KHẢO SÁT PHẨM CHẤT TINH DỊCH, KHẢ NĂNG SINH SẢN CỦA HEO ĐỰC GIỐNG DUROC PIETRAIN TẠI TRẠI CHĂN NUÔI HEO TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA CHĂN NI THÚ Y

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

KHẢO SÁT PHẨM CHẤT TINH DỊCH, KHẢ NĂNG SINH SẢN
CỦA HEO ĐỰC GIỐNG DUROC - PIETRAIN TẠI TRẠI
CHĂN NUÔI HEO TÂN UN, TỈNH BÌNH DƯƠNG

Ngành

: Thú Y

Khóa

: 2002 – 2007

Lớp

: Thú Y 28

Sinh viên thực hiện

: Vương Quang Huy

- 2007 -


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA CHĂN NI THÚ Y

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHẢO SÁT PHẨM CHẤT TINH DỊCH, KHẢ NĂNG SINH SẢN
CỦA HEO ĐỰC GIỐNG DUROC - PIETRAIN TẠI TRẠI
CHĂN NUÔI HEO TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. Nguyễn Thị Kim Loan

Vương Quang Huy

- 2007 -


XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
Họ và tên sinh viên thực tập: Vương Quang Huy
Tên luận văn: “Khảo sát phẩm chất tinh dịch, khả năng sinh sản của heo
đực giống Duroc - Pietrain tại trại chăn nuôi heo Tân Un, tỉnh Bình Dương”.
Đã hồn thành luận văn tốt nghiệp theo yêu cầu của giáo viên hướng dẫn và các
ý kiến nhận xét, đóng góp của Hội đồng chấm thi tốt nghiệp Khoa ngày ……..….…….
Giáo viên hướng dẫn

ThS. Nguyễn Thị Kim Loan

iii

MỤC LỤC
Phần I. MỞ ĐẦU.............................................................................................................1
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ ..........................................................................................................1
1.2. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU............................................................................................2
1.2.1. MỤC ĐÍCH........................................................................................................2
1.2.2. YÊU CẦU..........................................................................................................2
Phần II. CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................................3
2.1. CƠ QUAN SINH DỤC GIA SÚC ĐỰC..................................................................3
2.1.1. DỊCH HỒN .....................................................................................................3
2.1.2. PHĨ DỊCH HỒN ............................................................................................4
2.1.3. CÁC TUYẾN SINH DỤC PHỤ........................................................................4
2.1.3.1. Tuyến tiền liệt .............................................................................................4
2.1.3.2. Tuyến nhiếp hộ............................................................................................5
2.1.3.3. Tuyến tinh nang ..........................................................................................5
2.1.3.4. Tuyến bao qui đầu.......................................................................................6
2.1.3.5. Tuyến niệu quản..........................................................................................6
2.2. SỰ THÀNH THỤC VỀ TÍNH DỤC VÀ THỜI GIAN SỬ DỤNG ĐỰC GIỐNG.6
2.2.1. SỰ THÀNH THỤC TÍNH DỤC .......................................................................6
2.2.2.THỜI GIAN SỬ DỤNG ĐỰC GIỐNG .............................................................7
2.3. TINH DỊCH - THÀNH PHẦN TINH DỊCH ...........................................................7
2.3.1. TINH THANH...................................................................................................8
2.3.2. TINH TRÙNG ...................................................................................................9
2.3.2.1. Đầu ............................................................................................................10
2.3.2.2. Cổ thân ......................................................................................................10
2.3.2.3. Đi...........................................................................................................10
2.4. CÁC ĐẶC TÍNH VÀ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC SỐNG CỦA TINH
TRÙNG .........................................................................................................................11
2.4.1. ĐẶC TÍNH CỦA TINH TRÙNG....................................................................11
2.4.1.1. Sinh lý .......................................................................................................11

iv


2.4.1.2. Đặc tính chuyển động tiến thẳng về phía trước ........................................12
2.4.1.3. Tiếp xúc.....................................................................................................12
2.4.1.4. Hướng sáng ...............................................................................................12
2.4.1.5. Chạy ngược dòng ......................................................................................13
2.4.2. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC SỐNG CỦA TINH TRÙNG.13
2.4.2.1. Nước..........................................................................................................13
2.4.2.2. Các hóa chất có tính sát trùng ...................................................................13
2.4.2.3. Nhiệt độ.....................................................................................................13
2.4.2.4. Khơng khí..................................................................................................14
2.4.2.5. Khói...........................................................................................................14
2.4.2.6. Sóng lắc.....................................................................................................14
2.4.2.7. Ánh sáng....................................................................................................14
2.4.2.8. pH..............................................................................................................14
2.4.2.9. Vi khuẩn ....................................................................................................15
2.4.2.10. Vật dơ bẩn ...............................................................................................15
2.5. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH SINH TINH VÀ PHẨM
CHẤT TINH DỊCH .......................................................................................................15
2.5.1. GIỐNG.............................................................................................................15
2.5.2. DINH DƯỠNG................................................................................................16
2.5.3. CHĂM SÓC QUẢN LÝ..................................................................................17
2.5.4. TUỔI ................................................................................................................18
2.5.5. THỜI TIẾT KHÍ HẬU ....................................................................................19
2.5.6. CƯỜNG ĐỘ CHIẾU SÁNG ...........................................................................20
2.5.7. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHẨM CHẤT TINH DỊCH ..........20
2.5.7.1. Chu kỳ khai thác .......................................................................................20
2.5.7.2. Pha chế và bảo tồn tinh .............................................................................21

