về mặt lý thuyết mới
trong lịch sử lý luận báo chí Việt Nam cũng đồng thời góp phần vào việc vận
dụng và phát huy những thế mạnh của các dạng thức báo chí hiện đại trong
phát triển nền báo chí cách mạng Việt Nam.

20


Tài liệu tham khảo
1. Thành phố Hồ Chí Minh sẽ thí điểm thành lập tập đồn báo chí.
Nguồn

/>
doan-bao-chi.htm
2. Cần một mơ hình tập đồn báo chí. Báo Bưu diện Việt Nam số
73,74,75 ra ngày 18/6/2010.
3. Việt Nam thành lập tập đồn báo chí.
/>4. Tìm hiểu một số tập đồn báo chí trên thế giới và chủ trương hình
thành tập đồn báo chí ở Việt Nam. />5. Hình thành tập đồn: Chỉ chờ các cơ quan báo chí.
/>6. Các tờ báo mạnh có thể phát triển thành tập đồn
/>7. Nhà báo- Trung tướng Hữu ước - Tổng biên tập báo Công an Nhân
dân: Tôi làm mọi việc với tâm thế thành lập tập đồn báo chí.
/>
21


MỤC LỤC

22