SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:“Một số kinh nghiệm nhằm phát triển phẩm chất chăm học và tự tin cho học sinh lớp 4, 5 thông qua một số trò chơi toán học”

PHỤ LỤC
1.

Đặt vấn đề

4

2.

Giải quyết vấn đề

5

2.1.

Cơ sở lý luận

5

2.2.

Thực trạng của vấn đề

7

2.3.

Các giải pháp

2.3.1
.

2.3.2
.
2.3.3
.

Nhận thức về tác dụng của trị chơi Tốn học

Ngun tắc khi sử dụng trị chơi Tốn học

Cấu trúc của trị chơi học tập

11
11

12

14

2.3.4

Giới thiệu một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong

15

.

mơn Tốn lớp 4, 5

2.4.

Hiệu quả từ việc tổ chức các trị chơi Tốn học

21

3.

Kết luận

23

3.1.

Ý nghĩa, phạm vi áp dụng của sáng kiến

23

3.2.

Kiến nghị - đề xuất

24

1. Đặt vấn đề

3


Trong thập niên đầu và thập niên thứ hai của thế kỷ XXI, nhân loại
đang bước vào kỷ nguyên mới với sự bùng nổ và phát triển như vũ bão của
khoa học cơng nghệ. Trình độ dân trí và khả năng chiếm lĩnh khối lượng tri

thức khoa học công nghệ là thước đo đánh giá vị thế của quốc gia đó đối với
tồn cầu. Con đường ngắn nhất để chinh phục khoa học công nghệ là cải cách
giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học. Trong bối cảnh đó toàn Đảng, toàn
dân ta tiếp tục đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để đến
năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp hiện đại theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong trường tiểu học, dạy học là hoạt động trọng tâm, chiếm một quỹ
thời gian lớn, chi phối nhiều hoạt động khác. Nhưng do đặc điểm tâm lí học
sinh tiểu học, trẻ có nhu cầu phát triển mạnh cả về trí tuệ, lẫn thể chất. Bản
chất của việc “học mà chơi, chơi mà học” vẫn là đặc điểm tâm lí hết sức quan
trọng và đặc trưng cho mọi hoạt động học tập, lao động, vui chơi giải trí của
các em. Vậy làm thế nào để giúp trẻ cân bằng giữa việc học tập và vui chơi,
giúp trẻ giảm bớt sự mệt mỏi, căng thẳng sau những giờ học trên lớp, tạo
hứng thú trong học tập, trong tư duy, trong nghiên cứu sáng tạo, rèn luyện và
phát triển thể chất, tinh thần cho trẻ,… Việc tổ chức tốt hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp trong nhà trường sẽ giải quyết được vấn đề nêu trên. Bởi
chính hoạt động giáo dục ngồi giờ lên lớp là một sân chơi bổ ích và lí thú
nhất trong nhà trường giúp các em vừa được học tập ôn luyện củng cố, mở
mang kiến thức đã học trên lớp vừa được vui chơi, giải trí lành mạnh và thể
hiện được chính mình. Đây là động lực thúc đẩy giúp các em học tốt hơn các
mơn học văn hóa, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện học sinh
trong nhà trường.
Hiện nay trong chương trình giáo dục tiểu học, mơn tốn cùng với các
mơn học khác trong nhà trường tiểu học có những vai trị góp phần quan trọng
đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Nó là mơn khoa học tự

4


nhiên có tính lơgíc và tính chính xác cao và là chìa khóa mở ra sự phát triển

của các bộ môn khoa học khác.
Muốn học sinh tiểu học chăm học thì mỗi người giáo viên khơng phải
chỉ truyền đạt nội dung kiến thức theo chuẩn kiến thức kỹ năng và các tài liệu
đã có sẵn trong sách giáo khoa, trong các sách hướng dẫn và sách thiết kế bài
giảng một cách dập khn, máy móc làm cho học sinh học tập một cách thụ
động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì việc học tập của học sinh sẽ diễn ra thật
đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ khơng cao. Nó là một trong những
ngun nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng
động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với hội nhập thế giới.
Yêu cầu của giáo dục hiện nay địi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy
học mơn tốn nói riêng và các mơn học khác ở bậc tiểu học theo hướng phát
huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo viên
phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham
gia vào các hoạt động học tập. Các trị chơi có nội dung tốn học lí thú và bổ
ích phù hợp với nhận thức của các em. Trò chơi học tập là một hoạt động mà
các em hứng thú nhất. Khi chúng ta đưa ra được các trị chơi tốn học một
cách thường xun, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy học mơn tốn sẽ
ngày càng được nâng cao. Thơng qua các trị chơi, các em sẽ lĩnh hội những
tri thức toán học một cách dễ dàng; kiến thức sẽ được củng cố, khắc sâu một
cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập, trong
việc làm.
Xuất phát từ lí do trên, qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu, tôi mạnh
dạn chọn sáng kiến “Một số kinh nghiệm nhằm phát triển phẩm chất
chăm học và tự tin cho học sinh lớp 4, 5 thơng qua một số trị chơi tốn
học” nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện cho học sinh tại
Trường Tiểu học Ngơ Sĩ Liên.
2. Giải quyết vấn đề

