Tài liệu Quy hoạch sử dụng đất đai ( Chương 1) doc

Giáo trình
Qui Hoҥch Sӱ Dөng Ĉҩt Ĉai


PGS. TiӃn sƭ Lê Quang Trí
MӨC LӨC

TӴA
MӢ ĈҪU
MӨC LӨC

Chѭѫng I: TÍNH CHҨT – MӨC TIÊU – PHҤM VI – CON NGѬӠI
TRONG QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI 01

I. THӴC TRҤNG Vӄ SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI 01
II. TÍNH CHҨT 03
1. Ĉӏnh nghƭa vӅ qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai 03
2. Yêu cҫu cho tính hӳu dөng cӫa qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai 04
3. Sӱ dөng tôt nhҩt nguӗn tài nguyên hҥn hҽp 05

III. MӨC TIÊU 06
1. Tiêu ÿӅ 06
1.1. HiӋu quҧ 06
1.2. Bình ÿҷng và có khҧ năng chҩ
p nhұn 06
1.3. Tính bӅn vӳng 06

2. Sӵ tѭѫng hӧp giӳa các mөc tiêu ÿӕi kháng 07

IV. PHҤM VI 07
1. Tiêu ÿiӇm cӫa qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai 07
2. Cҩp qui hoҥch 08
2.1. Cҩp quӕc gia 09
2.2. Cҩp TӍnh 09
2.3. Cҩp ÿӏa phѭѫng (HuyӋn và Xã) 10
3. Các tә chӭc và kӃ hoҥch phát triӇn có liên quan 10

V. CON NGѬӠI TRONG QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI 11
1. Ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt
ÿai 11
2. Nhà lãnh ÿҥo 13
3. Ĉӝi qui hoҥch 13
4. TiӃn trình lұp lҥi trong thӵc hiӋn qui hoҥch 14

Chѭѫng II: CÁC VҨN Ĉӄ CѪ BҦN CHO QUI HOҤCH
SӰ DӨNG BӄN VӲNG NGUӖN TÀI NGUYÊN ĈҨT ĈAI 16

I. QUAN ĈIӆM TRONG QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI 16
1. Qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai và qui hoҥch ÿô thӏ 16
2. Phѭѫng pháp tәng hӧp 16
II. NHӲNG VҨN Ĉӄ CҪN QUAN TÂM TRONG QUI HOҤCH SӰ DӨNG
ĈҨT ĈAI 17
1. Chӭc năng cӫa ÿҩt ÿai 17

i
2. Sӣ hӳu ÿҩt ÿai, quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai và thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai 20
2.1. Sӣ hӳu ÿҩt ÿai, quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai 20

2.2. Thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai 21
3. Ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai và các chӫ thӇ khác 22
4. Nhӳng chҩt lѭӧng và giӟi hҥn cӫa ÿҩt ÿai cho các sӱ dөng khác nhau 24
5. Nhӳng chӍ thӏ cho tính bӅn vӳ
ng 25

Chѭѫng III: MӜT SӔ CHӌ DҮN Vӄ NӜI DUNG VÀ PHѬѪNG PHÁP LҰP QUI HOҤCH
VÀ Kӂ HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI Ӣ VIӊT NAM 26

I. QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI THEO CV1814-1998 26
1. Công tác chuҭn bӏ và ÿiӅu tra cѫ bҧn 26
2. Phân tích ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên và kinh tӃ - xã hӝi 28
3. Phân tích hiӋn trҥng và biӃn ÿӝng ÿҩt ÿai 30
4. Ĉánh giá thích nghi ÿҩt ÿai 33
5. Dӵ báo dân sӕ 33
6. Dӵ báo nhu cҫu sӱ dөng ÿҩt ÿai 34
7. Xây dӵng và luұn chӭng phѭѫng án qui hoҥch 41

II. QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI VÀ LUҰT
ĈҨT ĈAI 2003 46
1. Bҧn ÿӗ hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt và bҧn ÿӗ qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai 46
2. Qui hoҥch, kӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt 46

III. THÔNG TѬ SӔ 30-2004/TT-BTNMT 50
1. Phҫn 1: Nhӳng qui ÿӏnh chung 50
2. Phҫn 2: Trình tӵ, nӝi dung lұp qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt cho cҧ nѭӟc 56
3. Phҫn 3: Trình tӵ, nӝi dung lұp qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt cho TӍnh, HuyӋ
n 62
4. Phҫn 4: Trình tӵ, nӝi dung lұp qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt cho Xã 66
5. Phҫn 5: Trình tӵ, nӝi dung lұp qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt cho khu kinh tӃ,

khu công nghӋ cao 69
6. Phҫn 6: Nӝi dung thҭm ÿӏnh qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt 73
7. Phҫn 7: Công bӕ qui hoҥch, kӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt 75
8. Phҫn 8: Tә chӭc thӵc hiӋn 77

Chѭѫng IV: QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI
THEO Hӊ THӔNG FAO (1993) 78
I. TӘNG QUÁT 78
1. Các bѭӟc thӵc hiӋn 78
2. Cҫn thiӃt cho sӵ uyӇn chuyӇn 80
3. Qui hoҥch và thӵc hiӋn 81

II. CHI TIӂT CÁC BѬӞC THӴC HIӊN TRONG Hӊ THӔNG FAO (1993) 81
1. Bѭӟc 1: ThiӃt lұp mөc tiêu và các tѭ liӋu có liên quan 81
2. Bѭӟc 2: Tә chӭc công viӋc 84
3. Bѭӟc 3: Phân tích vҩn ÿӅ 86

ii
4. Bѭӟc 4: Xác ÿӏnh các cѫ hӝi cho sӵ thay ÿәi 90
5. Bѭӟc 5: Ĉánh giá ÿҩt ÿai 95
6. Bѭӟc 6: Ĉánh giá khҧ năng chӑn lӵa 101
7. Bѭӟc 7: Chӑn lӵa khҧ năng tӕt nhҩt 105
8. Bѭӟc 8: Chuҭn bӏ cho qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai 112
9. Bѭӟc 9: Thӵc hiӋn qui hoҥch 115
10. Bѭӟc 10: Giám soát và rà soát chӍnh sӱa qui hoҥch 119

Chѭѫng V: THӴC HIӊN PHѬѪNG PHÁP TӘNG HӦP CHO QUI HOҤCH S
Ӱ
DӨNG BӄN VӲNG NGUӖN TÀI NGUYÊN ĈҨT ĈAI 124

I. MӨC ĈÍCH 124

II. PHÁT TRIӆN KHUNG Ĉӆ XÂY DӴNG NHӲNG QUYӂT ĈӎNH 125

III. PHÁT TRIӆN CѪ SӢ DӲ LIӊU THӔNG KÊ VÀ ĈӎNH Vӎ 127
1. Cѫ sӣ dӳ liӋu khí hұu 127
2. Cѫ sӣ dӳ liӋu ÿҩt và ÿӏa hình 127
3. Cѫ sӣ dӳ liӋu nguӗn tài nguyên nѭӟc 128
4. Cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ
che phӫ ÿҩt ÿai và ÿa dҥng sinh hӑc 128
5. Cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ sӱ dөng ÿҩt ÿai, hӋ thӕng cây trӗng và sҧn xuҩt 128
6. Cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ ÿiӅu kiӋn xã hӝi 129
7. Cѫ sӣ dӳ liӋu vӅ chiӅu hѭӟng kinh tӃ 129

IV. PHÁT TRIӆN NHӲNG PHѬѪNG TIӊN Ĉӆ THӔNG NHҨT
VÀ KӂT NӔI CѪ SӢ DӲ LIӊU 129

V. PHÂN TÍCH ĈA MӨC TIÊU VÀ KӺ THUҰT TӔI ѬU HÓA DӲ LIӊU 131

VI. NHӲNG PHѬѪNG TIӊN XÃ HӜI KINH Tӂ VÀ CHÍNH TRӎ CHO XÂY
DӴNG QUYӂT ĈӎNH TRONG SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI 132

Chѭѫng VI: MӜT SӔ KӂT QUҦ ĈIӆN HÌNH TRONG PHѬѪNG PHÁP CHӐN
PHѬѪNG ÁN CHO QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI CҨP HUYӊN Ӣ
ĈӖNG
BҴNG SÔNG CӰU LONG 134

I. PHҪN GIӞI THIӊU 134

II. GIӞI THIӊU Vӄ VÙNG NGHIÊN CӬU 135

III. KӂT QUҦ XÂY DӴNG QUI HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI SҦN XUҨT
NÔNG-NGѬ-LÂM NGHIӊP HUYӊN CÙ LAO DUNG, SÓC TRĂNG GIAI ĈOҤN
2003 – 2010 136
1. Sӵ cҫn thiӃt lұp qui hoҥch 136
2. Nhӳng căn cӭ thӵc hiӋn qui hoҥch 137

iii
3. Quan ÿiӇm và mөc tiêu qui hoҥch 137
4. Qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt 142

IV. PHѬѪNG ÁN QUI HOҤCH SҦN XUҨT NÔNG – NGѬ VÀ NÔNG THÔN
HUYӊN CÙ LAO DUNG, SÓC TRĂNG 146
1. Phѭѫng án I 146
2. Phѭѫng án II 154
3. Phѭѫng án III 162

V. HIӊU QUҦ CӪA QUI HOҤCH 169
1. HiӋu quҧ kinh tӃ mô hình 169
2. HiӋu quҧ sҧn xuҩt 170
3. HiӋu quҧ xã hӝi 172
4. Dӵ báo tác ÿӝng môi trѭӡng 172

TÀI LIӊU THAM KHҦO 174


iv
MӢ ĈҪU

Vӟi nhӳng áp lӵc và hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ hiӋn nay cho thҩy nguӗn tài
nguyên ÿҩt ÿai ngày càng khan hiӃm và có giӟi hҥn, dân sӕ thӃ giӟi gia tăng nhanh. Do
ÿó, ÿòi hӓi phҧi có sӵ ÿӕi chiӃu hӧp lӻ giӳa các kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai và loҥi ÿҩt ÿai ÿӇ
ÿҥt ÿѭӧc khҧ năng tӕi ÿa vӅ sҧ
n xuҩt әn ÿӏnh và an toàn lѭѫng thӵc, ÿӗng thӡi cNJng
bҧo vӋ ÿѭӧc hӋ sinh thái cây trӗng và môi trѭӡng ÿang sӕng.
Qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai là nӅn tҧng trong tiӃn trình này. Ĉây là mӝt thành
phҫn cѫ sӣ có liên quan ÿӃn hӋ sinh thái các vùng núi, sa mҥc hoang vu, hay các vùng
ÿӗng bҵng ven biӇn, ÿӗng thӡi lҥi nҵm trong mөc tiêu phát triӇn và bҧo vӋ rӯng, ÿҩt
trӗng và tài nguyên ven biӇn. Qui hoҥch s
ӱ dөng ÿҩt ÿai (QHSDĈĈ) là yӃu tӕ chính
trong tҩt cҧ yêu cҫu phát triӇn và bҧo vӋ các vùng ÿҩt ÿai nông nghiӋp.
Có nhӳng sӵ mâu thuүn trong sӱ dөng ÿҩt ÿai ӣ hiӋn tҥi. Nhu cҫu vӅ ÿҩt nông
nghiӋp, ÿӗng cӓ, bҧo vӋ thiên nhiên, rӯng, du lӏch và phát triӇn ÿô thӏ lӟn hѫn nhiӅu so
vӟi nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai hiӋn có. Ӣ các quӕc gia ÿang phát triӇn thì nhu cҫu này
ngày càng cҩp bách hѫn theo tӯng năm. Dân sӕ thӃ giӟi lӋ thuӝc vào sӕ lѭӧng/diӋn tích
ÿҩt cho ra lѭѫng thӵc, nguyên liӋu và viӋc làm sӁ tăng lên gҩp ÿôi trong vòng 25 ÿӃn
50 năm tӟi. Ngay cҧ ӣ mӝt sӕ vùng ÿҩt ÿai ÿҫy ÿӫ, ngѭӡi dân vүn không ÿҥt ÿӃn nhu
cҫu và lӧi nhuұn mong ÿӧi trong viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿ
ó. Trong khi ÿó, sӵ suy thoái
ÿҩt ÿai ӣ các nông trang, rӯng hay nguӗn tài nguyên nѭӟc ngày càng thҩy rõ, nhѭng
trong tӯng cá thӇ cӫa cӝng ÿӗng xã hӝi không thӇ có biӋn pháp riêng nào ÿӇ hҥn chӃ
hoһc chҩm dӭt tình trҥng suy thoái này.
Do ÿó, giáo trình Qui Hoҥch Sӱ Dөng Ĉҩt Ĉai ÿѭӧc biên soҥn nhѭ là mӝt giáo
trình chuyên khҧo nhҵm mөc ÿích trang bӏ cho sinh viên các ngành liên quan có kiӃn
thӭc cѫ bҧn vӅ qui hoҥch và nhӳng quan ÿ
iӇm quan trӑng trong Qui Hoҥch Sӱ Dөng
Ĉҩt Ĉai bӅn vӳng. Tuy nhiên, trên cѫ sӣ cӫa nhӳng quan ÿiӇm và nhӳng qui trình qui
hoҥch cӫa FAO (1993), mӛi quӕc gia ÿã tӵ soҥn ra nhӳng hѭӟng dүn riêng cho quӕc
gia mình ÿӇ phù hӧp trong viӋc qui hoҥch cӫa tӯng giai ÿoҥn. Do ÿó ÿӇ trang bӏ cho

