Tài liệu Quy hoạch sử dụng đất đai ( Chương 2) pptx

16
CHѬѪNG II
CÁC VҨN Ĉӄ CѪ BҦN CHO QUY HOҤCH
SӰ DӨNG BӄN VӲNG NGUӖN TÀI NGUYÊN
ĈҨT ĈAI

I. QUAN ĈIӆM TRONG QUY HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT
ĈAI
1. Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai và quy hoҥch ÿô thӏ
VӅ mһt quy hoҥch ÿô thӏ, mөc ÿích chính là làm sau tӕi ѭu hóa cѫ sӣ hҥ tҫng ÿô
thӏ cӫa nhӳng ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai hành chánh nhѭ hoҥt ÿӝng giao thông - ÿѭӡng xá, ÿѭӡng
rҫy tàu hӓa, sân bay, bӃn cҧng, nhà máy công nghiӋp và nhӳng kho tàng tӗn trӱ sҧn
phҭm; khai thác mõ và sҧn xuҩt ra ÿiӋn, và các hoҥt ÿӝng cho thành phӕ và khu dân cѭ
- trong viӋc dӵ ÿoán trѭӟc sӵ gia tăng dân sӕ và phát triӇn kinh tӃ xã hӝi, và tính ÿӃn
kӃt quҧ cӫa phân vùng và quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai. Ĉó là nhӳng khía cҥnh phҧi có
cho viӋc phát triӇn nông thôn và ÿô thӏ, gҫn ÿây nó chiӃm mӝt vai trò quan trӑng trӝi
hҷn. Quy hoҥch ÿô thӏ thông thѭӡng ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi chính phӫ nhà nѭӟc, hay
nhӳng tә chӭc chính quyӅn ÿӏa phѭѫng cho viӋc làm tӕt hѫn cuӝc sӕng cӫa cӝng ÿӗng.
Mөc ÿích ÿѭӧc tính gҫn nhѭ toàn diӋn hѫn hay tҫm nhìn tәng thӇ cӫa sӵ phát triӇn mӝt
vùng hѫn là chӍ phát triӇn cho nhӳng cá thӇ riêng biӋt. Quy hoҥch ÿô thӏ có hai chӭc
năng chính: phát triӇn cѫ sӣ hҥ tҫng hӳu lý và hҥn chӃ nhӳng thái hóa cӫa cá nhân
trong mӝt cӝng ÿӗng chung ÿӇ cân ÿӕi trong phát triӇn ÿô thӏ. Chӭc năng sau thѭӡng
ÿѭa ÿӃn quy hoҥch ÿô thӏ phҧi ÿѭӧc kӃt hӧp vӟi hӋ thӕng luұt và quy ÿӏnh.
Quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi là mӝt tiӃn trình xây dӵng nhӳng quyӃt ÿӏnh mà
"làm cho thuұn tiӋn trong viӋc phân chia ÿҩt ÿai cho các sӱ dөng mà cung cҩp ÿѭӧc lӧi
cao nhҩt". Quy hoҥch này ÿѭӧc dӵa trên nhӳng ÿiӅu kiӋn kinh tӃ xã hӝi và nhӳng phát
triӇn theo mong ѭӟc cӫa ngѭӡi dân trong và chung quanh nhӳng ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai tӵ
nhiên. Nhӳng ÿiӅu này ÿѭӧc ÿӕi chiӃu nhau thông qua phân tích ÿa mөc tiêu và ÿánh
giá nhӳng giá trӏ thӵc cӫa nhӳng nguӗn tài nguyên tӵ nhiên và môi trѭӡng khác nhau
cӫa ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai. KӃt quҧ là ÿѭa ra ÿѭӧc các sӱ dөng ÿҩt ÿai theo mong ѭӟc hay kӃt
hӧp nhӳng sӱ dөng vӟi nhau. Thông qua tiӃn trình thӓa thuұn vӟi các chӫ thӇ, kӃt quҧ

là nhӳng quyӃt ÿӏnh trên nhӳng sӵ phân chia ÿҩt ÿai cө thӇ cho nhӳng sӱ dөng riêng
biӋt (hay không sӱ dөng) thông qua nhӳng quy ÿӏnh vӅ luұt pháp và hành chánh mà sӁ
ÿѭa ÿӃn mӝt cách cө thӇ thӵc hiӋn quy hoҥch.
Thông thѭӡng, quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai liên quan chính ÿӃn nhӳng vùng nông
thôn, tұp trung cho viӋc quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai cho nông nghiӋp nhѭ sҧn xuҩt cây
trӗng, chăn nuôi, trӗng và quҧn lý rӯng, thӫy sҧn nӝi ÿӗng, bҧo vӋ nhӳng giá trӏ cӫa
thӵc vұt và nhӳng giá trӏ ÿa dҥng hóa sinh hӑc. Tuy nhiên, các vùng ven ÿô thӏ cNJng
ÿѭӧc bao gӗm trong quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai vì nó tác ÿӝng trӵc tiӃp ÿӃn vùng nông
thôn, thông qua viӋc mӣ rӝng xây dӵng các nhà cao tҫng vào trong các vùng có giá trӏ
nông nghiӋp cao và nhӳng cҧi thiӋn kӃt quҧ cӫa sӱ dөng ÿҩt ÿai trong các vùng nông
thôn lân cұn.
17
2. Phѭѫng pháp tәng hӧp
Tәng hӧp hay còn gӑi là "hành ÿӝng kӃt hӧp hay nhӳng phҫn thêm vào ÿӇ làm
ÿӗng nhҩt toàn bӝ vӟi nhau" tҥo nên mӕi liên hӋ vӟi tҩt cҧ các phҫn xây dӵng nên mӝt
ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai nhѭ ÿã ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa trѭӟc. Trong viӋc kӃt hӧp vӟi tӯ "phѭѫng
pháp", nó cNJng phҧi liên hӋ luôn cҧ sӵ hӧp tác có tham gia và toàn diӋn giӳa tҩt cҧ các
cѫ quan và các nhóm ӣ cҩp quӕc gia, tӍnh và ÿӏa phѭѫng - tҩt cҧ "các bӝ phұn", ÿӕi tác
hay các chӫ thӇ ÿӅu liên hӋ và tham gia quy hoҥch nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai và quҧn lý
quy hoҥch.
Cҫn có mӝt cѫ chӃ ÿӇ thӵc hiӋn các cuӝc ÿӕi thoҥi mang tính xây dӵng và phát
triӇn giӳa các chӫ thӇ. Các chӫ thӇ này bao gӗm cҩp bӝ, cҩp tӍnh và các sӣ cӫa các
thành phӕ/tӍnh vӟi nhӳng chính sách phát triӇn cӫa hӑ, nghiên cӭu và phát triӇn nguӗn
tài nguyên ÿҩt ÿai cӫa các ViӋn nhѭ Trung tâm dӏch vө ÿӏa hình, Cөc thӕng kê hay các
tә chӭc tѭѫng ÿѭѫng, các cѫ quan quҧn trӏ nhѭ Hӝi ÿӗng thӫy lӧi quӕc gia hay Công
ty cung cҩp nѭӟc thành phӕ, và nhӳng tә chӭc công cӝng ӣ cҩp quӕc gia lүn ÿӏa
phѭѫng nhѭ Hӝi bҧo vӋ tӵ nhiên, Hӝi nông dân và các nhóm chӭc năng trong cӝng
ÿӗng. ĈiӅu này bao hàm viӋc cҫn thiӃt thiӃt lұp nên mӝt môi trѭӡng có thӇ bao gӗm
luôn cҧ luұt pháp và hành chánh, ÿӇ ÿѭa ÿӃn nӅn tҧng cho sӵ thӓa thuұn trong viӋc xây
dӵng các quyӃt ÿӏnh ӣ tҩt cҧ các cҩp có liên quan, giҧi quyӃt nhӳng nhu cҫu mâu thuҭn