2.5.7.3. Lấy tinh .....................................................................................................22
2.5.8. VÀI DỊ TẬT Ở BỘ PHẬN SINH DỤC VÀ BỆNH LÝ CỦA HEO ĐỰC.....23
2.5.8.1. Chứng dịch hoàn ẩn ..................................................................................23
2.5.8.2. Dịch hoàn kém phát triển ..........................................................................23

v


2.5.8.3. Dịch hồn thối hóa ..................................................................................23
2.5.8.4. Viêm dịch hồn phụ ..................................................................................24
2.5.9. SỰ XÂM NHIỄM VI KHUẨN VÀO TINH DỊCH........................................24
2.6. NHỮNG KHUYẾN CÁO VỀ TỶ LỆ KỲ HÌNH CỦA TINH TRÙNG...............24
2.7. KHẢ NĂNG ĐẬU THAI.......................................................................................24
2.7.1. SỰ BẮN TINH VÀO ĐƯỜNG SINH DỤC CÁI ...........................................25
2.7.2. ĐẶC TÍNH CỦA TINH TRÙNG....................................................................25
2.7.3. SỰ CO BÓP CỦA ĐƯỜNG SINH DỤC CÁI................................................26
2.7.4. NHUNG MAO CỦA ĐƯỜNG SINH DỤC CÁI............................................26
Phần III. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP KHẢO SÁT ...........................................27
3.1. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM .................................................................................27
3.1.1. THỜI GIAN.....................................................................................................27
3.1.2. ĐỊA ĐIỂM .......................................................................................................27
3.2. GIỚI THIỆU TRẠI CHĂN NUÔI HEO................................................................27
3.2.1. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ ...............................................................................................27
3.2.2. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH TRẠI .....................................................................27
3.2.3. CƠ CẤU TỔ CHỨC........................................................................................27
3.2.4. CƠ SỞ VẬT CHẤT.........................................................................................27
3.2.5. CƠ CẤU ĐÀN.................................................................................................28
3.3. ĐIỀU KIỆN KHẢO SÁT.......................................................................................28
3.3.1. ĐIỀU KIỆN NUÔI DƯỠNG CHĂM SÓC.....................................................28
3.3.2. CHUỒNG TRẠI ..............................................................................................30

3.3.3. CÁCH CHO ĂN ..............................................................................................32
3.3.4. VỆ SINH PHỊNG BỆNH ...............................................................................32
3.3.5. CƠNG TÁC KIỂM TRA VÀ KHAI THÁC ĐỰC GIỐNG ...........................33
3.4. CHỈ TIÊU KHẢO SÁT ..........................................................................................34
3.5. PHƯƠNG PHÁP KHẢO SÁT...............................................................................34
3.5.1. KIỂM TRA NHIỆT ĐỘ, ẨM ĐỘ CHUỒNG NUÔI HEO ĐỰC GIỐNG.........35
3.5.2. KIỂM TRA PHẨM CHẤT TINH DỊCH ........................................................35
3.5.2.1. Thời gian lấy tinh ......................................................................................35

vi


3.5.2.2. Vệ sinh trước khi lấy tinh..........................................................................35
3.5.3.3. Lấy tinh .....................................................................................................36
3.5.3.4. Kiểm tra tinh dịch .....................................................................................36
3.5.3. CHỈ TIÊU SINH SẢN .....................................................................................38
3.5.4. CÁCH XẾP CẤP ĐÀN NỌC KHẢO SÁT.....................................................39
3.5.4.1. Thành lập hội đồng giám định ..................................................................39
3.5.4.2. Xếp cấp ngoại hình ...................................................................................39
3.5.4.3. Xếp cấp sinh trưởng ..................................................................................40
3.5.4.4. Xếp cấp sinh sản........................................................................................41
3.5.4.5. Xếp cấp tổng hợp ......................................................................................42
3.6. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU ......................................................................42
Phần IV: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .......................................................................43
4.1. NHIỆT ĐỘ VÀ ẨM ĐỘ CHUỒNG NUÔI HEO ĐỰC GIỐNG ..........................43
4.2. PHẨM CHẤT TINH DỊCH ...................................................................................43
4.2.1. KẾT QUẢ DUNG LƯỢNG TINH DỊCH.......................................................44
4.2.2. KẾT QUẢ HOẠT LỰC TINH TRÙNG .........................................................47
4.2.3. KẾT QUẢ VỀ NỒNG ĐỘ TINH TRÙNG.....................................................50
4.2.4. KẾT QUẢ VỀ TÍCH VAC TINH DỊCH ........................................................53

4.3. CHỈ TIÊU SINH SẢN............................................................................................56
4.3.1. TỶ LỆ PHỐI ĐẬU THAI................................................................................56
4.3.2. SỐ HEO CON SƠ SINH CÒN SỐNG ĐIỀU CHỈNH / LỨA CỦA NỌC
PHỐI ..........................................................................................................................57
4.3.3. SỐ CON SỐNG ĐIỀU CHỈNH / TOÀN Ổ CỦA NỌC PHỐI .......................58
4.3.4. TRỌNG LƯỢNG HEO CON SƠ SINH TỒN Ổ BÌNH QN DO TỪNG
NỌC PHỐI.................................................................................................................58
4.3.5. TRỌNG LƯỢNG HEO CON SƠ SINH DO TỪNG CÁ THỂ NỌC PHỐI...58
4.4. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ VỀ CẤP TỔNG HỢP CỦA ĐÀN ĐỰC GIỐNG KHẢO
SÁT................................................................................................................................59
Phần V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .............................................................................60
5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................................60

