Khóa luận Nghiên cứu đối chiếu từ “DAO” trong Hán ngữ hiện đại và từ “NGÔ, “NGƯỢC” trong Tiếng Việt

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT
KHOA NGOẠI NGỮ
***********

BÁO CÁO TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:
NGHIÊN CỨU ĐỐI CHIẾU TỪ “DAO” TRONG HÁN NGỮ HIỆN ĐẠI
VÀ TỪ “NGÔ, ”NGƯỢC” TRONG TIẾNG VIỆT

Sinh viên thực hiện

: Bùi Thị Qun

Lớp

: D17TQ05

Khố

: 2017-2021

Ngành

: Ngơn ngữ Trung Quốc

Giảng viên hướng dẫn : Th.s Trần Khánh Linh

Bình Dương, tháng 12/2020

土龙木大学
外语系汉语
外语系汉语专业
汉语专业
***********

毕业论文

论文题目
现代汉语“
”、“ngược”
”的对比研究
现代汉语“倒”与越南语的“
与越南语的“ngã”

学生姓名

：裴氏娟

学号

：1722202040214

班级

：D17TQ05

专业

：现代汉语

指导老师姓名

：陈庆玲 硕士

平阳省,
平阳省 2020 年 12 月


目录

摘要·························································································································································i
Abstract ················································································································································ii

绪论······················································································································································· 1
1. 选择理由以及意义 ................................................................................................................ 1
2. 研究综述 ................................................................................................................................ 1
3. 研究对象，方法与语料来源 ................................................................................................. 1
3.1. 研究对象 ............................................................................................................................. 1
3.2. 研究方法 ............................................................................................................................. 1
3.3. 语料来源 ............................................................................................................................. 2
第一章 汉语“
汉语“倒”的概述 ················································································································ 3
1. 汉语“倒”的词性 ..................................................................................................................... 3
2. 汉语“倒”的语义特征与分析.................................................................................................. 4
2.1. 汉语倒读为 dǎo 时的语义分析........................................................................................... 4
2.2. 汉语倒读为 dào 时的语义分析 .......................................................................................... 7
3. 小结 ..................................................................................................................................... 13
第二章 越南语“
越南语“ngã”、“ngược”的概述 ················································································ 14

1. 越南语“ngã”、“ngược”的词性 ................................................................................... 14
2. 越南语“ngã”、“ngược”的语义分析 ............................................................................ 14
2.1. “Ngã”的语义分析 ......................................................................................................... 14
2.2. “Ngược”的语义分析 ..................................................................................................... 18
3. 小结 ..................................................................................................................................... 22
第三章 汉语 “倒” 与越语 “ngã”、 “ngược” 的对比 ·························································· 23
1. 相同点 ................................................................................................................................. 23
2. 不同点 ................................................................................................................................. 24


结论····················································································································································· 31
参考文献 ············································································································································ 33
1. 书籍文献 .............................................................................................................................. 33
1.1. 汉语材料 ........................................................................................................................... 33
1.2. 越南语材料 ....................................................................................................................... 33
2. 网上材料 .............................................................................................................................. 33
致谢····················································································································································· 35


摘要

本论文主要内容分成四个部分。绪论部分说明选择题目的理由、目的，就本题目的
相关材料进行统计，提出研究方法。第二部分主要对现代汉语“倒”与越南语“ngã”、
“ngược”的词性以及语义进行统计分析。第三部分，通过第二部分所说的内容就两者
进行比较对比，以找出在各方面两者有什么异同。最后的部分，在基础理论以及研究
内容进行归纳，提出最后的结语。
研究发现，现代汉语“倒”的词性及语义分别为：动词有 11 种意义，副词有 5 种
意义； 越南语的“ngã”：名词有 2 项意义，动词有 5 项意义；越语“ngược”：形容
词有 4 项意义，动词有 1 项意义。
两个对象在词性以及语义上虽然有相同点但差异占大多数。

关键词：
关键词：倒、ngã、ngược。

i


Abstract

This graduate dissertation is divided into four parts. The introduction part explains the
reason and purpose of choosing the topic, makes statistics on the relevant materials of this
topic, and puts forward the research methods. The second part mainly makes the statistics and
analysis of “dao” in modern Chinese and “nga”, “nguoc” in Vietnamese. The third part,
through the content of the second part to make a comparison about both object of study, in
order to find out the similarities and differences between the two object of study in various
aspects. According to the basic theory and research content, the last part summarizes main
content and puts forward the final conclusion.
Research results found that the part of speech and semantic meaning of "dao" in modern
Chinese are as follows: verb has 11 kinds of meanings, adverb has 5 kinds of meanings; “nga”
in Vietnamese : noun has 2 items of meaning, verb has 5 items of meaning; “nguoc” in
Vietnamese : adjective has 4 meanings, verb has 1 meaning.
Although the two objects have some similarities in part of speech and semantic meaning,
the differences constitute the majority.
Key words: dao, nga, nguoc.