cӫa sӱ dөng ÿҩt ÿai, hay giӳa các thành phҫn cӫa nó nhѭ nguӗn tài nguyên nѭӟc ngӑt.
Nhӳng nӅn tҧng này phҧi theo hai chiӅu là chiӅu ngang giӳa Bӝ, các TӍnh hay chính
quyӅn thành phӕ, và chiӅu thҷng tӯ trên xuӕng giӳa nhà nѭӟc và nhӳng ngѭӡi sӱ dөng
nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai, tҩt cҧ các chӫ thӇ này kӃt nӕi vӟi nhau theo hai chiӅu tӯ trên
xuӕng và tӯ dѭӟi lên.
Thӵc tӃ cho thҩy muӕn xây dӵng ÿѭӧc nӅn tҧng cho thành công cҫn phҧi có
nhiӅu thӡi gian, sӵ nhүn nҥi và nhӳng mong ѭӟc cho mӝt tѭѫng lai tӕt ÿҽp. ChӍ vӟi
nhӳng ÿһc trѭng này sӁ vѭӧt qua ÿѭӧc các tính quan liêu bàn giҩy và nhӳng ngăn trӣ
mang tính lӏch sӱ mà ÿã ÿѭӧc dӵng lên giӳa các ban ngành nên làm hҥn chӃ các tҫm
nhìn cӫa tӯng ngành riêng biӋt. Phѭѫng pháp tәng hӧp chӍ có giá trӏ khi vҩn ÿӅ ÿһt ra
cҫn giҧi quyӃt nhӳng mâu thuҭn trong sӱ dөng ÿҩt ÿai, nӃu sӱ dөng ÿҩt ÿai tӕi hҧo và
bӅn vӳng ÿã có sҹn thì chúng ta không phҧi mҩt nhiӅu thӡi gian ÿӇ xây dӵng phѭѫng
pháp tәng hӧp cho vùng này, thí dө nhѭ bҧo vӋ rӯng ӣ lѭu vӵc ÿҫu nguӗn, xây dӵng
các công viên quӕc gia hay bҧo vӋ các di sҧn dân tӝc.
II. NHӲNG VҨN Ĉӄ CҪN QUAN TÂM TRONG QUY
HOҤCH SӰ DӨNG ĈҨT ĈAI
TiӃn trình quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai và thӵc hiӋn quy hoҥch là quҧn lý sӱ dөng
ÿҩt ÿai nhѭ ÿӏnh nghƭa trên, xoay quanh trên ba yӃu tӕ: các chӫ thӇ, chҩt lѭӧng hay sӵ
giӟi hҥn cӫa mӛi thành phҫn ÿҩt ÿai, và nhӳng khҧ năng chӑn lӵa sӱ dөng ÿҩt ÿai thích
hӧp cho tӯng vùng. Xét vӅ nhӳng vҩn ÿӅ mang tính kӻ thuұt, nhӳng yӃu tӕ cӫa quy
hoҥch là: lѭӧng ÿҩt ÿai hӳu dөng và quyӅn sӣ hӱu cӫa nó; chҩt lѭӧng, khҧ năng thích
nghi và khҧ năng sҧn xuҩt tiӅm năng cӫa ÿҩt ÿai; trình ÿӝ kӻ thuұt ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ
khai thác nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai, mұt ÿӝ dân cѭ, và nhӳng nhu cҫu, tiêu chuҭn sӕng
cӫa ngѭӡi dân. Mӛi yӃu tӕ này ÿӅu có tác ÿӝng qua lҥi vӟi các yӃu tӕ kia.
1. Chӭc năng cӫa ÿҩt ÿai
Ĉӏnh nghƭa ÿҩt ÿai : Brinkman và Smyth (1976), vӅ mһt ÿӏa lý mà nói
ÿҩt ÿai “là mӝt vùng ÿҩt chuyên biӋt trên bӅ mһt cӫa trái ÿҩt có nhӳng ÿһc
tính mang tính әn ÿӏnh, hay có chu kǤ dӵ ÿoán ÿѭӧc trong khu vӵc sinh khí
18
quyӇn theo chiӅu thҷng tӯ trên xuӕng dѭӟi, trong ÿó bao gӗm : Không khí, ÿҩt

và lӟp ÿӏa chҩt, nѭӟc, quҫn thӇ thӵc vұt và ÿӝng vұt và kӃt quҧ cӫa nhӳng
hoҥt ÿӝng bӣi con ngѭӡi trong viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai ӣ quá khӭ, hiӋn tҥi và
trong tѭѫng lai” (Lê Quang Trí, 1996).
Tuy nhiên ÿӃn năm 1993, trong Hӝi nghӏ quӕc tӃ vӅ Môi trѭӡng ӣ Rio
de Janerio, Brazil, (1993), thì ÿҩt ÿai vӅ mһt thuұt ngӳ khoa hӑc ÿѭӧc hiӇu
theo nghƭa rӝng thì xác ÿӏnh ÿҩt ÿai là “diӋn tích cө thӇ cӫa bӅ mһt trái ÿҩt,
bao gӗm tҩt cҧ các cҩu thành cӫa môi trѭӡng sinh thái ngay trên và dѭӟi bӅ
mһt ÿó, bao gӗm: khí hұu bӅ mһt, thә nhѭӥng, dҥng ÿӏa hình, mһt nѭӟc (hӗ,
sông, suӕi, ÿҫm lҫy), các lӟp trҫm tích sát bӅ mһt, cùng vӟi nѭӟc ngҫm và
khoáng sҧn trong lòng ÿҩt, tұp ÿoàn thӵc vұt và ÿӝng vұt, trҥng thái ÿӏnh cѭ
cӫa con nguӡi, nhӳng kӃt quҧ cӫa con ngѭӡi trong quá khӭ và hiӋn tҥi ÿӇ lҥi
(san nӅn, hӗ chӭa nѭӟc, hay hӋ thӕng thoát nѭӟc, ÿѭӡng xá , nhà cӱa ) (UN,
1994; trong FAO, 1993).
Nhѭ vұy ÿҩt ÿai có thӇ bao gӗm:
- Khí hұu
- Ĉҩt
-Nѭӟc
- Ĉӏa hình/ÿӏa chҩt
-Thӵc vұt
- Ĉӝng vұt
- Vӏ trí
- DiӋn tích
- KӃt quҧ hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi
Theo P. M. Driessen và N. T Konin (1992), chúng ta cҫn phân biӋt giӳa
thuұt ngӳ ÿҩt và ÿҩt ÿai, vì ÿҩt chӍ là mӝt trong nhӳng thuӝc tính cӫa ÿҩt ÿai
bên cҥnh các thuӝc tính khác nhѭ: khí hұu, thӡi tiӃt, tұp ÿoàn ÿӝng thӵc vұ
t,
các hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi - Các vùng tӵ nhiên mang tính ÿӗng nhҩt vӅ tҩt
cҧ các thuӝc tính cӫa ÿҩt ÿai ÿѭӧc gӑi là các ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai (Land unit). ÐӇ
mô tҧ mӝt ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai chúng ta cҫn có các ÿһc tính ÿҩt ÿai (Land