5

2.1. Cơ sở lý luận
Học sinh tiểu học luôn luôn hiếu động, ham chơi thích cái mới lạ nhưng
lại nhanh chóng chán. Đối với trẻ trị chơi là một phát hiện mới, kích thích tị
mị, muốn tìm hiểu, khám phá. Trị chơi tốn học nhằm mục đích là thơng qua
trị chơi để củng cố kiên thức của bài học, luyện tập lại kiến thức của bài mới,
phát hiện ra kiến thức mới của bài học.
Thơng qua trị chơi học sinh nắm được kiến thức của bài học một cách
nhẹ nhàng. Do vậy quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành
hoạt động học tập” là phù hợp với trường tiếu học.
Trong q trình học tốn ở tiếu học, sử dụng trị chơi tốn học có nhiều
tác dụng như:
Giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng, gây hứng thú học tập. Học
sinh thay đối loại hình hoạt động trong giờ học, làm cho giờ học bớt căng
thẳng, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu. Kích thích sự tìm tịi, tạo cơ hội để học
sinh tự thê hiện mình.
Thơng qua trò chơi, học sinh vận dụng kiến thức năng nổ, hoạt bát, kích
thích trí tượng tưởng, trí nhớ. Từ đó phát triến tư duy mềm dẻo, học tập các
xử lý thơng minh trong những tình huống phức tạp tăng cường khả năng vận
dụng trong cuộc sống để dễ dàng thích nghi với điều kiện mới của xã hội.
Ở lứa tuổi Tiểu học cơ thể của học sinh đang trong thời kỳ phát triển
hay nói cụ thể là các hệ cơ quan cịn chưa hồn thiện, vì thế sức dẻo dai của
cơ thể cịn thấp nên học sinh khơng thể làm lâu một cử động đơn điệu, dễ mệt
nhất là hoạt động q mạnh. Ngồi ra thơng qua hoạt động trò chơi còn giúp
các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đồn kết, thân ái,
lịng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm. Vì vậy trị chơi toán học rất
cần thiết trong giờ toán ở tiểu học.

6

Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật,
hiện tượng nào đó nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh.
Học sinh Tiểu học nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi
chúng khơng tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú
trong học tập và phải thường xuyên được luyện tập.
Học sinh hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới,
song các em chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều
phương pháp dạy học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực
hành, tổ chức các trò chơi xen kẽ... để củng cố khắc sâu kiến thức.
2.2. Thực trạng của vấn đề
100% số cán bộ giáo viên trong trường có trình độ đạt chuẩn: trong đó
trên chuẩn chiếm 98,5%.
Đa số đội ngũ giáo viên đều có thâm niên trong nghề từ 10 năm trở lên
nên có kinh nghiệm giảng dạy, có trình độ và sức khỏe tốt và ln có tinh thần
đồn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, có lập trường tư tưởng vững vàng, phẩm
chất đạo đức tốt, tinh thần kỷ luật cao, nhiệt tình, yêu nghề và thẳng thắn
trong đấu tranh phê bình, ln cầu tiến bộ và ý thức phấn đấu. Nhiều giáo
viên có kiến thức vững chắc, có phương pháp giảng dạy tốt, có kinh nghiệm
rèn bồi dưỡng học sinh giỏi, có hướng phấn đấu trở thành giáo viên giỏi,
100% giáo viên thực hiện đúng quy chế chuyên mơn. Nhiều giáo viên tích cực
tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chun mơn, cải tiến đổi mới phương
pháp. 100% giáo viên tham dự hội giảng các đợt trong năm. Sinh hoạt chuyên
môn luôn được giáo viên và nhà trường coi trọng. Mặt khác, đội ngũ giáo viên
nhà trường rất tích cực sưu tầm, làm và sử dụng đồ dùng dạy học.
Bên cạnh những mặt tích cực, giáo viên nhà trường cũng còn những
mặt hạn chế nhất định. Một số giáo viên có tư tưởng tự bằng lịng với trình độ
chun mơn của mình, ngại học, ngại tìm tịi sáng tạo, do đó những giờ dạy
trở nên đơn điệu, ít hấp dẫn học sinh.
7

* Thực trạng công tác bồi dường đội ngũ giáo viên
Hệ đào tạo:
SỐ

HỆ ĐÀO TẠO

GIÁO NỮ

SƠ CẤP

TRUNG

CAO

ĐẠI

SAU ĐẠI

CẤP
ĐẲNG
HỌC
HỌC
VIÊN
56
55
0
0
16

39
01
Một số các đồng chí giáo viên trẻ đang theo học các lớp đại học tại
chức Tiểu học, sau đại học.
- 100% đội ngũ giáo viên được chuẩn hoá về mặt đào tạo số giáo viên
được đào tạo trên chuẩn nhiều (98,5%) và có kinh nghiệm trong nghề.
- Đội ngũ giáo viên ngày càng được chuẩn hoá về mặt đào tạo đang
được trẻ hố dần. Đặc biệt là các đồng chí giáo viên trẻ nhiệt tình, hăng say
cơng tác và được trang bị nhiều kiến thức mới, gặp môi trường sư phạm tốt đã
phát huy được tác dụng là mũi nhọn trong công tác giảng dạy.
Từ thực tế giảng dạy trên lớp, từ dự giờ thăm lớp hoặc các tiết minh
họa ở băng hình. “Trị chơi học tập” có một vị trí quan trọng trong q trình tổ
chức dạy học.
“Trị chơi học tập” giáo dục cho các em tính thật thà, biết đánh giá
chính xác kết quả học tập của mình và của bạn, qua trị chơi thể hiện được
tính trung thực của từng cá nhân.
Khi tham gia trò chơi, HS phải biết vận dụng hết khả năng của mình,
tập trung chú ý cao độ sự hiểu biết cùng với trí thơng minh và sáng tạo của
bản thân, đó là những yếu tố rất thuận lợi. Trị chơi có những qui định và luật
lệ nhất định, song tổ chức “Trò chơi học tập mang lại tính thi đua và địi hỏi
sự tự giác rất cao của HS mới đem lại kết quả. Nhưng khi giáo viên tổ chức
trò chơi, tránh để HS chơi quá sức sẽ biến thành cuộc chơi. Vì vậy khi tổ chức
trò chơi giáo viên phải vận dụng tốt những yêu cầu sau:
- Trò chơi phải cuốn hút 100% HS
8