ii


绪论
1. 选择理由以及意义

在学习过程中，“倒”字出现的比率相当多。该词在语音方面上存在多音现象，有
时“倒”可以读成 dào,有时又读成 dǎo。而且在意义上“倒”也算是多义词，其不同
的念法有不同的词语意义和语法意义。除了一些比较常见的意义，如摔倒、倒闭、倒
水、倒（是)以外，“倒”还有很多其他意义。在解释该词时，特别是在语法解释中也
相当复杂。因而笔者就“倒”字进行研究，目的是为了助于学习汉语过程中有一个明
显的判断和识别，同时在使用中能充分了解其的意义，用法。
在研究“倒”的词义以及语法的同时，笔者认为也要注意到该词的译法。从汉语
“倒”翻译成越南语可以看出越南语的“ngã”、“ngược”能表示其的基本意义。虽
然如此，汉语“倒”与越语“ngã”、“ngược”基本上肯定存在着差异。为了能进一
步了解并掌握“倒”字以及“ngã”、“ngược”有什么相同，有什么不同，因此笔者
决定以现代汉语“倒”与越南语“ngã”、“ngược”的对比研究为毕业论文的题目。
2. 研究综述

关于倒的意义以及用法，也有一些作者进行研究比如：王倩倩的《现代汉语“但
是”“却”“倒”的比较研究》；罗昀.副词“倒”、“却”、“反而”的对比研究.
南开大学等。可以知道这些作者所研究大多数只涉及副词“倒”，同时他们也把副词
倒跟一些有相同意义的副词如但是、却、反而等进行研究对比。或者在关于词汇的材
料如吕叔湘作者的《现代汉语八百词》（1999），这位作者也同样只提到“倒”字的
副词意义以及用法。但是关于仔细分析和研究汉语“倒”，研究分析越南语“ngã”、
“ngược”，同时就两者进行比较的材料确实不太多，坦率地说没有人做过。
3. 研究对象，
研究对象，方法与语料来源
3.1. 研究对象

本论文主要研究的问题是关于汉语“倒”与越南语的“ngã”、“ngược”，就两者
的词义、词性、使用特点等方面进行研究并对比。
3.2. 研究方法
1

在总结相关理论基础上，本论文采取统计、分析、归纳、对比等方法对现代汉语
“倒”以及越南语“ngã”、“ngược”进行考察研究。
3.3. 语料来源

本论文的内容根据一些可靠的相关材料。在研究以及分析汉语“倒”时笔者主要按
照 Trương Văn Giới, Lê Khắc Kiều Lục 的《Từ điển Hán Việt – Việt Hán hiện đại》的理论
进行分析。同时在统计与分析越南语的“ngã”、“ngược”时，这本论文也从一些越
语词典的基础上进行研究，比如：Văn Tân 主编的《Từ điển Tiếng Việt》；Lưu Văn Hy
的《Từ điển Tiếng Việt》（2009）等相关资料。

2


第一章 汉语“
汉语“倒”的概述

在研究现代汉语“倒”之前笔者先就该词的字体演变进行了解，这有助于考察分析
现代汉语倒的语音、词义等方面。
“至”是“到”的本字；“到”是“倒”的本字。至，甲骨文表示回到家中，倒在
床上休息。“至” 的“回到家中”本义消失后，金文再加“人” 另造“到”代替。
“到”的“回抵家中”本义消失后，篆文再一次加“人” 另造“倒”代替，造字本义：
动词，回到家中躺卧休息。本义指回到家中躺卧休息。后引申为因立不稳而坠落，垮
台。又由本义引申为反置，反转，转换。以上读 dǎo。又读 dào ，由反置，反转，转
换引申为表示吃惊、反讽、加强语气 。又引申为反置容器顶端清空内容物。又引申为
反置地，逆序地。
从上面的理论内容，笔者保持把“倒”的读音分为两种：dǎo、dào。同时就各种读
音进行研究，分析并考察其的词性以及词汇特点。研究过程中笔者发现不同读音，在
构词时意思有很大的差异。出于这个原因笔者认为应该把两者分别分析，以能具体了
解汉语“倒”的意义及特点并简单化分析阶段。研究方向如下：
研究汉语倒的词性：包括两种读音的词汇，考察各种念法的词属于哪种词类

研究汉语倒的词汇特点：分别对 dǎo 与 dào 两种念法的词义进行统计并分析
1

1. 汉语“
汉语“倒”的词性

汉语的词按其意义和语法特点可以分成实词和虚词两大类。实词是具有比较实在的
意义，能单独充当句子成分。名词、代词、动词、形容词、数词、量词都属于实词。
虚词一般没有实在的意义，一般也不能单独充当句子成分，如：介词，助词等。
在《现代汉语八百词- 增订本》吕叔湘主编中指出来“倒”的词性是副词。我同意
此说法。同时在研究“倒”字，笔者从网上及书籍的资料还发现倒在构词时除了是副
词外，还有属于动词的词性。通过考察分析在构词时，“倒”也是动词。总而言之，
现代汉语“倒”的词性包括 ：动词，副词。
2

1

/>
2

Phạm Hồng, Ngữ pháp tiếng Hán thực hành, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2016.