sinh viên có kiӃn thӭc và kӹ năng trong qui hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai khi ra trѭӡng trong
ÿ
iӅu kiӋn thӵc tӃ, giáo trình Qui Hoҥch Sӱ Dөng Ĉҩt Ĉai ÿѭӧc soҥn thҧo hoàn toàn
dӵa trên các tài liӋu cѫ bҧn vӅ qui hoҥch cӫa FAO, Tài liӋu Hѭӟng dүn vӅ công tác qui
hoҥch, kӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cӫa ViӋn ÿiӅu tra qui hoҥch ÿҩt ÿai thuӝc Bӝ Tài
Nguyên và Môi Trѭӡng (Tәng Cөc Ĉӏa Chính ViӋt Nam, Hà Nӝi, tháng 10/1998),
Luұt ÿҩt ÿai n
ăm 2003 và Thông tѭ 30 – 2004 cӫa Bӝ Tài Nguyên và Môi Trѭӡng năm
2004.

Tháng 12 – 2005
Ngѭӡi biên soҥn
PGS. TiӃn sƭ Lê Quang Trí
1
CHѬѪNG I
TÍNH CHҨT – MӨC TIÊU – PHҤM VI – CON
NGѬӠI
QUY HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI

I. THӴC TRҤNG Vӄ SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI
Sӵ gia tăng dân sӕ trong các nѭӟc ÿang phát triӇn ÿang là áp lӵc ÿè nһng lên
nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai có giӟi hҥn cӫa hӑ và cNJng là nguyên nhân gây ra sӵ suy
thoái ÿҩt ÿai. Nhӳng phѭѫng pháp chuyên ngành cho viӋc quy hoҥch ÿӇ giҧm bӟt tình
trҥng này hiӋn nay vүn chѭa cho ÿѭӧc hiӋu quҧ, và phѭѫng pháp tәng hӧp ÿòi hӓi phҧi
bao gӗm tҩt cҧ các chӫ thӇ tham gia tӯ sӵ bҳt ÿҫu, ÿiӅu tiӃt chҩt lѭӧng và nhӳng sӵ
giӟi hҥn cӫa mӛi thành phҫn ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai, ÿӃn tính sҧn xuҩt cӫa các khҧ năng chӑn
lӵa sӱ dөng ÿҩt ÿai. Nhӳng quan ÿiӇm và ÿӏnh nghƭa liên hӋ ÿӃn phѭѫng pháp cө thӇ
nhҵm hә trӧ cho viӋc thiӃt lұp nên nhӳng vҩn ÿӅ quyӃt ÿӏnh ӣ các mӭc ÿӝ quy hoҥch
khác nhau.
Nhӳng vҩn ÿӅ sӱ dөng ÿҩt ÿai hiӋn tҥi ÿòi hӓi nhӳng giҧi pháp ÿѭӧc tҥo ra vӟi

sӵ hә trӧ cӫa phѭѫng pháp tәng hӧp trong vùng nông thôn và bán thành thӏ, thì thѭӡng
ÿѭӧc xuҩt phát tӯ nhӳng sӵ mâu thuҭn ÿӕi kháng giӳa môi trѭӡng và phát triӇn. Tҩt cҧ
viӋc này ÿѭӧc thҧo luұn bao gӗm xây dӵng nhӳng quyӃt ÿӏnh ÿӇ làm thӃ nào sӱ dөng
nhӳng nguӗn tài nguyên khan hiӃm, tái lұp lҥi vùng ÿҩt ÿai suy thoái hay cҧi thiӋn ÿҩt
ÿai nông nghiӋp chính, ÿӏnh cѭ nhӳng nông hӝ nhӓ hay nhӳng nông trang cѫ giӟi sӁ
hә trӧ tӕt hѫn trong viӋc mӥ rӝng dân sӕ, hҥn chӃ phát triӇn vùng ÿô thӏ vào trong các
vùng nông nghiӋp có chҩt lѭӧng cao, sӱ dөng hӧp lý nguӗn tài nguyên nѭӟc khan
hiӃm, và nhӳng yêu cҫu chuyên biӋt cho phѭѫng pháp tәng hӧp ngѭӧc lҥi vӟi quy
hoҥch chuyên ngành cӫa vùng ven biӇn.
Thӵc hiӋn phѭѫng pháp tәng hӧp thì tùy thuӝc vào nhӳng chính sách hә trӧ quy
hoҥch cho sӱ dөng và quҧn lý bӅn vӳng nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai, ÿӇ tăng cѭӡng
nhӳng thӇ chӃ thӵc thi và ÿӇ ÿҧm bҧo sӵ bao gӗm và tham gia hành ÿӝng cӫa các chӫ
thӇ trong tiӃn trình xây dӵng quyӃt ÿӏnh. Nhӳng hoҥt ÿӝng này sӁ ÿѭӧc hә trӧ bҵng sӵ
thay ÿәi các sӕ liӋu cѫ bҧn vӅ nguӗn tài nguyên tӵ nhiên và cách sӱ dөng, thông qua
viӋc kӃt hӧp sӱ dөng hӋ thӕng thông tin ÿӏa lý GIS. Nhӳng phѭѫng tiӋn kinh tӃ và xã
hӝi cNJng ÿѭӧc mô tҧ và ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ ÿҧm bҧo sӵ nhӳng ÿóng góp cӫa các chӫ thӇ
trong viӋc thӓa thuұn sӱ dөng ÿҩt ÿai.
Phѭѫng pháp tәng hӧp cho quy hoҥch sӱ dөng và quҧn lý nguӗn tài nguyên ÿҩt
ÿai bҳt buӝc phҧi bao gӗm tҩt cҧ các chӫ thӇ trong tiӃn trình xây dӵng quyӃt ÿӏnh cho
tѭѫng lai cӫa ÿҩt ÿai, và xác ÿӏnh ÿánh giá tҩt cҧ nhӳng ÿһc trѭng chính cӫa sinh hӑc
tӵ nhiên và kinh tӃ xã hӝi cӫa các ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai. ĈiӅu này ÿòi hӓi sӵ xác ÿӏnh và thiӃt
lұp sӵ sӱ dөng hay không sӱ dөng cӫa mӛi ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai vӅ các mһt kӹ thuұt thích
hӧp, khҧ năng kinh tӃ, xã hӝi chҩp nhұn và tính môi trѭӡng không suy thoái.
Phѭѫng pháp chuyên ngành thuҫn cho quy hoҥch sӱ dөng nguӗn tài nguyên ÿҩt
ÿai cҫn phҧi tránh, vì vӟi phѭѫng pháp này có thӇ ÿѭa ÿӃn nhӳng sӵ suy thoái không
ÿoán trѭӟc ÿѭӧc. Liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ môi trѭӡng cҫn thiӃt phҧi ÿѭӧc ÿһt lên hàng
2
ÿҫu do sӵ tăng trѭӣng quá nhanh cӫa dân sӕ trên thӃ giӟi, gia tăng nhӳng sӵ lӋ thuӝc
vào nhau giӳa các quӕc gia và giӳa các vùng trên thӃ giӟi, nhӳng chú ý tăng trѭӣng vӅ
giá trӏ cӫa hӋ sinh thái tӵ nhiên, và nhӳng nhұn thӭc rҵng nhӳng sӱ dөng ÿҩt ÿai hiӋn

tҥi có thӇ ҧnh hѭӣng ÿӃn hӋ thӕng khí hұu toàn cҫu. Phѭѫng pháp tәng hӧp hѫn hҷn
phѭѫng pháp chuyên ngành là có ý nghƭa ngăn cҧn hay giҧi quyӃt ÿѭӧc nhӳng mâu
chuҭn liên quan ÿӃn sӱ dөng ÿҩt ÿai, khi nó ÿҥt tӕi hҧo tiӃn trình quy hoҥch và thiӃt lұp
mӝt môi trѭӡng có thӇ cho sӵ trung gian giӳa, và xây dӵng quyӃt ÿӏnh bӣi, tҩt cҧ các
chӫ thӇ ӣ giai ÿoҥn ban ÿҫu.
Dӵ ÿoán mӭc ÿӝ tăng dân sӕ cӫa thӃ giӟi có thӇ gҩp ÿôi vӟi khoҧng 10 tӍ ngѭӡi
vào năm 2050 (UNFPA, 1992; trong FAO, 1993). Do ÿó, hҫu hӃt các nhà khoa hӑc và
chuyên gia trên thӃ giӟi ÿӗng ý vӟi nhau rҵng cҫn thiӃt phҧi áp dөng nhӳng công nghӋ
nông nghiӋp tiên tiӃn cho viӋc sӱ dөng nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai ÿӇ cung cҩp lѭѫng
thӵc ÿҫy ÿӫ, chҩt sӧi, thӭc ăn gia súc, dҫu sinh hӑc và gә lên gҩp ÿôi. Trong thӵc tӃ,
có nhӳng sӵ thiӃu hөt ÿҩt ÿai trҫm trӑng trong nhiӅu quӕc gia, ÿһc biӋt là các quӕc gia
ÿang phát triӇn.
Trong mӝt nghiên cӭu gҫn ÿây cӫa FAO (Alexandratos, 1995; trong FAO,
1993) ѭӟc lѭӧng khoҧng 92% cӫa 1800 triӋu ha ÿҩt ÿai cӫa các quӕc gia ÿang phát
triӇn bao gӗm luôn cҧ Trung Quӕc thì có tiӅm năng cho cây trӗng sӱ dөng nѭӟc trӡi,
nhѭng hiӋn nay vүn chѭa sӱ dөng hӃt và ÿúng mөc ÿích, trong ÿó vùng bán sa mҥc
Sahara ӣ Châu phi 44%; Châu mӻ lin và vùng Caribê 48%. Hai phҫn ba cӫa 1800 triӋu
ha này tұp trung chӫ yӃu mӝt sӕ nhӓ quӕc gia nhѭ: 27% Brasil, 9% ӣ Zaire, và 30% ӣ
12 nѭӟc khác. Mӝt phҫn cӫa ÿҩt tӕt này vүn còn ÿӇ dành cho rӯng hay vùng bҧo vӋ
khoҧng 45%, và do ÿó trong các vùng này không thұt sӵ ÿѭӧc sӱ dөng cho nông
nghiӋp. Mӝt phҫn khác thì lҥi gһp khó khăn vӅ mһt ÿҩt và dҥng bұc thӅm nhѭ khoҧng
72% vùng Châu phi bán sa mҥc và vùng Châu mӻ la tinh.
Trên 50% cӫa 1800 triӋu ha cӫa ÿҩt ÿӇ dành ÿѭӧc phân loҥi ӣ cҩp loҥi "ҭm", thí
dө nhѭ quá ҭm cho hҫu hӃt các loҥi cây trӗng và không thích hӧp lҳm cho sӵ ÿӏnh cѭ
cӫa con ngѭӡi, hay còn gӑi là "vùng thích nghi kém cho cây trӗng". Do ÿó, khҧ năng
ÿӇ mӥ rӝng diӋn tích ÿҩt ÿai cho canh tác cây trӗng thѭӡng bӏ giӟi hҥn. KӃt quҧ là tҩt
cҧ nhӳng cӕ gҳng ÿӇ gia tăng sҧn lѭӧng theo nhu cҫu lѭѫng thӵc và các cái khác thì
thѭӡng dӵa chӫ yӃu vào sӵ thâm canh hóa cho sҧn xuҩt vӟi nhӳng giӕng cây trӗng có
năng suҩt cao trong các vùng có tiӅm năng cao. Ĉây là nhӳng vùng ÿҩt ÿai có ÿҩt tӕt,
ÿӏa hình thích hӧp, ÿiӅu kiӋn mѭa và nhiӋt ÿӝ thích hӧp hay có khҧ năng cung cҩp