vii


5.1.1. PHẨM CHẤT TINH DỊCH.............................................................................60
5.1.1.1. Dung lượng tinh dịch ................................................................................60
5.1.1.2. Hoạt lực tinh dịch......................................................................................60
5.1.1.3. Nồng độ tinh dịch......................................................................................61
5.1.1.4. Tích VAC tinh dịch...................................................................................61
5.1.2. CHỈ TIÊU SINH SẢN .....................................................................................61
5.1.2.1. Tỷ lệ đậu thai.............................................................................................61
5.1.2.2. Số heo con sơ sinh còn sống điều chỉnh / lứa của nọc phối......................61
5.1.2.3. Trọng lượng heo con sơ sinh tồn ổ bình qn do từng nọc phối ............61
5.1.2.4. Trọng lượng heo con sơ sinh bình quân do từng cá thể nọc phối .............62
5.1.3. Kết quả xếp cấp tổng hợp của đàn đực giống khảo sát....................................62
5.2. TỒN TẠI VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................................62
5.2.1. TỒN TẠI..........................................................................................................62
5.2.2. ĐỀ NGHỊ .........................................................................................................62

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................63
PHỤ LỤC ......................................................................................................................65

viii


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tuổi thành thục tính dục của một số loài gia súc............................................6
Bảng 2.2. Phẩm chất tinh dịch qua các tháng tuổi của heo .............................................7
Bảng 2.3. Dung lượng tinh dịch và nồng độ tinh trùng...................................................7
Bảng 2.4. Thành phần hóa học của tinh dịch tính theo mg%..........................................8
Bảng 2.5. Kích thước tinh trùng của một số lồi...........................................................11
Bảng 2.6. Thể tích tinh dịch của heo đực nội và heo đực ngoại ...................................15
Bảng 2.7. Phẩm chất tinh heo Yorkshire Large White theo độ tuổi .............................19
Bảng 2.8. Nồng độ tinh trùng biến động theo mùa .......................................................20
Bảng 2.9. Ảnh hưởng của chu kỳ khai thác tinh đến phẩm chất tinh dịch....................21
Bảng 2.10. Ảnh hưởng của thời gian bảo tồn tinh dịch đến tỷ lệ mang thai và tỷ lệ thụ
tinh của trứng.................................................................................................................25
Bảng 3.1. Cơ cấu đàn của Trại ......................................................................................28
Bảng 3.2. Thành phần dinh dưỡng của thức ăn Boss 116 .............................................32
Bảng 3.3. Lịch tiêm phòng của trại ...............................................................................33
Bảng 3.4. Danh sách nọc khảo sát.................................................................................35
Bảng 3.5. Điểm hoạt lực tinh trùng ..............................................................................37
Bảng 3.6. Phẩm chất tinh dịch heo ...............................................................................38
Bảng 3.7. Hệ số điều chỉnh heo con sơ sinh còn sống về lứa chuẩn.............................39
Bảng 3.8. Quy định điểm xếp cấp .................................................................................39
Bảng 3.9. Tiêu chuẩn giám định ngoại hình của heo giống ngoại và lai ngoại ............40
Bảng 3.10. Bảng tính điểm sinh trưởng của heo đực giống từ 6 tháng tuổi trở lên .....41
Bảng 3.11. Bảng tính điểm sinh sản của heo đực giống ...............................................42
Bảng 4.1. Nhiệt độ và ẩm độ trung bình chuồng ni heo đực giống...........................43

Bảng 4.2.Dung lượng tinh dịch trung bình của các nọc qua các tháng khảo sát...........44
Bảng 4.3. Hoạt lực tinh trùng trung bình của các nọc qua các tháng khảo sát..............47
Bảng 4.4. Nồng độ tinh trùng trung bình của các nọc qua các tháng khảo sát .............50
Bảng 4.5. Tích VAC tinh dịch trung bình của các nọc qua các tháng khảo sát ............53
Bảng 4.6. Tỷ lệ phối đậu thai của các nọc.....................................................................56

ix


Bảng 4.7. Tỷ lệ phối đậu thai của các nọc theo tháng khảo sát.....................................57
Bảng 4.8. Khả năng sinh sản của cá thể nọc .................................................................57
Bảng 4.9. Xếp cấp tổng hợp của đàn đực giống khảo sát .............................................59

x


DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1. Kết quả so sánh dung lượng trung bình giữa các tháng............................45
Biểu đồ 4.2. Kết quả so sánh dung lượng tinh dịch trung bình giữa các nọc................46
Biểu đồ 4.3. Kết quả so sánh hoạt lực tinh trùng trung bình theo tháng .......................48
Biểu đồ 4.4. Kết quả so sánh hoạt lực tinh trùng theo cá thể nọc .................................49
Biểu đồ 4.5. Kết quả so sánh nồng độ tinh trùng trung bình qua các tháng..................51
Biểu đồ 4.6. Kết quả so sánh nồng độ tinh trùng trung bình theo từng cá thể nọc .......52
Biểu đồ 4.7. Kết quả so sánh VAC trung bình qua các tháng .......................................55
Biểu đồ 4.8. Kết quả so sánh VAC trung bình giữa các cá thể nọc ..............................55

xi


DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT

A

: hoạt lực

C

: nồng độ

D

: Duroc

DP

: Duroc - Pietrain

DPL

: Duroc - Pietrain - Landrace

ĐC

: đặc cấp

L

: Landrace

LxY

: Landrace - Yorkshire

P

: Pietrain

SPxL

: Sp - Landrace

tt

: tinh trùng

V

: dung lượng

VAC

: tổng số tinh trùng có khả năng thụ thai trong một lần lấy tinh

xii


LỜI CẢM TẠ
Ngày hôm nay, khi chuẩn bị bước chân ra khỏi giảng đường Đại học, mang bên
mình những hành trang đầu đời, những kiến thức đã tích lũy được trong suốt q trình
học, nền tảng hơm nay sẽ là thành công mai sau.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Chủ Nhiệm Khoa Chăn nuôi Thú y Trường Đại học