characteristics).
Theo ÿӏnh nghƭa vӅ ÿҩt ÿai cӫa Luұt ÿҩt ÿai ViӋt Nam (1993) thì “Ĉҩt
là tài sҧn quӕc gia, là tѭ liӋu sҧn xuҩt chӫ yӃu, là ÿӕi tѭӧng lao ÿӝng ÿӗng
thӡi cNJng là sҧn phҭm lao ÿӝng. Ĉҩt còn là vұt mang cӫa các hӋ sinh thái tӵ
nhiên và các hӋ sinh thái canh tác, ÿҩt là mһt bҵng ÿӇ phát triӇn nӅn kinh tӃ
quӕc dân”.
Theo FAO (1995), các chӭc năng cӫa ÿҩt ÿai ÿӕi vӟi hoҥt ÿӝng sҧn
xuҩt và sinh tӗn cӫa xã hӝi loài ngѭӡi ÿѭӧc thӇ hiӋn qua các mһt sau: sҧn
xuҩt, môi trѭӡng sӵ sӕng, ÿiӅu chӍnh khí hұu, cân bҵng sinh thái, tӗn trӳ và
cung cҩp nguӗn nѭӟc, dӵ trӳ (nguyên liӋu khoáng sҧn trong lòng ÿҩt); không
gian sӵ sӕng; bҧo tӗn, lӏch sӱ; vұt mang sӵ sӕng; phân dӏ lãnh thә. Nhѭ vұy,
có thӇ khái quát:
Ðҩt ÿai là ÿiӅu kiӋn vұt chҩt chung nhҩt ÿӕi vӟi mӑi ngành sҧn xuҩt và
hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi, vӯa là ÿӕi tѭӧng lao ÿӝng (cho môi trѭӡng ÿӇ tác
ÿӝng nhѭ: xây dӵng nhà xѭӣng, bӕ trí máy móc, làm ÿҩt .), vӯa là phѭѫng
tiӋn lao ÿӝng (cho công nhân nѫi ÿӭng, dùng ÿӇ gieo trӗng, nuôi gia súc .).
Nhѭ vұy, ÿҩt không phҧi là ÿӕi tѭӧng cӫa tӯng cá thӇ mà chúng ta ÿang sӱ
dөng coi là cӫa mình, không chӍ thuӝc vӅ chúng ta. Ðҩt là ÿiӅu kiӋn vұt chҩt
cҫn thiӃt ÿӇ tӗn tҥi và tái sҧn xuҩt các thӃ hӋ tiӃp nhau cӫa loài ngѭӡi. Vì vұy,
19
trong sӱ dөng cҫn làm cho ÿҩt tӕt hѫn cho các thӃ hӋ mai sau (Tәng cөc Ðӏa
chính, 1996).
Nhu cҫu tăng trѭӣng kinh tӃ xã hӝi phát triӇn mҥnh, cùng vӟi sӵ bùng
nә dân sӕ ÿã làm cho mӕi quan hӋ giӳa con ngѭӡi và ÿҩt ngày càng căng
thҷng, nhӳng sai lҫm liên tөc cӫa con ngѭӡi trong quá trình sӱ dөng ÿҩt (có ý
thӭc hoһc vô ý thӭc) dүn ÿӃn hӫy hoҥi môi trѭӡng ÿҩt, mӝt sӕ chӭc năng nào
ÿó cӫa ÿҩt bӏ yӃu ÿi. Vҩn ÿӅ sӱ dөng ÿҩt ÿai ngày càng trӣ nên quan trӑng và
mang tính toàn cҫu. Vӟi sӵ phát triӇn không ngӯng cӫa sӭc sҧn xuҩt, chӭc
năng cӫa ÿҩt ÿai cҫn ÿѭӧc nâng cao theo hѭӟng ÿa dҥng nhiӅu tҫng nҩc, ÿӇ
truyӅn lҥi lâu dài cho các thӃ hӋ sau.

Nhӳng thҧo luұn trên chӫ yӃu tұp trung vào sӕ lѭӧng ÿҩt thích hӧp cho sҧn xuҩt
lѭѫng thӵc. Tuy nhiên, ÿҩt ÿai có nhiӅu chӭc năng nhѭ sau:
- Ĉҩt ÿai là nӅn tҧng cho hӋ thӕng hӛ trӧ sӵ sӕng, thông qua viӋc sҧn xuҩt sinh
khӕi ÿӇ cung cҩp lѭѫng thӵc, thӵc phҭm chăn nuôi, sӧi, dҫu, gӛ và các vұt liӋu
sinh vұt sӕng khác cho con ngѭӡi sӱ dөng, mӝt cách trӵc tiӃp hay thông qua các
vұt nuôi nhѭ nuôi trӗng thӫy sҧn và ÿánh bҳt thӫy sҧn vùng ven biӇn. Chͱc
năng s̫n xṷt.
- Ĉҩt ÿai là nӅn tҧng cӫa ÿa dҥng hóa sinh vұt trong ÿҩt thông qua viӋc cung cҩp
môi trѭӡng sӕng cho sinh vұt và nѫi dӵ trӳ nguӗn gen cho thӵc vұt, ÿӝng vұt,
và vi sinh vұt, ӣ trên và bên dѭӟi mһt ÿҩt. Chͱc năng v͉ môi tr˱ͥng s͙ng.
- Ĉҩt ÿai và sӱ dөng ÿҩt ÿai là nguӗn và nѫi chӭa khí ga tӯ nhà kính hay hình
thành mӝt mӝt sӵ cân bҵng năng lѭӧng toàn cҫu giӳa phҧn chiӃu, hҩp thu hay
chuyӇn ÿәi năng lѭӧng bӭc xҥ mһt trӡi và cӫa chu kǤ thӫy văn cӫa toàn cҫu.
Chͱc năng ÿi͉u hòa khí h̵u.
- Ĉҩt ÿai ÿiӅu hòa sӵ tӗn trӱ và lѭu thông cӫa nguӗn tài nguyên nѭӟc mһt và
nѭӟc ngҫm, và nhӳng ҧnh hѭӣng chҩt lѭӧng cӫa nѭӟc. Chͱc năng n˱ͣc.
- Ĉҩt ÿai là kho chӭa các vұt liӋu và chҩt khoáng thô cho viӋc sӱ dөng cӫa con
ngѭӡi. Chͱc năng t͛n trͷ.
- Ĉҩt ÿai có khҧ năng hҩp thө, lӑc, ÿӋm và chuyӇn ÿәi nhӳng thành phҫn nguy
hҥi. Chͱc năng ki͋m soát ch̭t th̫i và ô nhi͍m.
- Ĉҩt ÿai cung cҩp nӅn tҧng tӵ nhiên cho viӋc xây dӵng khu dân cѭ, nhà máy và
nhӳng hoҥt ÿӝng xã hӝi nhѭ thӇ thao, ngѫi nghƭ. Chͱc năng không gian s͙ng.
- Ĉҩt ÿai còn là nѫi chӭa ÿӵng và bҧo vӋ các chӭng tích lӏch sӱ văn hóa cӫa loài
ngѭӡi, và nguӗn thông tin vӅ các ÿiӅu kiӋn khí hұu và nhӳng sӱ dөng ÿҩt ÿai
trong quá khӭ. Chͱc năng b̫o t͛n di tích l͓ch s͵.
- Ĉҩt ÿai cung cҩp không gian cho sӵ vұn chuyӇn cӫa con ngѭӡi, ÿҫu tѭ và sҧn
xuҩt, và cho sӵ di chuyӇn cӫa thӵc vұt, ÿӝng vұt giӳa nhӳng vùng riêng biӋt cӫa
hӋ sinh thái tӵ nhiên. Chͱc năng n͙i li͉n không gian.
Khҧ năng phù hӧp cӫa ÿҩt ÿai cho các chӭc năng này thay ÿәi rҩt lӟn trên thӃ
giӟi. Nhӳng ÿѫn vӏ sinh cҧnh, nhѭ các ÿѫn vӏ nguӗn tài nguyên thiên nhiên, có nhӳng