nѭӟc cho tѭӟi, và dӉ dàng tiӃp cұn vӟi phân bón vô cѫ và hӳu cѫ.
FAO ѭӟc lѭӧng rҵng (Yudelman, 1994; trong FAO, 1993), ÿҩt nông nghiӋp có
thӇ mӥ rӝng ÿѭӧc khoҧng 90 triӋu ha vào năm 2010, diӋn tích thu hoҥch có tăng lên
ÿӃn 124 triӋu ha do viӋc thâm canh tăng vө cây trӗng. Các vùng ÿҩt có khҧ năng tѭӟi
trong các quӕc gia ÿang phát triӇn ÿang ÿѭӧc mӥ rӝng tăng thêm khoҧng 23,5 triӋu ha
so vӟi hiӋn tҥi là 186 triӋu ha.
Nhӳng nghiên cӭu chi tiӃt hѫn ÿang ÿѭӧc thӵc hiӋn vӅ tiӅm năng tѭӟi ӣ các
quӕc gia ÿang phát triӇn, ÿһc biӋt là ӣ Châu phi. Nhӳng nghiên cӭu này chӫ yӃu tұp
trung trên các diӋn tích ÿҩt thích nghi kӃt hӧp vӟi các ÿiӅu kiӋn ÿӏa hình và nguӗn tài
nguyên nѭӟc mһt và nѭӟc ngҫm ÿӇ thӵc hiӋn vӟi chi phí thҩp và không làm hӫy hoҥi
giá trӏ môi trѭӡng.
KӃt quҧ cӫa thâm canh hóa có thӇ xҧy ra ÿѭӧc trong các vùng ÿҩt thiên nhiên
ѭu ÿãi hay trên các vùng ÿҩt mà con ngѭӡi phҧi can thiӋp vào bҵng ÿҫu tѭ kinh tӃ nhѭ
phát triӇn hӋ thӕng tѭӟi tiêu. Nhѭ vұy cho thҩy rҵng trong mӝt tѭѫng lai gҫn ÿây sӁ
giҧm ÿi mӝt cách có ý nghƭa diӋn ÿích ÿҩt/nông hӝ nông thôn. Khҧ năng diӋn tích ÿҩt
nông nghiӋp trên nông hӝ trong các quӕc gia ÿang phát triӇn ÿѭӧc dӵ phóng bӣi FAO
3
cho năm 2010 chӍ còn gҫn phân nӳa là 0,4 ha so vӟi cuӕi thұp niên 80 là 0,65 ha, hình
ҧnh này cNJng cho thҩy diӋn tích này sӁ nhӓ hѫn vào nhӳng năm 2050. Ngѭӧc lҥi vӟi
các quӕc gia ÿang phát triӇn, các quӕc gia phát triӇn sӁ có sӵ gia tăng diӋn tích ÿҩt
nông nghiӋp trên ÿҫu ngѭӡi do mӭc tăng dân sӕ bӏ ÿӭng chһn lҥi. ĈiӅu này sӁ dүn ÿӃn
mӝt sӕ ÿҩt nông nghiӋp sӁ ÿѭӧc chuyӇn sang thành các vùng ÿҩt bҧo vӋ thiên nhiên,
hay vùng ÿҩt bҧo vӋ sinh cҧnh văn hóa hoһc phөc vө cho các mөc ÿích nghƭ ngѫi cӫa
con ngѭӡi (Van de Klundert, et al., 1994; trong FAO, 1993). Tình trҥng cӫa các quӕc
gia nҵm trong giai ÿoҥn chuyӇn tiӃp thì rҩt khó mà dӵ phóng bӣi vì nhӳng tiӃn trình
hiӋn tҥi là ÿang chuyӇn ÿәi tӯ ÿҩt ÿai nông nghiӋp thuӝc nhà nѭӟc sang quyӅn sӱ dөng
ÿҩt ÿai tѭ nhân.
Sӵ ѭӟc ÿoán cӫa FAO thì bӏ giӟi hҥn theo tӍ lӋ thӡi gian ÿӃn năm 2010, khi mà sӵ
thay ÿәi khí hұu toàn cҫu ÿѭӧc mong ѭӟc là ҧnh hѭӣng không ÿáng kӇ trong suӕt thӡi
gian này. ĈiӅu này có thӇ sӁ khác vào nhӳng năm 2050 hoһc sau ÿó. Hұu quҧ cӫa các

mô hình vӅ sӵ thay ÿәi cӫa khí hұu thì ӣ các quӕc gia ÿang phát triӇn sӁ bӏ ҧnh hѭӣng
xҩu hѫn là thuұn lӧi vӅ mһc an toàn lѭѫng thӵc (Norse và Sombroek, 1995; trong
FAO, 1993).

II. TÍNH CHҨT
Vӟi nhӳng áp lӵc và thӵc trҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ nêu trên cho thҩy nguӗn tài
nguyên ÿҩt ÿai ngày cadng khan hiӃm và có giӟi hҥn, dân sӕ thӃ giӟi gia tăng. Do ÿó
ÿòi hӓi phҧi có sӵ ÿӕi chiӃu hӧp lý giӳa các kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai và loҥi ÿҩt ÿai ÿӇ ÿҥt
ÿѭӧc khҧ năng tӕi ÿa vӅ sҧn xuҩt әn ÿӏnh và an toàn lѭѫng thӵc, ÿӗng thӡi cNJng bҧo vӋ
ÿѭӧc hӋ sinh thái cây trӗng và môi trѭӡng ÿang sӕng.
Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai là nӅn tҧng trong tiӃn trình này. Ĉây là mӝt thành
phҫn cѫ sӣ có liên quan ÿӃn hӋ sinh thái các vùng núi, sa mҥc hoang vu, hay các vùng
ÿӗng bҵng ven biӇn, ÿӗng thӡi lҥi nҵm trong mөc tiêu phát triӇn và bҧo vӋ rӯng, ÿҩt
trӗng và tài nguyên ven biӇn. Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai là yӃu tӕ chính trong tҩt cҧ
yêu cҫu phát triӇn và bҧo vӋ các vùng ÿҩt ÿai nông nghiӋp.
Có nhӳng sӵ mâu thuҭn nhau trong sӱ dөng ÿҩt ÿai hiӋn nay. Nhu cҫu vӅ ÿҩt
nông nghiӋp, ÿӗng cӓ, bҧo vӋ thiên nhiên, rӯng, du lӏch và phát triӇn ÿô thӏ thì lӟn hѫn
nhiӅu so vӟi nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai hiӋn có. Trong các nѭӟc ÿang phát triӇn thì nhu
cҫu này càng cҩp bách hѫn trong mӛi năm. Dân sӕ thӃ giӟi lӋ thuӝc vào sӕ lѭӧng/diӋn
tích ÿҩt cho ra lѭѫng thӵc, nguyên liӋu và viӋc làm sӁ tăng lên gҩp ÿôi trong vòng 25
ÿӃn 50 năm tӟi. Ngay cҧ mӝt sӕ vùng ÿҩt ÿai ÿҫy ÿӫ, ngѭӡi dân vүn không ÿҥt ÿӃn nhu
cҫu và lӧi nhuұn mong ÿӧi trong viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿó. Trong khi ÿó, sӵ suy thoái
ÿҩt ÿai ӣ các nông trang, rӯng hay nguӗn tài nguyên nѭӟc càng ngày càng thҩy rõ,
nhѭng trong tӯng cá thӇ cӫa cӝng ÿӗng xã hӝi không thӇ có biӋn pháp riêng nào ÿӇ hҥn
chӃ hoһc chҩm dút tình trҥng suy thoái này.
1. Ĉӏnh nghƭa quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai
HiӋn nay có rҩt nhiӅu tài liêu nghiên cӭu ÿӏnh nghƭa vӅ quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt
ÿai (QHSDĈĈ) khác nhau, tӯ ÿó ÿѭa ÿӃn nhӳng viӋc phát triӇn quan ÿiӇm và phѭѫng
pháp ÿѭӧc sӱ dөng trong QHSDĈĈ cNJng khác nhau.
Theo Dent (1988; 1993) QHSDĈĈ nhѭ là phѭѫng tiӋn giúp cho lҧnh ÿҥo quyӃt