Nông Lâm Thành Phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q
trình học tập.
Xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến q thầy cơ đã tận tình truyền đạt kiến
thức khoa học và kinh nghiệm chun mơn q báu cho tơi trong suốt q trình học tập
và nghiên cứu tại trường.
Chân thành cảm ơn cô Nguyễn Thị Kim Loan đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và
giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài tốt nghiệp cũng như trong suốt quá
trình học.
Chân thành cảm tạ chú Nguyễn Hữu Nhiệm, bác Năm, chú thím Mười và các
anh em tại trại chăn ni Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đã tạo điều kiện thuận lợi và
nhiệt tình giúp đỡ tơi trong thời gian thực tập tốt nghiệp.
Xin ghi nhớ sự quan tâm, động viên, giúp đỡ chân tình của gia đình và bạn bè
trong suốt thời gian qua.
Sinh viên

Vương Quang Huy

xiii


TÓM TẮT LUẬN VĂN
Đề tài “Khảo sát phẩm chất tinh dịch, khả năng sinh sản của heo đực giống
Duroc - Pietrain tại trại chăn ni heo Tân Un, tỉnh Bình Dương” được thực
hiện từ tháng 02/2007 đến tháng 05/2007 tại xã Tân Lập, huyện Tân Uyên, Bình
Dương.
Nọc khảo sát được nuôi trong chuồng rộng, sử dụng thức ăn của heo nái chữa
do công ty thức ăn Guyomarc’h cung cấp.
Sau khi tiến hành khảo sát nhiệt độ, ẩm độ chuồng nuôi, phẩm chất tinh dịch
trên 102 mẫu tinh dịch, một số chỉ tiêu sinh sản và đánh giá xếp cấp tổng hợp, kết quả
đạt được như sau:

- Nhiệt độ chuồng nuôi vẫn còn hơi cao, biến thiên từ 26,470C đến 29,830C.
Ẩm độ trung bình là 65,86%.
- Phẩm chất tinh dịch của các nọc D1 (33,81 x 109 tt/lần lấy) > D3 (29,99 x
109 tt/lần lấy) > D2 (29,95 x 109 tt/lần lấy) > D5 (28,44 x 109 tt/lần lấy) > D6 (28,02 x
109 tt/lần lấy) > D4 (27,04 x 109 tt/lần lấy). Sự khác nhau này là rất có ý nghĩa về mặt
thống kê (P < 0,001) và có sự chênh lệch về các tháng 2 (33,27 x 109 tt/lần lấy) > 3
(31,70 x 109 tt/lần lấy) > 4 (26,49 x 109 tt/lần lấy) > 5 (25,14 x 109 tt/lần lấy), sự khác
biệt này rất có ý nghĩa (P < 0,001).
+ Dung lượng tinh dịch của tháng 2 (143,04 ml) > 3 (137,14 ml) > 4
(130,18 ml) > 5 (125,00 ml) (P <0,001), của các nọc là D1 (146,18 ml) > D4 (137,94
ml) > D3 (133,82 ml) > D2 (131,76 ml) > D5 (131,18 ml) > D6 (127,35 ml) với P <
0,001.
+ Hoạt lực tinh trùng trung bình của tháng 3 (0,82) > 2 (0,81) > 5 (0,79) >
4 (0,78) (P > 0,05), của các nọc D1 (0,83) > D2 (0,82) > D3 (0,82) > D6 (0,81) > D5
(0,79) > D4 (0,76) (P > 0,05).
+ Nồng độ tinh trùng trung bình của tháng 2 (288,21 x 106 tt/ml) > 3
(291,79 x 106 tt/ml) > 4 (260,36 x 106 tt/ml) > 5 (256,11 x 106 tt/ml) (P <0,001), của
các nọc D1 (282,35 x 106 tt/ml) > D3 (279,41 x 106 tt/ml) > D2 (278,24 x 106 tt/ml) >

xiv


D5 (277,06 x 106 tt/ml) > D6 (264,12 x 106 tt/ml) > D4 (257,65 x 106 tt/ml) (P <
0,001).
- Các chỉ tiêu sinh sản thu được như sau:
+ Tỷ lệ phối đậu thai của các nọc D2 (96,00%) > D6 (95,45%) > D4
(94,44%) > D1 (92,59%) > D3 (92,00%) > D5 (90,00%).
+ Số heo con sơ sinh còn sống điều chỉnh/lứa trung bình 11,1 con/lứa.
+ Trọng lượng heo con sơ sinh tồn ổ bình qn 15,44 kg/ổ.
+ Trọng lượng sơ sinh bình quân/con (kg/con) 1,45 kg/con

- Tổng cộng đàn nọc khảo sát có 6 con, trong đó: 2 con (D1 và D3) đặc cấp
chiếm tỷ lệ 33,3 % , 4 con (D2, D4, D5 và D6) cấp I chiếm tỷ lệ 66,7 %.

