Xây dựng chương trình đào tạo ngành điện công nghiệp theo module tại trường trung cấp cơ khí 1 hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
  

TRẦN THU HÀ

XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
NGÀNH ĐIỆN CÔNG NGHIỆP THEO MODULE TẠI
TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ CƠ KHÍ I HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM KỸ THUẬT
CHUYÊN SÂU: SPKT QUẢN LÝ VÀ ĐÀO TẠO NGHỀ

HÀ NỘI - 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
  

TRẦN THU HÀ

XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
NGÀNH ĐIỆN CÔNG NGHIỆP THEO MODULE TẠI
TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ CƠ KHÍ I HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM KỸ THUẬT

CHUYÊN SÂU: SPKT QUẢN LÝ VÀ ĐÀO TẠO NGHỀ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS.LÊ THANH NHU

HÀ NỘI - 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân, được xuất
phát từ yêu cầu phát sinh trong cơng việc để hình thành hướng nghiên cứu.
Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả
trình bày trong luận văn thu thập được trong quá trình nghiên cứu là trung
thực chưa từng được ai công bố trước đây.

Hà Nội, tháng 9 năm 2014

Tác giả luận văn

Trần Thu Hà


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám
hiệu, Viện Sư phạm kỹ thuật, Viện Đào tạo sau đại học, các Giáo sư, Tiến sỹ,
Giảng viên của trường Đại học Bách khoa Hà Nội và các Giáo sư, Giảng viên thuộc
các trường Đại học, các Viện nghiên cứu tại Hà Nội tham gia giảng dạy lớp Cao học
Sư phạm kỹ thuật khóa 2011-2013, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập
nghiên cứu, làm cơ sở của việc nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt tác giả xin chân thành cảm ơn TS. Lê Thanh Nhu, người trực tiếp

hướng dẫn đã dành nhiều thời gian, công sức để chỉ dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành
luận văn tốt nghiệp.
Xin cảm ơn các cán bộ và giáo viên trường Trung Cấp nghề cơ khí I Hà Nội,
các bạn học viên khóa học 2011 - 2013 đã cung cấp thêm tư liệu, giúp đỡ, tạo điều
kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt q trình học tập và hồn thành luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song chắc chắn khơng tránh khỏi thiếu sót nhất
định. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp,
của các bạn đọc quan tâm đến đề tài của luận văn.
Hà Nội, tháng 9 năm 2014
Tác giả

Trần Thu Hà

1


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TĂT
AT

:

An toàn

BLĐTBXH

:

Bộ Lao động Thương binh Xã hội

CNH - HĐH :

Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

CTM

:

Chương trình đào tạo yheo modul

ĐN

:

Đơn ngun

ĐVHT

:

Đơn vị học trình

HC-TC

:

Hành chính - Tổ chức

MĐ

:

Mạch điện

MKH

:

Modul kỹ năng hành nghề

NLTH

:

Năng lực thực hiện

QĐ

:

Quyết định

VĐ

:

Vẽ điện

VKT

:

Vẽ kỹ thuật

VLĐ

:

Vật liệu điện

2


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1.Mối liên hệ giữa lĩnh vực hoạt động, lĩnh vực học tập và tình huống học tập ..... 13
Hình 1.2. Mối quan hệ của các mục tiêu ............................................................................ 14
Hình 1.3.Kiểu chương trình đào tạo theo cấu trúc mơn học ................................................ 19
Hình 1.4.Kiểu chương trình đào tạo theo modul kỹ năng thực hành nghề .......................... 20
Hình 1.5 Kiểu chương trình đào tạo kết hợp ....................................................................... 22
Hình 1.6. Mối quan hệ giữa các thành phần của CTM ........................................................ 24
Hình 1.7. Quy trình chuyển từ chương trình khung sang chương trình đào tạo .................. 26
Hình 1.8. Hệ thống triển khai phát triển chương trình......................................................... 28
Hình 1.9. hình phát triển chương trình ............................................................................... 32
Hình 1.10.Cấu trúc của Modul đào tạo ................................................................................ 33
Hình 1.11.Mơ hình cấu trúc Modul đào tạo......................................................................... 33
Hình 2-1.Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý ............................................................................. 39
Hình 3.1.Sơ đồ khung cấu trúc chương trình ....................................................................... 56
Hình 3.2.Cấu trúc chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp ...................................... 60

3

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2-1. Đánh giá về mục tiêu đào tạo của chương trình đào tạo ngành Điện cơng
nghiệp .......................................................................................................................43
Bảng 2-2. Danh mục các môn học, mođul ngành Điện Cơng nghiệp ......................46
Bảng 2-3. Đánh giá nội dung chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp.........48
Bảng 2-4. Đánh giá mức độ đáp ứng chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp
...................................................................................................................................49
Bảng 2-5. Nhu cầu bổ sung, trang bị kiến thức, kỹ năng nghề .................................49