biӃn ÿӝng riêng trong bҧn thân ÿó, nhѭng nhӳng ҧnh hѭӣng cӫa con ngѭӡi thì tác ÿӝng
mҥnh hѫn trong nhӳng biӃn ÿәi này trong cҧ không gian lүn thӡi gian. Nhӳng chҩt
lѭӧng ÿҩt ÿai cho mӝt hoһc hѫn mӝt chӭc năng có thӇ ÿѭӧc cҧi thiӋn, thí dө nhѭ
phѭѫng pháp kiӇm soát xoái mòn, nhѭng nhӳng hoҥt ÿӝng này thѭӡng ít hѫn là nhӳng
hoҥt ÿӝng làm suy thoái ÿҩt cӫa con ngѭӡi.
20
Sӵ suy thoái ÿҩt ÿai do con ngѭӡi tác ÿӝng ÿѭӧc tính theo bӅ dày lӏch sӱ, nhѭ
thӡi kǤ văn minh hóa ӣ Ĉӏa trung hҧi và Trung ÿông, và trong suӕt thӡi gian mӣ rӝng
lãnh thә cӫa ngѭӡi Châu Âu vào Mӻ Châu, Úc Châu, Á Châu và Phi Châu. Tuy nhiên,
trong suӕt thӃ kӹ này, sӵ suy thoái ÿҩt ÿai bao gӗm cҧ sa mҥc hóa ÿã gia tăng vӟi mӭc
ÿӝ cao và ngày càng trҫm trӑng bӣi tác nhân ҧnh hѭӣng trӵc tiӃp ÿó là sӵ gia tăng dân
sӕ và nhu cҫu sӕng cӫa con ngѭӡi.
Mӭc ÿӝ suy thoái ÿҩt ÿai có thӇ tiӃp tөc xҧy ra hay cNJng có thӇ gia tăng thêm
dѭӟi ÿiӅu kiӋn ҧnh hѭӣng cӫa con ngѭӡi trong viӋc thay ÿәi khí hұu toàn cҫu, nhѭng
ÿiӅu này không thӇ xҧy ra mӝt cách tӵ ÿӝng nhѭ ÿã giҧ ÿӏnh. Sӵ suy thoái ÿҩt ÿai có
thӇ ÿѭӧc kiӇm soát, cҧi thiӋn tӕt lên hay ngay cҧ dӵ trӳ cho các loҥi hình sӱ dөng khác
nhau mӝt cách rӝng rãi, nӃu nhѭ các chӭc năng phҧi ÿѭӧc chú ý, các mong ѭӟc ÿiӅu
lӧi trѭӟc mҳt ngҳn hҥn ÿѭӧc thay bҵng các mong ѭӟc lӧi nhuұn lâu dài và bӅn vӳng ӣ
các cҩp tӯ toàn cҫu cho ÿӃn quӕc gia và ÿӏa phѭѫng.
Sӵ suy thoái ÿҩt ÿai ÿã và ÿang trҫm trӑng hѫn ӣ nhӳng nѫi sӱ dөng ÿҩt ÿai
không có quy hoҥch, hay nhӳng lý do khác vӅ pháp chӃ hay tài chánh làm cho các
quyӃt ÿӏnh sӱ dөng ÿҩt ÿai sai hay chӍ có quy hoҥch mӝt chiӅu tӯ trung ѭѫng xuӕng
mà không tham khҧo ý kiӃn thӵc tӃ cӫa ÿӏa phѭѫng ÿѭa ÿӃn viӋc khai thác quá ÿӝ
nguӗn tài nguyên. Hұu quҧ cӫa các hành ÿӝng này là làm cho mӝt sӕ lӟn ngѭӡi dân ÿӏa
phѭѫng ngày càng gһp khó khăn trong cuӝc sӕng và ÿӗng thӡi cNJng phá hӫy dҫn hӋ
sinh thái có giá trӏ. Nhѭ thӃ, nhӳng phѭѫng pháp hҥn hҽp cҫn phҧi ÿѭӧc thay thӃ bҵng
mӝt kӻ thuұt mӟi trong quy hoҥch và quҧn lý nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai, ÿó là tәng hӧp
hay tәng thӇ và ÿһt ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai là trung tâm. ĈiӅu này sӁ bҧo ÿҧm chҩt
lѭӧng lâu dài cӫa ÿҩt ÿai do con ngѭӡi sӱ dөng, hҥn chӃ hay có nhӳng giҧi pháp cho
các mâu chuҭn vӅ mһt xҧ hӝi liên quan ÿӃn sӱ dөng ÿҩt ÿai và bҧo vӋ hӋ sinh thái có

các giá trӏ ÿa dҥng sinh hӑc cao.
2. Sӣ hӳu ÿҩt ÿai, quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai và thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai
Trong thӵc tӃ hiӋn nay có rҩt nhiӅu mâu thuүn hiӋn có hay sӁ xҧy ra giӳa nhӳng
ngѭӡi làm chӫ ÿҩt ÿai, ngѭӡi yêu cҫu có ÿҩt ÿai, ngѭӡi trӵc tiӃp sӱ dөng ÿҩt ÿai,
nhӳng ngѭӡi có ҧnh hѭӣng ÿӃn ÿҩt ÿai và cӝng ÿӗng ngѭӡi dân nѫi ÿó. Phân biӋt rõ
ràng và tính an toàn cho quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai thì rҩt cҫn thiӃt cho viӋc thành công
trong phѭѫng pháp tәng hӧp cho quy hoҥch và quҧn lý nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai. ViӋc
ÿѭa quyӅn này vào thӵc tӃ thì sӁ giҧm ÿѭӧc nhӳng mâu chuҭn giӳa các chӫ thӇ, gia
tăng sӵ tin tѭӣng và thuyӃt phөc ÿѭӧc ÿòi hӓi cho thӵc hành sӱ dөng ÿҩt ÿai bӅn vӳng
bӣi nhӳng ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai thӵc sӵ hay nhӳng ngѭӡi bҧo vӋ ÿҩt ÿai, xác ÿӏnh
trách nhiӋm cө thӇ, và cung cҩp nhӳng cѫ sӣ cho sӵ phân chia công bình và có tính
môi trѭӡng cӫa nhӳng khích lӋ nhѭ bao cҩp hay giҧm thuӃ.
2.1 Sӣ hӳu ÿҩt ÿai, quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai
- Sӣ hӳu theo pháp luұt, nhѭ ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh trong hӗ sѫ ÿӏa chính và văn
bҧn quyӅn sӣ hӳu, không trӵc tiӃp sӱ dөng ÿҩt ÿai
- Sӣ hӳu theo pháp luұt và trӵc tiӃp sӱ dөng, yêu cҫu sӱ dөng ÿҩt ÿai theo ÿӅ
nghӏ hay chuyên biӋt.
- QuyӅn sӣ hӳu pháp luұt bӣi cá nhân hay cѫ quan nhѭng phҧi ÿѭӧc sӵ ÿӗng
ý cӫa nhӳng ngѭӡi khác ÿӇ ÿѭӧc quyӅn hѭӣng hoa lӧi trên ÿó.
- Ĉҩt cӫa nhà nѭӟc ÿѭӧc quy ÿӏnh cho sӱ dөng thành công viên quӕc gia hay
vùng bҧo vӋ tài nguyên thiên nhiên.
- Ĉҩt cӫa nhà nѭӟc cho ngѭӡi di dân thí dө nhѭ nhӳng ngѭӡi ÿӃn lұp nghiӋp
trên ÿҩt ÿó lâu năm và ÿang trӵc tiӃp canh tác ÿӇ hѭӣng hoa lӧi.
21
- Ĉҩt cӫa nhà nѭӟc có quyӃt ÿӏnh cho mӝt sӕ ngѭӡi hay công ty có quyӅn
khai thác các tài nguyên sinh vұt hay khoáng sҧn nhѭ gә, khai mõ mà có
nhӳng ÿiӅu kiӋn hay không ÿòi hӓi phҧi khôi phөc lҥi hiӋn trҥng bao phӫ
nhѭ ban ÿҫu.
- Ĉҩt cӫa nhà nѭӟc trӵc thuӝc trung ѭѫng, tӍnh hay ÿӏa phѭѫng vӟi viӋc bҧo
tӗn các khu di tích lӏch sӱ có giá trӏ mà giӟi hҥn nghiêm ngһt viӋc sӱ dөng