xv


1

Phần I. MỞ ĐẦU
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, ngành chăn nuôi tập trung ngày càng chiếm ưu thế, ngành chăn nuôi
nhỏ lẻ đơn giản ngày càng kém sức cạnh tranh. Trong chăn nuôi công nghiệp cũng như
các trang trại chăn nuôi lớn, việc thụ tinh trực tiếp ngày càng chứng tỏ khả năng thua
kém do con người khơng kiểm sốt được chất lượng tinh dịch, đồng thời vấn đề khống
chế dịch bệnh lây lan từ con đực qua con cái và ngược lại là không thể. Một vấn đề
được đặt ra là phải kiểm soát được những mối nguy trên đồng thời đơn giản hóa việc
thụ tinh, nâng cao hiệu quả sinh sản. Chính vì thế thụ tinh nhân tạo đã có điều kiện
phát triển và chứng tỏ được những ưu điểm của mình.
Mặt khác, khi thực hiện cơng tác thụ tinh nhân tạo, kỹ thuật viên ngoài việc
kiểm tra được tinh dịch, bệnh tật, cịn có thể chủ động duy trì và phát triển những con
giống có năng suất cao, phẩm chất tốt, nuôi con giỏi, mắn đẻ nhằm nâng cao chất
lượng sản phẩm chăn nuôi và tăng khả năng cạnh tranh kinh tế trên thị trường. Và khi
đó, có những địi hỏi khác được đặt ra là: có sự khác biệt giữa những nhóm giống hay
khơng trong các chỉ tiêu về phẩm chất tinh dịch, khả năng đậu thai, khả năng sinh
trưởng phát dục, chất lượng sản phẩm thịt, trứng, sữa của đàn F2, F3…
Hơn nữa, heo đực giống là một điều kiện của tỷ lệ đậu thai, số con sơ sinh còn
sống, trọng lượng sơ sinh, khả năng sinh trưởng phát dục của đàn con… Vì vậy ngồi
cơng tác chăm sóc, quản lý, phịng trị bệnh, các kỹ thuật lấy tinh, việc kiểm tra phẩm
chất tinh dịch cũng giúp người chăn nuôi sớm phát hiện bệnh tật và các thay đổi trên
đàn nọc. Điều này giúp phát hiện bệnh sớm, điều trị, phòng bệnh hoặc loại thải nọc,

giúp góp phần quản lý đàn giống tốt hơn.
Xuất phát từ yêu cầu trên, được sự phân công của khoa Chăn nuôi Thú y,
Trường Đại Học Nông Lâm TP. HCM và sự đồng ý của Trại chăn nuôi heo Tân Uyên,
tỉnh Bình Dương, cùng với hướng dẫn của ThS. Nguyễn Thị Kim Loan chúng tôi thực
hiện đề tài: “Khảo sát phẩm chất tinh dịch, khả năng sinh sản của heo đực giống
Duroc - Pietrain tại trại chăn nuôi heo Tân Uyên, tỉnh Bình Dương”


2

1.2. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1.2.1. MỤC ĐÍCH
- So sánh phẩm chất tinh, khả năng sinh trưởng và sinh sản của các heo đực
giống Duroc có tại trại qua các tháng khảo sát.
1.2.2. YÊU CẦU
- Đánh giá ngoại hình thể chất, sinh trưởng, sinh sản để xếp cấp tổng hợp.
- Theo dõi, thu thập, phân tích số liệu về các chỉ tiêu phẩm chất tinh dịch (V,
A, C, VAC) của các nọc giống Duroc có tại trại.
- Khảo sát một số chỉ tiêu sinh sản của các nái có tại trại được phối bởi các
nọc khảo sát.


3

Phần II. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1. CƠ QUAN SINH DỤC GIA SÚC ĐỰC
2.1.1. DỊCH HOÀN (TESTIS)
Là một tuyến sinh dục vừa làm tác dụng ngoại tiết là sản sinh ra tinh trùng vừa
có tác dụng nội tiết là tiết ra testosterone để phát triển giới tính.
Cấu tạo dịch hồn:

- Bao dịch hoàn: mỗi dịch hoàn được bọc trong một bao sợi (màng trắng, là
những chùm sợi collagen và những tế bào cơ trơn), bên ngoài được phủ bằng một tinh
mạc (lá trong của túi thừa phúc mạc), còn bên trong được phủ bằng một màng mạch
máu. Màng trắng lún sâu vào bên trong dịch hoàn để tạo thành thể highmore. Giữa
màng trắng và thể highmore có những vách ngăn, tạo nên các thùy (mỗi thùy chứa 3 4 ống sinh tinh).
- Ống sinh tinh: là những ống cong nhỏ (dài 30 - 80 cm, đường kính 180 - 300
cm), bố trí ngoằn ngo rồi đổ vào ống tinh.
- Nhu mơ dịch hồn: là khoảng khơng gian của ống sinh tinh có nhiều mơ liên
kết lỏng lẻo, nhiều mạch máu và thần kinh. Trong nhu mơ có chứa nhiều đại thực bào
và dưỡng bào.
- Dịch thể trong dịch hoàn: các ống sinh tinh và các tế bào kẽ được ngập trong
chất lỏng gian bào (dịch kẽ). Nó giữ vai trị quyết định trong các chức năng nội tiết và
ngoại tiết của dịch hồn.
- Điều hịa nhiệt của dịch hồn: ở phần lớn lồi có vú, dịch hồn nằm trong
bao dịch hồn, là nơi có nhiệt độ thấp hơn 3 - 5oC so với thân nhiệt. Đối với những
lồi này, q trình sản sinh tinh trùng khơng thể tiến hành bình thường khi nhiệt độ
dịch hoàn cao bằng thân nhiệt. Cơ quan thụ cảm nhiệt trong da của bao dịch hồn có
thể sinh ra những đáp ứng nhằm làm giảm thân nhiệt như kích thích thở nhanh và bài
tiết mồ hơi.
Ở heo đực, bao dịch hồn khơng treo lủng lẳng và sự tiết mồ hơi khơng hiệu
quả, do đó nhiệt độ ở bao dịch hồn và trực tràng khơng chênh lệch nhiều. Vì vậy,
trong thời kỳ nhiệt độ và ẩm độ khơng khí cao, có thể làm tăng tinh trùng kỳ hình.


