KHẢO SÁT CÁC BỆNH VỀ DA DO KÍ SINH TRÙNG VÀ NẤM GÂY BỆNH TRÊN CHÓ VÀ GHI NHẬN KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN THÚ Y TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HCM

B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

TRƯ NG Đ I H C NƠNG LÂM THÀNH PH

H

CHÍ MINH

KHĨA LU N T T NGHI P

KH O SÁT CÁC B NH V DA DO KÍ SINH TRÙNG VÀ
N M GÂY B NH TRÊN CHÓ VÀ GHI NH N K T QU
ĐI U TR T I B NH VI N THÚ Y TRƯ NG
Đ I H C NÔNG LÂM, TP-HCM

H và tên sinh viên : NGUY N TH NHƯ Ý
Ngành

: Thú Y

L p

: DH03TY

Niên khóa

: 2003 – 2008

Tháng 09/2008

KH O SÁT CÁC B NH V DA DO KÍ SINH TRÙNG VÀ N M GÂY
B NH TRÊN CHÓ VÀ GHI NH N K T QU ĐI U TR T I B NH
VI N THÚ Y TRƯ NG Đ I H C NƠNG LÂM, TP-HCM

Tác gi

NGUY N TH NHƯ Ý

Khóa lu n đư c đ trình đ đáp ng u c u c p b ng Bác s
ngành Thú Y

Giáo viên hư ng d n
ThS. NGUY N TH PHƯ C NINH
ThS. NGUY N TH THU NĂM

Tháng 9/2008
i


L IC MT
Xin g i lịng tri ân đ n cha m , ngư i ñã sinh thành, dư ng d c, d y d và
su t ñ i hi sinh cho con.
Xin chân thành c m ơn Th.S Nguy n Th Phư c Ninh, Th.S Nguy n Th Thu
Năm ñã t n tình ch d y, hư ng d n và t o ñi u ki n thu n l i cho tơi trong su t q
trình th c t p t t nghi p và hoàn thành lu n văn này.
Chân thành c m t Ban Giám Hi u nhà trư ng, ban Ch Nhi m khoa Chăn
Nuôi Thú Y, trư ng Đ i H!c Nông Lâm Thành Ph H" Chí Minh.
Chân thành c m ơn quý th y cơ, anh ch đang cơng tác t i B nh vi n Thú y

trư ng Đ i H!c Nông Lâm đã t n tình giúp đ và t o m!i đi u ki n cho tơi trong su t
th i gan th c t p t t nghi p.

Nguy n Th Như Ý

ii


TÓM T T LU N VĂN
Đ tài “Kh o sát các b nh v da do kí sinh trùng và n m gây b nh trên chó và
ghi nh n k t qu ñi u tr t i B nh vi n Thú y trư ng Đ i h!c Nông Lâm , TP-HCM”.
K t qu kh o sát 853 chó ñư c ñem ñ n khám và ñi u tr t i B nh vi n Thú y
như sau:
- T# l b nh v da trên chó chi m 14,77%.
- T# l b nh v da theo gi ng, tu $i, gi i tính khơng có s khác bi t.
- T# l nhi m các lo i: Demodex 23%, Sarcoptes 1,5%, ve 43,65%, r n 9,52%,
b! chét 5,55%, n m 2,38%, nguyên nhân khác 14,28%. T# l nhi m ve cao hơn so v i
t# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét, n m v i p<0,001.
- T# l nhi m Demodex ph thu%c vào gi ng, l a tu$i nhưng khơng ph thu%c
vào gi i tính.
- T# l nhi m ve ph thu%c vào gi ng nhưng không ph thu%c vào l a tu$i và
gi i tính.
- T# l nhi m Sarcoptes, ve, r n, b! chét, n m không ph thu%c vào gi ng, l a
tu$i, gi i tính.
K t qu đ nh danh: 100% ve thu%c h! Ixodidae, 100% r n thu%c phân b%
Mallophaga, trong s 45 ca nghi nhi m gh&, có 29 ca nhi m Demodex, 2 ca nhi m
Sarcoptes, k t qu phân l p 9 m u n m k t qu phân l p ñư c là 3ca, t t c ñ u là n m
Microsporum canis.
T# l ñi u tr kh'i ñ i v i b nh v da t i B nh vi n là: 62% ñ i v i Demodex,
100% ñ i v i Sarcoptes, r n, b! chét, 81% ñ i v i ve, 66,67% ñ i v i n m, 72% ñ i

v i nguyên nhân khác.
T# l tái phát: 33% ñ i v i Demodex, 50% ñ i v i Sarcoptes, 33% ñ i v i ve,
50% ñ i v i n m, 30,7% đ i v i ngun nhân khác, khơng có trư ng h p tái phát ñ i
v i r n, b! chét.

