Áp dụng phép duy vật biện chứng của triết học mác-lênin để phân tích yếu tố văn hoá trong cơ chế thị trường.DOC

Phần I - Lời nói đầu
Ngày nay , văn hoá và phát triển thờng đợc nhắc tới nh một cặp phạm
trù.Bởi lẽ càng ngày con ngời càng nhận thức đợc rằng động lực cho sự phát triển
kinh tế -xã hội của một đất nớc phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố văn hoá.Nền tảng
cốt lõi tạo nên nền văn hoá của một quốc gia , của một dân tộc là bản sắc văn hoá
dân tộc. Sự tăng trởng kinh tế nào mà mất đi bản sắc văn hoá dân tộc thì sẽ chóng
lụi tàn . Các học thuyết mới về kinh tế hiện nay chú ý nhiều hơn vào yếu tố văn
hoá , coi đó nh là một yếu tố quan trọng , quyết định tính bền vững của sự tăng tr-
ởng. Các cơ quan của Liên hiệp quốc cho rằng thừa nhận vị trí văn hoá trong
phát triển , đảm bảo các nhân tố văn hoá đợc nhận thức , coi trọng một cách thích
đáng trong các dự án , chơng trình phát triển là mục tiêu quan trọng góp phần
quyết định cho sự thành công của công cuộc phát triển
ở Việt Nam , trong lãnh đạo và quản lý đất nớc , Đảng và Chính Phủ Việt
Nam luôn luôn chủ trơng kết hợp , đặt sự phát triển kinh tế xã hội trên nền tảng
phát huy bản sắc văn hoá dân tộc , coi văn hoá là mục tiêu ,động lực và là phơng
tiện của sự phát triển. Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc và xây dựng chính
sách văn hoá trong quá trình phát triển kinh tế xã hội là một vấn đề rộng lớn và
phức tạp. Do vậy em chọn đề tài: " áp dụng phép duy vật biện chứng của triết
học mác-lênin để phân tích yếu tố văn hoá trong cơ chế thị trờng"
Do sự hiểu biết còn nhiều hạn chế, bài viết này em chỉ xin tập trung đề cập
đến việc trình bày một số khía cạnh quan trọng nhất có liên quan tới việc giữ gìn
và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và xây dựng chính sách văn hoá trong quản
lý nhà nớc đối với quá trình chuyển nền kinh tế sang hoạt động theo cơ chế thị tr-
ờng ở Việt Nam.
phần ii - Nội dung chính
chơng i : Những vấn đề cơ bản của văn hoá trong công
cuộc đổi mới kt-xh của đất nớc
I Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội.
Trong cơng lĩnh xây dng chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng Sản Việt Nam đã
xác định rõ văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội .Các sản phẩm dịch vụ
văn hoá là một loại thức ăn không thể thiếu đối với sự phát triển bền vững

của xã hội , của dân tộc . Nền văn hoá thể hiện tầm cao và chiều sâu về
trình độ phát triển của một dân tộc, là sự kết tinh nhng cái gì tốt đẹp nhất
trong quan hệ giữa ngời với ngời, với xã hội , với thiên nhiên .Nó vùa là
động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội , vừa là một mục tiêu của chúng
ta .Nhu cầu về thoả mãn sự hởng thụ hay nói theo thuật ngữ kinh tế là tiêu
dùn các sản phẩm văn hoá , nghệ thuật là một bộ phận trọng yếu của nền
văn hoá thể hiên khát vọng của nhân dân về cái chân thiện mỹ .Vì vậy
cùng với viếc xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá , phải xây dựng
và phát triển nền văn hoá tiên tiến , đậm đà bản sắc đân tộc , theo định hớng
xã hội chủ nghĩa với những dặc trng cơ bản là dân tộc , hiện đại , nhân văn
nh hiến pháp năm 1992 ghi rõ . Đó là nền văn hoá đậi chúng , vì nhân dân
lao động cùng với đội ngũ tri thức của mình là ngời tham gia sáng tạo những
giá trị văn hoá ,đồng thời, là ngời hởng thụ những thành quả do mình làm ra.
Trong công cuộc đổi mới sang nền kinh tế thị trờng Việt Nam đang gặp
phải một số vấn đề có liên quan tới việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc mà nó
ảnh hởng to lớn tới tiến trình đổi mới đất nớc .Trong th gửi Hội nghị báo chí và
xuất bản 20-22/2/1992 Thủ Tớng Võ Văn Kiệt đã viết nói đến văn hoá là nói
đến dân tộc ,một dân tộc đánh mất truyền thống văn hóa và bản sắc dân tốc thì
dân tộc ấy sẽ mất tất cả .Văn hoá suy thoái sẽ trực tiếp cản trở cho tiến trình xây
dựng nền kinh tế và không thể xây dựng kinh tế thành công .Bởi vì văn hoá và
2
kinh tế là hainội dung cốt lõi của sự sinh tồn và phát triển của một dân tộc .Muốn
xây dựng kinh tế phải có những con ngời đợc đò tạo,rèn luyện trong môi trờng
văn hoá lành mạnh ...Nhất là sắp tới đây Việt Nam sẽ mở rộng thị trờng dể giao
lu với thơng trờng quốc tế Việt Nam phải giữ gìn và nâng cao bản sắc văn hóa
dân tộc đồng thời kế thùa và phát huy truyền thống đạo đức, tập quán tốt đẹp và
lòng tự hào dân tộc.
2 - Đầu t cho sự nghiệp văn hoá là đầu t để tạo động lực phát triển kinh tế và
xã hội
Quan điểm này xuất phát từ quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà Nớc trong