- Chuẩn bị trò chơi phải đúng yêu cầu, đạt được mục đích, phải phù
hợp với trình độ kiến thức và kỹ năng của các em.
- Luật chơi rõ ràng, công bằng, khách quan.

+ Tiến hành:
- Giáo viên nêu tên trò chơi, phổ biến luật chơi.
- Khi giới thiệu trò chơi phải ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu.
- Đối với học sinh tham gia trò chơi một cách chủ động, sẵn sàng tư thế
tuân theo luật chơi, chú ý nghe hướng dẫn.
- Chuẩn bị đồ dùng thực hiện trò chơi như phiếu bài tập, bảng kẻ, bảng
phụ, thẻ chữ...
- Đánh giá đúng thực chất kết quả sau mỗi lần chơi, giáo viên nên có
những nhận xét kịp thời đầy đủ, cụ thể về ưu khuyết điểm của các nhóm hay
cá nhân tham gia trò chơi.
Trò chơi một khi thâm nhập vào lớp học nhất thiết phải là một nội
dung của bài học, phải là một thành phần cấu tạo nên tiết học, phải góp phần
vào việc hình thành kiến thức cơ bản hoặc rèn luyện kỹ năng cơ bản của tiết
học. Nội dung của trò chơi phải là một phần nội dung của bài học. Bởi vì
mỗi một tiết học bao giờ cũng có yêu cầu cần đạt được chương trình qui
định rất chặt chẽ về kiến thức cơ bản cũng như về kỹ năng thực hành. Trò
chơi được sử dụng tùy thuộc vào cách tổ chức giờ học của người đứng lớp.
Có thể sử dụng vào lúc kiểm tra đầu giờ để xem học sinh có nắm vững kiến
thức hay khơng, có thể sử dụng trị chơi để hình thành bài học, có thể sử
dụng để củng cố bài học.
Từ thực trạng trên, bản thân tôi tự lồng ghép các trị chơi trong giờ học
Tốn. Đây là một số trị chơi được sử dụng trong giờ học Tốn ở lớp 4,5:
Trong q trình giảng dạy, quản lí và nghiên cứu và tìm hiểu thực tế tại
trường tiểu học Ngơ Sĩ Liên, tơi thấy việc tổ chức trị chơi Tốn học trong các
giờ học, đặc biệt là trong tiết toán được đa số giáo viên vận dụng với mong
9


muốn đổi mới phương pháp dạy học, góp phần đảm bảo mục tiêu tiết học,
thay đổi khơng khí học tập cho học sinh. Tuy nhiên, không phải mọi giáo viên

vận dụng đều đạt hiệu quả.
Để vận dụng có hiệu quả trị chơi Tốn học trong dạy học Tốn, đa
phần giáo viên còn lúng túng chưa phát huy hết tác dụng của mỗi trò chơi do
nhiều nguyên nhân. Việc đa dạng hố trị chơi trong tiết học cịn hạn chế.
Giáo viên cịn vận dụng máy móc, rập khn một số trị chơi nhất định từ tiết
này qua tiết khác gây nên sự khập khiễng với mục tiêu từng hoạt động và sự
nhàm chán, thiếu hứng thú ở học sinh. Đa số giáo viên tổ chức trò chơi nhằm
củng cố tiết học, khơng linh hoạt trong tiến trình dạy. Đơi khi giáo viên khơng
làm chủ tốt thời gian trong q trình tổ chức trị chơi Tốn học dẫn đến "cháy"
giờ hay phân chia thời gian không hợp lý trong tiết dạy.
Một thực trạng thường thấy là sự chuẩn bị, tổ chức một trị chơi tốn
học của giáo viên chưa chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo yêu cầu của trò chơi
nên hiệu quả của các trị chơi Tốn học cịn hạn chế. Trong q trình tổ chức
trị chơi, việc thu hút học sinh cả lớp tham gia là vấn đề rất khó đối với một số
giáo viên, phần đơng chỉ học sinh thích mơn Tốn tham gia tích cực cịn học
sinh khơng thích học Tốn thì ngược lại.
Bên cạnh đó là sự đánh giá cịn thiếu cơng bằng giữa các đội chơi của
giáo viên gây nên sự giảm hứng thú, nhiệt tình của học sinh khi tham gia trị
chơi. Trong lớp ít học sinh có năng khiếu tốn nên phần nào cũng ảnh hưởng
đến khơng khí lớp học như: kém sơi động, hứng thú trong tiết học nếu khơng
có hình thức tổ chức tốt. Một số học sinh rất nhút nhát, không hăng hái trong
tiết học, đặc biệt là học sinh khơng thích học Tốn. Lượng kiến thức tương
đối nhiều đồng thời một số học sinh không hứng thú, trầm, thậm chí sợ các
tiết học tốn. Bên cạnh đó cịn HS có thái độ khơng tích cực chỉ hưởng ứng
chứ không trực tiếp tham gia…

10


Từ thực trạng trên, việc tổ chức trị chơi Tốn học trong dạy- học toán

là một vấn đề khá quan trọng cần có những giải pháp cụ thể, phù hợp với thực
tiễn nhằm khắc phục thực trạng đã nêu đồng thời nâng cao hiệu quả và sự
hứng thú của học sinh trong dạy và học.