iii


M CL C
Trang
Trang t a...........................................................................................................................i
L i c m t ....................................................................................................................... ii
Tóm t(t lu n văn ............................................................................................................ iii
M c l c .......................................................................................................................... iv
Danh sách các b ng ..................................................................................................... viii
Danh sách các hình ........................................................................................................ ix
Danh sách các bi u đ"
Chương 1. M

Đ U......................................................................................................1

1.1 Đ)t v n đ ..................................................................................................................1
1.2 M c đích và u c u..................................................................................................1
1.2.1 M c đích .................................................................................................................1
1.2.2 u c u ...................................................................................................................1
Chương 2. T NG QUAN..............................................................................................2
2.1 C*U T+O VÀ SINH LÝ DA CHĨ..........................................................................2
2.1.1 C u t o da chó ........................................................................................................2
2.1.1.1 Bi u bì..................................................................................................................2
2.1.1.2 Chân bì.................................................................................................................3

2.1.1.3 H bì ....................................................................................................................3
2.1.2 S tu n hoàn và h th ng th n kinh c a da ............................................................3
2.1.2.1 M ch máu ............................................................................................................3
2.1.2.2 M ch b ch huy t..................................................................................................3
2.1.2.3 Th n kinh.............................................................................................................3
2.1.3 Nh,ng y u t ph thu%c da ....................................................................................3
2.1.3.1 Lông.....................................................................................................................3
2.1.3.2 Tuy n bã ..............................................................................................................3
2.1.3.3 Tuy n m" hôi.......................................................................................................3
2.1.3.4 Tuy n s,a ............................................................................................................4
2.1.4 Ch c năng sinh lý c a da........................................................................................4
2.1.4.1 Ch c năng bài ti t................................................................................................4
iv


2.1.4.2 Ch c năng b o v ................................................................................................4
2.2 M%t s y u t

nh hư ng ñ n b nh v da..................................................................4

2.2.1 Môi trư ng..............................................................................................................4
2.2.2 Dinh dư ng.............................................................................................................4
2.2.3 R i lo n hormon .....................................................................................................6
2.3 M%t s nguyên nhân khác gây b nh v da trên chó...................................................6
2.3.1 S tróc v y

da......................................................................................................6

2.3.2 Bì chí l u.................................................................................................................6
2.3.3 Ng a da nhi u nguyên nhân ...................................................................................6

2.4 Gi i thi u v kí sinh trùng và n m gây b nh v da trên chó .....................................6
2.4.1 Demodex canis........................................................................................................6
2.4.1.1 Phân lo i ..............................................................................................................6
2.4.1.2 Đ)c đi m hình thái và c u t o .............................................................................6
2.4.1.3 Vịng đ i ..............................................................................................................7
2.4.1.4 Cách sinh b nh ....................................................................................................7
2.4.1.5 Tri u ch ng và b nh tích .....................................................................................8
2.4.1.6 Ch-n đốn ............................................................................................................8
2.4.1.7 Đi u tr .................................................................................................................8
2.4.2 Sarcoptes scabiei var canis ....................................................................................9
2.4.2.1 Phân lo i h!c .......................................................................................................9
2.4.2.2 Đ)c đi m hình thái và c u t o .............................................................................9
2.4.2.3 Vịng đ i ..............................................................................................................9
2.4.2.4 Tri u ch ng và b nh tích ...................................................................................10
2.4.2.5 Ch-n đốn ..........................................................................................................10
2.4.2.6 Đi u tr ...............................................................................................................10
2.4.3 Ve..........................................................................................................................10
2.4.3.1 Đ)c đi m hình thái và c u t o ...........................................................................11
2.4.3.2 Vịng đ i ............................................................................................................12
2.4.4 R n........................................................................................................................13
2.4.4.1 Đ)c đi m hình thái và c u t o ...........................................................................13
2.4.4.2 Vịng đ i ............................................................................................................13
v


2.4.5 B! chét..................................................................................................................13
2.4.5.1 Đ)c đi m hình thái c u t o ................................................................................13
2.4.5.2 Vịng đ i ............................................................................................................14
2.4.6 Tác h i ve, r n, b! chét.........................................................................................14
2.4.7 Phòng tr. ve, r n, b! chét trên chó.......................................................................14