cơng lĩnh và chiến lợc phát triển kinh tế xã hội là coi trọng con ngời ,coi con ngời
là động lực quan trọng nhất của sự phát triển kinh tế xã hội ,Trong chiến lợc phát
triển kinh tế xã hội của Việt Nam cung nh nhiều quốc gia khác trên thế giới
,nguồng lực con ngời đợc thừa nhận là yếu tố quyết định so với các nguồn lực tự
nhiên khác . Để trở thành nguồn lực quyết định con ngời phải đợc chuẩn bị không
chỉ là mặt thể chất ,kỹ năng lao dộng mà còn cả về văn hoá tinh thần .Không phải
ngẫu nhiên mà mà trong thời đại phát triển nh vũ bão của khoa học công nghệ
trên thế giới ngày nay ngời ta thờng nói đến văn hoá kinh doanh, văn hoá quản
lý ... nh là yếu tố quyết định đến năng xuất kinh doanh. Con ngời có văn hoá sẽ
không chỉ đói sử một cách hài hoà , hợp lý ,thông minh đối với thự nhiên mà
còn đối sủ ,quan hệ gia con ngời với nhau có tổ chức .hoà thuận,thông minh tránh
đợc những tiêu cực,mà suy cho cùng xã hội lại phải chi tiêu tiền của ,sức lực ,thời
gian để khắc phục hậu quả . Kinh nghiệm quốc tế và ở nớc ta cho thấy tong nhiều
trờng hợp chi phí cho việc khắc phục hậu quả lớn hơn nhiều lần so với việc đầu t
phòng tránh.
Quan niệm đầu t cho văm hoá là tạo điều kiện ,động lực phát triển kinh
tế xã hội còn bao hàm ý nghĩa của một cuộc đầu t cơ bản cho con ngời , sự tích
luỹ vốn quý nhất của xã hội ,Sự đầu t cơ bản này sẽ chắc chắn sẽ không kém phần
quan trọng so cới đầu t cơ bản kết cấu hạ tầng kinh tế .
3
3 - Kết hợp thống nhất , hiệu quả kinh tế và hiệu quả chính trị xã hội trong
hoạt động văn hoá
Sản phẩm văn hoá là hàng hoá công cộng ,hàng hoá khuyến dụng ,các sản
phẩm văn hoá có ý nghĩa không chỉ về mặt kinh tế (vì bản thân chúng ta là kêt
quả của lao động ) mà còn cả về mặt kinh tế chính trị xã hội ( chỉ vì phục vụ cho
mọi ngời trong xã hội ).Sự kết hợp thống nhất giữa lợi ích kinh tế và hiệu quả xã
hội trong quá trình sản xuất,kinh doanh của các sản phẩm văn hoá không phải chỉ
của nhà lãnh đạo của đảng và nhà nớc mà còn là chính bản thân của loại hàng
hoá này,tức là hàng hoá công cộng. Hàng hoá công cộng và hàng hoá t nhân khác
nhau ở chỗ nó đợc sản xuất ra cho cả xã hội tiêu dùngvà bằng phơng thức lựa