ÿӏnh sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ thӃ nào thông qua viӋc ÿánh giá có hӋ thӕng cho viӋc chӑn
mүu hình trong sӱ dөng ÿҩt ÿai, mà trong sӵ chӑn lӵa này sӁ ÿáp ӭng vӟi nhӳng mөc
tiêu riêng biӋt, và tӯ ÿó hình thành nên chính sách và chѭѫng trình cho sӱ dөng ÿҩt
ÿai.
4
Mӝt ÿӏnh nghƭa khác cӫa Fresco và ctv., (1992), QHSDĈĈ nhѭ là dҥng hình
cӫa quy hoҥch vùng, trӵc tiӃp cho thҩy viӋc sӱ dөng tӕt nhҩt vӅ ÿҩt ÿai trên quan ÿiӇm
chҩp nhұn nhӳng mөc tiêu, và nhӳng cѫ hӝi vӅ môi trѭӡng, xã hӝi và nhӳng vҩn ÿӅ
hҥn chӃ khác.
Theo Mohammed (1999), nhӳng tӯ vӵng kӃt hӧp vӟi nhӳng ÿӏnh nghƭa vӅ QHSDĈĈ
là hҫu hӃt ÿӅu ÿӗng ý chú trӑng và giҧi ÿoán nhӳng hoҥt ÿӝng nhѭ là mӝt tiӃn trình
xây dӵng quyӃt ÿӏnh cҩp cao. Do ÿó QHSDĈĈ, trong mӝt thӡi gian dài vӟi quyӃt ÿӏnh
tӯ trên xuӕng nên cho kӃt quҧ là nhà quy hoҥch bҧo ngѭӡi dân phҧi làm nhӳng gì.
Trong phѭѫng pháp tәng hӧp và ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai là trung tâm (UNCED, 1992;
trong FAO, 1993) ÿã ÿәi lҥi ÿӏnh nghƭa vӅ QHSDĈĈ nhѭ sau QHSDĈĈ là mӝt tiӃn
trình xây dӵng nhӳng quyӃt ÿӏnh ÿӇ ÿѭa ÿӃn nhӭng hành ÿӝng trong viӋc phân chia ÿҩt
ÿai cho sӱ dөng ÿӇ cung cҩp nhӳng cái có lӧi bӅn vӳng nhҩt (FAO, 1995). Vӟi cái
nhìn vӅ quan ÿiӇm khҧ năng bӅn vӳng thì chӭc năng cӫa QHSDĈĈ là hѭӟng dүn sӵ
quyst ÿӏnh trong sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿӇ làm sao trong nguӗn tài nguyên ÿó ÿѭӧc khai thác
có lӧi cho con ngѭӡi, nhѭng ÿӗng thӡi cNJng ÿѭӧc bҧo vӋ cho tѭѫng lai.Cung cҩp
nhӳng thông tin tӕt liên quan ÿӃn nhu cҫu và sӵ chҩp nhұn cӫa ngѭӡi dân, tiӅm năng
thӵc tҥi cӫa nguӗn tài nguyên và nhӳng tác ÿӝng ÿӃn môi trѭӡng có thӇ có cӫa nhӳng
sӵ lӵa chӑn là mӝt yêu cҫu ÿҫu tiên cho tiӃn trình quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai thành
công. Ӣ ÿây ÿánh giá ÿҩt ÿai giӳ vai trò quan trӑng nhѭ là công cө ÿӇ ÿánh giá thӵc
trҥng cӫa ÿҩt ÿai khi ÿѭӧc sӱ dөng cho mөc ÿích riêng biӋt (FAO, 1976), hay nhѭ là
mӝt phѭѫng pháp ÿӇ giҧi nghƭa hay dӵ ÿoán tiӅm năng sӱ dөng cӫa ÿҩt ÿai (Van
Diepen và ctv., 1988). Do ÿó có thӇ ÿӏnh nghƭa:
“Quy ho̩ch s͵ dͭng ÿ̭t ÿai là s͹ ÿánh giá ti͉m năng ÿ̭t n˱ͣc có h͏ th͙ng, tính
thay ÿ͝i trong s͵ dͭng ÿ̭t ÿai và nhͷng ÿi͉u ki͏n kinh t͇ xã h͡i ÿ͋ ch͕n l͕c và
th͹c hi͏n các s͹ ch͕n l͹a s͵ dͭng ÿ̭t ÿai t͙t nh̭t. Ĉ͛ng thͥi quy ho̩ch s͵ dͭng

ÿ̭t ÿai cNJng là ch͕n l͕c và ÿ˱a vào th͹c hành nhͷng s͵ dͭng ÿ̭t ÿai ÿó mà nó
ph̫i phù hͫp vͣi yêu c̯u c̯n thi͇t cͯa con ng˱ͥi v͉ b̫o v͏ ngu͛n tài nguyên
thiên nhiên trong t˱˯ng lai”.
Do ÿó, trong quy hoҥch cho thҩy:
- Nhӳng sӵ cҫn thiӃt phҧi thay ÿәi,
- Nhӳng cҫn thiӃt cho sӵ
viӋc cҧi thiӋn quҧn lý, hay
- Nhӳng cҫn thiӃt cho kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai hoàn toàn khác nhau trong các trѭӡng
hӧp cө thӇ khác nhau.
Các loҥi sӱ dөng ÿҩt ÿai bao gӗm: ÿҩt ӣ, nông nghiӋp (thӫy sҧn, chăn nuôi,…)
ÿӗng cӓ, rӯng, bҧo vӋ thiên nhiên và du lӏch ÿӅu phҧi ÿѭӧc phân chia mӝt cách cө thӇ
theo thӡi gian ÿѭӧc quy ÿӏnh. Do ÿó trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi cung cҩp
nhӳng hѭӟng dүn cө thӇ ÿӇ có thӇ giúp cho các nhà quyӃt ÿӏnh có thӇ chӑn lӵa trong
các trѭӡng hӧp có sӵ mâu thuҭn giӳa ÿҩt nông nghiӋp và phát triӇn ÿô thӏ hay công
nghiӋp hóa bҵng cách là chӍ ra các vùng ÿҩt ÿai nào có giá trӏ nhҩt cho ÿҩt nông nghiӋp
và nông thôn mà không nên sӱ dөng cho các mөc ÿích khác.
2. Yêu cҫu cho tính hӳu dөng cӫa quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai
Có ba ÿiӅu kiӋn cҫn thiӃt phҧi có ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc tính hӳu dөng cӫa quy hoҥch sӱ
dөng ÿҩt ÿai là:
- Cҫn thiӃt phҧi thay ÿәi cách sӱ dөng ÿҩt ÿai, hay nhӳng tác ÿӝng ngăn cҧn mӝt
vài sӵ thay ÿәi không nên ÿәi, và phҧi ÿѭӧc chҩp nhұn bӣi con ngѭӡi trong
cӝng ÿӗng xã hӝi nѫi ÿó.
- Phҧi phù hӧp vӟi mong ѭӟc cӫa chӃ ÿӝ chính trӏ và
5
- Có khҧ năng ÿѭa vào thӵc hiӋn có hiӋu quҧ.
Nhӳng nѫi nào mà các ÿiӅu kiӋn này chѭa thӓa thì cҫn phҧi tiӃn hành tӯng bѭӟc
mӝt bҵng cách chӑn các ÿiӇm ÿiӇn hình ÿӇ thӵc hiӋn, ÿӗng thӡi cNJng phҧi vұn ÿӝng
ngѭӡi dân trong vùng hay nhà nѭӟc thông qua các kӃ hoҥch bҵng nhӳng chӭng minh
thӵc tӃ và giҧi trình rõ các mөc tiêu tӕt ÿҽp có thӇ ÿҥt trong tѭѫng lai khi quy hoҥch
ÿѭӧc thӵc hiӋn.

3. Sӱ dөng tӕt nhҩt nguӗn tài nguyên hҥn hҽp:
Nhӳng nhu cҫu cҫn thiӃt cѫ bҧn cӫa chúng ta nhѭ lѭѫng thӵc, nguyên liӋu, dҫu
khí, quҫn áo và nhà cӱa ÿӅu ÿѭӧc lҩy tӯ các nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai có giӟi hҥn. Dân
sӕ ngày mӝt gia tăng dүn ÿӃn nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai ngày càng khan hiӃm. Khi sӱ
dөng ÿҩt ÿai thay ÿәi theo nhu cҫu mӟi thì sӁ tҥo ra nhӳng sӵ mâu thuҭn mӟi giӳa các
kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai và giӳa nhӳng mong ѭӟc riêng tѭ cá nhân cӫa ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt
ÿai vӟi mong ѭӟc cӫa cӝng ÿӗng. Ĉҩt ÿai thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng cho viӋc ÿô thӏ hóa và
công nghiӋp hóa nên không còn nhiӅu ÿӇ sӱ dөng cho nông nghiӋp, ÿӗng thӡi trong
viӋc phát triӇn ÿҩt ÿai nông nghiӋp thì lҥi bӏ hҥn chӃ do sӵ cҥnh tranh giӳa ÿҩt nông
nghiӋp, ÿҩt rӯng, vùng ÿҩt cho khҧ năng cung cҩp nѭӟc và khu bҧo tӗn thiên nhiên.
Khi xây dӵng quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cho tӕt và có hiӋu quҧ hѫn thѭӡng thi
không phҧi là nhӳng ý tѭӣng mӟi. Trãi qua các năm tháng, ngѭӡi nông dân ÿã có
nhӳng ÿӏnh hѭӟng quy hoҥch riêng theo nông hӝ hay trang trҥi nhѭ kӃ hoҥch trӗng trӑt
theo tӯng mùa khác nhau và nѫi nào cҫn thiӃt cho viӋc trӗng các loҥi cây khác nhau.
Nhӳng quyӃt ÿӏnh trong quy hoҥch này thѭӡng là theo tӯng nhu cҫu riêng cӫa tӯng gia
ÿình nông dân riêng rӁ, theo kiӃn thӭc chuyên môn hay kinh nghiӋm, trình ÿӝ kӻ thuұt,
khҧ năng lao ÿӝng và nguӗn vӕn mà nhӳng nông dân này có ÿѭӧc. DiӋn tích, sӕ lѭӧng
nhân lӵc và nhӳng phӭc tҥp ngày mӝt gia tăng trong bҧn thân nông trang là nhӳng
thông tin cҫn thiӃt cho phép chúng ta phҧi sӱ dөng các phѭѫng pháp phù hӧp trong
phân tích và ÿánh giá quy hoҥch. Tuy nhiên:
- Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai không phҧi là quy hoҥch trang trҥi ӣ các tӍ lӋ khác
nhau mà là sӵ quy ho̩ch các b˱ͣc xa h˯n trong t˱˯ng lai ÿ͋ phù hͫp vͣi
nhͷng mong ˱ͣc cͯa m͡t c͡ng ÿ͛ng xã h͡i.
- Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi bao gӗm nhӳng s͹ tiên li͏u tr˱ͣc nhu c̯u c̯n
thi͇t cho thay ÿ͝i trong s͵ dͭng ÿ̭t ÿai cNJng nh˱ nhͷng tác ÿ͡ng lên s͹
thay ÿ͝i ÿó.
- Nhӳng mөc tiêu cӫa quy hoҥch phҧi ÿѭӧc thiӃt lұp tӯ s͹ c̭p bách cͯa yêu c̯u
xã h͡i hay cͯa nhà n˱ͣc và ÿ˱ͫc tính toán theo tình tr̩ng hi͏n t̩i cͯa khu
v͹c ÿó.
Trong nhiӅu nѫi, hiӋn trҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai không thӇ làm tiӃp tөc ÿѭӧc thӵc