3


2. 汉语“
汉语“倒”的语义特征与分析

从上面的理论，因为倒在读音方面有两种念法，而每种在构词又有不同的意义。所
以在统计以及分析“倒”字的语义中，笔者按照其的念法分别分析。

2.1. 汉语倒读
汉语倒读为 dǎo 时的语义分析
现代汉语“倒”读为 dǎo 时，其的词性是动词。动词“倒”的意义包括以下 7 种：
a. 人或竖立的东西横躺下来。
在分析汉语“倒”的意义过程中，这项意义是“倒”的本义，出现率较大。常用词
语：摔倒、卧倒、吹倒、绊倒、跌倒。
例如：
（1）在运动会五千米的赛跑中,他不慎摔倒了,但他立即爬起来,急起直追,最后还取得
第二名的好成绩。
越语：Trong cuộc thi chạy 5000m ,anh ấy không cẩn thận bị ngã, nhưng anh lập tức bật dậy
3

nhanh chóng đuổi theo. Cuối cùng vẫn đạt được vị trí thứ 2.

（2）因为饭后胃内充满尚未消化的食物，马上卧倒休息会使人产生饱胀感。
越语：Bởi vì sau khi ăn cơm, trong dạ dày còn chứa nhiều đồ ăn chưa kịp tiêu hóa, nếu lập
4

tức nằm xuống nghỉ ngơi sẽ khiến cho chúng ta cảm thấy chướng bụng.

（3）冬天，一阵阵的寒风吹打着老槐树，好像要把它吹倒，但老槐树一点不怕，毅然
耸立在校园里。
越语：Đơng đến một trận gió bấc lạnh buốt thổi lay cây hịe già, giống như muốn quật nó ngã
5

xuống. Nhưng cây hòe già chẳng hề sợ hãi, vẫn kiên quyết đứng thẳng nơi sân trường.

在（1）、（2）例子里，“倒”词类是趋向补语，指明“摔”、“卧”动词的趋向，
是从站姿倒下来成横躺或跌在地的姿势。而在（3）例子里的“吹倒”倒字可不是趋向
补语而是结果补语，风吹得使树倒下来。

3

/>
4

/>
5

/>
4


失败、垮台，导致法律上的破产
这项意义表示企业或商店因亏空过甚无法维持而停业。倒下是倒字的本义，倒下其
本身也带着失败之意。所以倒也意味着失败，败落的意思。在使用并配词时“倒”常
跟一些词语构成词如倒闭、出倒、倒台、倒账、等，以表示崩溃失落的意思。这项意
义常用于事业、工作的方面。
例如：
（4）如果工厂倒闭，那么工人就会失业，所以大家都很认真工作。
越语：Nếu như nhà máy đóng cửa, vậy thì cơng nhân sẽ thất nghiệp. Vì vậy mọi người đều
b.

6

rất nghiêm túc làm việc.

（5）今天这家工厂倒闭,明天那家公司破产,后天那里的商店又关门大吉。
越语: Hôm nay nhà máy này vỡ nợ, ngày mai nhà máy khác lại phá sản, ngày mốt các cửa
7

hàng ở đó cũng đóng cửa nốt.
c.

攻击或进行反对活动使垮台，推翻：

例如
（6）被击倒并非最糟糕的失败，放弃尝试才是真正的失败。
越语：Bị đánh bại khơng nhất định là thất bại tồi tệ nhất, mà từ bỏ thử nghiệm mới là thất bại
8

thật sự.

（7）所谓兵不厌诈，就是要利用一切可利用的手段去打倒敌人，不要怕被别人笑话。
9

越语：Cái gọi là “nhà quân sự luôn phải lừa địch”, tức là phải sử dụng mọi biện pháp lợi
dụng để đánh bại kẻ địch, không sợ bị người khác cười nhạo.
d.