4

2.1.2. PHĨ DỊCH HỒN (MÀO TINH)
Tinh trùng được sinh ra ở dịch hồn chính, rồi được chứa và hồn thiện dần ở
dịch hoàn phụ. Ở các vách của dịch hoàn phụ có nhiều mạch quản và lâm ba, là nguồn
cung cấp năng lượng cho tinh trùng hoạt động và sống lâu được.

- Độ dài dịch hoàn phụ ở một số lồi như sau: dịch hồn phụ của bị, cừu:
60m; dịch hoàn phụ của ngựa: 70m; dịch hoàn phụ của heo: 100m…
- Thời gian tinh trùng từ dịch hoàn qua dịch hồn phụ là tùy thuộc vào kích
thước của dịch hồn phụ. Ở bò là 7 - 9 ngày; thỏ: 9 - 11 ngày; dê, cừu: 14 ngày; heo:
20 ngày…
- Các yếu tố trong dịch hoàn phụ
+ pH: 6,2 - 6,8
+ Nồng độ ion [H]+ lớn gấp 10 lần so với ở dịch hoàn
+ Áp suất CO2 tại đây cao nên ức chế quá trình phân giải đường
+ Tế bào ống của dịch hoàn phụ tiết lipo - protein (mang điện tích âm)
giúp tinh trùng khơng kết dính thành từng mảng
+ Nhiệt độ tại đây thấp hơn ở dịch hoàn.
Các yếu tố trên sẽ giúp tinh trùng sống ở trạng thái tiềm sinh, năng lượng tiêu
hao sẽ ở mức thấp nhất, do đó tinh trùng ở dịch hồn phụ 1 - 2 tháng vẫn có khả năng
thụ thai. Tuy nhiên nếu tinh trùng ở đây quá lâu sẽ xảy ra tình trạng thay đổi hình thái
và sinh lý, giảm sức sống và khả năng thụ thai, cuối cùng thối hóa dần và chết.
Những đực giống lâu ngày không lấy tinh, khi sử dụng lại lớp tinh trùng phóng lần đầu
sẽ cho tinh trùng có hoạt lực kém, tỷ lệ kỳ hình cao và tỷ lệ thụ thai thấp (Lê Văn Thọ
- Đàm Văn Tiện, 1992).
Các thí nghiệm cho thấy tinh trùng được lấy ở dịch hồn phụ có thể sống được
vài ngày trong khi tinh trùng lấy ở dịch hoàn hoặc phần đầu của dịch hồn phụ ra khỏi
cơ thể thì chỉ sống được vài giờ.
2.1.3. CÁC TUYẾN SINH DỤC PHỤ
2.1.3.1. Tuyến tiền liệt
- Vị trí: nằm ở phần cuối của ống dẫn tinh và phần đầu của niệu đạo.


5

- Đặc điểm: chất tiết của tuyến có mùi hăng hắc đặc trưng, chứa nhiều dịch

thể protein trung tính có khả năng hấp thu CO2 có trong mơi trường niệu đạo giúp tăng
hoạt động của tinh trùng. Ngoài ra, dịch tuyến trong suốt, có kềm tính nhằm tác dụng
trung hịa độ acid trong lòng niệu đạo và H2CO3 (acid carbonic) do tinh trùng sản sinh
ra trong quá trình hoạt động.
Đặc biệt chất tiết của tuyến tiền liệt có nồng độ rất cao Zn2+ (và cả Ca2+, Mg2+)
và spermin. Zn làm cho tinh thanh có khả năng diệt khuẩn và làm ổn định các
nucleoprotein của ADN của tinh trùng. Ở tuyến tiền liệt cịn tiết ra prostaglandin (PG),
có tác dụng làm tăng co bóp cơ trơn ống dẫn tinh, ở niệu đạo làm tăng tốc độ phóng
tinh (theo từng đợt mãnh liệt) vào đường sinh dục con cái (Nguyễn Tấn Anh - Nguyễn
Quốc Đạt, 1997).
Ở heo, chất tiết này chiếm 30% tinh dịch.
2.1.3.2. Tuyến nhiếp hộ (tuyến củ hành, Cowper gland)
- Là tuyến lớn nhất hoạt động mạnh ở heo và ngựa.
- Dịch thể keo của tuyến có chứa nhiều globulin kết hợp với men vezikinase
khi gặp những hạt thể selatin có trong tinh dịch (chất tiết của tuyến tiền liệt) sẽ hấp thụ
nước và tăng thể tích tạo thành topica và gel (xu xoa). Chất này có khả năng hút nước
rất mạnh và nở ra. Điều này trong giao phối trực tiếp sẽ tạo thành nút ở cổ tử cung
ngăn tinh trùng chảy ngược ra.
Nhưng cần chú ý trong thụ tinh nhân tạo chúng ta phải nhanh chóng lọc bỏ keo
phèn tránh cho tinh trùng dính vào và nghẹt ống dẫn tinh.
2.1.3.3. Tuyến tinh nang (Vesicular gland)
- Vị trí: Tuyến nằm ở phần cuối của niệu đạo trong xoang chậu, trên vịng
cung ngồi.
- Đặc điểm:
+ Có tác dụng làm trơn và tẩy rửa niệu đạo trước khi phóng tinh giúp tinh
trùng vận động.
+ Chất tiết có tác dụng đệm, trung hòa pH âm đạo tạo điều kiện cho tinh
trùng đi qua.