4


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................1
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TĂT ..............................................2
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .....................................................................3
DANH MỤC CÁC BẢNG..........................................................................................4
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................7
1. Lý do nghiên cứu đề tài ................................................................................................. 7
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................................... 8
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 8
3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................. 8
3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 8
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................................... 8
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................... 8
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ............................................................................ 8
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ......................................................................... 8
6. Cấu trúc luận văn ........................................................................................................... 9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THEO
MODUL ....................................................................................................................10
1.1. Những định hướng cơ bản về đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo. .... 10
1.1.1. Đổi mới mục tiêu đào tạo .................................................................................. 10
1.1.2. Đổi mới nội dung chương trình đào tạo ............................................................. 11
1.2. Đào tạo dựa trên năng lực thực hiện ......................................................................... 12
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của đào tạo dựa trên năng lực thực hiện ...................... 12
1.2.2. Chương trình dạy học theo năng lực thực hiện .................................................. 15
1.3. Chương trình đào tạo theo Modul ............................................................................. 17
1.3.1. Chương trình khung ........................................................................................... 17
1.3.2. Chương trình đào tạo ......................................................................................... 18
1.3.3. Các kiểu chương trình đào tạo ........................................................................... 18
1.3.4.Quy trình chuyển từ chương trình khung sang một chương trình đào tạo .......... 26
1.3.5. Modul đào tạo .................................................................................................... 29

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................35

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH ĐIỆN
CƠNG NGHIỆP TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ CƠ KHÍ I HÀ NỘI ..........36
2.1. Giới thiệu khái quát về trường .................................................................................. 36
2.2. Mục tiêu đào tạo của Nhà trường ............................................................................. 37
2.3. Quy mô đào tạo ......................................................................................................... 37
2.3.1. Chỉ tiêu tuyên sinh ............................................................................................. 37
5


2.3.2. Quy mô và ngành nghề đào tạo ......................................................................... 37
2.4. Tổ chức bộ máy của Nhà trường .............................................................................. 38
2.4.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý ........................................................................... 38
2.4.2. Bộ máy quản lý Nhà trường............................................................................... 39

2.5. Thực trạng cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và giáo viên Nhà
trường. .............................................................................................................................. 40
2.5.1. Thực trạng cơ sở vật chất ................................................................................... 40
2.5.2. Đội ngũ giáo viên............................................................................................... 40
2.6. Đánh giá thực trạng chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp (hệ trung cấp
nghề) tại trường trung cấp nghề Cơ khí I Hà Nội. ........................................................... 41
2.6.1.Về mục tiêu đào tạo ............................................................................................ 41
2.6.2.Về nội dung chương trình đào tạo ...................................................................... 45

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................51

CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH ĐIỆN CÔNG
NGHIỆP THEO MODUL .........................................................................................52
3.1. Nguyên tắc xây dựng chương trình theo Modul ....................................................... 52
3.2. Xây dựng chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp theo modul ................... 53
3.2.1. Phân cấp quá trình đào tạo ................................................................................. 53
3.2.2. Cấu trúc hệ thống mơn học đáp ứng tiêu chí tuyển dụng của các cơ sở sản xuất
..................................................................................................................................... 53
3.2.3. Mơ hình cấu trúc hóa chương trình đào tạo cho ngành Điện cơng nghiệp. ....... 55
3.2.4. Tổ chức kiểm tra và đánh giá............................................................................. 59
3.3. Chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp ........................................................ 59
3.3.1. Nhận dạng chuyên ngành đào tạo ...................................................................... 61
3.3.2. Khung các Modul kỹ năng ................................................................................. 63
3.3.3. Nội dung các Modul kỹ năng............................................................................. 64
3.3.4. Nội dung chi tiết các Modul .............................................................................. 69
3.4. Tham khảo ý kiến các chuyên gia về chương trình đã đề xuất ................................. 80

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................82
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................83
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................84

PHỤ LỤC ..................................................................................................................86

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu đề tài
Nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng trở thành yếu tố quyết định đối với
sự phát triển và thịnh vượng của mỗi Quốc gia. Để phát triển nguồn nhân lực, Đại
hội Đảnglần thứ XI đã đề ra quan điểm: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục
Việt Nam theo hướng chuẩn hóa hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế trong
đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục và đào tạo ...Tập trung nâng cao chất lượng giáo
dục, đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực
hành, khả năng lập nghiệp... Đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương
pháp dạy và học ”.
Đào tạo nghề là một nhu cầu bức thiết và là yếu tố quyết định tới cơ cấu của
nền sản xuất trong giai đoạn CNH-HĐH đất nước. Với yêu cầu ngày càng cao về số
lượng cũng như chất lượng người lao động đáp ứng dòng chảy tiên tiến của khoa
học kỹ thuật, các trường dạy nghề đang từng bước đổi mới, điều chỉnh quá trình đào
tạo mềm dẻo, linh hoạt tạo điều kiện cho người học từng bước nâng cao trình độ có
thể học tập suốt đời. Quan điểm này phù hợp với đường lối chỉ đạo của Đảng trong
Giáo dục.
Những vấn đề trên được giải quyết ở quan điểm mới trong đào tạo, dạy học
theo năng lực thực hiện. Cách tổ chức mang tính hiện đại, mềm dẻo, linh hoạt, đào
tạo theo kiểu kích lũy dần kiến thức. Các kiến thức được bố trí thành các giai đoạn
có tính cơ bản, phân thành các Modul và có thể lắp ghép được với nhau. Học đến
đâu người học có thể sử dụng ngay đến đó (dựa trên chuẩn đánh giá kỹ năng ngành
nghề). Những ưu việt của đào tạo theo Modul đã được khai thác trong giáo dục,
mang lại hiệu quả cao.