戏曲演员的嗓子变低或变哑。

6

/>
7

/>
8

/>

9

/>
5


例如：
（8）他的嗓子倒了，不再登台
越语：Anh ấy mất giọng rồi , không thể lên sân khấu được.
这里的“倒”跟“哑”有相同之意。在表示某人的嗓子变低时，“哑”比“倒”更
常见。可以说是第（8）例子里，“倒”是引申义，从表示事物倒下来，倒得很低或就
在地的意思引申为人的嗓子变哑，声音变低的意思。这里“倒”也可以换成“倒嗓”。
e. 因腻味而不想再吃。多比喻对某人某事兴味索然，产生反感。
例如:
（9）再好吃的吃多了也倒胃口。
越语：Món ngon ăn nhiều rồi cũng sẽ ngán.
“倒”表示有改变。虽然那道菜很好吃但是吃了很多次，这使自己的口味有变化，
产生过腻的感觉。
（10）拜托!千万不要在吃饭的时候说这个，倒胃口。
越语：Làm ơn, trong lúc ăn cơm đừng có nói chuyện này, thật mất khẩu vị.
（11）他还是世界上最不知疲倦的谈话者，有时妙语连珠，有时却乏味得让人大倒胃
口。
越语：Anh ấy là người nói chuyện khơng hề biết mệt nhọc giỏi nhất thế giới, lúc thì tồn lời
10

11

12

13

hay, có lúc lại nhạt nhẽo đến mức khiến người ta thấy buồn tẻ.

“倒胃口”在（10）、（11）例子里，比喻对某事物厌烦而不愿意接受。总之，
“倒胃口”是一个合成词，构造类型是按照述宾式构成词，包括两个成分。每个成分
都有其的意义：“倒”表示改变、“胃口”指人的口味、食欲或对某事的兴趣。但只
有这两个成分共同搭配才能体现以上的两种意思。
10

/>
11

/>
12

/>
13

/>
6


改换位置、方向，轮流替换。
“倒”在表示这项意义时主要有一些常用词语如：倒换、倒班、倒手、倒替、倒车。
例如：
（12）改造后的效果十分明显，克服了以上的缺点，产品质量有所提高，并在必要时
进行燃烧架上两种燃料的倒换使用非常简便。
越语：Hiệu quả sau cải tạo rất rõ ràng, đã khắc phục được những khiếm khuyết nêu trên, chất
f.

14

lượng sản phẩm nâng cao, những lúc cần thiết , hai loại nhiên liệu trên giá đốt có thể chuyển
đổi sử dụng rất dễ dàng.

（13）根据对疲劳造成的交通事故的分析，年轻的驾驶员，倒班工人，重型车驾驶员
以及睡眠紊乱的驾驶员，在发生交通事故时容易死亡或受伤。
越语：Dựa theo phân tích đối với các sự cố dao thông do mệt nhọc quá độ gây nên, những lái
15

xe trẻ, người giao ca, người lái xe phân khối lớn và những lái xe bị rối loạn giấc ngủ, trong
lúc nảy sinh các tai nạn giao thông dễ tử vong hoặc bị thương.

将货物或商店企业作价给人
（14）我东头街上谈家当铺折了本，要倒于人。
越语：Cái ơng ở đầu đường phía đơng đang thương lượng bán cửa hàng dù lỗ vốn, muốn
g.

nhượng lại cho người khác.

又如：倒盘（把全店存货作价盘售）
2.2. 汉语倒读为
汉语倒读为 dào 时的语义分析

倒字的第二种念法是 dào,在这个情况时，倒的语义有表现出其的两种词性：动词
和副词。 在“倒”读成 dào 时，笔者也学过其的两种意义，一是动词倒表示：把容器
倾斜使里面的东西出来；二是副词倒表示：跟意料相反或有责怪之意。通过研究发现
“倒”的这种发音还有以下其他几种：
2.2.1. 动词
14

/>
15

/>
7


a.

上下、前后跟原有的或应有的位置相反

例如
（15）桥的下面是一个半圆形的孔，这个孔和它水中的倒影合起来，就像一个圆圆的
月亮。
越语：Dưới cây cầu có một cái hố hình bán nguyệt. Cái hố này và cái bóng ngược của nó
16

hợp lại giống mặt trăng trịn .

（16）这只奇异的蝴蝶，远远看去像倒挂在树上的一片枯叶，要是你伸手去摘那片树
叶，它却飞了起来。
越语：Con bướm kỳ lạ này, nhìn từ xa giống chiếc lá khô treo ngược trên cây. Nếu bạn đưa
17

tay ra ngắt chiếc lá ấy, nó lại bay đi mất.

（17）这本书次序倒放了
越语：Cuốn sách này thứ tự bị ngược rồi.
这三个例子，“倒”是形容词，承担补语成分，给名词 “影”以及动词“挂、放”

补充并指明位置、方向相反于原有或应有的。
b. 朝相反的方向移动或向后往后退
例如
（18）社会发展只有两条路，或者前进，或者倒退，停滞不前就是倒退。
越语：Xã hội phát triển chỉ có hai con đường, hoặc là tiến lên hoặc thụt lùi, trì trệ khơng tiến
18

19

thì chính là thụt lùi.