cho các mөc ÿích khác.
- Ĉҩt cӫa cӝng ÿӗng hay ÿѭӧc phong tһng cho mӝt nhóm ngѭӡi dân tӝc hay
các di dân ÿӃn ÿӏnh cѭ trѭӟc ÿây ÿӇ phөc vө cho mөc ÿích chung mà không
thuӝc riêng ai nhѭ: sӱ dөng cho săn bҳn, thu lѭӧm sҧn phҭm. Ĉҩt này không
phân chia và thuӝc cá nhân nào.
- Ĉҩt cӫa cӝng ÿӗng vӟi sӵ ÿӗng ý theo tұp quán giӳa cӝng ÿӗng ngѭӡi dân
ÿӏnh cѭ tҥi vùng ÿó và nhӳng nhóm ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt theo mùa xuyên qua
vùng ÿó hay mӝt phҫn ÿҩt ÿó thí dө nhѭ quyӅn sӱ dөng ÿҩt trong mùa khô
cho ngѭӡi dân du cѭ xuyên qua vùng ÿó; và
- QuyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai thông qua thӯa kӃ giӳa các thӃ hӋ quyӅn sӣ hӳu hay
quyӅn thuê mѭӟn, và cҩp ÿӝ phân chia ÿҩt ÿai cho con gái hay con trai hoһc
cho con trѭӣng hay con thӭ hay cho các con bҵng nhau theo hӋ thӕng thӯa
kӃ ÿҩt ÿai.
Nhѭ ÿã trình bày trong phҫn trên, "ÿҩt ÿai" bao gӗm nguӗn tài nguyên nѭӟc ÿӏa
phѭѫng. Ĉһc biӋt trên các vùng cao nguyên, có nhiӅu quyӅn lӧi liên quan ÿӃn vҩn ÿӅ
sӱ dөng nѭӟc. Nhӳng vҩn ÿӅ này bao gӗm cҧ viӋc cung cҩp nѭӟc cho sinh hoҥt, nѭӟc
uӕng và vӋ sinh, cung cҩp nѭӟc tѭӟi cho nông nghiӋp và chăn nuôi gia súc. Trong
nhӳng vùng ÿҩt cao và ÿҩt ÿӗng bҵng ÿӅu có các quyӅn vӅ câu cá, cNJng nhѭ ÿѭӧc
quyӅn sӱ dөng nguӗn nѭӟc cho sѫ chӃ các sҧn phҭm nông nghiӋp nhѭ: cà phê, ÿay,
mè, da thú, và các loҥi da khác. NӃu tә chӭc tӕt, các quyӅn này có thӇ liên kӃt nhau ÿӇ
tránh trѭӡng hӧp ô nhiӉm nguӗn nѭӟc cho vùng chung quanh và vùng hҥ lѭu ÿѭӧc tҥo
ra do các hoҥt ÿӝng sѫ chӃ cӫa các chӫ thӇ.
Tҩt cҧ các quyӅn ÿӅu phҧi ÿѭӧc tính ÿӃn trѭӟc ÿӇ có trong quá trình thӵc hiӋn
bҩt kǤ ÿӅ án quy hoҥch nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai nào. Ĉҫu tiên phҧi ÿѭӧc khҧo sát thӵc
tӃ mӝt cách cҭn thұn thông qua ý kiӃn quҫn chúng, kiӇm tra xem các chính sách hay
quy ÿӏnh có ÿӕi kháng vӟi nhӳng ѭӟc muӕn thӵc tӃ cӫa ngѭӡi dân không, và xem các
quyӅn này có liên quan ÿӃn nhӳng chính sách chung cӫa quӕc gia và cҩp TӍnh vӅ
quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai. Nhӳng chính sách này ÿѭӧc nҵm trong các luұt: Luұt cҧi cách
ruӝng ÿҩt, Ĉҥo luұt quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai, Ĉҥo luұt vӅ quyӅn có ÿҩt ÿai, Ĉҥo luұt vӅ
quyӅn sӣ hӳu ÿҩt ÿai, nhӳng Luұt vӅ quyӅn cho thuê và sӱ dөng ÿҩt ÿai và nhӳng quy

ÿӏnh vӅ sӣ hӳu ÿҩt ÿai ӣ cҩp ÿӏa phѭѫng. KӃ ÿӃn là các quyӅn sӣ hӳu ӣ cҩp làng xã vӅ
tài nguyên rӯng tӵ nhiên, cây phân tán, mһt nѭӟc và nhӳng nѫi có nѭӟc. Nhӳng quy
ÿӏnh này thѭӡng rҩt chi tiӃt và ÿѭӧc theo dõi, kiӇm tra bӣi cӝng ÿӗng xã hӝi, ÿӇ có
biӋn pháp bҧo vӋ nguӗn tài nguyên thiên nhiên và trách nhӳng ngѭӡi ÿӝc quyӅn ngoài
sӵ kiӇm soát cӫa cӝng ÿӗng.
Nhӳng hӋ thӕng vӅ quyӅn sӣ hӳu hay sӱ dөng tài nguyên thiên nhiên ÿã và
ÿang ÿѭӧc phát triӇn mà có thӇ giҧi quyӃt ÿѭӧc nhӳng mâu thuҭn không ÿáng có trong
quá trình tăng trѭӣng kinh tӃ (ÿҫu ra), bình ÿҷng (bình ÿҷng cho tҩt cҧ kӇ cҧ vҩn ÿӅ
giӟi tính), an ninh trong quyӅn sӣ hӳu hay sӱ dөng ÿҩt ÿai, và bҧo vӋ và cҧi thiӋn
nguӗn tài nguyên thiên nhiên.
22
2.2 Thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai
Ĉánh giá toàn diӋn cӫa quyӅn sӣ hӳu hay sӱ dөng ÿҩt ÿai cNJng phҧi bao gӗm
luôn cҧ viӋc liӋt kê "thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai" (land markets). Vҩn ÿӅ này ÿòi hӓi nhӳng ÿһc
tính kinh tӃ-xã hӝi cӫa ngѭӡi mua và ngѭӡi bán ÿҩt ÿai, và sӵ phân bӕ theo ÿӏa lý cӫa
thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai. Nó sӁ xác ÿӏnh chính xác nhӳng quyӅn gì ÿѭӧc bao gӗm trong ÿó,
mөc ÿích mua bán thӃ nào, nhѭ mua ÿӇ: xây dӵng khu dân cѭ, sҧn xuҩt, sӱ dөng
chuyên biӋt theo yêu cҫu, giӳ vӕn do sӵ trѭӧt giá ÿӗng tiӅn , hay mөc ÿích bán do
thiӃu tiӅn giҧi quyӃt gҩp, ÿi nѫi khác, hay cҫn tiӅn ÿӇ ÿҫu tѭ ; và nhӳng ҧnh hѭӣng thӃ
nào cӫa thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai ÿӃn các kiӇu hình sӱ dөng ÿҩt ÿai, sҧn xuҩt ÿҩt ÿai, an ninh
ÿҩt ÿai và nhӳng ÿiӅu kiӋn làm hӫy hoҥi môi trѭӡng.
Chính quyӅn quӕc gia, tӍnh hay ÿӏa phѭѫng muӕn thu phí trong cѫ chӃ chia ÿҩt
ÿai, thì bao gӗm luôn viӋc thu phí chuyӇn quyӅn sӱ dөng ÿҩt ÿai thành thӏ và nông
thôn theo thӏ trѭӡng ÿҩt ÿai chính thӭc hay không chính thӭc. TiӃp ÿó là nhӳng hҥn
chӃ trong viӋc cho thuê hay sӣ hӳu, hay mua bán ÿҩt ÿai bӣi nhӳng tә chӭc tѭ nhân
hay nѭӟc ngoài, nӃu nhӳng ÿiӅu này có tác dөng tӕt trong viӋc bҧo vӋ và bình ÿҷng
trong sӱ dөng ÿҩt ÿai. Hӑ có thӇ cung cҩp nhӳng khuyӃn khích nhѭ trӧ cҩp hay viӋc
xây dӵng cѫ sӣ hҥ tҫng, bҧo ÿҧm tính bình ÿҷng hѫn, sӱ dөng ÿҩt ÿai có sҧn xuҩt và
bҧo vӋ. Nhӳng khuyӃn khích hiӋn có có thӇ ÿѭӧc hӫy bӓ nӃu hӑ chӭng minh ÿѭӧc sӵ
sӱ dөng ÿҩt ÿai gây bҩt lӧi.