Tác giả đang công tác tại trường Trung Cấp nghề cơ khí I Hà Nội, nhận thấy
chương trình đào tạo của nhà trường (kiểu truyền thống, đang theo hướng mơ đun
song cịn cứng nhắc chưa có tính chun sâu) khơng phù hợp với thực tiễn phát
triển và mở rộng của nhà trường. Kế hoạch đào tạo cứng nhắc, chưa phát huy hết

7


tiềm năng của nhà trường, chưa mang lại hiệu quả tối ưu. Vì vậy, tác giả đã nghiên
cứu đề tài "Xây dựng chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp theo modul tại
trường Trung cấp nghề Cơ khí I Hà Nội".
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp theo Modul tại
trường Trung cấp nghề Cơ khí I Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng dạy và học đáp
ứng được tiêu chí tuyển dụng của các cơ sở sản xuất.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nội dung chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp theo modul tại trường
Trung cấp nghề cơ khí I Hà Nội.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu chương trình khung hiện có và phát triển một số
modul tự chọn ngành Điện công nghiệp.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về chương trình đào tạo theo Modul
Đánh giá thực trạng chương trình dạy học của trường Trung cấp nghề cơ khí I
Hà Nội.
Xây dựng chương trình đào tạo ngành Điện công nghiệp tại trường theo
Modul
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

Phân tích, tổng hợp các chủ trương đường lối, chỉ thị, Nghị quyết của Đảng,
các chính sách pháp luật của nhà nước, của ngành, của địa phương và các tài liệu
liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra: hỏi, lấy ý kiến cán bộ, giáo viên và học sinh trong nhà
trường;

8


- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn một số chuyên gia, cán bộ quản lý và
giáo viên nhà trường có kinh nghiệm để tìm hiểu thực trạng nhà trường nhằm làm
sáng tỏ nội dung nghiên cứu bằng phương pháp điều tra
- Phương pháp quan sát: Quan sát cách thức tổ chức quản lý của lãnh đạo và
cán bộ quản lý. Quan sát tình hình giảng dạy của giáo viên, tình hình học tập của
học sinh để nắm bắt tình hình thực tế đang diễn ra ở trường.
- Phương pháp chuyên gia: Tổ chức khảo sát, trao đổi lấy ý kiến của những
người có kinh nghiệm thực tiễn đào tạo, sản xuất, ý kiến của các chuyên gia về xây
dựng chương trình đào tạo.
6. Cấu trúc luận văn
Ngồi mở đầu, kết luận và kiến nghị, nộidung chính của luận văn được trình
bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về chương trình đào tạo theo Module.
Chương 2: Thực trạng chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp tại Trường
Trung cấp nghề cơ khí I Hà Nội.
Chương 3: Xây dựng chương trình đào tạo ngành Điện cơng nghiệp theo Modul

9

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THEO MODUL
1.1. Những định hướng cơ bản về đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình đào
tạo.
1.1.1. Đổi mới mục tiêu đào tạo
Trong dạy nghề, mục tiêu đào tạo là cung cấp kiến thức, kỹ năng và thái độ
cho người học để người học có khả năng thực hiện hồn chỉnh một công việc nhất
định theo yêu cầu thực tế và được kiểm tra dựa trên tiêu chuẩn ngành nghề đào tạo.
Chính vì vậy cần xác định được cơ cấu mục tiêu đào tạo sao cho phù hợp và đáp
ứng được nhu cầu sử dụng nhân lực ở những chỗ làm việc khác nhau nhưng mang
tính điển hình, đại diện cũng như yêu cầu phát triển con người toàn diện, bền vững
trong từng giai đoạn phát triển của kinh tế - xã hội.
Việc đổi mới cơ cấu đào tạo hay cơ cấu trình độ đào tạo cần vừa đào tạo trên
diện rộng, vừa đào tạo theo mũi nhọn nhằm đáp ứng được nhu cầu về nguồn nhân
lực chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa của nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng như nền kinh tế Việt Nam tồn
cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Những tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ, những thay đổi của tổ chức
sản xuất và phân công lao động, cũng như nhu cầu của nền kinh tế tri thức đang
diễn ra ngày càng rõ nét ở nước ta đòi hỏi nguồn nhân lực được đào tạo có trình độ
cao về lý thuyết lẫn thực hành từng bước đạt chuẩn mực chất lượng lao động của
khu vực Đông Nam Á cũng như của thế giới. Ở một số ngành nghề có tính kỹ thuật
hoặc cơng nghệ địi hỏi phải có sự phân hóa mục tiêu đào tạo đội ngũ cơng nhân kỹ
thuật, kỹ thuật viên theo hai hướng như sau:
- Hoặc phải là nhân lực thực hành có trình độ "cơng nhân lành nghề", khơng
những có khả năng trực tiếp vận hành sản xuất độc lập mà cịn có khả năng kiểm
tra, hướng dẫn giám sát người khác trong một số công việc có độ phức tạp trung
bình.
- Hoặc là nhân lực kỹ thuật thực hành "trình độ cao" với những khả năng mới