（19）他十分激动，把车子倒开，结果撞上一根电线杆。
越语：Anh ấy rất kích động đem xe quay ngược lại, kết quả là đụng trúng cây cột điện.
20

16

/>
17

/>
18

/>
19

/>
20

/>

8


反面的或相反的
（20）没人配合他,没人为他喝彩,甚至连喝倒彩的都没有,只有他一个人唱来唱去,跳
来跳去。
越语：Khơng có ai phối hợp với anh ấy , khơng một ai cổ vũ cho anh, thậm chí cả la ó phản
c.

21

đối cũng khơng có, chí có một mình anh ấy hát đi hát lại, nhảy qua nhảy lại.

（21）倒行逆施，到头来只能搬起石头砸自己的脚。
越语：Làm điều trái ngược, kết quả là tự ném đá vào chân mình mà thơi.
“倒行逆施”原指做事违反常理规律，他们当道之时得意忘形，倒行逆施，终于难
免垮台。现多指所作所为背社会正义和时代进步方向。
d. 反转或倾斜容器使里面的东西出来
例如：
（22）麻烦你给我倒杯咖啡吧，困死我了。
越语：Em rót dùm anh ly cafe nha , buồn ngủ quá.
（23）你怎么咳嗽的这么厉害？我给你倒杯水吧。
越语：Bạn sao lại ho dữ vậy? Để tơi rót cho bạn ly nước nha.
在学习过程，“倒”的这项意义是最常见的，是倒字的基本义。这两个例子里，倒
是动词，承担谓语成分。所以其不用搭配其他词语也能充分体现其意思。
（24）他恨不能把心里的话都倒出来。
越语：Anh ấy hận khơng thể trút ra hết những điều trong lòng.
22

23

24

25

21

/>
22

/>
23
24
25

姜丽萍. 标准教程 HSK 4 下，2014， 第 17 课，第 89 页.
姜丽萍.标准教程 HSK 4 下， 2014，第 17 课， 第 89 页.

/>
9


第（24）例子里，“倒”也是动词，也承担谓语成分。但在意义方面上跟第（22）、
第（23）例子有所不同。在（22）以及（23）倒是把容器倾斜使里面的东西出来，在
（24）例子“倒”却不能体现同样意思，我们不能把心里的话倾斜或反转使它出来。
所以（24）例子的“倒”是比喻义，比喻倾吐衷肠、倾诉、谈心。
2.2.2. 副词
a. 表示跟意料相反
（25）我以为坐出租车会快一些，没想到倒比骑车还慢。
越语：Tôi cho rằng ngồi taxi sẽ nhanh hơn một chút, nào ngờ vậy mà lại chậm hơn chạy xe

26

máy.

（26）别看他是个孩子，干活倒像个大人。
越语: Đừng cho rằng nó là một đứa trẻ, lúc làm việc lại giống như một người lớn vậy .
这里倒是副词，表示跟意料相反，发生的事情同一般情理相反。相反意思比较明显。
第（25）例子表现更清楚：当初说话人心里对两种交通工具进行比较，认为出租车会
比骑车更快，但通过体验后认为事实却与想象不一样。句子里的“没想到”和“倒”
意思相同，副词“倒”起强调的作用。
在学习中，副词“反而”表示跟上文意思相反或出乎预料和常情。笔者看到“倒”
与“反而”有所相同。从语法方面上以及意义方面上，进行替换两者后发现在有同样
的语言环境两者可以替换。
（27）屋子不宽绰，收拾起来倒也干净。
越语：Căn phịng khơng rộng, nhưng dọn dẹp rất sạch sẽ.
在这例子里倒也是副词，也表示跟意料相反，不过相反之意较轻微。
b. 表示事情不是那样，有反说的语气
27

28

26
27
28

姜丽萍. 标准教程 HSK 4 下，2014， 第 17 课，第 89 页.
裴英德、苏锦维. 现代汉语虚词用法词典. 信息文化出版社，2008，第 78 页.
/>
10

例如
（28）你说得倒是容易，做起来可就难了！
越语：Anh nói thì dễ lắm, làm mới khó.
从句子的意义方面看，副词“倒”强调说话人的相反意见,反驳别人意见，带有责
怪语气。常用于“得”字句，动词限于“说、想、看”等，形容词限于“容易、简单、
轻松等。主语限于第二、三人称。
c. 表示让步。
表示让步之意时，倒常跟“虽然”有相同的意思。表示这样的意思通常都是复句，
前一句指出问题、事情，后一句常跟“可、就是、但是、不过”等虚词搭配以表示让
步或转折。
（29）真可惜，我还想多照点儿香山的照片呢。去长城倒是一个好主意,那我们明天去
吧。
越语：Tiếc thật , mình cịn muốn chụp thêm mấy tấm ảnh Hương Sơn. Nhưng đi Trường
29

30

31

Thành cũng là một ý hay, vậy ngày mai chúng ta đi đi.