(Học sinh tự tin chia sẻ)
2.3. Các biện pháp
2.3.1. Nhận thức về tác dụng của trò chơi Toán học
Như chúng ta đã biết, hoạt động vui chơi là hoạt động mà động cơ của
nó nằm trong chính q trình hoạt động bản thân trị chơi chứ khơng nằm ở
kết quả chơi. Trị chơi là loại phổ biến của hoạt động vui chơi là chơi theo
luật, luật của trị chơi chính là các quy tắc định rõ mục đích, kết quả và u
cầu của hành động trị chơi, luật của trị chơi có thể tường minh có thể khơng.
Trị chơi học tập là trị chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với
kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gần với nội dung bài học,
giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua chơi
học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của
trị chơi. Do đó học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức

11


kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi học tập các kỹ năng mơn tốn được
đưa vào trị chơi.
Chơi là một nhu cầu cần thiết đối với học sinh Tiểu học, có thể nói nó
quan trọng như ăn, ngủ, học tập trong đời sống các em. Chính vì vậy các em
ln tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được
chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi các em biểu lộ
tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui
mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi
khơng làm tốt được nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó

khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có
mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao của các trị chơi. Vì vậy khi đã
tham gia trị chơi, học sinh thường vận dụng hết khả năng về sức lực, tập
trung sự chú ý, trí thơng minh và sự sáng tạo của mình.
Trị chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ,
nhờ sử dụng trị chơi học tập mà q trình dạy học trở thành một hoạt động
vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn.
Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp
học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện
củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua
hoạt động chơi.
Trị chơi khơng chỉ là phương tiện mà cịn là phương pháp giáo dục.
2.3.2. Nguyên tắc khi sử dụng trị chơi Tốn học
Muốn đạt hiệu quả cao trong sử dụng trị chơi học tập dạy- học tốn thì
việc đa dạng hố trị chơi trong giờ học là vơ cùng quan trọng để các em “chơi
mà học” là điều không dễ dàng. Vì vậy khi thiết kế trị chơi học tập, giáo viên
phải nắm vững và thực hiện các nguyên tắc chủ yếu sau:
2.3.2.1. Nội dung trò chơi phải gắn với mục tiêu từng tiết học

12


Mỗi một trò chơi phải đảm bảo giải quyết một mục tiêu nhất định của
hoạt động nào đó trong tiết học. Khơng thiết kế các trị chơi chỉ giải quyết một
khía cạnh mục tiêu quá nhỏ hoặc xa vời mục tiêu dạy học cụ thể. Chính vì
vậy, giáo viên cần căn cứ vào từng bài, loại bài để thiết kế các trò chơi học tập
phù hợp, phong phú. Tránh lặp đi lặp lại một hoặc một số trò chơi trong nhiều
tiết học.
2.3.2.2. Luật chơi rõ ràng, đơn giản dễ nhớ, dễ thực hiện
Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và phù hợp với khả năng

người hướng dẫn. Do đó, khi thiết kế trị chơi tránh rườm rà, phức tạp, quá
cầu kỳ giúp học sinh nắm bắt nhanh chóng luật chơi và cách chơi, đảm bảo
thời gian tiết học, không ảnh hưởng tới lớp khác hay ảnh hưởng tới vệ sinh
sức khoẻ của học sinh.
2.3.2.3. Điều kiện, phương tiện tổ chức trò chơi phong phú hấp dẫn
Trò chơi phải phù hợp với lớp học, phương tiện đơn giản, dễ làm, tránh
cầu kỳ, tốn kém nhưng vẫn đảm bảo phong phú và hấp dẫn. Một số phương
tiện giáo viên có thể dặn học sinh chuẩn bị từ tiết trước. Do vậy, khi thiết kế
trò chơi, giáo viên cần chú ý đến điều kiện, phương tiện tổ chức trò chơi.
2.3.2.4. Sử dụng trò chơi đúng lúc, đúng chỗ
Trò chơi có thể sử dụng ở bất cứ hoạt động nào của tiết học nhưng phải
phù hợp với mục tiêu của hoạt động đó. Sử dụng trị chơi học tập q lạm
dụng sẽ tác dụng trái ngược với mong muốn. Do đó cần căn cứ vào từng hoạt
động để tổ chức những trị chơi phù hợp.
2.3.2.5. Trị chơi phải kích thích được sự hứng thú của từng học sinh
Mỗi trò chơi phải đảm bảo kích thích được sự thi đua dành phần thắng
giữa các đội tham gia. Trò chơi đảm bảo được nhiều học sinh hay nhiều lượt
học sinh tham gia. Tránh chỉ thiết kế cho học sinh thích mơn Tốn bởi nội
dung trị chơi q khó so với trình độ chung của lớp.
2.3.2.6. Đánh giá kết quả của trò chơi
13