6

+ Trong dịch tiết có cung cấp một số chất có tác dụng cung cấp năng
lượng cho tinh trùng.
2.1.3.4. Tuyến bao qui đầu (tuyến Tyson)
Tuyến này cịn có tên là tuyến Tyson, là nguồn gốc của các pheromon, truyền
tải hiệu ứng của con đực trong giao hợp (heo, người, chuột) (Fournier – Delpech,
1991; dẫn liệu của Nguyễn Tấn Anh - Nguyễn Quốc Đạt, 1997).
2.1.3.5. Tuyến niệu quản (Urethal gland)
Ở heo đực, tuyến này nằm rải rác khó phân biệt.
2.2. SỰ THÀNH THỤC VỀ TÍNH DỤC VÀ THỜI GIAN SỬ DỤNG ĐỰC
GIỐNG
2.2.1. SỰ THÀNH THỤC TÍNH DỤC
- Thú khi đến một tuổi nhất định sẽ đạt đến sự thành thục về tính dục hay cịn
gọi là sự trưởng thành sinh dục. Đó là khả năng sản sinh ra những tế bào sinh dục (tinh
trùng, trứng) hồn chỉnh có khả năng đậu thai, và dưới tác dụng của các kích thích tố
thì các cơ quan sinh dục phát triển, đồng thời các bộ phận sinh dục thứ cấp phát triển
và con vật có phản xạ về tính.
- Tuổi thành thục của gia súc tùy thuộc vào lồi, giống, mùa, thời tiết khí hậu,
dinh dưỡng, giới tính, chăm sóc quản lý.
Bảng 2.1. Tuổi thành thục tính dục của một số lồi gia súc (tháng tuổi)
Loài

Thú đực (tháng tuổi)

Thú cái (tháng tuổi)

Trâu

24 - 25

25 - 30

Ngựa

12 - 18

18 - 24

Bị

8 - 16

12 - 18

Chó, dê, cừu

6-7

7-8

Thỏ

5-6

6-9

Heo

6-7

7-8

Heo Ỉ

4-5

1


7

Bảng 2.2. Phẩm chất tinh dịch qua các tháng tuổi của heo (theo HULN)
Chỉ tiêu

Tháng 6

Tháng 7

Tháng 8

100

120

150

12,14

22,15

34,36

V (ml)
VAC (109 tinh trùng/lần lấy tinh)

(Nguồn: Lâm Quang Ngà, 2005)
2.2.2.THỜI GIAN SỬ DỤNG ĐỰC GIỐNG
Nguyên tắc: tùy thuộc vào loài, giống, phẩm chất tinh dịch, khả năng đã được
kiểm tra qua đời con.
2.3. TINH DỊCH - THÀNH PHẦN TINH DỊCH
Tinh dịch là hỗn hợp các chất tiết của dịch hồn chính, dịch hoàn phụ và các
tuyến sinh dục phụ, gồm hai phần là tinh thanh (3% - 5%) và tinh trùng (95% - 97%).
- Tinh trùng được sinh ra từ những ống sinh tinh ở dịch hoàn, tinh thanh được
sinh ra ở các tuyến sinh dục phụ và một ít của dịch hồn phụ.
- Ở các lồi gia súc khác nhau, hình thức phối giống khác nhau (âm đạo, tử
cung hoặc trung gian), do sự phát triển của tuyến sinh dục khác nhau dẫn đến thành
phần cấu tạo tinh dịch khác nhau.
Bảng 2.3. Dung lượng tinh dịch và nồng độ tinh trùng
Gia súc (động vật)
Bò

T.Mann (1948)

Dê, cừu
Heo

Tác giả

Milovanov

V (ml)

C
(106 tinh trùng/ml)

4,5

985

1,2

2.940

200 - 400

100,2

(Nguồn: Lâm Quang Ngà, 2005)
- Tinh dịch các loài gia súc khác nhau thì thành phần hóa học cũng khác nhau.
- pH tinh dịch: trung tính hoặc kềm yếu.
- Màu sắc: trắng đục, trắng ngà, ngà ngã vàng, trắng sữa, ghi hoặc ghi xám.
Màu sắc của tinh dịch được quyết định bởi:
+ Nồng độ tinh trùng có trong đó
+ Nồng độ các hạt hữu cơ lơ lửng


8

+ Lượng lipid trong các dịch tiết của các tuyến sinh dục phụ (đặt biệt là sự

có mặt của flavin có trong dịch tiết của tinh nang).
Bảng 2.4. Thành phần hóa học của tinh dịch tính theo mg%
Ngựa

Bị

Heo

(mg %)

(mg %)

(mg %)

Protid (theo N)

533

1022

3831

Lipid

42

152

29

Fructose

5 - 10

226 - 495

6-8

Acid citric %

0,06

21

0,13

Acid lactic

26

36 - 63

21

P

19

102

8

S

3

5

-

Cl

4,76

247

329

Na

68

209

646

K

62

981

243

Ca

20

54

5

Mg

30

2

11

Vật chất

(Sergin - Milovanov, trích dẫn Lâm Quang Ngà, 2005)
2.3.1. TINH THANH
- Đặc điểm:
+ Tinh thanh là chất tiết của phó dịch hồn và các tuyến sinh dục phụ. Ở
heo đực, phần lớn tinh thanh (55 - 70%) là chất phân tiết của tuyến tiền liệt và tuyến
cầu niệu đạo, 20 - 26% do tuyến tinh nang, 15 - 18% là chất phân tiết của tuyến
cowper, chỉ có 2 - 3% là của dịch hoàn phụ tiết ra (Nguyễn Thiện - Nguyễn Tấn Anh,
1993). Ngoài ra, số lượng tinh thanh cịn tùy thuộc vào kích thước và tốc độ tiết của

các tuyến sinh dục (Lâm Quang Ngà, 2005).
+ Thành phần chủ yếu của tinh thanh gồm: fructose, protein, photphotaza
và men protease để tiêu hóa protein.