（30）这张桌子倒很好看，不过小了点。
越语：Mặc dù cái bàn này nhìn cũng đẹp, nhưng hơi nhỏ.
d. 表示减轻或强调程度、语气
例如
（31）这几个字写得倒不错。
越语：Mấy chữ này viết cũng được lắm.
（32）谁说不行，我倒要试一试。
32

33

29
30
31
32

吕叔湘. 汉语八百词-增订本. 北京: 商务印书馆， 1999 年，第 154 页.
裴英德,苏锦维. 现代汉语虚词用法词典. 信息文化出版社，2008，第 78 页.
姜丽萍. 标准教程 HSK 4 下，2014，第 17 课，第 87 页.
裴英德,苏锦维. 现代汉语虚词用法词典. 信息文化出版社，2008，第 79 页.
11


越语：Ai nói khơng được, tơi lại muốn thử một chút xem sao.
（33）出现这样的错误他倒不是故意的，只是太马虎了
越语：Nảy sinh sai sót như vậy cũng khơng phải là anh ấy cố ý, chỉ là quá sơ suất.
e. 表示催促或追问，有不耐烦的语气。
例如
（34）有什么事？你倒说呀。
越语：Có chuyện gì? Thì anh cứ nói đi.
34

33
34

裴英德,苏锦维. 现代汉语虚词用法词典. 信息文化出版社，2008，第 79 页.
张家权. 图解汉语虚词.胡志明市文艺文化出版社，2014，第 128 页.
12

3. 小结

通过以上所说的内容，为了能统计化，使本文更易懂，笔者把倒的所有语义以及词
性进行归纳在表一如下：
拼音

词性

语义

/Dǎo/

人或竖立的物体横躺下来
失败，垮台，破产（事业、工作）
击攻，反对
动词 嗓子的声音变低变哑
因腻味而不想再吃，比喻兴味索然
改换位置、方向，轮流替换
将货物或商店企业作价
位置上下前后跟原有或应有相反

/Dào/

动词 反过来，相反的
把容器反转或倾斜使里面的东西出来
朝相反方向移动或往后退
事情同意料，一般情理相反
表示并非如此，有反说，责备语气

副词 表示让步或转折。
表示减轻或强调程度、语气
表示催促，追问别人
表一、
表一、现代汉语“
现代汉语“倒”的具体语义

13

常用词

摔倒、跌倒、卧倒、仆
倒、绊倒
倒闭、出倒、倒台
击倒、倒阁，打倒
倒、倒嗓、倒仓
倒胃口
倒换、倒班、倒手、倒
替、倒车
倒盘、出倒、倒买倒卖
倒影、倒挂、倒立、倒
悬、倒置、倒放 、倒序
等
倒彩、倒算、倒行逆施
倒（~水、~茶等）
倒退、倒开、倒灌、倒
流
倒、反倒（可以换用
“反而”）
倒

倒
倒
倒


第二章 越南语“ngã”
”、“ngược”
”的概述
1. 越南语“
”、“ngược”
”的词性
越南语“ngã”

越南语词类跟汉语是相同，又分成实词和虚词。在 Nguyễn Thị Hồng Huệ 的《Bài
giảng học phần Dẫn luận ngơn ngữ học – Chương trình đại học ngành Sư phạm Ngữ Văn》中
指出：名词表示事物（人、物体、概念、等等），动词表示事物的动作行为或状况如
跑、走、摔等，形容词又是表示事物的性质、特点如好、坏、大、小等。
在 Văn Tân 作者的《Từ điển Tiếng Việt》(1977)指明越语“ngã”有两种词性：动
词和名词；越语“ngược” 的词性是动词和副词。但是在 Nguyễn Như Ý 的《Đại từ
điển tiếng Việt》（1998）却有一些不相同: 越语的“ngã”也有两种词性，可这位作者
认为越语“ngược”的词性是动词和形容词。笔者同意 Nguyễn Như Ý 作者的理论。通
过研究笔者认为“ngược”的词性不能是副词。因为在 Nguyễn Khắc Phi 的《Ngữ văn 6》
说明越语副词是特别只跟动词或形容词构词，能为这些动词、形容词补充意义 。取一
个简单的例子，“ngược”在越语常见的词语如”ngược chiều, ngược gió,...”在这些词
语里“chiều, gió” 都是名词，所以越语“ngược”的词性包括：动词和形容词。
35

36

2. 越南语“ngã”

”、“ngược”
”的语义分析

“Ngã”的语义分析
2.1.1. 名词
越南语的“ngã”是名词时，有两种意思如下：
a. 指越南语的一种声调。
b. 指不同去向的路线交叉的地方
越南语里，表示路线交叉的意思的常用结构是：“ngã”+ 数字 。不过数字不能过
大，一般有一些的词语如“ngã ba”：三岔口路、“ngã tư”：十字路口。
2.1.