Khi đánh giá kết quả trò chơi cần đánh giá với thái độ nhẹ nhàng mang
tính chất khích lệ, động viên nhưng phải cơng bằng.
Sau mỗi trị chơi phải có thưởng phạt phân minh. Tuy nhiên, nên tránh
xử phạt đối với đội thua, người thua, mà tập trung tuyên dương, khen thưởng
(nếu có) đối với người thắng, đội thắng.
2.3.3. Cấu trúc của trò chơi học tập
+ Tên trò chơi

+ Mục đích: Nêu rõ mục đích của trị chơi nhằm ơn luyện, củng cố kiến
thức, kỹ năng nào. Mục đích trị chơi sẽ quy định hành động trò chơi được
thiết kế trong trị chơi.
+ Đồ dùng, trị chơi: Mơ tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò
chơi học tập.
+ Nêu luật chơi, cách tính, thời gian chơi: giáo viên giải thích cách chơi
trong đó ai chơi trực tiếp, ai cổ động, ai đánh giá, chơi như thế nào, đánh giá
như thế nào, chơi bao nhiêu lần, phần thưởng là gì? Chú ý chọn hình thức
ngắn gọn, rõ ràng để giải thích cách chơi. Khơng nên giải thích dài dịng
khiến học sinh mất hứng thú ngay từ khi chưa tham gia trò chơi.
+ Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi.
+ Nêu lên cách chơi
+ Tổ chức chơi thử (mẫu), nếu cần.
+ Tổ chức cho các đội chơi trò chơi.
+ Tổ chức đánh giá kết quả của các đội chơi.
+ Tổ chức cho học sinh rút kinh nghiệm và khắc sâu kiến thức qua trị chơi.
Tùy mục tiêu của mỗi trị chơi, trình độ của học sinh và thời gian mà
giáo viên có thể linh động thêm hoặc bớt các bước trên khi tiến hành tổ chức
trò chơi.

14


2.3.4.Giới thiệu một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong
mơn Tốn lớp 4, 5
Sau đây tơi xin giới thiệu một số trị chơi tiêu biểu mà tơi đã áp dụng
trong q trình dạy tốn cho học sinh lớp 4, 5.
* Trò chơi 1: Xếp hàng thứ tự (Áp dụng cho các tiết học: So sánh
phân số; So sánh số thập phân,...)
Mục đích: Giúp học sinh củng cố cách so sánh và sắp xếp các số thập

phân, phân số theo thứ tự từ bé đến lớn và ngược lại.
Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 2 lá cờ hiệu (Cờ giấy nhỏ, 2 lá có màu
khác nhau)
Học sinh mỗi đội 5 mảnh bìa (Có kích thước 10 x 15 cm) trong mỗi
mảnh bìa có ghi các số thập phân, phân số lớn bé khác nhau. (mỗi đội 5 em)
Thời gian chơi: 3 phút
Cách chơi: Hai đội trưởng lên nhận bìa của tổ và phát bìa cho mỗi bạn
ở đội mình. Giáo viên yêu cầu hai đội quan sát, tự so sánh các số vừa nhận
trong nhóm với nhau (trong 1, 2 phút ). Khi GV hô hiệu lệnh và giơ 2 lá cờ
trên 2 tay về hai phía (sang ngang) yêu cầu các em nghe, giơ biển lên cao và
xếp mỗi đội một hàng ngang, bắt đầu từ GV. Khi thầy đưa 2 lá cờ song song
về phía trước các em tập hợp hàng dọc.
Giáo viên bắt đầu hô các cách khác nhau như: “Tập hợp theo thứ tự từ
bé đến lớn”; “Tập hợp theo thứ tự từ lớn đến bé” sau hai ba lần thi thay đổi
các biển giữa hai đội.
Ban thư ký ghi kết quả và tổng hợp điểm. Mỗi lần xếp hàng đúng thứ
tự, nhanh, không ồn ào, xô lấn, làm lộn xộn, ghi 10 điểm. Xếp chậm, không
thẳng hàng, mất trật tự trừ 2 điểm . Đội nào xếp sai không ghi điểm. Sau 3
phút kết thúc trò chơi đội nào nhiều điểm sẽ thắng cuộc .
* Trò chơi 2: Truyền điện (Áp dụng cho các tiết học: Nhân (chia)
nhẩm với 10 , 100 , 1000 , ... ; 0,1 , 0,01 , 0,001 , ...)
15


Mục đích: Luyện tập và củng cố kỹ năng nhân chia nhẩm; uyện phản
xạ nhanh ở các em.
Chuẩn bị: Không cần chuẩn bị bất kỳ đồ dùng nào
Cách chơi: Các em ngồi tại chỗ. Giáo viên gọi bắt đầu từ một em
xung phong.
Ví dụ em xướng to 1 số nhân (hoặc chia) với 10 chẳng hạn “358 và chỉ

