ÁP DỤNG PHÉP DUY VẬT BIỆN CHỨNG CỦA TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN ĐỂ PHÂN TÍCH YẾU TỐ VĂN HOÁ TRONG CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG.DOC

-----------------------
tiểu luận triết học
đề tài : áp dụng phép duy vật biện chứng của triết
học mác-lênin để phân tích yếu tố văn hoá trong cơ
chế thị trờng
Hà nội 2002
Phần I - Lời nói đầu

Ngày nay , văn hoá và phát triển thờng đợc nhắc tới nh một cặp phạm
trù.Bởi lẽ càng ngày con ngời càng nhận thức đợc rằng động lực cho sự phát
triển kinh tế -xã hội của một đất nớc phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố văn
hoá.Nền tảng cốt lõi tạo nên nền văn hoá của một quốc gia , của một dân tộc
là bản sắc văn hoá dân tộc. Sự tăng trởng kinh tế nào mà mất đi bản sắc văn
hoá dân tộc thì sẽ chóng lụi tàn . Các học thuyết mới về kinh tế hiện nay chú ý
nhiều hơn vào yếu tố văn hoá , coi đó nh là một yếu tố quan trọng , quyết định
tính bền vững của sự tăng trởng. Các cơ quan của Liên hiệp quốc cho rằng
thừa nhận vị trí văn hoá trong phát triển , đảm bảo các nhân tố văn hoá đợc
nhận thức , coi trọng một cách thích đáng trong các dự án , chơng trình phát
triển là mục tiêu quan trọng góp phần quyết định cho sự thành công của công
cuộc phát triển

ổ Việt Nam , trong lãnh đạo và quản lý đất nớc , Đảng và Chính Phủ Việt
Nam luôn luôn chủ trơng kết hợp , đặt sự phát triển kinh tế xã hội trên nền
tảng phát huy bản sắc văn hoá dân tộc , coi văn hoá là mục tiêu ,động lực và là
phơng tiện của sự phát triển .Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc và xây dựng
chính sách văn hoá trong quá trình phát triển kinh tế xã hội là một vấn đề rộng
lớn và phức tạp.
Do sự hiểu biết còn nhiều hạn chế, bài viết này em chỉ xin tập trung đề
cập đến việc trình bày một số khía cạnh quan trọng nhất có liên quan tới việc
giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và xây dựng chính sách văn hoá
trong quản lý nhà nớc đối với quá trình chuyển nền kinh tế sang hoạt động

theo cơ chế thị trờng ở Việt Nam.
2
phần ii - Nội dung chính
chơng i : Những vấn đề cơ bản của văn hoá trong
công cuộc đổi mới kt-xh của đất nớc
I Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội.
Trong cơng lĩnh xây dng chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng Sản Việt Nam
đã xác định rõ văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội .Các sản phẩm
dịch vụ văn hoá là một loại thức ăn không thể thiếu đối với sự phát triển
bền vững của xã hội , của dân tộc . Nền văn hoá thể hiện tầm cao và
chiều sâu về trình độ phát triển của một dân tộc, là sự kết tinh nhng cái gì
tốt đẹp nhất trong quan hệ giữa ngời với ngời, với xã hội , với thiên nhiên
.Nó vùa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội , vừa là một mục
tiêu của chúng ta .Nhu cầu về thoả mãn sự hởng thụ hay nói theo thuật
ngữ kinh tế là tiêu dùn các sản phẩm văn hoá , nghệ thuật là một bộ phận
trọng yếu của nền văn hoá thể hiên khát vọng của nhân dân về cái chân
thiện mỹ .Vì vậy cùng với viếc xây dựng và phát triển nền kinh tế
hàng hoá , phải xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến , đậm đà bản
sắc đân tộc , theo định hớng xã hội chủ nghĩa với những dặc trng cơ bản
là dân tộc , hiện đại , nhân văn nh hiến pháp năm 1992 ghi rõ . Đó là nền
văn hoá đậi chúng , vì nhân dân lao động cùng với đội ngũ tri thức của
mình là ngời tham gia sáng tạo những giá trị văn hoá ,đồng thời, là ngời
hởng thụ những thành quả do mình làm ra.
Trong công cuộc đổi mới sang nền kinh tế thị trờng Việt Nam đang gặp
phải một số vấn đề có liên quan tới việc giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc mà nó
ảnh hởng to lớn tới tiến trình đổi mới đất nớc .Trong th gửi Hội nghị báo chí
và xuất bản 20-22/2/1992 Thủ Tớng Võ Văn Kiệt đã viết nói đến văn hoá là
nói đến dân tộc ,một dân tộc đánh mất truyền thống văn hóa và bản sắc dân
tốc thì dân tộc ấy sẽ mất tất cả .Văn hoá suy thoái sẽ trực tiếp cản trở cho tiến
trình xây dựng nền kinh tế và không thể xây dựng kinh tế thành công .Bởi vì