35

Nguyễn Thị Hồng Huệ, Bài giảng học phần Dẫn luận ngơn ngữ học – Chương trình đại học ngành Sư phạm

Ngữ Văn, Trường Đại học Phạm Văn Đồng, Quảng Ngãi, 2019.
36

Nguyễn Khắc Phi, Ngữ văn 6, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, 2019, tập 2, trang 12.

14


（35）Người đàn bà có vẻ khó chịu lắm. Thị nhíu đơi lơng mày lại, đưa tay lên xóc xóc lại tà
áo. Ngã tư xóm chợ về chiều càng xác xơ, heo hút. Từng trận gió từ cánh đồng thổi vào, ngăn
ngắt.37

汉语：那个娘儿看起来格外难受，她愁愁眉，抬手整理整理衣襟。垂暮时，集市之十
字路口越晚越寂寞冷落。风一阵阵从农田吹过来，冷冰冰。

（36）Nghìn năm sau lịch sử sẽ cịn ghi
Những năm tháng chiến tranh ác liệt
Nghìn vạn chuyến xe đi
Qua trái tim ngã ba Đồng Lộc
Máu qua tim máu lọc
Xe vượt ngã ba xe xốc tới miền Nam.38

汉语：千年后历史仍记载着
恶劣战争的那些年
千万车次路过
潼鹿三岔路口之心
血流入心，
车路过潼鹿三岔路口向南方直闯。
在越语中“ngã ba”、“ngã tư”也比喻人们在生活中要面对并选择的将来方向、
关头。
2.1.2. 动词
动词“ngã”在越语里表示的意思主要有以下几种。其中第一项意义是其的基本义。
a. 由于失去平衡或外因所造成而突然横躺到地面上的位置
37

Trích Vợ nhặt của Kim Lân (1962).

38

Trích Ngã ba Đồng Lộc của Huy Cận (1971).

15


（37）Lão đàn ông định giằng lại chiếc thắt lưng nhưng chẳng được nữa, liền giang thẳng

cánh cho thằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lảo đảo ngã dúi xuống cát.39

汉语：老男人试图将皮带抢回去但抢不到，就不留情地把那个小孩打了耳光使他踉跄
得倒栽葱在沙地上
（38）Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn,
hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời.40

汉语：在刚仆倒的松子之旁，已有四五 棵嫩松子长出。它的树梢绿生生，尖顶向半空
中冲破。
这项意义是越南语“ngã”的基本义，出现率较多。一提到 “ngã”人们一般都想
起这项意义。在越语里表示失去平衡或被外因影响而跌跤还有一些词语如:“té”、
“bổ”、“đổ”。
b. 代表去世，牺牲的意思。
一般情况下，汉语和越语在口语或书面语人们很少使用“死”-“chết”这两个词。
因为它的语气太重没有感情，又是一个贬义词所以应该减少使用。
（39）Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhứt
Nhưng Anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng
Và Anh chết trong khi đang đứng bắn
Máu Anh phun theo lửa đạn cầu vồng.41

汉语：他老人家于新山一机场倒下
可他仍靠着直升机残骸顽强站起来
他于立式放枪殒命
血液跟着炮火喷出。
39

Trích Chiếc thuyền ngồi xa của Nguyễn Minh Châu (1983).

40

Trích Rừng xà nu của Nguyên Ngọc (1965).

41

Trích Dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ của Lê Anh Xuân (1968).

16


（40）Ngủ đi giấc ngủ ngọt ngào
Những người ngã xuống từ bao nhiêu đời
Đầu trên máy chém vừa rơi
Người nằm xuống đất chết rồi còn đau.42

汉语：睡吧！进入甜蜜睡眠
多世代已倒下的人
头从断头台掉下来
人在地上哪怕痛苦
“Ngã”在第（39）、（40）例子不是表示失去平衡而倒下来的意思。而是指出阵
的战士在枪林弹雨战场上因为敌人的攻击而牺牲。这是一种庄严、避忌的说法。不仅
在说话场合中保持着礼貌，还能体现自己对那些英勇战士的尊敬，感谢。
c. 表示失败，遇到挫折
代表意思是通过生活、学习或工作等方面的挫折，人们能吸取教训，使人们受益终
生。例如：
（41）Qua năm tháng, càng lớn hơn, càng vấp ngã. Bài học tình bạn mới được mở rộng ra
dài rộng, sâu sắc.43