10


cao hơn như: Khả năng phân tích, đánh giá và đưa ra quyết định về kỹ thuật, các
giải pháp xử lý sự cố, khả năng giám sát và phần nào quản lý, lãnh đạo như một
"thợ cả" hay kỹ thuật viên cao cấp.
Bất luận ở cấp trình độ nào, ở ngành nghề nào, cũng cần đặc biệt nhấn mạnh
những giá trị và thái độ ưu tiên cần có ở người lao động, chúng phải được thể hiện
rõ trong mục tiêu đào tạo. Đó là giá trị và thái độ, lương tâm nghề nghiệp, có kiến
thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức
khỏe đáp ứng nhu cầu lao động sản xuất góp phần xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
1.1.2. Đổi mới nội dung chương trình đào tạo
Với phương châm lấy người học là trung tâm, "tự lựa chọn" nội dung đào tạo
là ý tưởng mới mẻ. Như vậy, từ chỗ làm cho người học thích hợp với nội dung giờ
đây việc làm cho nội dung giáo dục, dạy học hướng tới người học là một bước
ngoặt quan trọng, nó tiên đề cho những ý tưởng sau này, trong đó có những quan
điểm về đáp ứng chương trình đào tạo theo modul:
- Người học là nguồn của các chương trình đào tạo. Thay vì làm cho người
học thích nghi với chương trình, cần làm cho chính chương trình thích nghi với
người học. Mặt khác, chương trình đào tạo cần chú ý tới liên thông trong hệ thống
và đáp ứng được nhu cầu học tập suốt đời của người học.
- Cần chú ý và khuyến khích kinh nghiệm sẵn có của người học thơng qua việc
kiểm tra suốt q trình học. Các chương trình phải thích hợp cho người kiểm tra
đánh giá liên tục và hiệu quả.
- Với sự giúp đỡ của phương tiện và các nhà tư vấn, người học cần tìm được
các "thực đơn" phù hợp với mình, hay là chương trình đào tạo phải tính tới trình độ
người học.
Xuất phát từ những lý luận trên, việc đổi mới nội dung chương trình đào tạo ở
nước ta (trong đó có đào tạo nghề) đảm bảo các yêu cầu sau:
- Nội dung chương trình phải phù hợp với nhu cầu thị trường lao động về

ngành nghề, cấp độ khác nhau cũng như nhu cầu và khả năng của người học.
- Cấu trúc chương trình phải được thiết kế theo hướng liên thơng giữa các cấp

11


độ đào tạo đảm bảo tính mềm dẻo, linh hoạt, tạo điều kiện cho người lao động có
thể học tập suốt đời, không ngừng nâng cao năng lực nghề nghiệp.
- Nội dung chương trình cần xây dựng theo hướng tiếp cận "năng lực thực
hiện" và dựa vào tiêu chuẩn về kỹ năng thái độ của các hoạt động lao động nghề
nghiệp được xác định rõ ràng đảm bảo chất lượng đào tạo toàn diện và khả năng
hành nghề của người học sau khi tốt nghiệp.
Như vậy, định hướng xây dựng nội dung chương trình đào tạo nghề theo
Modul trong tiếp cận "năng lực thực hiện" là định hướng đúng đắn và phù hợp với
xu hướng phát triển chương trình đào tạo nghề nghiệp ở hầu hết các nước trên thế giới.
1.2. Đào tạo dựa trên năng lực thực hiện
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của đào tạo dựa trên năng lực thực hiện
1.2.1.1. Khái niệm
Năng lực thực hiện
Năng lực thực hiện (NLTH) là khả năng thực hiện được các hoạt động (nhiệm
vụ, công việc) trong nghề theo tiêu chuẩn đặt ra đối với từng cơng việc đó trong
thực tiễn hoạt động nghề nghiệp. Năng lực thực hiện tích hợp kiến thức, kỹ năng,
thái độ. [12]
Đào tạo dựa trên năng lực thực hiện
Đào tạo dựa trên năng lực thực hiện dựa chủ yếu vào những tiêu chuẩn quy
định cho một nghề và đào tạo các tiêu chuẩn đó chứ khơng dựa vào thời gian.
Bốn loại kỹ năng chủ yếu trong năng lực thực hiện:
- Kỹ năng thực hiện công việc cụ thể, riêng biệt;
- Kỹ năng quản lý các công việc;
- Kỹ năng quản lý sự cố;

- Kỹ năng hoạt động trong môi trường làm việc;
Mặt khác, các kỹ năng cốt lõi mà bất cứ người lao động nào cũng phải có: kỹ
năng thơng tin, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lập kế hoạch và tổ chức triển khai các
hoạt động, kỹ năng hợp tác, kỹ năng sử dụng toán học, kỹ năng giải quyết vấn đề,
kỹ năng sử dụng công nghệ.