văn hoá và kinh tế là hainội dung cốt lõi của sự sinh tồn và phát triển của một
dân tộc .Muốn xây dựng kinh tế phải có những con ngời đợc đò tạo,rèn luyện
trong môi trờng văn hoá lành mạnh ...Nhất là sắp tới đây Việt Nam sẽ mở
rộng thị trờng dể giao lu với thơng trờng quốc tế Việt Nam phải giữ gìn và
nâng cao bản sắc văn hóa dân tộc đồng thời kế thùa và phát huy truyền thống
đạo đức, tập quán tốt đẹp và lòng tự hào dân tộc.
3
2 - Đầu t cho sự nghiệp văn hoá là đầu t để tạo động lực phát triển kinh tế
và xã hội
Quan điểm này xuất phát từ quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà Nớc
trong cơng lĩnh và chiến lợc phát triển kinh tế xã hội là coi trọng con ngời ,coi
con ngời là động lực quan trọng nhất của sự phát triển kinh tế xã hội ,Trong
chiến lợc phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam cung nh nhiều quốc gia khác
trên thế giới ,nguồng lực con ngời đợc thừa nhận là yếu tố quyết định so với
các nguồn lực tự nhiên khác . Để trở thành nguồn lực quyết định con ngời phải
đợc chuẩn bị không chỉ là mặt thể chất ,kỹ năng lao dộng mà còn cả về văn
hoá tinh thần .Không phải ngẫu nhiên mà mà trong thời đại phát triển nh vũ
bão của khoa học công nghệ trên thế giới ngày nay ngời ta thờng nói đến văn
hoá kinh doanh, văn hoá quản lý ... nh là yếu tố quyết định đến năng xuất
kinh doanh. Con ngời có văn hoá sẽ không chỉ đói sử một cách hài hoà , hợp
lý ,thông minh đối với thự nhiên mà còn đối sủ ,quan hệ gia con ngời với nhau
có tổ chức .hoà thuận,thông minh tránh đợc những tiêu cực,mà suy cho cùng
xã hội lại phải chi tiêu tiền của ,sức lực ,thời gian để khắc phục hậu quả . Kinh
nghiệm quốc tế và ở nớc ta cho thấy tong nhiều trờng hợp chi phí cho việc
khắc phục hậu quả lớn hơn nhiều lần so với việc đầu t phòng tránh.

Quan niệm đầu t cho văm hoá là tạo điều kiện ,động lực phát triển kinh
tế xã hội còn bao hàm ý nghĩa của một cuộc đầu t cơ bản cho con ngời , sự
tích luỹ vốn quý nhất của xã hội ,Sự đầu t cơ bản này sẽ chắc chắn sẽ không
kém phần quan trọng so cới đầu t cơ bản kết cấu hạ tầng kinh tế .

3 - Kết hợp thống nhất , hiệu quả kinh tế và hiệu quả chính trị xã hội
trong hoạt động văn hoá
Sản phẩm văn hoá là hàng hoá công cộng ,hàng hoá khuyến dụng ,các
sản phẩm văn hoá có ý nghĩa không chỉ về mặt kinh tế (vì bản thân chúng ta là
kêt quả của lao động ) mà còn cả về mặt kinh tế chính trị xã hội ( chỉ vì phục
vụ cho mọi ngời trong xã hội ).Sự kết hợp thống nhất giữa lợi ích kinh tế và
hiệu quả xã hội trong quá trình sản xuất,kinh doanh của các sản phẩm văn hoá
không phải chỉ của nhà lãnh đạo của đảng và nhà nớc mà còn là chính bản
thân của loại hàng hoá này,tức là hàng hoá công cộng. Hàng hoá công cộng và
hàng hoá t nhân khác nhau ở chỗ nó đợc sản xuất ra cho cả xã hội tiêu dùngvà
bằng phơng thức lựa chọn xã hội. Nếu tách nó ra khỏi tiêu dùng xã hội ,lựa
chọn xã hội và gắn với sự tiêu dùng ,lựa chọn ấy là hiệu quả xã hội thì bản
thân hàng hoá ấy sẽ không còn là hàng hoá công cộng hàng hoá khuyến dụng
nữa.