nhanh vào em B bất kỳ để “truyền điện”. Lúc này em B phải nói tiếp, ví dụ
“trừ 142 rồi chỉ nhanh vào em C bất kỳ. Thế là em C phải nói tiếp “bằng
216”. Nếu C nói đúng thì được quyền xướng to 1 số như A rồi chỉ vào một
bạn D nào đó để “truyền điện” tiếp. Cứ làm như thế nếu bạn nào nói sai
(chẳng hạn A nói “358 truyền cho B, mà B nói trừ “149 tức là sai dạng tính
hoặc là C đọc kết quả tính sai) thì phải nhảy lị cị một vịng từ chỗ của mình
lên bảng. Kết thúc khen và thưởng một tràng vỗ tay cho những bạn nói đúng
và nhanh.
* Lưu ý:
+ Trị chơi này không cần phải chuẩn bị đồ dùng, giáo cụ...
+ Trị chơi này có thể áp dụng được vào nhiều bài
(Ví dụ: Luyện tập các bảng cộng trừ, nhân chia phân số và có thể thay đổi
hình thức “truyền điện”. Ví dụ: 1 em hơ to 1/2 × 2/3 và chỉ vào em tiếp theo
để truyền thì em này chỉ việc nói kết quả bằng 1/3.
+ Trị chơi này khơng cầu kỳ nhưng vẫn gây được khơng khí vui, sơi
nổi, hào hứng trong giờ học cho các em.
* Trị chơi 3: Sai ở đâu? Sửa thế nào? (Áp dụng cho nhiều tiết học
như các bài tốn có lời văn ...)
Mục đích: Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhanh, tinh mắt, cẩn thận
khi lám bài.

16


Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị sẵn một số bài Tốn có lời giải sai ở một
vài bước trên bảng phụ (bố trí chỗ sai là những sai lầm mà học sinh thường
hay mắc khi làm kiểu bài này).
Thời gian chơi: 3 - 5 phút.
Cách chơi: Tùy vào lúc thích hợp của tiết học, giáo viên đưa các bài
tốn có lời giải như đã nói ở trên lên bảng chính.

Các đội thảo luận trong vài phút phút để truy tìm ra chỗ sai của bài giải và
đưa ra phương án sửa sai. Đội tìm ra và có phương án sửa sai nhanh nhất sẽ
trình bày đáp án, nếu chưa đúng các đội sau có quyền xin trả lời, khi nào lời
giải đã đúng thì trị chơi dừng lại. Giáo viên yêu cầu những đội có câu trả lời
đúng chỉ ra nguyên nhân sai lầm từ đó nhấn mạnh để cả lớp rút kinh nghiệm.
Đội chiến thắng là đội tìm ra nhanh nhất những chỗ sai, chỉ ra nguyên nhân
sai và sửa lại cho đúng.

(Học sinh mạnh dạn, tự tin trước đông người)
17


* Trò chơi 4: “nhà sáng tạo trẻ” (Áp dụng cho các tiết học: cộng trừ,
nhân, chia phân số, số thập phân)
Mục đích: Kích thích tính tư duy, sáng tạo, ham học của học sinh.
Chuẩn bị: Học sinh chuẩn bị bảng nhóm, bút lơng.
Thời gian chơi: 3-5 phút
Cách chơi: Để củng cố kiến thức bài dạy, giáo viên cho học sinh giải
một số bài tập đơn giản liên quan, sau đó u cầu các đội đặt một bài tốn có
nội dung tương tự bài tập đã giải.
- Giáo viên, xem xét, kiểm định đề toán của các đội, rồi đưa ra kết luận đội
nào thắng cuộc.
(Trị chơi trên có thể sử dụng được cho rất nhiều tiết dạy).
* Trò chơi 5: “Ai tìm được nhiều hơn?” (Áp dụng cho các tiết học:
Bảng đơn vị đo độ dài, Bảng đơn vị đo khối lượng, Bảng đơn vị đo diện tích,
Xăng - ti- mét khối, Đề- xi-mét khối, phân số bằng nhau, ...)
Mục đích:
- Rèn luyện tính nhanh nhẹn, khả năng quan sát tốt cho học sinh.
- Học sinh củng cố kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự chủ, vui tươi.
Chuẩn bị:

- Giáo viên ghi sẵn một số kiến thức cần thiết lên màn hình.
- Học sinh chuẩn bị bảng nhóm, bút lông.
Thời gian chơi: 3 phút
Cách chơi: - Giáo viên gắn màn hình lên bảng, yêu cầu học sinh tìm
và liệt kê những hình, những số, những vấn đề liên quan đến bài học.
- Trong 3 phút, đội nào tìm được nhiều hình, hoặc nhiều số,…(ghi lên
bảng nhóm) chính xác hơn thì đội đó sẽ giành thắng lợi.
Ví dụ: Khi dạy xong bài: “Số thập phân bằng nhau” (Toán 5 tập 1),
giáo viên ghi sẵn lên bảng hàng loạt số thập phân bằng nhau, yêu cầu học
18


sinh các đội ghi ra những phân số bằng nhau lên bảng nhóm của mình, đội
nào thực hiện nhanh hơn và tìm ra được nhiều số thập phân bằng nhau hơn,
đội đó sẽ chiến thắng.
* Trị chơi 6: “ Rồng cuốn lên mây” (Áp dụng cho các tiết học: So
sánh, cộng, trừ, nhân, chia phân số, số thập phân, ...)
Mục đích:
Củng cố: So sánh, cộng, trừ, nhân, chia phân số, số thập phân, ...
Chuẩn bị: Xếp gọn bàn ghế, dành chỗ rộng rãi trong lớp để chơi (Có
thể chơi ngồi sân)
Cách chơi: Một em tháo vát đi ở giữa làm đầu rồng.
Cả lớp đứng thành vòng tròn xung quanh, vỗ tay hát:
Rồng cuốn lên mây
Ai mà giỏi toán
Về đây với mình
Một em nào đó giơ tay hơ lên: "Tơi giỏi toán". Bạn làm đầu rồng bèn
hỏi, chẳng hạn: "0,3 + 1,7 bằng mấy?". Nếu bạn nọ trả lời đúng thì được túm
đi áo (đi rồng) để cùng đi vịng vịng (lên mây). Nếu bạn nọ trả lời sai thì
đầu rồng "lêu lêu" và không được túm đuôi rồng.