hiӋn bӣi vì ÿҩt ÿai nѫi ÿây ngày mӝt suy thoái, thí dө nhѭ sӱ dөng ÿҩt ÿai bҵng cách
phá rӯng trên các vùng ÿӗi dӕc hay trên các vùng ÿҩt nghèo nàn, nên không thích hӧp
cho hӋ thӕng canh tác bӅn vӳng lâu dài; và nhӳng hoҥt ÿӝng kӹ nghӋ, nông nghiӋp, ÿô
thӏ hóa tҥo ra sӵ ô nhiӉm môi trѭӡng. Sӵ suy thoái nguӗn tài nguyên thiên nhiên có thӇ
ÿѭӧc ÿúc kӃt là do lòng tham, sӵ dӕt nát, thiӃu khҧ năng kiӃn thӭc chӑn lӵa, hay nói
cách khác là viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai nhu cҫu cҫn thiӃt ӣ hiӋn tҥi mà không có sӵ ÿҫu tѭ
lâu dài cho tѭѫng lai.
Do ÿó, ÿӇ quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿáp ӭng vӟi các mөc tiêu là nhҵm làm thӃ
nào ÿӇ sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿѭӧc tӕt nhҩt trong ÿiӅu kiӋn nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai ngày
càng hҥn hҽp thì có thӇ ÿӅ nghӏ tiӃn hành theo các bѭӟc sau:
6
- Ĉánh giá nhu cҫu cҫn thiӃt hiӋn tҥi – tѭѫng lai và ÿánh giá mӝt cách khoa hӑc,
có hӋ thӕng khҧ năng cung cҩp tӯ ÿҩt ÿai cho các nhu cҫu ÿó;
- Xác ÿ͓nh và có gi̫i pháp cho các mâu thuҭn trong sӱ dөng ÿҩt ÿai, giӳa nhu
cҫu cҫn thiӃt cӫa cá nhân vӟi nhu cҫu chung cӫa cӝng ÿӗng xã hӝi, và giӳa nhu
cҫu cӫa thӃ hӋ hiӋn tҥi và nhӳng thӃ hӋ tѭѫng lai;
- Tìm ki͇m ra các s͹ ch͕n l͹a b͉n vͷng và tӯ ÿó chӑn ra cái cҫn thiӃt nhҩt cho
viӋc ÿáp ӭng các yêu cҫu ÿã xác ÿӏnh;
- K͇t qu̫ th͹c hi͏n quy ho̩ch sӁ mang lҥi sӵ thay ÿәi theo mong ѭӟc cӫa công
ÿӗng và phát triӇn;
- Rút t͑a bài h͕c tͳ các kinh nghi͏m trong quá trình quy hoҥch và thӵc hiӋn quy
hoҥch ÿӇ có thӇ chӍnh sӱa kӏp thӡi theo sӵ thay ÿәi cӫa các yӃu tӕ tác ÿӝng khác
có liên quan.
Thông thѭӡng thì không có mӝt bҧng kӃ hoҥch cө thӇ, chi tiӃt cho sӵ thay ÿәi
trong sӱ dөng ÿҩt ÿai, mà trong toàn tiӃn trình quy hoҥch là mӝt sӵ lұp lҥi và tiӃp nӕi
liên tөc. Trong mӛi giai ÿoҥn, khi có ÿѭӧc nhӳng thông tin tӕt hѫn thì phҫn quy hoҥch
sӁ ÿѭӧc cұp nhұt hóa ÿӇ toàn chѭѫng trình quy hӑach ÿҥt mӭc ÿӝ chính xác cao hѫn.
III. MӨC TIÊU
1. Tiêu ÿӅ
Mөc tiêu cӫa quy hoҥch ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa nhѭ là làm thӃ nào ÿӇ sӱ dөng ÿҩt ÿai

ÿѭӧc tӕt nhҩt. Có thӇ phân chia ra tính chuyên biӋt riêng cӫa tӯng ÿӅ án. Mөc tiêu cӫa
quy hoҥch có thӇ ÿѭӧc gom lҥi trong 3 tiêu ÿӅ: hi͏u qu̫, bình ÿ̫ng - có kh̫ năng
ch̭p nh̵n, và b͉n vͷng.
1.1 HiӋu quҧ
Sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi mang tính chҩt kinh tӃ, do ÿó mӝt trong nhӳng mөc tiêu
cӫa quy hoҥch ÿӇ phát triӇn là mang lҥi tính hiӋu quҧ và nâng cao sҧn lѭӧng, chҩt
lѭӧng trong sӱ dөng ÿҩt ÿai. Ӣ bҩt kǤ mӝt hình thӭc sӱ dөng ÿҩt ÿai riêng biӋt nào thì
nó cNJng có tính thích nghi cho tӯng vùng riêng biӋt cӫa nó hay ÿôi khi nó thích nghi
chung cho cҧ các vùng khác. HiӋu quҧ chӍ ÿҥt ÿѭӧc khi có sӵ ÿӕi chiӃu giӳa các loҥi
sӱ dөng ÿҩt ÿai khác nhau vӟi nhӳng vùng ÿҩt ÿai cho lӧi nhuұn cao nhҩt mà chi phí
ÿҫu tѭ thҩp nhҩt. Tuy nhiên, hiӋu quҧ có ý nghƭa khác nhau ÿӕi vӟi các chӫ thӇ khác
nhau. Ĉӕi vӟi nhӳng nông dân cá thӇ thì hiӋu quҧ là làm sao vӕn thu hӗi tӯ ÿҫu tѭ lao
ÿӝng ÿӃn vұt chҩt ÿѭӧc cao nhҩt hay lӧi nhuұn cao nhҩt tӯ các vùng ÿҩt có thӇ cho
ÿѭӧc. Còn mөc ÿích cӫa nhà nѭӟc thì phӭc tҥp hѫn bao gӗm cҧ viӋc cҧi thiӋn tình
trҥng trao ÿәi hàng hóa vӟi nѭӟc ngoài thông qua sҧn xuҩt cho xuҩt khҭu hay thay thӃ
dҫn viӋc nhұp khҭu.
1.2 Bình ÿҷng và có khҧ năng chҩp nhұn ÿѭӧc
Sӱ dөng ÿҩt ÿai cNJng mang tính chҩp nhұn cӫa xã hӝi. Nhӳng mөc tiêu ÿó bao
gӗm an toàn lѭѫng thӵc, giҧi quyӃt công ăn viӋc làm và an toàn trong thu nhұp cӫa các
vùng nông thôn. Cҧi thiӋn ÿҩt ÿai và tái phân bӕ ÿҩt ÿai cNJng phҧi ÿѭӧc tính ÿӃn ÿӇ
giҧm bӟt nhӳng bҩt công trong xã hӝi hay có thӇ chӑn lӑc các kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai
thích hӧp ÿӇ giҧm dҫn và tӯng bѭӟc xóa ÿi sӵ nghèo ÿói tҥo ra sӵ bình ÿҷng trong sӱ
dөng ÿҩt ÿai cӫa mӑi ngѭӡi trong xã hӝi. Mӝt cách ÿӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu
này là nâng cao tiêu chuҭn ÿӡi sӕng cӫa tӯng nông hӝ. Tiêu chuҭn mӭc sӕng này bao
gӗm mӭc thu nhұp, dinh dѭӥng, an toàn lѭѫng thӵc và nhà cӱa. Quy hoҥch là phҧi ÿҥt
ÿѭӧc nhӳng tiêu chuҭn này bҵng cách thông qua viӋc phân chia ÿҩt ÿai cho các kiӇu sӱ
7
dөng riêng biӋt cNJng nhѭ phân chia tài chánh hӧp lý và ÿӗng thӡi vӟi các nguӗn tài
nguyên khác.
1.3 Tính bӅn vӳng

Sӱ dөng ÿҩt ÿai bӅn vӳng là phҧi phù hӧp vӟi nhӳng yêu cҫu hiӋn tҥi ÿӗng thӡi
cNJng phҧi bҧo vӋ ÿѭӧc nguӗn tài nguyên thiên nhiên cho các thӃ hӋ kӃ tiӃp trong tѭѫng
lai. ĈiӅu này ÿòi hӓi mӝt sӵ kӃt hӧp giӳa sҧn xuҩt và bҧo vӋ: sҧn xuҩt ra hàng hóa cho
nhu cҫu ӣ hiӋn tҥi kӃt hӧp vӟi bҧo vӋ tài nguyên thiên nhiên. Tuy nhiên, trong quá
trình sҧn xuҩt lӋ thuӝc vào tài nguyên nên viӋc bҧo vӋ và sӱ dөng cân ÿӕi nguӗn tài
nguyên này là nhҵm bҧo ÿҧm sӵ sҧn xuҩt ÿѭӧc lâu bӅn trong tѭѫng lai.
Trong mӝt cӝng ÿӗng, khi nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai bӏ hӫy hoҥi chính là sӵ hӫy
hoҥi tѭѫng lai cӫa cӝng ÿӗng ÿó. Sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi ÿѭӧc quy hoҥch cho toàn cӝng
ÿӗng và xem nhѭ là mӝt thӇ thӕng nhҩt bӣi vì sӵ bҧo vӋ ÿҩt, nѭӟc và các nguӗn tài
nguyên ÿҩt ÿai khác có nghƭa là bҧo vӋ tài nguyên ÿҩt ÿai cho tӯng cá thӇ riêng biӋt
trong cӝng ÿӗng ÿó.
2. Sӵ tѭѫng hӧp giӳa các mөc tiêu ÿӕi kháng
Trong các mөc tiêu ÿӅ ra cho viӋc sӱ dөng ÿât ÿai, luôn luôn cho thҩy có sӵ ÿӕi
kháng giӳa các mөc tiêu. Quá công bình thì thѭӡng ÿѭa ÿӃn kém hiӋu quҧ. Trong giai
ÿoҥn ngҳn không thӇ nào ÿáp ӭng các yêu cҫu hiӋn tҥi mà không phá hӫy mӝt phҫn
nguӗn tài nguyên thiên nhiên, thí dө nhѭ: phá rӯng làm rҭy hay phá rӯng nuôi tôm
vùng ven biӇn. Nhà lҧnh ÿҥo phҧi quan tâm ÿӃn sӵ tѭѫng hӧp giӳa nhӳng mөc tiêu
khác nhau này, nhѭng nӃu hӋ thӕng chung cӫa xã hӝi muӕn ÿѭӧc tӗn tҥi thì viӋc sӱ
dөng tài sҧn thiên nhiên này phҧi ÿѭӧc ÿӅn bù bҵng sӵ phát triӇn cӫa con ngѭӡi.
Thông tin tӕt là rҩt cҫn thiӃt, trong ÿó cҫn thiӃt nhҩt là nhӳng thông tin vӅ nhu
cҫu cӫa con ngѭӡi, vӅ nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai, và vӅ kӃt quҧ cӫa môi trѭӡng tӵ nhiên
và kinh tӃ xã hӝi cӫa nhӳng quyӃt ÿӏnh chӑn lӵa. Công viӋc cӫa nhà quy hoҥch sӱ
dөng ÿҩt ÿai là ÿҧm bҧo nhӳng quyӃt ÿӏnh ÿѭӧc thӵc hiӋn trên cѫ sӣ cӫa sӵ ÿӗng ý
nhҩt trí, nӃu chuyӋn ÿó không xҧy ra thì xem nhѭ là có sӵ bҩt ÿӗng ý kiӃn và tҥo ra
mâu thuҭn.
Trong nhiӅu trѭӡng hӧp, quy hoҥch có thӇ giҧm chi phí sҧn xuҭt; thí dө nhѭ
viӋc giӟi thiӋu các kӹ thuұt mӟi thích hӧp. Qui hoҥch cNJng có thӇ giúp hóa giҧi nhӳng
mâu thuҭn bҵng viӋc cҫn phҧi có sӵ tham gia cӫa cӝng ÿӗng xã hӝi trong tiӃn trình quy
hoҥch và bҵng viӋc trình bày ra các sѫ sӣ hӧp lý và nhӳng thông tin nӅn tҧng cho viӋc
ra quyӃt ÿӏnh.