4
Do vậy , đối với hoạt động sản xuất ,kinh doanh các sản phẩm dịch vụ
văn hoá không nên chỉ đánh giá thuần tuý hoặc chỉ theo hiệu quả chính trị xã
hội hoặc hiệu quả kinh tế tách rời khỏi hiệu quả kinh tế xã hội. Bởi vì , văn
hoá có chức năng nhiệm vụ cao cả là Bồi dỡng đậo đức ,tình cảm và năng lực
thẩm mỹ cho con ngời ,thoả mãn nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân,
không thể để phó mặc cho cơ chế thị trờng chi phối chạy theo lợi nhuận bất
chấp tác hại của nó nh thế nào đối với đạo đức, tình cảm,thẩm mỹ của con ng-
ời . Ngợc lại cũng không thể tiến hành các hoạt động văn hoá phi kinh tế theo
kiểu bao cấp thực thanh , thực chinh trớc kia . Cả hai cách trên đều làm cho
sự nghiệp văn hoá trỏ nên xa rời thực tế ,xa rời mục đích hoạt động đích thực
của mình ,do vậy không thực hiện đợc chức năng cao cả của văn hoá thông tin
mà nó phải đảm nhận trong công cuộc đổi mới kinh tế xã hội của đất nớc.

Trong thực tế chỉ đạo và quản lý hoạt động văn hoá có lúc , có nơi đã

xảy ra tình trạng quá coi trọng mặt nàyt hay mặt kia của của hiệu quả sản xuất
kinh doanh các sản phẩm , dịch vụ văn hoá ,và do cậy , để lại những hậu quả
về kinh tế , cả về chính trị và văn hoá xã hội mà phải mất nhiều năm nhiều
công sức mới có thể khắc phục đợc.
Về nhận thức việc chống bao cấp tràn lan đã xép văn hoá cũng nh các
ngành kinh tế khác , mọi hoạt động văn hoá thông tinđều phải nhằm vào kinh
doanh thu lãi , thu càng hiều lãi càng tốt .Chính do ảnh hởng của sự chỉ đạo
này ,có nhiều huyện khi đặt kế hoạch xây dựng nhà văn hoá , thể thao cũng đật
lợi ích kinh tế lên hàng đầu , chọn công trình có khả năng thu hồi vốn nhanh
và có lãi để xây dựng không xét đến nhiệm vụ của văn hoá -thông tin thể
thao tự cân đối thu chi ,thậm chí ra lệnh cho nhà văn hoá , các đoàn nghệ thật
nộp lãi Chính vì thế đã dẫn đến tình trạng nghệ thuật thơng mại ,sách đen
,video đen , đến mức chúng ta phải ngăn chặn , phê phán hiện tợng gọi là th-
ơng mại hoá các hoạt động văn hoá -thông tin thể thao .Nhiều công trình
văn hoá bị xuống cấp do thiếu kinh phí tu sửa .Những hiện tợng ấy đâu phải
nay đã hết .Chúng vẫn còn tồn tại ở nơi này ,nơi khác lúc này ,lúc khác.Sự
thống nhất hiệu quả kinh tế và hiệu quả chính trị xã hội cũng còn quy định
rằng trong mối quan hệ giữa hiệu quả kinh tế và hiêu quả chính trị xã hội cần
yêu tiên cho hiệu quả chính trị xã hội,Điều này không chỉ xuất phát từ sứ
mệnh cao cả của văn hoá thông tin phải đảm nhiệm nh ở trên đã nói ,mà còn
xuất phát từ yêu cầu ngăn ngừa hậu quả và tác động xấu về chính trị xã hội
.Trong nhiều trờng hợp ,hiệu quả về kinh tế thu đợc không đủ bù đắp ,khắc
phục những hậu quả và tác động xấu đó .Những lộn xộn cùng những hậu quả
chính trị xã hội trong hoạt động văn hoá thông tin trong thời gian qua đã đợc
đảng và nhà nớc ta phân tích kỹ và cuối cùng đã rút ra đợc kết luận rằng sắp
5