Cứ tiếp tục chơi như thế cho đến lúc đầu rống cuốn hết được các bạn lên mây
(nếu có thời gian).
* Trị chơi 7: Hái hoa toán học (Áp dụng cho các tiết học: Diện tích
hình bình hành, Diện tích hình thang, Hình vng, Hình hộp chữ nhật, Hình
lập phương, Ơn tập về hình học cuối năm....)
Mục đích: Giúp học sinh nhớ lâu các cơng thức tính chu vi, diện tích
các hình chữ nhật, hình vng, hình bình hành, hình thoi...Từ đó vận dụng
linh hoạt, kết hợp với kỹ năng tính nhẩm để tính chu vi, diện tích của hình với
số đo cho trước …

19


Phát triển khả năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc.
Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị một cây cảnh đặt lên bàn giáo viên làm
cây hoa. Treo sẵn trên cây các bơng hoa được cắt bằng giấy màu trong có ghi
nội dung câu hỏi. (Tuỳ theo nội dung bài học để giáo viên chọn nội dung ghi
trong hoa)
Ví dụ: Khi dạy bài: “Ơn tập hình học” ở cuối năm giáo viên có thể chọn
nội dung:
1. Muốn tìm diện tích hình vng ta làm như thế nào?
Hãy tính nhẩm nhanh diện tích hình vng mà cạnh bằng 5m?
2.

Nêu quy tắc tính diện tích hình bình hành?

3.

Đố bạn điền tiếp những từ thích hợp và chỗ trống trong bài thơ

sau :
Diện tích chữ nhật là gì ?
Lấy dài…………..tức thì ra ngay.
Chu vi chữ nhật dễ thay.
Lấy ……………nhân hai là thành.
4.

Muốn tính diện tích hình thang
Đáy lớn, đáy bé ta mang......vào
Rồi đem ....với chiều cao
......lấy nửa thế nào cũng ra.

5. Một hình lập phương có độ dài cạnh 6cm .
Bạn Mai nói: Diện tích xung quanh hình lập phương bằng 216cm2
Bạn Chi nói: 216cm2 là diện tích tồn phần của hình lập phương.
Theo bạn ai nói đúng? Ai nói sai? Vì sao?
6. Em hãy điền những từ thích hợp vào chỗ chấm của 2 câu thơ sau:
Nói về cơng thức tính Vận tốc

20


Trên đường kẻ chậm với người mau
Hai kẻ đồng chiều muốn gặp nhau
Vận tốc đơi bên ………………….
………………chia với khó chi đâu.
7.

Hình bên tên gọi là gì ?

Chu vi, diện tích em thì tính mau?
Thời gian chơi: 3 - 5 phút

4cm
10cm

Cách chơi: Chơi thi đua giữa cá nhân. Học sinh xung phong lên hái
hoa và đọc to, rõ ràng nội dung câu hỏi cho cả lớp cùng nghe sau đó mới trả
lời kết quả. Nếu bạn hái hoa trả lời chính xác, diễn đạt trôi chảy, gọn gàng,
các bạn ở dưới lớp vỗ tay thật to để cổ vũ cho bạn. Nếu bạn trả lời đúng kết
quả nhưng diễn đạt chưa mạch lạc, thì lớp vẫn vỗ tay khuyến khích bạn song
nhỏ và ngắn hơn. Nếu bạn trả lời sai giáo viên gợi ý vẫn khơng trả lời được
thì phải nhảy cò cò về chỗ.
2.4. Hiệu quả từ việc tổ chức các trị chơi Tốn học

(Học sinh chăm chỉ học tập)
21


Bản thân đã thực hiện đề tài trên trong nhiều năm học qua, kết quả đạt
được như sau:
+ Khơng có học sinh nghỉ học vì lí do chán học mơn toán (khảo sát ở
những lớp mà bản thân tham gia giảng dạy).
+ Các tiết dạy toán mà bản thân thực hiện ln diễn ra trong khơng khí
vui tươi, nhẹ nhàng và thân thiện, làm cho học sinh cảm nhận được: “môt
ngày đến trường là một ngày vui”, làm tốt được phong trào xây dựng trường
học thân thiện học sinh tích cực.
+ Ln được học sinh kính trọng, gần gũi.
Ngồi những trị chơi trên, việc sử dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy
học cũng giúp GV tổ chức được các trò chơi hay bằng những hình ảnh sinh

động và hấp dẫn như: Rung chng vàng, Chiếc nón kỳ diệu...đã tạo cho học
sinh sự hứng thú hơn rất nhiều trong các giờ học tốn.
Tơi nhận thấy rằng khi đưa các trị chơi vào các tiết học tốn khơng
những giúp các em khắc sâu kiến thức mà còn giúp các em phát triển được
nhiều phẩm chất đạo đức như tình đồn kết, thân ái, tính trung thực, tinh thần
trách nhiệm, đặc biệt là phẩm chất chăm học và tự tin.