IV. PHҤM VI
1. Tiêu ÿiӇm cӫa quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai
Yêu cҫu cҫn thiӃt cӫa con ngѭӡi là phҧi sӕng và hoҥt ÿӝng trong suӕt tiӃn trình
quy hoҥch. Nông dân ÿӏa phѭѫng, hay nhӳng ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai khác và cӝng ÿӗng
xã hӝi có cuӝc sӕng tùy thuӝc vào ÿҩt ÿai phҧi chҩp nhұn sӵ cҫn thiӃt trong viӋc thay
ÿәi sӱ dөng ÿҩt ÿai và cuӝc sӕng cӫa hӑ phҧi theo nhӳng kӃt quҧ thay ÿәi ÿó.
Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi theo chiӅu hѭӟng thuұn. Nhóm quy hoҥch phҧi
tìm ra nhӳng yêu cҫu, kiӃn thӭc, kӹ năng, nhân lӵc và vӕn cӫa cӝng ÿӗng hay nguӗn
vӕn tӯ các tә chӭc khác. Ĉӗng thӡi phҧi nghiên cӭu các vҩn ÿӅ khó khăn trong hiӋn
trҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai hiӋn tҥi và tӯ ÿó cӕ gҳng tuyên truyӅn rӝng rãi cho ngѭӡi dân
trong cӝng ÿӗng hiӇu rӓ sӵ nguy hҥi nӃu tiӃp tөc sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ hiӋn nay và giҧi
8
thích hӑ hiӇu rõ nhӳng khҧ năng tӕt ÿҽp và cҫn thiӃt trong viӋc thay ÿәi cách sӱ dөng
ÿҩt ÿai cho tѭѫng lai.
Sӱ dөng luұt ÿӇ ngăn cҧn hay ép buӝc con ngѭӡi thѭӡng dӉ ÿi ÿӃn thҩt bҥi và
tҥo ra nhiӅu mâu thuҭn. Khҧ năng chҩp nhұn cӫa ÿӏa phѭѫng là cҫn thiӃt nӃu có sӵ
tham gia cӫa ÿӏa phѭѫng trong tiӃn trình quy hoҥch. Sӵ ӫng hӝ cӫa chính quyӅn ÿӏa
phѭѫng thì thұt sӵ cҫn thiӃt ÿӗng thӡi trong ÿó sӵ tham gia cӫa các cѫ quan ban ngành
liên quan ÿӃn viӋc thӵc hiӋn dӵ án cNJng giӳ vai trò rҩt quan trӑng. Tӯ ÿó cho thҩy
trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi có các tiӇu ÿiӇm chính cҫn ÿѭӧc xác ÿӏnh hiӇu
biӃt cө thӇ nhѭ sau:
- Ĉ̭t ÿai thì không gi͙ng nhau ͧ m͕i n˯i:
Ĉҩt ÿai, bҧn thân nó ÿã là tiêu ÿiӇm trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai. Vӕn, lao
ÿӝng, kӹ năng quҧn lý và kӹ thuұt có thӇ ÿѭa ÿi ÿӃn nѫi nào cҫn ÿӃn. Nhѭng ÿҩt ÿai
không thӇ di chuyӇn ÿѭӧc, và cho thҩy nhӳng vùng ÿҩt khác nhau thì cho nhӳng khҧ
năng khác nhau và nhӳng vҩn ÿӅ quҧn lý cNJng khác nhau. Không phҧi nguӗn tài
nguyên ÿҩt ÿai là không thay ÿәi, ÿiӅu này khá rõ ràng trong trѭӡng hӧp cӫa khí hұu
và thӵc vұt, các trѭӡng hӧp khác nhѭ sӵ thiӃu hөt nguӗn nѭӟc hay sӵ mҩt ÿҩt gây ra
do xoái mòn hay sӵ nhiӉm mһn thì cNJng chӍ cho thҩy rõ rҵng là
nguӗn tài nguyên ÿang

bӏ suy thoái. Nhӳng thông tin ÿҫy ÿӫ vӅ hiӋn trҥng cӫa nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai rҩt
cҫn thiӃt cho quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai.
- Kͽ thu̵t:
Mӝt thành phҫn thӭ ba trong quy hoҥch là kiӃn thӭc và kӹ thuұt sӱ dөng ÿҩt
ÿai: nông hӑc, nuôi trӗng thӫy sҧn, chăn nuôi gia súc và nhӳng vҩn ÿӅ khác. Nhӳng
kiӃn thӭc kӹ thuұt ÿӅ nghӏ ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi có ÿӇ sӱ dөng nguӗn vӕn, kӹ
năng, và nhӳng nguӗn tài nguyên cҫn thiӃt khác mӝt cách thích hӧp. Nhӳng kӹ thuұt
mӟi có thӇ bao hàm luôn cҧ vӅ xã hӝi lүn môi trѭӡng tӵ nhiên mà nó phҧi ÿѭӧc trình
bày ÿҫy ÿӫ bӣi nhà quy hoҥch.
- T͝ng hͫp:
Trѭӟc ÿây trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai thѭӡng vѭӟng mҳc nhӳng sai lҫm là
chӍ tұp trung mӝt cách hҥn hҽp vào nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai mà con ngѭӡi không ÿӫ
thӡi gian ÿӇ suy nghƭ là nguӗn tài nguyên này phҧi ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ thӃ nào. Thông
thѭӡng, ÿҩt ÿai nông nghiӋp tӕt cNJng có thӇ thích hӧp cho nhӳng loҥi sӱ dөng cҥnh
tranh khác. QuyӃt ÿӏnh sӱ dөng ÿҩt ÿai không nhӳng ÿѭӧc sӱ dөng trên nӅn tҧng cӫa
khҧ năng thích nghi ÿҩt ÿai mà còn phҧi theo nhӳng nhu cҫu sҧn xuҩt và mӣ rӝng diӋn
tích canh tác, viӋc mӣ rӝng này thѭӡng lan ÿӃn nhӳng vùng ÿҩt chӍ ÿѭӧc sӱ dөng cho
các mөc ÿích chuyên biӋt khác. Do ÿó, quy hoҥch là phҧi t͝ng hͫp tҩt cҧ các thông tin
vӅ khҧ năng thích nghi ÿҩt ÿai, nhӳng nhu cҫu vӅ xã hӝi tӯ các loҥi sҧn phҭm hàng hóa
và nhӳng cѫ hӝi thích hӧp vӟi nhu cҫu cho viӋc hӳu dөng trên vùng ÿҩt ÿai ÿó trong
hiӋn tҥi và cҧ tѭѫng lai.
Do ÿó, quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai không phҧi là mӝt chuyên ÿӅ riêng nhѭ quy
hoҥch phát triӇn nông hӝ trӗng các loҥi cây trӗng ÿѫn giҧn, hay mӝt hӋ thӕng thӫy
nông tѭӟi riêng cho nông hӝ mà quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi ÿѭӧc thӵc hiӋn dѭӟi
dҥng tәng hӧp theo hѭӟng phát triӇn tӯ kӃ hoҥch chiӃn lѭӧc phát triӇn cҩp quӕc gia
ÿӃn mӭc ÿӝ chi tiӃt cho các ÿӅ án riêng biӋt hay các chѭѫng trình ӣ cҩp HuyӋn hay ÿӏa
phѭѫng cҩp Xã.
2. Các cҩp ÿӝ quy hoҥch
Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai có thӇ áp dөng ӣ 3 cҩp theo FAO (1993): cҩp quӕc
gia, cҩp tӍnh/thành phӕ và cҩp ÿӏa phѭѫng (bao gӗm cҩp HuyӋn và Xã). Không cҫn

9
thiӃt phҧi theo thӭ tӵ cҩp ÿӝ nào, tùy theo tӯng quӕc gia mà có thӇ sӱ dөng cҩp nào mà
chính quyӅn nѫi ÿó có thӇ quyӃt ÿӏnh ÿѭӧc viӋc quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai. Mӛi cҩp có
nhӳng quyӃt ÿӏnh cho viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai khác nhau, do vұy mӛi cҩp sӁ có phѭѫng
pháp quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cNJng khác nhau. Tuy nhiên ӣ mӛi cҩp quy hoҥch, cҫn
phҧi có nhӳng chiӃn lѭӧc sӱ dөng ÿҩt ÿai, chính sách ÿӇ chӍ rõ các ѭu tiên quy hoҥch,
tӯ ÿó trong mӛi ÿӅ án sӁ chӑn lӵa các thӭ tӵ ѭu tiên theo chiӃn lѭӧc phát triӇn và thӵc
hiӋn ÿӅ án quy hoҥch theo tӯng bѭӟc mӝt cách nhӏp nhàng và thích hӧp.
Sӵ tác ÿӝng qua lҥi ӣ 3 cҩp này là rҩt cҫn thiӃt và quan trӑng. Các thông tin cho
các cҩp ÿӝ ÿӅu có thӇ theo cҧ hai chiӅu ÿi và ngѭӧc lҥi nhѭ trình bày trong Hình 1.1. Ӣ
mӛi cҩp ÿӝ ÿѭӧc quy hoҥch thì mӭc ÿӝ chi tiӃt càng gia tăng theo chiӅu tӯ trên xuӕng
và ÿһc biӋt khi xuӕng cҩp ÿӝ ÿӏa phѭѫng thì sӵ tham gia cӫa con ngѭӡi tҥi ÿӏa phѭѫng
giӳ vai trò rҩt quan trӑng.
2.1 Cҩp ÿӝ quӕc gia
Ӣ cҩp ÿӝ quӕc gia thì quy hoҥch liên quan ÿӃn mөc tiêu phát triӇn cӫa quӕc gia
ÿó và cNJng liên quan ÿӃn khҧ năng phân chia nguӗn tài nguyên. Trong nhiӅu trѭӡng
hӧp, quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai không bao gӗm sӵ phân chia thұt sӵ ÿҩt ÿai cho các sӱ
dөng khác nhau, nhѭng lҥi ÿһt thành dҥng ѭu tiên cho nhӳng ÿӅ án cҩp TӍnh. Quy
hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cҩp quӕc gia bao gӗm:
- Chính sách s͵ dͭng ÿ̭t ÿai: cân bҵng giӳa nhӳng sӵ canh tranh trong nhu
cҫu vӅ ÿҩt ÿai tӯ các ngành khác nhau cӫa kinh tӃ - sҧn lѭӧng lѭѫng thӵc,
cây trӗng xuҩt khҭu, du lӏch, bҧo vӋ thiên nhiên, nhà cӱa, phѭѫng tiӋn công
cӝng, ÿѭӡng xá, kӹ nghӋ;
- K͇ ho̩ch phát tri͋n qu͙c gia và ngân sách: xác ÿӏnh ÿӅ án và phân chia
nguӗn tài nguyên cho phát triӇn;
- Ĉi͉u ph͙i các ngành khác nhau trong viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai;
- Xây d͹ng lu̵t cho tӯng chuyên ngành nhѭ: quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai, khai thác
rӯng, và quyӅn sӱ dөng nguӗn nѭӟc.
Nhӳng mөc tiêu cӫa quӕc gia thì phӭc tҥp trong viӋc quyӃt ÿӏnh chính sách, luұt
lӋ và tính toán tài chính ҧnh hѭӣng ÿӃn dân chúng và trong vùng rӝng lӟn. Chính