ĈӇ có cái nhìn toàn diӋn trong sӱ dөng ÿҩt ÿai, cҫn phҧi chú ý ÿӃn nhiӅu lҧnh
vӵc xã hӝi cӫa ÿҩt ÿai và vӅ mһt giá trӏ văn hóa, lӏch sӱ, hay giá trӏ tôn giáo. Nhӳng
giá trӏ này không thӇ lѭӧng hoá dѭӟi dҥng giá trӏ kinh tӃ ÿѭӧc, nhѭng không thӇ không
tính ÿӃn trong tiӃn trình thӵc hiӋn quy hoҥch, do ÿó cҫn tìm kiӃm ra giҧi pháp thích
hӧp cho sӱ dөng ÿҩt ÿai trong tѭѫng lai.
2. Ngѭӡi sӱ dөng ÿҩt ÿai và các chӫ thӇ khác
Các chӫ thӇ là nhӳng cá nhân, cӝng ÿӗng hay nhà nѭӟc hiӋn tҥi và tѭѫng lai ÿӇ
cùng nhau quyӃt ÿӏnh viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai. Phҫn liӋt kê dѭӟi ÿây cho thҩy nhӳng chӫ
thӇ vӟi các mөc tiêu và nhӳng ѭu tiên riêng.
- Hͫp tác liên chính quy͉n vùng giͷa các qu͙c gia (hӋ thӕng bҧo vӋ vùng
Amazon, Ӫy Ban sông Mê Kông). Thӵc hiӋn bҧo ÿҧm sӵ phát triӇn và ÿҧo
ÿҧm hòa hӧp nhau.
- Chính quy͉n liên bang hay qu͙c gia. Hӑ có nhӳng mong ѭӟc chiӃn lѭӧc
nhѭ an toàn ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên ÿҩt ÿai thông qua viӋc bҧo ÿҧm sӵ chiӃm
ÿóng cӫa con ngѭӡi trên toàn lãnh thә ÿҩt ÿai vӟi các chӫ quyӅn; khuyӃn
khích hàng hóa xuҩt khҭu hay an toàn lѭѫng thӵc trong nѭӟc; phát triӇn
năng lѭӧng; ÿӏnh cѭ tӯ các nguӗn di dân nѫi khác trong lãnh thә; kiӇm soát
nguӗn tài nguyên khoáng sҧn.
- Chính quy͉n c̭p t͑nh hay ti͋u bang. CNJng nhѭ chính quyӅn cӫa thành phӕ
và các HuyӋn, hӑ có trách nhiӋm trӵc tiӃp vӟi dân cѭ trong khu vӵc quҧn lý
hành chánh cӫa hӑ; hӑ cNJng muӕn khuyӃn khích hay ngăn cҧn sӵ ÿӏnh cѭ
cӫa ngѭӡi dân trong các vùng nông thôn, thí dө nhѭ sҧn xuҩt ÿӕi kháng vӟi
du lӏch sinh thái, nhѭng nhìn chung hӑ vүn muӕn gia tăng ngân sách cho
phҫn chӭc năng cӫa hӑ quҧn lý.
- T͝ chͱc phi chính phͯ (NGOs). Hә trӧ cho mӝt hay nhiӅu mөc tiêu, chӫ
yӃu cӫa hӑ là ÿҧm bҧo các mөc tiêu cho cӝng ÿӗng xã hӝi, nhѭ phong trào
phӫ xanh mһt ÿҩt, y tӃ, bҧo tӗn lӏch sӱ và giá trӏ sinh thái; vai trò cӫa NGOs
trong các lƭnh vӵc nhѭ:
23
+ Thѭѫng mҥi: công ty khai thác khoáng sҧn, công ty sҧn xuҩt năng

lѭӧng, hay công ty phân bón;
+ Khoa hӑc: nghiên cӭu vӅ lâu dài cӫa viӋc che phӫ ÿҩt và nhӳng thay
ÿәi trong sӱ dөng ÿҩt ÿai;
+ Phát triӇn cӝng ÿӗng ngѭӡi dân nông thôn: cӕ gҳng phát triӇn công
bình xã hӝi bӅn vӳng cӫa cӝng ÿӗng ÿӏa phѭѫng hay khu vӵc bҧo vӋ
môi trѭӡng; và
+ Trong vҩn ÿӅ vӅ tôn giáo, tín ngѭӥng: nhӳng vҩn ÿӇ liên quan ÿӃn ÿӡi
sӕng phҫn hӗn cӫa con ngѭӡi trong xã hӝi, trong nhӳng nhóm dân cѭ
vùng ven ÿô thӏ hay nhӳng nѫi bҧo vӋ cho tín ngѭӥng.
- Cá nhân sͧ hͷu quy͉n s͵ dͭng ÿ̭t ÿai hay giao quyӅn nҳm giӳ phҫn ÿҩt
rӝng lӟn ÿӇ sӱ dөng cho sҧn xuҩt hay bҧo vӋ.
- C͡ng ÿ͛ng nông thôn t͛n t̩i lâu ÿͥi, vӟi quyӅn sӣ hӳu quyӅn sӱ dөng ÿҩt
tұp thӇ ÿҩt ÿai ÿӇ cho cӝng ÿӗng sӱ dөng vào viӋc chung.
- Dân không có ÿ̭t hay dân di c˱ ÿang tìm kiӃm ÿӡi sӕng cӕ ÿӏnh hay tҥm
thӡi mà hӑ chѭa thұt sӵ làm chӫ ÿҩt mà chӍ sӱ dөng cho các hoҥt ÿӝng săn
bҳn, thu lѭӧm, canh tác tҥm thӡi, khai thác khoáng sҧn ӣ mӭc ÿӝ nhӓ, hay
nhӳng ngѭӡi làm công cho các cѫ sӣ cӫa các vùng ven ÿô hay nông thôn.
- C͡ng ÿ͛ng dân thành th͓ trong vùng phát triӇn du lӏch, ÿang tìm kiӃm
nhӳng hoҥt ÿӝng nghƭ ngѫi ӣ vùng nông thôn.
- Dân c˱ lâu ÿͥi trong vùng, hӑ mong ѭӟc bҧo vӋ tұp quán cә truyӅn trong
cách sinh sӕng cNJng nhѭ các quyӅn sӣ hӳu ÿҩt ÿai hay sӱ dөng ÿҩt ÿai và
dӵa trên quyӅn hӧp pháp cӫa hӑ ÿӇ thӵc hiӋn theo các yêu cҫu riêng cӫa hӑ.
Tҩt cҧ các chӫ thӇ ÿó ÿӅu xem ÿҩt ÿai nhѭ là nguӗn tài nguyên ÿѭӧc sӱ dөng
theo nhu cҫu cӫa con ngѭӡi. Nhӳng ѭu tiên cө thӇ cӫa ngѭӡi dân là làm sao tҥo ra
nhiӅu lѭѫng thӵc và thu nhұp. Nhӳng quyӃt ÿӏnh cӫa hӑ là làm sao ÿҥt ÿѭӧc các mөc
tiêu này. Khi quyӃt ÿӏnh cho sӱ dөng ÿҩt ÿai ngѭӡi dân cNJng ÿã tính ÿӃn nhӳng ÿһc
tính cӫa ÿҩt ÿai và nhӳng khҧ năng cӫa nguӗn tài nguyên này, và nhӳng yӃu tӕ kinh tӃ
nhѭ tính khҧ năng cӫa thӏ trѭӡng.
Nhӳng mөc tiêu cӫa nông dân cá thӇ, ngѭ dân, hay gia ÿình cӫa ngѭӡi dân sӕng
ӣ rӯng, ÿһc biӋt là nӃu hӑ nghèo, thì có khuynh hѭӟng làm ngҳn ÿi tính tӵ nhiên cӫa