汉语：岁月流逝，更长大更易跌倒。朋友间的教训才能显得更深刻。
d. 由于不好外因影响到而控不住自己的神志，无法分清哪者好哪者怀。
（42）Bị ngã trước sức cám dỗ của đồng tiền

汉语：倒在金钱的诱惑下
（43）Đứng trước sự cám dỗ quá lớn, nếu khơng có bản lĩnh vững vàng, con người ta rất dễ
44

dàng sa ngã.45
42

Trích Trường ca Đất nước hình tia chớp của Trần Mạnh Hảo (1978).

43

Iris Cao và Hamlet Trương, Mỉm cười cho qua , Nhà xuất bản Văn Học , 2015, trang 45.

44

/>
17


汉语：在过大的诱惑下，若无有百折不回的本领，人们很容易失足。
自从（41）、（42）、（43）例子笔者人进行分析：“vấp” 在越南语有三种意思：
行走时，无意碰撞障碍；说话不流畅；遇到阻碍或失败。“Ngã”的意思从表示跌跤之
意引申为受社会、周围人的影响而控不住自己的欲望以致犯错。当“vấp”跟“ngã”
搭配时，两者是有相同意义所以“vấp ngã”是一个并列式合成词，表示因经验不足、
浅薄而失败、失足（比喻人堕落或犯严重错误）
e. 把问题、事情搞清楚、干脆
（44）Mọi vấn đề đều đã được ngã lẽ.
汉语：所有问题已经明白事理。
（45）Phải làm ngã ngũ mọi chuyện
汉语：必须把所有事情定局。

“Ngã lẽ”、“ngã ngũ”意思是关于事情、问题的一切都解决稳妥，明明白白，
做到最后决定的阶段。
2.2. “Ngược”的语义分析
从上面所说的内容可以知道越语的 “ngược”构词时有两种词性。笔者就其的意义
进行统计并分析如下:
46

47

48

2.2.1. 形容词

当“ngược”是形容词时，主要表示以下四种意思。
a. 于相反方向移动、转动。
表示这种意思时越南语“ngược”通常是形容词。但在句子里也能承担动词的补语。
越语的补语可以在动词、形容词的前面或后面，补充意义以及构成动词性词组或形容
词性词组。例如：
45

/>
46

/>
47

Lưu Văn Hy, Từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản Thanh niên, 2009.

48

Nguyễn Như Ý, Từ điến giáo khoa Tiếng Việt tiểu học, Nhà xuất bản Giáo dục.

18


（46）Bài hát đẩy ngược mọi người về vùng ký ức nơi có hai đứa trẻ cùng nhau lớn lên và
rất yêu thương nhau. 49

汉语：这首歌推倒人们想起那个地方已有两个孩子一起长大，都很爱惜彼此的记忆。
（47）Các nước phương Tây theo Tây lịch. Quỹ đạo chịu ảnh hưởng của mặt trời, tức là xi
chiều kim đồng hồ. Cịn các nước phương Đơng có quỹ đạo chịu ảnh hưởng của mặt trăng,
ngược chiều kim đồng hồ.50

汉语：西方国家遵循公历，轨道被太阳的轨道影响到，既顺时针。而东方国家的轨道
受月球轨道的影响，是倒时针。
在这例子里“xuôi”与“ngược”是相对词，根据科学术语“xuôi chiều kim đồng hồ”
是指时针的轨迹以右手方向转动，而“ngược chiều kim đồng hồ”却相反，即以左手方
向旋转。上面的句子已省略动词“quay” -“转”。
（48）Xe chạy ngược chiều sẽ bị phạt.
汉语：逆行的车会被收罚款。
(49) Chèo thuyền ngược dịng
汉语：逆水行舟
b. 上下、前后、里外跟原有的或应有的位置相反。
这种意义常用于具体东西比如衣服、书、家具等等
（50）Sáng nay tơi mặc ngược áo đi làm mà lại không hề hay biết, lúc đến công ty một chị
bạn nhắc thì lúc đó tơi chỉ muốn đào một cái lỗ mà chui xuống cho xong.

汉语：今天上午上班时殊不知我把上衣都倒穿了，到公司后一位同事提醒才发现，当
时恨不得找一个坑跳下去。
（51）Ông ta cầm ngược cuốn sách.

汉语：他把书拿倒了。
49

Iris Cao và Hamlet Trương, Mỉm cười cho qua , Nhà xuất bản Văn Học , 2015, trang 49.

50

/>
19