quyӅn không thӇ là nhӳng nhà chuyên môn ÿӇ ÿӕi phó vӟi tҩt cҧ các vҩn ÿӅ trong sӱ
dөng ÿҩt ÿai, do ÿó, trách nhiӋm cӫa nhà quy hoҥch là trình bày nhӳng thông tin cҫn
thiӃt có liên quan ÿӇ chính quyӅn có thӇ hiӇu rõ và có tác ÿӝng trong viӋc tiӃn hành
thӵc hiӋn các quy hoҥch.
2.2 Cҩp ÿӝ TӍnh
Cҩp ÿӝ TӍnh không cҫn thiӃt là do theo sӵ phân chia hành chính cӫa TӍnh, tuy
nhiên trên tҫm nhìn chung cӫa cҩp quӕc gia ÿӕi vӟi TӍnh thì khi quy hoҥch không phҧi
cӭng nhҳc quá theo sӵ phân chia hành chính mà nó giӳ vai trò là bұc trung gian giӳa
quy hoҥch cҩp quӕc gia và cҩp ÿӏa phѭѫng. Nhӳng ÿӅ án phát triӇn thѭӡng nҵm ӣ cҩp
ÿӝ này vì ÿây là bѭӟc ÿҫu tiên trong quy hoҥch ÿa dҥng hoá ÿҩt ÿai và tính thích nghi
cӫa nó ÿӇ phù hӧp vӟi nhӳng mөc tiêu cӫa ÿӅ án. Quy hoҥch ӣ cҩp quӕc gia, trong giai
ÿoҥn ÿҫu cҫn có nhӳng thҧo luұn nhӳng ѭu tiên phát triӇn cҩp quӕc gia và ÿѭӧc dӏch
giҧi ra các ÿӅ án cho TӍnh. Nhӳng mâu thuҭn trong ѭӟc muӕn giӳa cҩp quӕc gia và
tӍnh sӁ ÿѭӧc hóa giҧi trong cҩp này. Nhӳng vҩn ÿӅ cҫn quan tâm trong cҩp này bao
gӗm:
- Xác ÿӏnh vӏ trí phát triӇn nhѭ khu ÿô thӏ, khu dân cѭ mӟi, phát triӇn nông
nghiӋp, lâm nghiӋp và thӫy sҧn; xây dӵng hӋ thӕng tѭӟi hay hӋ thӕng cung
cҩp nѭӟc;
10
- Nhu cҫu cho cҧi thiӋn và nâng cҩp cѫ sӣ hҥ tҫng nhѭ: hӋ thӕng cung cҩp
nѭӟc, thoát nѭӟc, hӋ thӕng giaothong, thѭѫng mҥi và nhӳng hә trӧ trong thӏ
trѭӡng hàng hóa;
- Phát triӇn nhӳng hѭӟng dүn vӅ quҧn lý ÿҩt ÿai, trong viӋc cҧi thiӋn sӱ dөng
ÿҩt ÿai cho mӛi loҥi ÿҩt ÿai khác nhau.
2.3 Cҩp ÿӝ ÿӏa phѭѫng (HuyӋn/Xã)
Ĉѫn vӏ qui hoҥch cҩp ÿӏa phѭѫng có thӇ là: huyӋn, hay mӝt nhóm các xã hay
mӝt khu vӵc nҵm trong vùng dӵ án. Ӣ cҩp ÿӝ này, quy hoҥch thѭӡng dӉ dàng phù hӧp
vӟi mong ѭӟc cӫa ngѭӡi dân, và cNJng kích thích sӵ ÿóng góp ý kiӃn cӫa ngѭӡi dân ÿӏa
phѭѫng trong quy hoҥch. Trong bѭӟc ÿҫu khi thҧo luұn qui hoҥch ӣ cҩp ÿӝ TӍnh,
chѭѫng trình thay ÿәi sӱ dөng ÿҩt ÿai hay quҧn lý phҧi ÿѭӧc thӵc hiӋn mang ÿӏa

phѭѫng tính. VӅ mһt chӑn lӵa, ÿây là mӭc ÿӝ ÿҫu tiên cӫa quy hoҥch vӟi nhӳng ѭu
tiên ÿѭӧc ÿӅ ra bӣi nhӳng ngѭӡi dân ÿӏa phѭѫng. Quy hoҥch cҩp ÿӏa phѭѫng thѭӡng
thӵc hiӋn trong mӝt vùng riêng biӋt cӫa ÿҩt ÿai vӟi nhӳng gì sӁ ÿѭӧc làm, nѫi nào, khi
nào và ai sӁ chӏu trách nhiӋm. Nhѭ:
- Lҳp ÿһc hӋ thӕng tѭӟi, tiêu và nhӳng công viӋc bҧo vӋ;
- ThiӃt kӃ cѫ sӣ hҥ tҫng: giao thông, vӏ trí chӧ cho hàng nông sҧn, phân phӕi
phân bón, thu gom các sҧn phҭm nông nghiӋp, hay nhӳng hoҥt ÿӝng khác có
quan hӋ trӵc tiӃp ÿӃn ngѭӡi dân;
- Vӏ trí các loҥi cây trӗng chuyên biӋt thích nghi cho tӯng vùng ÿҩt khác nhau,
phân chia sӱ dөng ÿҩt theo giҧi thӱa.
Ӣ cҩp ÿӏa phѭѫng này thѭӡng cNJng phҧi ÿáp ӭng vӟi nhӳng ÿòi hӓi trӵc tiӃp tӯ
thӏ trѭӡng; thí dө nhѭ vùng thích nghi cho lúa, hay cây ăn trái phҧi phù hӧp vӟi nhӳng
ÿӅ nghӏ cӫa các công ty có liên quan nhѭ: “ÿҩt này thích nghi, ÿҩt này không thích
nghi; cҫn thiӃt phҧi quҧn lý thӵc hành; chi phí ÿҫu tѭ cao nhѭng thu hӗi cNJng cao ”
Nhìn chung, quy hoҥch ӣ nhӳng cҩp khác nhau cҫn có nhӳng thông tin ӣ nhӳng
tӍ lӋ khác nhau cNJng nhѭ nhӳng thông tin ӣ mӭc ÿӝ tәng quát hóa. Nhӳng thông tin
này có thӇ ÿѭӧc xác ÿӏnh trong các bҧn ÿӗ.
- TӍ lӋ bҧn ÿӗ thích hӧp nhҩt cho quy hoҥch cҩp quӕc gia mà trong ÿó toàn quӕc
gia có ÿѭӧc trong mӝt tӡ bҧn ÿӗ có thӇ là 1/5.000.000, 1/1.000.000 hay lӟn hѫn.
- Trong khi ÿó thì quy hoҥch cҩp TӍnh cҫn bҧn ÿӗ tӹ lӋ lӟn hѫn khoҧng 1/50.000
hay 1/100.000, tuy nhiên ӣ cҩp ÿӝ này có thӇ sӱ dөng nhӳng thông tin tóm lѭӧc
ӣ các tӍ lӋ bҧn ÿӗ 1/250.000.
- Ӣ cҩp ÿӝ ÿӏa phѭѫng, bҧn ÿӗ có thӇ ӣ tӍ lӋ giӳa 1/20.000 ÿӃn 1/5.000 là tӕt
nhҩt.
Có thӇ sӱ dөng nhӳng bҧn ÿӗ ÿѭӧc tҥo ra tӯ không ҧnh ÿӇ làm bҧn ÿӗ nӅn ӣ cҩp
ÿӝ ÿӏa phѭѫng, vì kinh nghiӋm cho thҩy ngѭӡi dân ÿӏa phѭѫng có thӇ nhұn diӋn ra
tӯng khu vӵc nhà ӣ và ruӝng ÿҩt cӫa hӑ trên không ҧnh.
Trong ÿiӅu kiӋn ViӋt Nam hiӋn nay, trong quy hoҥch ÿѭӧc chia ra làm 4 cҩp, ÿó
là: cҩp quӕc gia, cҩp TӍnh, cҩp HuyӋn và cҩp Xã. Do ÿó trong phѭѫng pháp và tӹ lӋ
bҧn ÿӗ cho quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cNJng chi tiӃt hѫn.

3. Các tә chӭc và kӃ hoҥch phát triӇn có liên quan
Nhѭ ÿӏnh nghƭa ban ÿҫu thì quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai không phҧi là mӝt
chuyên ngành riêng, ngoҥi trӯ nhà nѭӟc ÿһt thành mӝt cѫ quan chuyên phө trách vӅ
lҧnh vӵc này, còn lҥi thì trong quy hoҥch phҧi liên kӃt vӟi các ngành: nông nghiӋp,
11
lâm nghiӋp, thӫy lӧi,.v.v. Khi thӵc hiӋn xây dӵng ÿӅ án sӁ cҫn sӵ giúp ÿӣ tham gia cӫa
các trung tâm khuyӃn nông tҥi ÿӏa phѭѫng ÿó.
Thѭӡng thì không thҩy có sӵ phân biӋt rõ ràng ranh giӟi giӳa quy hoҥch sӱ
dөng ÿҩt ÿai và nhӳng hѭӟng phát triӇn nông thôn khác. Thí dө, nhӳng mong muӕn
thay ÿәi sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ ÿѭa vào cây trӗng có kinh tӃ. ĈӇ quҧn lý tӕt và thành
công ÿòi hӓi phҧi sӱ dөng phân bón. ĈiӅu này chӍ có thӇ làm ÿѭӧc khi nào có nhӳng
trung tâm phân phӕi phân bón tҥi ÿӏa phѭѫng vӟi nhӳng khuyӃn cáo sӱ dөng loҥi phân
bón nhѭ thӃ nào và có luôn mӝt hӋ thӕng tính
dөng ÿӇ chi trҧ cho nông dân.
Dӏch vө ÿӏa phѭѫng sӁ không mang tính hӳu dөng cao nӃu không có mӝt hӋ
thӕng phân phӕi cҩp quӕc gia, nhӳng nѫi sҧn xuҩt hiӋu quҧ và cҧ nguӗn ngoҥi tӋ ÿӇ
nhұp khҭu các vұt tѭ cҫn thiӃt. Xây dӵng các nhà máy sҧn xuҩt phân bón và tә chӭc hӋ
thӕng phân phӕi cho toàn quӕc gia không nҵm trong phҫn quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai,
nhѭng nӃu có ÿѭӧc các tѭ liӋu mô tҧ và tính toán khҧ năng thì sӁ giúp cho qui hoҥch
sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿѭӧc thành công hѫn. Hay nói cách khác trung tâm phân phӕi liên hӋ
ÿӃn dân sӕ và sӱ dөng thích hӧp ÿҩt ÿai là phҫn rҩt cҫn thiӃt trong công viӋc cӫa nhà
quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai.
Do ÿó, ngoài phҥm vi hoҥt ÿӝng liên quan ÿӃn ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên và môi trѭӡng
mà nhà quy hoҥch sӱ dөng dөng phҫn lӟn còn lҥi phҧi kӃt hӧp vӟi nhӳng ÿóng góp cӫa
các chuyên môn kӹ thuұt khác. Xa hѫn nӳa, thì chính sách trong phҥm vi quӕc gia, chӃ
ÿӝ giá cҧ cNJng là mӝt trong nhӳng ÿiӅu tiên quyӃt cho viӋc thành công trong quy
hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai.
V. CON NGѬӠI TRONG QUY HOҤCH
Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai bao gӗm nhiӅu ngѭӡi, nhiӅu ngành khác nhau cùng
làm viӋc ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc nhӳng mөc tiêu chung. Ba nhóm ngѭӡi chính cùng hoҥt ÿӝng

trong ÿó là: ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai, nhà lҧnh ÿҥo, và ÿӝi quy hoҥch.
1. Ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai
Ĉây là nhӳng ngѭӡi dân sӕng trong vùng quy hoҥch và ÿӡi sӕng cӫa hӑ lӋ thuӝc
hoàn toàn hay tӯng phҫn vào vùng ÿҩt này. Không phҧi chӍ bao gӗm nông dân, ngѭӡi
làm nông nghiӋp nói chung, hay nhӳng ngѭӡi khác trong vùng chӏu ҧnh hѭӣng trӵc
tiӃp cӫa sӱ dөng ÿҩt ÿai mà còn bao gӗm luôn cҧ nhӳng ngѭӡi sӱ dөng các sҧn phҭm
cӫa hӑ, thí dө nhѭ các nhà máy chӃ biӃn thӏt, sҧn phҭm cây trӗng, nhà máy xây xát,
nhà máy cѭa hay các xѭӣng ÿóng ÿӗ gӛ. ĈiӅu cҫn thiӃt là phҧi bao gӗm tҩt cҧ các
thành phҫn này trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai. Do ÿó, hӑ phҧi ÿһt toàn bӝ kӃ hoҥch
cho có hiӋu quҧ trong sӱ dөng ÿҩt ÿai và sӱ dөng sҧn phҭm cӫa ÿҩt ÿai ÿӇ cho thҩy
mӑi ngѭӡi ÿӅu sӁ thӯa hѭӣng các phҫn lӧi nhuұn cNJng nhѭ phúc lӧi xã hӝi sӁ có ÿѭӧc
trong tiӃn trình thӵc hiӋn ÿӅ án quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai.
Kinh nghiӋm trong viӋc xác ÿӏnh các ÿӅ án cho thҩy ngѭӡi dân ÿӏa phѭѫng khi
sӱ dөng nguӗn tài nguyên thѭӡng bӓ quên viӋc ҧnh hѭӣng ÿӃn môi trѭӡng cNJng nhѭ
các nguӗn tài nguyên quan trӑng khác cҫn ÿѭӧc bҧo vӋ. Trong trѭӡng hӧp ngѭӡi dân
nҳm lҩy cѫ hӝi phát triӇn, và tӵ nguyӋn cùng tham gia quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai thì
chѭѫng trình quy hoҥch sӁ hoàn thiӋn nhanh hѫn là trong trѭӡng hӧp ép buӝc ngѭӡi
dân vào trong quy hoҥch ÿó. Ĉӗng thӡi cho thҩy nӃu không có sӵ hә trӧ, giúp ÿӣ cӫa
các lҧnh ÿҥo ÿӏa phѭѫng thì ÿӅ án quy hoҥch cNJng khó có thӇ thành công.
ĈӇ có sӵ tham gia vào tiӃn trình quy hoҥch cӫa toàn cӝng ÿӗng xã hӝi thì vүn
còn là vҩn ÿӅ thách ÿӕ cho các nhà quy hoҥch. Nhà quy hoҥch phҧi ÿҫu tѭ nhiӅu thӡi
gian và nguӗn tài nguyên ÿӇ hә trӧ và nâng cao trình ÿӝ kiӃn thӭc cho các ngѭӡi tham
12
gia thông qua các phѭѫng tiӋn truyӅn thanh, báo chí, hӝi thҧo chuyên môn, và khuyӃn
nông. Thông thѭӡng cho thҩy nhӳng cӕ gҳng thành công nhҩt là biӃt kӃt hӧp giӳa các
nghiên cӭu kӻ thuұt vӟi mong ѭӟc cӫa ngѭӡi ÿӏa phѭѫng ÿang sӕng giúp cho quy
hoҥch ÿѭӧc tӕt hѫn.