22


3. Kết luận
Trị chơi Tốn học là một loại hình hoạt động vui chơi có nhiều tác
dụng trong các giờ học của học sinh tiểu học. Trị chơi Tốn học tạo ra khơng
khí vui tươi, hồn nhiên, sinh động trong giờ học. Nó cịn kích thích được trí
tưởng tượng, tị mò, ham hiểu biết ở học sinh. Tổ chức tốt trị chơi Tốn học
khơng chỉ làm cho các em hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em tự
tin hơn, có được cơ hội tự khẳng định mình và tự đánh giá nhau trong học tập.
Việc tổ chức trị chơi trong các giờ học tốn là vơ cùng cần thiết. Song
không nên quá lạm dụng phương pháp này, ở mỗi giờ học ta chỉ nên tổ chức
cho các em chơi từ 1 đến 2 trò chơi trong khoảng từ 3 đến 5 phút . Do vậy
người giáo viên cần có kỹ năng tổ chức, hướng dẫn các em thực hiện các trò
chơi thật hợp lý và đồng bộ, phát huy được tối đa vai trò của học sinh.
Khi tổ chức trị chơi Tốn học trong giờ dạy học Toán lớp 3, chúng ta
phải dựa vào nội dung bài học, vào điều kiện cơ sở vật chất của trường, thời
gian trong từng tiết học mà lựa chọn hoặc thiết kế các trò chơi cho phù hợp.
Song để tổ chức được trị chơi tốn học có hiệu quả địi hỏi mỗi người thầy
phải có kế hoạch, chuẩn bị thật chu đáo cho mỗi trò chơi. Các em được rèn
khả năng nhanh nhẹn, khéo léo và tạo cho các em sự mạnh dạn, tự tin. Điều
đáng mừng là các em rất hào hứng, chờ đợi tiết học toán sau, tạo cho các em
lịng u thích, ham mê mơn Tốn.

Sau q trình thực hiện sáng kiến này, tơi thấy rằng trị chơi toán học là
một việc làm rất cần thiết đặc biệt với học sinh tiểu học. Các em có học tốn
tốt mới có cơ sở để tiếp thu tốt các kiến thức của lớp trên.
3.1. Ý nghĩa, phạm vi áp dụng của sáng kiến
Việc thực hiện sáng kiến trong suốt cả năm học hoặc có thể nhiều năm
học, nó là quá trình tích luỹ dần dần trong q trình dạy học gắn với việc dạy
học hàng ngày.

23


Không tốn kém về kinh tế, không dồn ép về thời gian và mang tính
xã hội cao.
Sáng kiến này được áp dụng tại trường Tiểu học Ngô Sĩ Liên- thành
phố Bắc Giang. Có thể áp dụng cho các trường Tiểu học trong phạm vi rộng
hơn.
3.2. Kiến nghị - đề xuất
Muốn có kết quả cao trong việc sử dụng trị chơi Tốn học trong giờ
học Tốn ngồi những mục tiêu chung của bài dạy, giáo viên cần chú ý đến
những vấn đề sau:
- Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, từ đó lựa chọn
thiết kế trị chơi cho phù hợp .
- Giáo viên cần khắc phục những khó khăn về cơ sở vật chất, sưu tầm
các vật liệu đơn giản để làm đồ dùng trong trò chơi.
- Tổ chức trò chơi sao cho mọi học sinh được chơi nhất là những em
còn hay rụt rè thiếu tự tin.
Mỗi năm học Phòng giáo dục và Sở giáo dục nên chọn các sáng kiến
tốt in thành các tập san theo môn học để cung cấp cho các trường làm tài liệu
sinh hoạt chuyên môn.
Mở thêm các lớp bồi dưỡng về chuyên môn và xây dựng nhiều tiết dạy

học mmnh họa để cho giáo viên được trao đổi, học tập, rút kinh nghiệm.
Tôi mong rằng tất cả chúng ta cần phải coi trọng việc dạy tốt mơn tốn
và mong muốn được sự quan tâm giúp đỡ của Ban giám hiệu nhà trường, của
giáo viên tạo điều kiện cho các em được phát huy tài năng Tốn học của mình
ngay từ bậc tiểu học.
Trên đây là Một số kinh nghiệm nhằm phát triển phẩm chất chăm
học và tự tin cho học sinh lớp 4, 5 thơng qua một số trị chơi toán học đã
được thực thi tại trường tiểu học Ngơ Sĩ Liên, những hình thức trị chơi trên
đã được nhân rộng và tổ chức trong tất cả các khối của trường và bước đầu
24


thu được những kết quả đáng kể, học sinh tham gia tích cực hứng thú. Vậy
tơi viết lại sáng kiến này để bạn bè đồng nghiệp có thể tham khảo. Do khả
năng bản thân cịn nhiều hạn chế nên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót.
Tơi rất mong nhận được sự góp ý giúp đỡ chân tình của hội đồng khoa học
trường, cấp trên cũng như quý bạn đọc để sáng kiến hồn thiện hơn.
Phường Ngơ Quyền, ngày 22 tháng 4 năm 2018
Người viết

Lê Minh Thành
5. NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ
HỘI ĐỒNG KHOA HỌC TRƯỜNG TIỂU HỌC NGÔ SĨ LIÊN

Đánh giá đề tài, SKKN đạt .. .... điểm

Xếp loại: đạt bậc .........

TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
CHỦ TỊCH

HIỆU TRƯỞNG

Ngô Thị Kim Oanh

HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GIÁO DỤC THÀNH PHỐ BẮC GIANG

Đánh giá đề tài, SKKN đạt ......... điểm

Xếp loại: đạt bậc ...........

TM. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
CHỦ TỊCH

25