chọn xã hội. Nếu tách nó ra khỏi tiêu dùng xã hội ,lựa chọn xã hội và gắn với sự
tiêu dùng ,lựa chọn ấy là hiệu quả xã hội thì bản thân hàng hoá ấy sẽ không còn
là hàng hoá công cộng hàng hoá khuyến dụng nữa.
Do vậy , đối với hoạt động sản xuất ,kinh doanh các sản phẩm dịch vụ văn
hoá không nên chỉ đánh giá thuần tuý hoặc chỉ theo hiệu quả chính trị xã hội
hoặc hiệu quả kinh tế tách rời khỏi hiệu quả kinh tế xã hội. Bởi vì , văn hoá có
chức năng nhiệm vụ cao cả là Bồi dỡng đậo đức ,tình cảm và năng lực thẩm mỹ
cho con ngời ,thoả mãn nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân, không thể để phó
mặc cho cơ chế thị trờng chi phối chạy theo lợi nhuận bất chấp tác hại của nó nh
thế nào đối với đạo đức, tình cảm,thẩm mỹ của con ngời . Ngợc lại cũng không
thể tiến hành các hoạt động văn hoá phi kinh tế theo kiểu bao cấp thực thanh ,
thực chinh trớc kia . Cả hai cách trên đều làm cho sự nghiệp văn hoá trỏ nên xa
rời thực tế ,xa rời mục đích hoạt động đích thực của mình ,do vậy không thực
hiện đợc chức năng cao cả của văn hoá thông tin mà nó phải đảm nhận trong
công cuộc đổi mới kinh tế xã hội của đất nớc.
Trong thực tế chỉ đạo và quản lý hoạt động văn hoá có lúc , có nơi đã xảy ra
tình trạng quá coi trọng mặt nàyt hay mặt kia của của hiệu quả sản xuất kinh
doanh các sản phẩm , dịch vụ văn hoá ,và do cậy , để lại những hậu quả về kinh tế
4
, cả về chính trị và văn hoá xã hội mà phải mất nhiều năm nhiều công sức mới có
thể khắc phục đợc.
Về nhận thức việc chống bao cấp tràn lan đã xép văn hoá cũng nh các
ngành kinh tế khác , mọi hoạt động văn hoá thông tinđều phải nhằm vào kinh
doanh thu lãi , thu càng hiều lãi càng tốt .Chính do ảnh hởng của sự chỉ đạo
này ,có nhiều huyện khi đặt kế hoạch xây dựng nhà văn hoá , thể thao cũng đật
lợi ích kinh tế lên hàng đầu , chọn công trình có khả năng thu hồi vốn nhanh và
có lãi để xây dựng không xét đến nhiệm vụ của văn hoá -thông tin thể thao tự
cân đối thu chi ,thậm chí ra lệnh cho nhà văn hoá , các đoàn nghệ thật nộp lãi
Chính vì thế đã dẫn đến tình trạng nghệ thuật thơng mại ,sách đen ,video đen ,
đến mức chúng ta phải ngăn chặn , phê phán hiện tợng gọi là thơng mại hoá các

hoạt động văn hoá -thông tin thể thao .Nhiều công trình văn hoá bị xuống cấp
do thiếu kinh phí tu sửa .Những hiện tợng ấy đâu phải nay đã hết .Chúng vẫn
còn tồn tại ở nơi này ,nơi khác lúc này ,lúc khác.Sự thống nhất hiệu quả kinh tế
và hiệu quả chính trị xã hội cũng còn quy định rằng trong mối quan hệ giữa hiệu
quả kinh tế và hiêu quả chính trị xã hội cần yêu tiên cho hiệu quả chính trị xã
hội,Điều này không chỉ xuất phát từ sứ mệnh cao cả của văn hoá thông tin phải
đảm nhiệm nh ở trên đã nói ,mà còn xuất phát từ yêu cầu ngăn ngừa hậu quả và
tác động xấu về chính trị xã hội .Trong nhiều trờng hợp ,hiệu quả về kinh tế thu
đợc không đủ bù đắp ,khắc phục những hậu quả và tác động xấu đó .Những lộn
xộn cùng những hậu quả chính trị xã hội trong hoạt động văn hoá thông tin trong
thời gian qua đã đợc đảng và nhà nớc ta phân tích kỹ và cuối cùng đã rút ra đợc
kết luận rằng sắp xếp lại hệ thống báo chí,xuất bản theo hớng nâng cao chất l-
ợng ,hiệu quả chính trị ,t tởng , văn hóa.
5