12


1.2.1.2. Đặc điểm của đào tạo dựa trên năng lực thực hiện
Định hướng đầu ra
Đặc điểm cơ bản và có ý nghĩa trung tâm của đào tạo dựa trên năng lực thực
hiện là định hướng và chú trọng vào kết quả, vào đầu ra của quá trình đào tạo. Như
vậy, người học có thể làm được cái gì trong một tình huống lao động nhất định theo
tiêu chuẩn đề ra.
- Có khả năng làm được việc gì (điều này liên quan tới nội dung đào tạo)
- Có thể làm tốt như mong đợi (điều này liên quan tới việc đánh giá kết quả
học tập của người học tiêu chuẩn ngành nghề)
Người học thực sự được coi trọng là trung tâm, do đó họ có cơ hội để phát huy
tính tích cực chủ động sáng tạo của mình.
Mối quan hệ của các mục tiêu
Giữa khu vực lao động và khu vực đào tạo nhân lực cho người lao động có sự
phân biệt về mục đích và các mục tiêu. Tuy nhiên, mục tiêu của hai khu vực đó lại
có quan hệ chặt chẽ với nhau. Để đạt được mục tiêu đó, việc phát triển chương trình
đào tạo dựa trên năng lực thực hiện đã tiếp cận từ hai phía với các mục tiêu của các
hoạt động hay thành phần tương ứng nhau ở hai khu vực. (Hình 1.1)
Lĩnh vực hoạt động là những nhiệm vụ phức hợp đồng nhất với
những tình huống hoạt động có ý nghĩa về mặt nghề nghiệp cũng như
về mặt cuộc sống và xã hội (Nghề nghiệp, công việc)

Lĩnh vực học tập là lĩnh vực hoạt động được gia cơng sư phạm, diễn
ra thơng qua các tính huống học tập theo định hướng hoạt động bằng
các giờ học cụ thể. (Học phần, các modul học tập)

Tình huống học tập là cụ thể hóa của lĩnh vực học tập. Có thể coi đây là
những nội dung đào tạo cụ thể. (Đơn nguyên học tập)

Hình 1.1: Mối liên hệ giữa lĩnh vực hoạt động, lĩnh vực học tập và tình huống học tập
13


Khu vực lao động

Khu vực đào tạo lao động

Mục đích của một nghề
Nhằm cung cấp những sản
phẩm hay dịch vụ xã hội cần
đến những kỹ năng kiến thức
thái độ nhất định

Mục đích của đào tạo nghề
Nhằm cung cấp cơ hội học tập cho
người học hình thành những kỹ
năng, kiến thức, thái độ để bắt đầu
làm việc hoặc trước khi làm việc

Phân tích nghề và cơng việc

Mục tiêu dạy chung

(viết cho nhóm NLTH)

NLTH

Hoạt

động
Hành
vi
Sự
thực
hiện

Kỹ
năng

Điều
kiện

Tiêu
chuẩn

Cho
trước
gì

Tốc
độ

Ở

đâu
Khi
nào

Kiến
thức

Thái
độ

Các mục tiêu tiên đề

Sự
chính
xác

Mục tiêu thực hiện cuối cùng

Hoạt
động

Chất
lượng

Điều
kiện

Đánh giá
(dựa vào mục tiêu)

Mục tiêu về hành vi, sự thực
hiện

Hình 1.2. Mối quan hệ của các mục tiêu
14

Tiêu
chuẩn


Năng lực thực hiện thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa các lĩnh vực hoạt động
trong nghề nghiệp, trong cuộc sống, trong xã hội với mục tiêu và nội dung đào tạo
(Hình 1.2)
1.2.2. Chương trình dạy học theo năng lực thực hiện
1.2.2.1. Các thành phần của hệ thống dạy học dựa trên năng lực thực hiện
Hệ thống này bao gồm hai thành phần chủ yếu:
- Dạy và học các năng lực thực hiện
- Đánh giá, xác nhận các năng lực thực hiện
Thành phần dạy và học các năng lực thực hiện
Một chương trình đào tạo nghề được xem là dựa trên năng lực thực hiện khi
nó thỏa mãn hồn toàn các đặc điểm của thành phần dạy và học các năng lực thực
hiện sau đây:
Đặc điểm của các năng lực thực hiện mà người học sẽ tiếp thu trong quá trình
dạy học
- Các năng lực thực hiện được xác định từ việc phân tích ngành học một cách
chính xác đầy đủ. Các năng lực được thực hiện được trình bày dưới dạng các công
việc thực hành mà những người dạy thực tế phải làm hoặc dưới dạng các hành vi về
mặt nhận thức và thái độ, tình cảm liên quan tới ngành học.
- Các năng lực thực hiện được công bố cho người học biết trước khi học.
Yêu cầu thiết kế việc dạy học và học các năng lực thực hiện:

- Các tài liệu dạy học thích hợp với các năng lực thực hiện. Kiến thức lý thuyết
được dạy ở mức độ cần thiết đủ hỗ trợ cho sự hình thành và phát triển các năng lực
thực hiện.
- Mỗi người học phải liên tục có được các thơng tin phản hồi cụ thể về sự phát
triển năng lực thực hiện của mình.
- Người học phải có đủ điều kiện cần thiết, đặc biệt là điều kiện thực hành.
- Người học có thể học hết chương trình của mình ở mức độ, kết quả khác
nhau.
Thành phần đánh giá và xác nhận năng lực thực hiện

15


Đánh giá là một quá trình thu thập chứng cứ và đưa ra những nhận xét về bản
chất và phạm vi của sự tiến bộ theo yêu cầu thực hiện đã được xác định trong một
tiêu chuẩn hay mục tiêu dạy học và đưa ra phán xét rằng năng lực thực hiện đã được
hay chưa ở một thời điểm thích hợp.
Việc đánh giá trong đào tạo dựa trên năng lực thực hiện theo tiêu chí. Nó đo
sự thực hiện của một người hay nó xác định thành tích của người đó trong mối liên
hệ với các tiêu chí, tiêu chuẩn chứ không liên hệ, so sánh với thực hiện của người
khác. Các tiêu chí đánh giá năng lực thực hiện có thể được xác định từ các tiêu
chuẩn năng lực thực hiện (kỹ năng) quốc gia, xí nghiệp và một số quy định tiêu
chuẩn khác. [10]
Sự nắm vững các năng lực thực hiện được đánh giá theo các quan điểm như
sau đây:
- Người học phải thực hành các công việc giống như yêu cầu của người thầy
đặt ra.
- Đánh giá riêng rẽ từng người học khi hồn thành cơng việc và nắm vứng mọt
hay một nhóm các năng lực thực hiện.
- Kiến thức liên quan và thái độ đều là những bộ phận cấu thành trong việc

đánh giá năng lực thực hiện.
- Các tiêu chuẩn dùng trong đánh giá là những tiêu chuẩn ở mức độ tối thiểu
đảm bảo sau khi học xong thì người học có thể bước vào làm việc được chứ không
phải là đem so sánh với người học khác.
- Các chỉ tiêu dùng trong đánh giá được công bố cho người học biết trước khi
kiểm tra, thi cử.
1.2.2.2. Tổ chức và quản lý quá trình học tập
Trong dạy theo năng lực thực hiện, việc xây dựng chương trình đào tạo cần
chú ý một số vấn đề về mặt tổ chức và quản lý. Cụ thể như sau:
- Việc hồn thành chương trình là dựa trên sự thực hiện tất cả các năng lực đã
xác định trong chương trình khung.

16


- Yêu cầu về số tiết không đặt ra thành các tiêu chí cho việc hồn thành
chương trình, người học có thể học theo khả năng và nhịp độ của riêng mình, khơng
phụ thuộc vào người khác. Vì vậy, người học có thể vào học và kết thúc việc học ở
những thời điểm khác nhau.
- Hồ sơ học tập của từng người được ghi chép, lưu trữ và chúng phản ánh kết
quả, thành tích của họ ở một thời điểm ấn định nào đó. Người học được phép
chuyển tiếp hoặc ra khỏi chương trình khơng cần học lại những năng lực thực hiện
đã nắm vững nhờ có hệ thống các tín chỉ đã được cấp.
- Sự phân loại của người học phản ánh mức độ đạt, nắm vững các năng lực
thực hiện.
Để phát huy những ưu điểm của chương trình đào tạo theo năng lực thực hiện
thì chương trình đào tạo được định hướng đào tạo theo Modul.
1.3. Chương trình đào tạo theo Modul
1.3.1. Chương trình khung
Chương trình khung cho từng ngành đào tạo đối với các cấp trình độ bao gồm

cơ cấu nội dung các môn học, thời lượng đào tạo, tỷ lệ phân bổ thời gian giữa các
môn học, giữa lý thuyết và thực hành, thực tập. Thông thường các cơ quan quản lý
đào tạo ( Bộ Giáo dục & Dào tạo; Tổng cục Dạy nghề) ban hành chương trình
khung. Đối với các trường dạy nghề chương trình khung do Bộ Lao động Thương
binh và Xã hội ban hành.
Chương trình khung là bản thiết kế phản ảnh cấu trúc tổng thể về thời lượng
và các thành phần, nội dung đào tạo cơ bản (cốt lõi) của chương trình đào tạo là cơ
sở cho việc xây dựng chương trình đào tạo cho từng ngành/nghề cụ thể. Có thể hiểu
chương trình khung là khung chương trình cộng với phần nội dung cốt lõi của
chương trình đào tạo. Ví dụ theo Quyết định

số 21/ 2011/QĐ-BLĐTB ngày

29/7/2011 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội về việc ban hành Chương trình
khung trình độ Trung cấp nghề – nghề Điện cơng nghiệp trong đó có nêu rõ quy
định nội dung tổng thể các hoạt động giáo dục của một khoá học thành một hệ
thống hoàn chỉnh và phân bố hợp lý thời gian theo quy định của Luật giáo dục