2.4.8 N m da..................................................................................................................14
2.4.8.1 Phân lo i n m h!c .............................................................................................14
2.4.8.2 Micosporum canis .............................................................................................15
2.4.8.3 Microporum gypseum........................................................................................15
2.4.8.4 Trichophyton mentagrophytes ...........................................................................16
2.4.8.5 Trichophyton rubrum.........................................................................................17
2.4.8.6 Tri u ch ng và b nh tích ...................................................................................17
2.4.8.7 Ch-n đốn ..........................................................................................................18
2.4.8.8 Cách đi u tr ......................................................................................................18
Chương 3. N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP KH O SÁT ....................................19
3.1 TH/I GIAN VÀ Đ0A ĐI1M KH2O SÁT .............................................................19
3.2 D3NG C3 VÀ V4T LI5U.....................................................................................19
3.3 Đ6I TƯ8NG KH2O SÁT......................................................................................19
3.4 CH9 TIÊU KH2O SÁT ...........................................................................................19
3.5 PHƯƠNG PHÁP KH2O SÁT................................................................................19
3.5.1 Đăng kí h'i b nh ..................................................................................................19
3.5.2 Kh o sát t# l nhi m b nh ngồi da......................................................................19
3.5.2.1. Ch-n đốn lâm sàng..........................................................................................19
3.5.2.2 Ch-n đốn phịng thí nghi m.............................................................................20
3.5.3 Đi u tr ..................................................................................................................20
3.5.4 Các cơng th c tính................................................................................................21
3.6 PHƯƠNG PHÁP X; LÝ S6 LI5U .......................................................................21
Chương 4. K T QU VÀ TH O LU N..................................................................22
4.1 Tình hình chó b nh v da ........................................................................................22
4.1.1 T# l b nh v da ...................................................................................................22
4.1.2 T# l chó v b nh v da theo gi ng, tu$i, gi i tính ..............................................23
vi


4.1.2.1 T# l chó b nh v da theo gi ng........................................................................23

4.1.2.2 T# l chó b nh v da theo gi i tính ...................................................................24
4.1.2.3 T# l chó b nh v da theo tu$i...........................................................................25
4.2 Phân lo i theo nguyên nhân gây b nh v da ...........................................................26
4.2.1 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m da theo gi ng chó....28
4.2.2 T# l chó nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m da theo tu$i chó 30
4.2.3 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m theo gi i tính ...........32
4.3 Ghi nh n m%t s tri u ch ng và b nh tích c a b nh v da......................................33
4.4 K t qu ñ nh danh phân l p ngo i kí sinh trùng và n m .........................................33
4.5 K t qu ñi u tr b nh v da t i B nh vi n Thú y.....................................................38
Chương 5. K T LU N VÀ Đ NGH ......................................................................41
5.1 K t lu n....................................................................................................................41
5.2 Đ ngh ....................................................................................................................42
TÀI LI U THAM KH O...........................................................................................43
PH L C .....................................................................................................................45

vii


DANH SÁCH CÁC B NG
Trang
B ng 4.1 T# l chó b nh v da ......................................................................................22
B ng 4.2 T# l b nh v da theo gi ng ...........................................................................23
B ng 4.3 T# l b nh v da theo gi i tính ......................................................................24
B ng 4.4 T# l b nh v da theo tu$i..............................................................................25
B ng 4.5 T# l nhi m các nguyên nhân gây b nh v da ...............................................26
B ng 4.6 T# l nhi m ghép theo nguyên nhân (n=126) ................................................26
B ng 4.7 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m theo gi ng chó ..28
B ng 4.8 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m theo tu$i chó .....30
B ng 4.9 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, ve, r n, b! chét và n m theo gi i tính.....32
B ng 4.10 Ghi nh n m%t s tri u ch ng và b nh tích c a b nh v da ..........................33

B ng 4.11 Kh o sát k t qu ñi u tr b nh v da t i B nh vi n Thú y ...........................38

viii


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1 C u trúc c a da .................................................................................................2
Hình 2.2 Vịng đ i, v trí kí sinh và s truy n lây c a Demodex ....................................7
Hình 2.3 Vịng đ i c a Sarcoptes..................................................................................10
Hình 2.4 Vịng đ i cu ve..............................................................................................12
Hình 2.5 Vịng đ i ve 3 v t ch .....................................................................................12
Hình 2.6 Vịng đ i c a r n ............................................................................................13
Hình 2.7 Bào t< n m Microsporum canis