môi trѭӡng (???). Nhӳng lӧi ít vӅ lâu dài thѭӡng có ѭu tiên rҩt thҩp, nên phҧi có nhӳng
hiӇu biӃt nhiӅu vӅ sӵ sӣ hӳu nguӗn tài nguyên ÿҩt ÿai và nhӳng lӧi nhuұn cӫa nó trong
tѭѫng lai cho các chӫ thӇ ÿang sinh sӕng tҥi nѫi ÿó. Do ÿó, tҩt cҧ các chѭѫng trình
phát triӇn nông nghiӋp phҧi phù hӧp và phҧi có lӧi ích thiӃt thӵc cho các mөc tiêu cӫa
ngѭӡi dân ÿӏa phѭѫng và cҧ mөc tiêu phát triӇn và bҧo vӋ cӫa nhà nѭӟc. Muӕn vұy,
khi ÿѭa ra quyӃt ÿӏnh phҧi có sӵ cân nhҳc giӳa các yêu cҫu vӅ kinh tӃ xã hӝi và bҧo vӋ
môi trѭӡng tӵ nhiên. VӅ mһt môi trѭӡng, phҧi có quyӃt ÿӏnh thӃ nào ÿӇ bҧo vӋ cho thӃ
hӋ kӃ tiӃp ÿѭӧc thӯa hѭӣng và sӱ dөng nên có rҩt nhiӅu yӃu tӕ trong ÿó ÿҫu tiên là tính
ÿӃn diӋn tích thích hӧp cho mӝt nông trang ÿӇ ngѭӡi dân có thӇ sinh sӕng ÿѭӧc vӟi
nhӳng thӃ hӋ gia ÿình sӕng vӟi nhau.
Nhӳng cӝng ÿӗng rӝng hѫn cho ÿӃn cҩp quӕc gia thì ÿòi hӓi vӅ nhu cҫu sӱ
dөng ÿҩt cho phát triӇn ÿô thӏ, tҩt cҧ nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa ÿô thӏ, kӻ nghӋ, và khu vui
chѫi. Ӣ cҩp ÿӝ này mөc tiêu ban ÿҫu là xác ÿӏnh tiêu chuҭn sӕng cӫa ngѭӡi dân và
lѭѫng thӵc cҫn thiӃt cho hӑ. Mөc tiêu cӫa cҩp quӕc gia là mөc tiêu lâu dài trong viӋc
bҧo vӋ tài nguyên thiên nhiên cho tѭѫng lai. Do ÿó, thѭӡng có sӵ phân chia thѭӡng
xuyên giӳa mөc tiêu cӫa cӝng ÿӗng chung và mөc tiêu cӫa ngѭӡi dân sӕng trong cӝng
24
ÿӗng ÿó. Cӝng ÿӗng nhѭ cҩp ÿӏa phѭѫng, quӕc gia (???) thì cӕ gҳng thѭӡng xuyên ҧnh
hѭӣng lên cách sӱ dөng ÿҩt ÿai thông qua các hoҥt ÿӝng khuyӃn nông, nhӳng trӧ cҩp
hay bҵng các văn bҧn luұt. Tuy nhiên, hҫu hӃt các quyӃt ÿӏnh sӱ dөng ÿҩt ÿai thѭӡng
ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi hàng triӋu cá nhân sӱ dөng ÿҩt ÿai riêng rӁ. NghӋ thuұt cӫa các nhà
quy hoҥch hay các chuyên gia phát triӇn nông nghiӋp là xác ÿӏnh, nâng cҩp và tҥo tính
bӅn vӳng cho sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc tӕi ѭu hóa mөc ÿích cӫa tҩt cҧ các cá nhân
và cӝng ÿӗng.
CNJng cҫn phҧi nói thêm rҵng chính quyӅn và dân chúng ӣ nhӳng vùng lân cұn
hay các quӕc gia khác hay trong toàn thӃ giӟi, có thӇ có nhӳng mong ѭӟc sӱ dөng ÿҩt
ÿai nhѭ thӃ nào ÿӇ bҧo vӋ ÿѭӧc nguӗn tài nguyên chung. Ĉây là trѭӡng hӧp chú ý khi
có sӵ ô nhiӉm môi trѭӡng hay các ҧnh hѭӣng khác ÿѭӧc xuҩt khҭu tӯ quӕc gia này
sang quӕc gia khác, hay nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa mӝt quӕc gia hay mӝt nhóm quӕc gia
hay mӝt vùng làm ҧnh hѭӣng ÿӃn hӋ thӕng toàn cҫu làm thiӋt hҥi toàn nhân loҥi.