17


nhằm đáp ứng yêu cầu chất lượng và mục tiêu giáo dục. Căn cứ vào chương trình
khung, các trường dạy nghề xác định chương trình đào tạo của trường mình ( Điều
41- Luật Giáo dục 2005 )
1.3.2. Chương trình đào tạo
Trên cơ sở chương trình giáo dục chung (hoặc chương trình khung ) được quy
định bởi các cơ quan quản lý giáo dục các cơ sở giáo dục tổ chức xây dựng các
chương trình chi tiết hay cịn gọi là chương trình đào tạo. Chương trình đào tạo
(Curriculum ) là bản thiết kế chi tiết quá trình giảng dạy trong một khoá đào tạo
phản ánh cụ thể mục tiêu, nội dung, cấu trúc, trình tự cách thức tổ chức thực hiện

và kiểm tra đánh giá các hoạt động giảng dạy cho tồn khố đào tạo và cho từng
mơn học, phần học, chương, mục và bài giảng. Chương trình đào tạo do các cơ sở
đào tạo xây dựng trên cơ sở chương trình khung đã đựơc các cấp có thẩm quyền phê
duyệt.
Như vậy chương trình đào tạo hay chương trình giảng dạy không chỉ phản
ánh nội dung đào tạo mà là một văn bản hay bản thiết kế thể hiện tổng thể các thành
phần của quá trình đào tạo, điều kiện, cách thức, quy trình tổ chức, đánh giá các
hoạt động đào tạo để đạt được mục tiêu đào tạo.
Cấu trúc chương trình đào tạo bao gồm:
- Mục tiêu đào tạo ( trình độ đào tạo cần hướng tới)
- Nội dung đào tạo (đối tượng lĩnh hội và mục tiều đề ra)
- Phương pháp (phương tiện và cách thức để đạt được mục tiêu)
- Tổ chức đào tạo (kế hoạch thực hiện)
- Đánh giá (kiểm tra kết quả dạy và học)
1.3.3. Các kiểu chương trình đào tạo
1.3.3.1. Kiểu chương trình đào tạo theo mơn học
Đây là kiểu chương trình truyền thống, theo thời gian, lớp bài, khóa học.
Chương trình thường được xây dựng theo các mơn hoc, chương, mục... Ít bám
sát với nghề. Giáo viên tập trung vào bao quát tài liệu giảng dạy. Người học hiếm
khi biết chính xác họ sẽ phải học cái gì trong mỗi phần của chương trình và ít có cơ

18


hội để kiểm tra q trình và khơng gian giờ học. Vì vậy chương trình thiếu linh hoạt
mềm dẻo. Cuối mỗi học kỳ một số học viên hoàn thành tốt chương trình, cịn một số
khác thì khơng hồn thành tốt hoặc có thể khơng hồn thành u cầu đặt ra.
Trong kiểu chương trình mơn học, các mơn học được tạo thành bởi các "lát
cắt" ngang. Các mơn chung, văn hóa phổ thông, các môn học kỹ thuật cơ sở, phần
lý thuyết chuyên môn, phần thực hành nghề được cấu trúc riêng biệt. chúng liên kết

với nhau một cách tương đối độc lập.
Chương trình kiểu này thường có hạn chế:
- Kỹ năng hành nghề chỉ được hình thành sau một thời gian học tập trung
tương đối dài ở trường (thường là sau khóa học).
- Khơng tạo điều kiện cho người học tự chọn cho phù hợp với điều kiện cá
nhân (về học vấn, tài chính).
- Khó khăn khi cần phải thay đổi chương trình.
- Khơng tạo điều kiện cho sự liên thơng giữa các trình độ cũng như các
phương thức đào tạo.

Thực hành nghề

"Lát cắt ngang"

Các môn học lý thuyết chuyên mơn
Các mơn kỹ thuật cơ sở
Các mơn chung
Hình 1.3: Kiểu chương trình đào tạo theo cấu trúc mơn học
1.3.3.2. Kiểu chương trình đào tạo theo Modul kỹ năng thực hành nghề
Đây là một phương thức đào tạo nhằm cung cấp cho người học có kiến thức,
kỹ năng, kỹ xảo, hành vi thái độ tương ứng với một nghề nghiệp nào đó trong xã
hội ở các trình độ khác nhau.
Mỗi Modul là sự tích hợp của nhiều lĩnh vực khoa học, ở nhiều mức độ khác
nhau và hướng tới mục tiêu rõ rệt, thường đó là thao tác nghề nghiệp để làm được
19


một cơng việc nào đó. Nội dung của các modul được soạn thảo đảm bảo tính lắp lẫn
(để có thể dung chung cho nhiều nghề) và tính xếp chồng (theo các trình độ khác
nhau)

Trong chương trình đào tạo theo modul kỹ năng thực hành nghề, khái niệm
môn học bị phá vỡ. Toàn bộ nội dung kiến thức khoa học đã tích hợp lý thuyết và
thực hành, giúp người học nhanh chóng xây dựng trên các vấn đề trọn vẹn của
modul. Trong trường hợp này, ranh giới giữa các lĩnh vực kiến thức và kỹ năng
khơng cịn nữa. Tiêu chí đánh giá của nó chính là kỹ năng thực hành nghề hay cũng
chính là các năng lực thực hiện của người học. [3]
Modul
1