đ% phóng đ i 400 l n. ..............................15

Hình 2.8 Bào t< n m Microsporum gypseum

đ% phóng đ i 400 l n..........................16

Hình 2.9 Bào t< n m Trichophyton mentagrophites
Hình 4.1 Demodex

đ% phóng đ i 400 l n ...............17

đ% phóng đ i 400 l n ...................................................................34

Hình 4.2 Chó n%i nhi m Demodex ................................................................................35
Hình 4.3 Chó ngo i nhi m Demodex ............................................................................35

Hình 4.4 Sarcoptes

đ% phóng đ i 400 l n ..................................................................35

Hình 4.5 Sarcoptes

đ% phóng đ i 400 l n ..................................................................36

Hình 4.6 N m sau 10 ngày ni c y trên mơi trư ng Sabouraud .................................36
Hình 4.7 Bào t< Microsporum canis dư i đ% phóng đ i 400 l n .................................37
Hình 4.8 Chó b nhi m n m có nh,ng v t thương hình trịn như đ"ng ti n .................37
Hình 4.9 Chó b d

ng ..................................................................................................37

Hình 4.10 Chó b viêm da..............................................................................................38
Hình 4.11 Chó nhi m Demodex trư c lúc đi u tr .......................................................40
Hình 4.12 Chó nhi m Demodex sau 4 tu n ñi u tr .......................................................40

ix


DANH SÁCH CÁC BI U Đ
Trang
Bi u ñ" 4.1 T# l chó b nh v da theo gi ng ......................................................... 23
Bi u ñ" 4.2 T# l b nh v da theo gi i tính ........................................................... 24
Bi u đ" 4.3 T# l b nh v da theo l a tu$i............................................................. 25
Bi u ñ" 4.4 T# l nhi m theo nguyên nhân gây b nh v da................................... 27
Bi u ñ" 4.5 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, …, n m theo gi ng chó ............... 29
Bi u đ" 4.6 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, …, n m theo l a tu$i ................... 30

Bi u ñ" 4.7 T# l nhi m Demodex, Sarcoptes, …, n m theo gi i tính.................. 32

x


Chương 1
M

Đ U

1.1 Đ t v n ñ!
T. xa xưa, chó là lồi đ%ng v t r t g n gũi và thân thi t ñ i v i con ngư i. T.
m%t lồi đ%ng v t hoang dã, đư c thu n hóa đ giúp ích cho con ngư i như săn b(t
thú, gi, nhà. Ngày nay, nh vào tính trung thành mà nó đã tr thành b n thân thi t đ i
v i con ngư i. Chính vì v y, chúng đã đư c thu n hóa, nhân gi ng t o ra nhi u ch ng
lo i gi ng đa d ng. Càng ngày chó đư c u thương và chi u chu%ng hơn. Chính vì l>
đó mà vi c chăm sóc chó tr nên quan tr!ng. Mu n có m%t chú chó cưng xinh đ p,
kh'e m nh, ngoài vi c tuy n ch!n gi ng, cịn địi h'i ngư i ch ph i chăm sóc, v sinh
kĩ lư ng, khơng b gh&, ch c l … làm m t ñi v& ñ p v n có c a nó.
Đ góp ph n chăm sóc v& đ p và s c kh'e cho chó, đư c s đ"ng ý c a khoa
Chăn ni-Thú y trư ng Đ i H!c Nông Lâm Tp-HCM và dư i s hư ng d n c a
Th.S Nguy n Th Phư c Ninh, Th.S Nguy n Th Thu Năm cùng các giáo viên t i
B nh vi n Thú y, chúng tơi ti n hành đ tài: “Kh"o sát các b#nh v! da do kí sinh
trùng và n m gây b#nh trên chó và ghi nh$n k%t qu" đi!u tr& t'i B#nh vi#n Thú Y
trư(ng Đ'i h c Nông Lâm, Tp-HCM”.
1.2 M)c đích và u c*u
1.2.1 M)c đích
Kh o sát các b nh trên da chó do các lo i kí sinh trùng và n m gây ra và ghi
nh n k t qu ñi u tr ñ làm cơ s cho vi c phòng và tr b nh v da t t hơn.
1.2.2 Yêu c*u

- Xác ñ nh t l nhi m b nh v da trên chó.
- Xác ñ nh t l nhi m b nh do các lo i kí sinh trùng, n m trên da chó.
- Theo dõi và ñánh giá hi u qu ñi u tr các b nh v da trên chó t i B nh vi n
Thú y trư ng Đ i h!c Nông Lâm, Tp.HCM.