3. Nhӳng chҩt lѭӧng và giӟi hҥn cӫa ÿҩt ÿai cho các sӱ dөng khác nhau
Ĉánh giá ÿҩt ÿai và quy hoҥch cho các sӱ dөng tiӅm năng hay thӵc tҥi thì ÿòi
hӓi mӝt chuәi các bѭӟc theo sau:
(i) Phӕi hӧp vӟi các chӫ thӇ, xây dӵng nên các mөc tiêu và mөc ÿích có thӇ ÿҥt
ÿѭӧc, xây dӵng khung chính sách vӅ môi trѭӡng cho sӱ dөng bӅn vӳng;
(ii) Nhұn diӋn và khoanh vӁ các vùng ÿҩt ÿai trên cѫ sӣ các ÿһc tính sinh hӑc và tӵ
nhiên nhѭ khí hұu, ÿӏa hình, ÿҩt, nѭӟc , thành nhӳng vùng hay ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai
tӵ nhiên;
(iii) Ĉánh giá các chҩt lѭӧng ÿҩt ÿai quan trӑng, và nhӳng hҥn chӃ và thuұn lӧi cӫa
các ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai,
(iv) Nhұn diӋn và ÿһc tính hóa các dҥng che phӫ ÿҩt ÿai hay sӱ dөng ÿҩt ÿai trên
ÿѫn vӏ ÿҩt ÿai hay vùng ÿҩt ÿai;
(v) Nhұn diӋn ra các chiӅu hѭӟng cӫa các kiӇu sӱ dөng ÿҩt ÿai triӇn vӑng hay các
hӋ thӕng sҧn xuҩt theo các mong ѭӟc cӫa các chӫ thӇ sӱ dөng ÿҩt ÿai;
(vi) Nhұn diӋn ra các yêu cҫu vӅ sinh hӑc tӵ nhiên và kinh tӃ xã hӝi cӫa nhӳng kiӇu
sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿã chӑn lӑc;
(vii) Ĉӕi chiӃu chҩt lѭӧng ÿҩt ÿai vӟi các yêu cҫu sӱ dөng ÿҩt ÿai cӫa các kiӇu sӱ
dөng ÿҩt ÿai;
(viii) Phát triӇn hӋ thӕng cӫa các sӱ dөng ÿҩt ÿai có khҧ năng hay không có khҧ năng
cho mӛi ÿѫn vӏ hay vùng ÿҩt ÿai nhѭ trong phҫn vii;
(ix) Ĉánh giá nhӳng sӱ dөng ÿҩt ÿai có khҧ năng ÿӕi lҥi vӟi nhӳng yêu cҫu cҫn thiӃt
cӫa ngѭӡi dân ÿang sӕng hay ÿang sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿó, thông qua viӋc hình
thành nên nhӳng buәi tӑa ÿàm ÿӇ ÿi ÿӃn thӓa thuұn và quyӃt ÿӏnh cӫa tҩt cҧ các
chӫ thӇ;
(x) QuyӃt ÿӏnh tiӃn hành mӝt sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿѭӧc ÿӅ nghӏ và chҩp nhұn; và
(xi) Nhұn diӋn ra các chính sách, chiӃn lѭӧc và phѭѫng tiӋn ÿӇ có thӇ chuyӇn ÿәi tӯ
hiӋn tҥi ÿang có sang các dҥng sӱ dөng ÿҩt ÿai ÿѭӧc ÿӅ nghӏ và vӟi sӵ tham gia
năng ÿӝng cӫa tҩt cҧ các chӫ thӇ.
4. Nhӳng chӍ thӏ cho tính bӅn vӳng
Tҩt cҧ các quy hoҥch sӱ dөng ÿҩt ÿai phҧi có kӃt quҧ trong viӋc sӱ dөng ÿҩt ÿai

tҥi ÿӏa phѭѫng và mang tính bӅn vӳng. HӋ thӕng ÿánh giá tӵ ÿӝng tính bӅn vӳng cӫa
25
sӱ dөng ÿҩt ÿai hiӋn tҥi và có quy hoҥch thì còn rҩt mӟi mӁ và còn ÿang ÿang nghiên
cӭu. NhiӅu nhóm nghiên cӭu ÿang cӕ gҳng ÿӏnh nghƭa nhӳng chӍ thӏ cӫa tính bӅn vӳng
và phát triӇn phѭѫng pháp theo dõi nó dѭӟi ÿiӅu kiӋn ngoài ÿӗng. Gҫn ÿây, ÿѭӧc thӵc
hiӋn trên cѫ sӣ mӝt hӋ thӕng cӫa quan sát trong mӝt khoҧng thӡi gian ӣ các vӏ trí ÿҥi
diӋn cho các cҩp ÿӝ ÿӏa phѭѫng, quӕc gia hay toàn cҫu, vӟi kӻ thuұt viӉn thám ÿӇ
ngoҥi suy nhӳng ÿiӅu tìm ÿѭӧc trên toàn bӝ lӟp che phӫ mһt ÿҩt hoһc các kiӇu hay hӋ
thӕng sӱ dөng ÿҩt ÿai. Mӟi ÿây có ÿӅ nghӏ mӝt "HӋ thӕng quan sát mһt ÿҩt toàn cҫu"
(Global Terrestrial Observing System: GTOS), hiӋn nay trong giai ÿoҥn quy hoҥch bӣi
FAO, UNEP, UNESCO và VMO.
Nhӳng chӍ thӏ tính bӅn vӳng có thӇ có nhiӅu loҥi: tӵ nhiên - sinh hӑc hay kinh tӃ
- xã hӝi. Tùy thuӝc vào loҥi sӱ dөng ÿҩt ÿai hay không sӱ dөng và danh mөc cӫa chҩt
lѭӧng ÿҩt ÿai, nhӳng chӍ thӏ cӫa tӵ nhiên - sinh hӑc có thӇ chӫ yӃu liên hӋ ÿӃn bao phӫ
mһt ÿҩt (әn ÿӏnh cӫa cҩu trúc thӵc vұt tӵ nhiên hay tính ÿa dҥng cӫa nó), liên hӋ ÿӃn bӅ
mһt ÿҩt ÿai (không có sӵ xoái mòn do gió hay nѭӟc, sӵ әn ÿӏnh cӫa chҧy tràn), liên hӋ
ÿӃn chҩt lѭӧng ÿҩt (không có sӵ mһn hóa do tác ÿӝng con ngѭӡi, sӵ phèn hóa, hay sӵ
nén dӁ mһt ÿҩt hay sӵ mҩt ÿi nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa sinh vұt ÿҩt) và liên hӋ ÿӃn bán
phân tҫng (không có sӵ ngұp lөt hay sӵ ô nhiӉm, tính әn ÿӏnh cӫa ÿӝ sâu và chҩt lѭӧng
nѭӟc ngҫm).
Nhӳng chӍ thӏ tính bӅn vӳng vӅ kinh tӃ xã hӝi có thӇ sӱ dөng là: không có di dân
nông thôn ra trung tâm thành thӏ, tính әn ÿӏnh hay gia tăng nhӳng thuұn lӧi vӅ lao
ÿӝng nông thôn cho tҩt cҧ các ÿӝ tuәi làm viӋc, tính әn ÿӏnh hay gia tăng sӕ lѭӧng ÿӃn
trѭӡng tiӇu hӑc, tính duy trì ÿҫy ÿӫ lѭѫng thӵc và chӃ ÿӝ ăn uӕng cân ÿӕi, cҩu trúc
thҧo mӝc bӅn vӳng trong vùng ÿӗng cӓ, không có hay giҧm các ÿiӅu kiӋn bҩt lӧi cho
sӭc khӓe trong các vùng dân cѭ nông thôn, quan hӋ hòa hӧp giӳa nhӳng ngѭӡi sӱ
dөng ÿҩt ÿai khác nhau trên vҩn ÿӅ sӱ dөng, hay ÿѫn giҧn hѫn tính әn ÿӏnh hay gia
tăng sҧn phҭm trên ÿҫu ngѭӡi tӯ ÿҩt ÿai ÿã ÿѭӧc ghi trong thӕng kê nông nghiӋp trên
xã, huyӋn, tӍnh hay quӕc gia., Tuy nhiên, ÿôi khi ÿiӅu này cNJng che giҩu mӝt phҫn tính
không bӅn vӳng mӝt sӕ nѫi trong vùng có liên quan khi sӱ dөng sӕ liӋu trung bình

thӕng kê. Sӵ khác biӋt sinh thái vùng là nhӳng chӍ thӏ tính bӅn vӳng hӳu dөng dѭӟi sӵ
phát triӇn cӫa Ngân Hàng ThӃ Giӟi và trung tâm CGIAR và nhӳng cѫ quan ÿһc biӋt
khác có thӇ là phѭѫng thӭc có tính khҧ thi.