Modul
2

Modul
n-1

Modul
n

Thực hành nghề
Các môn học lý thuyết chuyên môn
Các mơn kỹ thuật cơ sở
Các mơn chung
Hình 1.4: Kiểu chương trình đào tạo theo modul kỹ năng thực hành nghề
Ưu điểm của cấu trúc này:
- Mục tiêu đào tạo và cấu trúc nội dung đa dạng, thời gian đào tạo ngắn, phù
hợp với nhu cầu của người học cũng như người sử dụng lao động.
- Đào tạo ban đầu và nâng cao là một quy trình được thực hiện thường xuyên,
tạo điều kiện cho người học có thể nhanh chóng đi vào nghề nghiệp cũng như có thể
nâng cao trình độ nghề tới đỉnh cao khi có điều kiện.

20


- Nội dung đào tạo được tích hợp giữa lý thuyết và thực hành nghề, thực hiện
tốt nguyên lý "học đi đôi với hành", nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.
- Nhanh chóng kịp thời bổ sung được những kiến thức và kỹ năng nghề phù
hợp với sự biến đổi nhanh chóng của tiến bộ khoa học kỹ thuật và cơng nghệ, có
điều kiện bám sát với u cầu sản xuất. Vì đây là hệ thống mở, có thể bổ sung hoặc
thay đổi các đơn nguyên học tập một cách dễ dàng.
- Nâng cao tính mềm dẻo, linh hoạt của quá trình đào tạo nghề, tạo điều kiện
liên thông giữa một nghề, đặc biệt đối với những nghề cùng một lĩnh vực kỹ thuật
nhờ vào việc sử dụng chung một số modul đơn vị.
- Hiệu quả kinh tế cao, các kiến thức và kỹ năng đều có thể được sử dụng ngay
để hành nghề sau khi học xong mỗi modul kỹ năng hành nghề.
- Người học có thể tự học, tự đánh giá nhờ vào các hướng dẫn, các bài tập
kiểm tra, trắc nghiệm sau khi học xong mỗi đơn nguyên, mỗi modul.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên, trong quá trình dạy học nhờ vào
những quy định và hướng dẫn cụ thể.
- Có điều kiện thực hiện "cá nhân hóa cao" trong đào tạo, nhờ việc đánh giá
khả năng, trình độ từng học viên trước khi học và việc hướng dẫn lựa chọn các
modul thích hợp để đạt yêu cầu học tập của họ cũng như mục tiêu đào tạo của nhà
trường.
Hạn chế của cấu trúc này
- Thiếu tính hệ thống chặt chẽ của từng bộ môn khoa học, kỹ thuật.
- Cấu trúc nội dung đào tạo hồn chỉnh cho tồn khóa của một nghề kém phần
logic.
- Việc trang bị kiến thức kỹ thuật cơ bản cho một nghề diện rộng để tạo khả
năng phát triển lâu dài bị hạn chế bởi thời gian đào tạo và cấu trúc logic của quá
trình đào tạo. Kiến thức lý thuyết ở mức thấp, người học khó có thể đạt trình độ
phân tích, đánh giá các vấn đề.

- Đào tạo theo cấu trúc này có thể kém hiệu quả đối với những modul kỹ năng
hành nghề mà phần thực hành chiếm quá ít, hoặc khi các chuẩn đánh giá không

21


được quy định rõ ràng.
- Tốn kém hơn phương thức đào tạo truyền thống vì biên soạn tài liệu giảng
dạy phức tạp, phương tiện, thiết bị giảng dạy cần hoàn chỉnh theo quy định.
- Giáo viên cần có trình độ cao và phải được bồi dưỡng phương pháp giảng
dạy theo modul kỹ năng hành nghề.
Vì vậy, đào tạo nghề theo modul kỹ năng hành nghề sẽ rất thuận lợi cho loại
hình đào tạo ngắn hạn, cịn với hệ đào tạo dài hạn thì cần vận dụng từng bước và
phối hợp giữa phương thức đào tạo truyền thống hiện nay.
1.3.3.3. Kiểu chương trình đào tạo kết hợp
Thực chất của kiểu chương trình này là sự kết hợp giữa chương trình đào tạo
theo mơn học (kiểu truyền thống) và chương trình theo modul kỹ năng nghề (hình
1.5).
Modul
1

Modul
2

Modul
n-1

Modul
n

Thực hành nghề
Các mơn học lý thuyết chun mơn
Các mơn kỹ thuật cơ sở
Các mơn chung
Hình 1.5: Kiểu chương trình đào tạo kết hợp
Theo kiểu chương trình này, khối kiến thức các mơn chung, các mơn kỹ thuật
cơ sở là một phần của chương trình đào tạo theo Modul và được Modul hóa thành
các học phần. Phần lý thuyết chuyên môn và thực hành nghề được tích hợp thành
các Modul (modul kỹ năng).

22