Kӂ HOҤCH PHÁT TRIӆN QUӔC GIA

13




KӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai quӕc gia

TӌNH, TP


Nhӳng khó khăn và
cѫ hӝi ӣ TӍnh Chính sách và ѭu
tiên cӫa quӕc gia



KӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai TӍnh

HUYӊN, XÃ



Nhӳng nhu cҫu,
khó khăn ÿӏa phѭѫng
nhӳng kiӃn thӭc ÿӏa
phѭѫng cӫa cѫ hӝi sӱ
dөng ÿҩt ÿai
Chính sách và ѭu
tiên cӫa TӍnh

KӃ hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿӏa phѭѫng (HuyӋn/Xã)






Hình 1.1 : Liên quan hai chiӅu giӳa các cҩp ÿӝ quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai (FAO, 1993)
14
2. Các nhà lãnh ÿҥo
Trách nhiӋm cӫa nhà lãnh ÿҥo là làm sao ÿӇ ÿӅ án có hiӋu quҧ. Ӣ cҩp ÿӝ quӕc
gia và TӍnh, hӑ là nhӳng Bӝ Trѭӣng hay chӫ tӏch Tƭnh, còn cҩp ÿӏa phѭѫng thì nhӳng
ngѭӡi lãnh ÿҥo này nҵm trong hӝi ÿӗng cӫa chính quyӅn bao gӗm chӫ tӏch HuyӋn, Xã
ÿӃn các lãnh ÿҥo ban ngành có liên quan.
Nhóm quy hoҥch sӁ cung cҩp nhӳng thông tin và cӕ vҩn chuyên môn, còn các
nhà lãnh ÿҥo thѭӡng ÿѭa ra các hѭӟng và mөc ÿích phát triӇn ÿӗng thӡi cNJng chӍ cho
thҩy khҧ năng thӵc hiӋn ÿӅ án nӃu nhѭ có sӵ chӑn lӵa các kiӇu quy hoҥch ÿã ÿѭӧc ÿӅ
ra. Mһc dù lãnh ÿҥo nhóm quy hoҥch hiӋn diӋn liên tөc trong quá trình hoҥt ÿӝng quy
hoҥch nhѭng các nhà lãnh ÿҥo cNJng phҧi nҵm trong nhóm quy hoҥch này theo tӯng
thӡi gian cӕ ÿӏnh ÿӇ thҧo luұn và phân tích tӯng khҧ năng có ÿѭӧc trong quá trình xây
dӵng quy hoҥch.
Các nhà lãnh ÿҥo giӳ vai trò then chӕt trong viӋc hә trӧ cho sӵ tham gia chung
cӫa cӝng ÿӗng xã hӝi trong vùng quy hoҥch thông qua viӋc ÿáp ӭng nhӳng mong ѭӟc
cө thӇ cӫa ngѭӡi dân cNJng nhѭ chӍ rõ cho ngѭӡi dân thҩy con ÿѭӡng ÿi ÿӃn sӵ tӕt ÿҽp
cӫa toàn cӝng ÿӗng xã hӝi trong tѭѫng lai.
3. Ĉӝi quy hoҥch

Mӝt trong nhӳng tính chҩt cҫn thiӃt trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai là xӱ lý ÿҩt
ÿai và sӱ dөng ÿҩt ÿai nhѭ là trong mӝt tәng thӇ. Vҩn ÿӅ này bao gӗm viӋc kiӇm soát
chéo giӳa các chuyên ngành khác nhau nhѭ: tài nguyên thiên nhiên, công chánh, nông
nghiӋp và khoa hӑc xã hӝi, nên trong mӑi hoҥt ÿӝng phҧi có mӝt ÿӝi quy hoҥch cө thӇ
ÿa ngành. Cө thӇ là trong ÿӝi phҧi có nhӳng chuyên gia có kiӃn thӭc sâu và chuyên
môn nhѭ: nhà khҧo sát ÿҩt, nhà ÿánh giá ÿҩt ÿai, nhà nông hӑc, chuyên gia lâm nghiӋp,
các chuyên gia vӅ chăn nuôi thú y, kӹ sѭ công chánh, nhà kinh tӃ và nhà xã hӝi hӑc.
Nhӳng chuyên gia chuyên môn này thì có thӇ có ích giá trӏ
cho quy hoҥch cҩp
ÿӝ quӕc gia. Ӣ cҩp ÿӝ ÿӏa phѭѫng thì ÿӝi quy hoҥch mang tính chuyên biӋt hѫn, bao
gӗm nhà quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai vӟi mӝt hoһc hai trӧ lý. Mӛi ngѭӡi phҧi tӵ khҳc
phөc nhӳng khó khăn trong khoҧng quá rӝng vӅ các lҧnh vӵc chuyên môn cӫa công
viӋc và sӁ cҫn thêm sӵ hә trӧ cӫa các nhà chuyên môn sâu khi cҫn. Nhӳng cѫ quan nhà
nѭӟc hay trѭӡng Ĉҥi hӑc là nhӳng nѫi có sӵ
giúp ÿӣ vӅ nguӗn tài liӋu và nhân lӵc rҩt
tӕt trong quy hoҥch. Vai trò cӫa con ngѭӡi và mӕi liên quan vӟi nhau trong QH ÿѭӧc
trình bày tóm tҳt trong Hình 1.2.









Thông tin vӅ nhu cҫu hiӇu biӃt,
ÿҩt ÿai và sӱ dөng ÿҩt ÿai

15

Thông tin















C
Á
C BAN NG
À
NH
Thông tin kӹ thuұt
Thӵc hiӋn công viӋc
công cӝng và dӏch vө
Tác ÿӝng quy hoҥch

NG
Ѭ
Ӡ
I S
Ӱ
DӨNG
Xuҩt xӭ cӫa nhu cҫu cho nguӗn tài
nguyên ÿҩt ÿai
Cung cҩp lao ÿӝng, vӕn, quҧn lý
Sҧn xuҩt hàng hóa và dӏch vө
Thӵc hiӋn quy hoҥch trên thӵc tӃ

ĈӜI QUY HOҤCH
Hә trӧ các nhà lҧnh ÿҥo
Thông tin vӅ ÿҩt ÿai và sӱ dөng
Xây dӵng quy hoҥch
PHÁP LUҰT
Pháp luұt nhà nѭӟc
THӴC HIӊN
Chính sách
Hành ÿӝng
Phân chia nguӗn tài nguyên

NH
À
L
Ҧ
NH ĈҤO
Hѭӟng dүn tiӃn trình quy hoҥch
Giӟi thiӋu các ban ngành và nhà

quy hoҥch
DuyӋt quy hoҥch
Hình 1.2 : Con ngѭӡi trong quy hoҥch.

4. Quy hoҥch là mӝt tiӃn trình lұp lҥi
Quy hoҥch phҧi ÿѭӧc liên tөc. Không bao giӡ chúng ta có ÿҫy ÿӫ tҩt cҧ các kiӃn
thӭc vӅ ÿҩt ÿai và cách quҧn lý nó, cNJng nhѭ tҩt cҧ nhӳng thông tin và các kinh
nghiӋm khác, do ÿó trong quy hoҥch sӁ có sӵ thay ÿәi. Trong phҫn ÿҫu, các tiӃn trình
quy hoҥch ÿѭӧc thӵc hiӋn theo tӯng bѭӟc nhѭng trong thӵc tӃ ÿôi khi cҫn thiӃt phҧi
lһp lҥi nhӳng bѭӟc trѭӟc ÿó ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn thông qua mӝt sӕ kinh nghiӋm vӯa có
ÿѭӧc. Mӝt cách cө thӇ thì trong ÿӅ cѭѫng sӱ dөng ÿҩt ÿai có ÿѭӧc tӯ bѭӟc thӭ 7 vӟi
tính mӣ ÿӇ cho phép thҧo luұn thêm và có thӇ viӃt lҥi nhiӅu lҫn do phҧi lұp lҥi khi sӱa
ÿәi các bѭӟc ban ÿҫu trong tiӃn trình quy hoҥch trѭӟc khi có thӇ chӑn mӝt cách chҳc
chҳn và ÿѭa vào thӵc hiӋn ÿѭӧc
. Nhӳng thay ÿәi xa hѫn cNJng có thӇ cҫn thiӃt xҧy ra
trong suӕt thӡi gian thӵc hiӋn do nhӳng ÿiӅu kiӋn khách quan bên ngoài thay ÿәi, thí
dө nhѭ sӵ phát triӇn cӫa thӏ trѭӡng mӟi cho sҧn phҭm
hay sӵ thay ÿәi chính sách cӫa
nhà nѭӟc.
Công viӋc cӫa nhà quy hoҥch không bao giӡ chҩm dӭt. KӃt quҧ tӕt cӫa mӝt vài
sӵ thay ÿәi trong sӱ dөng ÿҩt ÿai cNJng có thӇ cho thҩy ÿѭӧc sӵ thành công trong quy
hoҥch. VӅ mһc chu kǤ thì sӵ thay ÿәi sӱ dөng ÿҩt ÿai theo mong ѭӟc trong khoҧng 5,
10 hay 20 năm vӅ trѭӟc cho thҩy không còn thích hӧp nӳa trong các trѭӡng hӧp cӫa
ÿiӅu kiӋn hiӋn nay. Nhӳng ÿһc tính vӅ chu kǤ hay sӵ lһp lҥi cӫa quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt
ÿai ÿѭӧc trình bày trong các phҫn trên cho thҩy rõ là trong mӝt khoҧng thӡi gian nào
ÿó ӣ giai ÿoҥn theo dõi và chӍnh sӱa các phҫn quy hoҥch trѭӟc ÿó không còn thҩy hiӋu
quҧ nӳa và nhà quy hoҥch cҫn thiӃt phҧi ÿi trӣ lҥi tӯ bѭӟc 10 thành bѭӟc 1, và trӣ lҥi
cho mӝt chu kǤ quy hoҥch mӟi.

16