9

+ Đối với thú giao phối ở tử cung (heo, ngựa, chó) thì số lượng tinh thanh
nhiều, tinh trùng ít. Đối với thú giao phối ở âm đạo (bò, dê, cừu) thì ngược lại, lượng
tinh thanh ít, tinh trùng nhiều.
- Tác dụng chủ yếu của tinh thanh:
+ Rửa đường niệu đạo sinh dục cái
+ Môi trường để nuôi sống tinh trùng ngồi cơ thể. Hoạt hóa, làm cho tinh
trùng hoạt động, thúc đẩy tinh trùng tiến thẳng trong quá trình hoạt động ở đường sinh
dục cái.
+ Trung hòa pH âm đạo và tạo điều kiện cho tinh trùng gặp trứng.
2.3.2. TINH TRÙNG (SPERMATOZOA)
- Đặc điểm:
+ Tinh trùng là tế bào sinh dục đực (là tế bào duy nhất có khả năng vận
động) đã hồn chỉnh về hình thái, cấu tạo và đặc điểm sinh lý, sinh hóa học bên trong
và có khả năng thụ thai (thụ tinh).
+ Tinh trùng được sinh ra ở dịch hoàn (tại các ống sinh tinh nhỏ) và được
hoàn thiện ở dịnh hoàn phụ. Đây là một loại tế bào đặc biệt (cũng được bao bọc bởi
màng tế bào và cũng có những cấu trúc bên trong như nhân, ti thể), có khả năng di
chuyển để đưa bộ gen đơn bội của con đực từ bên ngoài vào trong trứng để kết hợp với
bộ gen đơn bội của con cái để tạo thành hợp tử.
+ Trong lịng ống sinh tinh có hai loại tế bào: tế bào sertoli và tế bào tinh
nguyên. Các tế bào tinh nguyên có khả năng phân chia giảm nhiễm để cho ra các tiền
tinh trùng và sau đó phát triển thành tinh trùng thực thụ. Cịn các tế bào sertoli có
nhiệm vụ nuôi dưỡng tiền tinh trùng để trở thành tinh trùng non. Mỗi ngày dịch hồn

có thể sản sinh 10 - 15 tỷ tinh trùng.
- Hình thái - cấu tạo và giải phẩu tinh trùng:
+ Hình thái tinh trùng gia súc nói chung có dạng con nịng nọc
+ Tinh trùng chứa 75% là nước, cịn lại là vật chất khơ (85% protein,
13,2% là lipid, 1,8% là khoáng)


10

+ Tinh trùng có chiều dài 55 - 75µm, được chia làm 3 phần: đầu (dài
khoảng 8µm, chiếm 51% trọng lượng tinh trùng), cổ thân (dài khoảng 12µm, 16%
trọng lượng), đi (dài khoảng 35 - 37µm, 33% trọng lượng).
2.3.2.1. Đầu
- Hình trứng
- Bên ngồi được bao bọc bởi lớp màng mỏng lipoprotein. Màng này được
hình thành khi đi qua dịch hồn phụ. Màng có khả năng bán thấm giúp tinh trùng định
hình cũng như chống chọi lại những điều kiện bất lợi đối với nó.
- Tiết ra men hyaluronidase và neuraminidase giúp phân giải màng trứng giúp
tinh trùng xuyên qua.
- Ở chóp đầu tinh trùng có hệ thống acrosome quyết định năng lực thụ thai
của tinh trùng. Sau hệ thống acrosome là nhân tinh trùng và nó là kho duy nhất chứa
các yếu tố di truyền của con đực. Bản chất hóa học của nhân là nucleoprotit, dễ bị phá
hũy bởi các tác động ngoại cảnh như cơ giới, nhiệt độ, hóa chất (do cầu nối NH2-P bị
đứt gãy).
Hệ thống acrosome dễ bị trương phồng, rời khỏi đầu tinh trùng, làm tinh trùng
mất khả năng thụ tinh, nhất là trong môi trường nhược trương. Mặc khác, men
hyaluronidase cũng rất dễ thẩm xuất ra ngoài (Nguyễn Tấn Anh – Nguyễn Quốc Đạt,
1997).
2.3.2.2. Cổ thân
Được kết hợp một cách lỏng lẻo với phần đầu. Do đó dễ bị đứt bởi các tác động

cơ giới, nhiệt và hóa chất dẫn đến làm giảm tỷ lệ thụ tinh hoặc tinh trùng khơng cịn đủ
khả năng thụ tinh nữa.
- Là nơi chứa nhiều nguyên sinh chất của tinh trùng.
- Chứa nhiều enzyme hô hấp.
- Chứa một lượng lớn ATP, cung cấp cho tinh trùng hoạt động (nhưng lại
giảm rất nhanh khi nhiệt độ bảo tồn cao).
2.3.2.3. Đuôi
- 23% là lipid