Chương 2
T NG QUAN
2.1 C U T O VÀ SINH LÝ DA CHĨ
2.1.1 C u t'o da chó
2.1.1.1 Bi+u bì
Là l p ngoài cùng c a da, g"m nhi u t bào bi u mô d p. T ng t bào bi u bì
ngồi cùng là nh,ng t bào ch t đã hố s.ng. T ng t bào bi u bì trong cùng là nh,ng
t bào s ng hình đa giác, có kh năng sinh trư ng khơng ng.ng. Trong l p t bào bi u
bì khơng có m ch máu t i, dinh dư ng th c hi n nh s th-m th u t. các mao m ch
bên dư i.
L p này có tác d ng:
Lót m)t ngồi và b o v cơ th nh s.ng hoá.
Ch a s(c t bào, là nh,ng t bào t o ra s(c t có tác d ng ch ng tia b c x .
Do không ch a m ch máu nên ngăn c n vi khu-n xâm nh p vào cơ th .

Hình 2.1 C u trúc c a da
(Ngu"n: />le&sid=198)


2.1.1.2 Chân bì
Là l p mơ liên k t s i v,ng ch(c n m dư i l p bi u bì, ch a nhi u m ch máu
và th n kinh, k t c u g"m (98%) s i keo và (1,5%) s i ñàn h"i. L p này quy t đ nh
tính b n và tính đàn h"i c a da. Chân bì g"m 3 l p: l p nhú, l p hình di n, l p d ng
gân.

2.1.1.3 H' bì
H bì ch y u là mơ liên k t có ch a ti u đ%ng m ch, ti u tĩnh m ch, m ch b ch
huy t, các s i th n kinh và các ñ u mút th n kinh.
2.1.2 S, tu*n hoàn và h# th-ng th*n kinh c.a da
2.1.2.1 M'ch máu
Nh,ng ñ%ng m ch và tĩnh m ch c a da n i v i nhau b ng lư i mao m ch ch y
song song v i b m)t c a da. Nh v y mà da ñ m nh n nhi u ch c năng.
2.1.2.2 M'ch b'ch huy%t
B(t ngu"n t. nh,ng mao m ch kín n m trong nhú chân bì sau đó ñ$ vào lư i
mao m ch b ch huy t dư i nhú ñ n t ng sâu c a chân bì t o thành lư i b ch huy t
trong chân bì. T. lư i này l i đ$ vào tĩnh m ch b ch huy t r"i xuyên qua h bì đ đ n
tĩnh m ch b ch huy t r"i xun qua h bì đ đ n tĩnh m ch b ch huy t dư i da.
2.1.2.3 Th*n kinh
Nh,ng nhánh th n kinh c a da có hai ngu"n g c: giao c m và não t y. Nh,ng
nhánh th n kinh này ñan v i nhau t o thành nh,ng đám r i

h bì.

2.1.3 Nh/ng y%u t- ph) thu0c da
2.1.3.1 Lông
Lông là c u trúc không có s s ng, đư c t o b i ph n nang lơng. Bên ngồi s i
lơng là l p keratin đã hố s.ng, trong t y là keratin l'ng l&o. Nang đư c bao b!c b i
nhu mơ liên k t thu%c l p h bì.
2.1.3.2 Tuy%n bã
V trí thư ng n m gi,a chân lơng và cơ d ng lơng, có vai trị ti t ra ch t làm
m m da và lông, c ch vi khu-n phát tri n.
2.1.3.3 Tuy%n m1 hơi
V trí n m sâu trong l p chân bì. Tuy n m" hơi là nh,ng tuy n ng. Tùy theo
tính ch t c a ch t ti t mà tuy n m" hơi đư c phân thành hai lo i:

- Lo i ti t d ch ñ m ñ)c: có nhi u h t protid và có mùi riêng bi t đ i v i t.ng
lồi, có khi v i t.ng cá th .
- Lo i ti t d ch lỗng: khơng mùi, thư ng có

nh,ng vùng lơng ít hay khơng có

lơng.
2.1.3.4 Tuy%n s/a
Là lo i tuy n m" hơi bi n đ$i đ thích ng v i ch c ph n t o s,a, tuy n này
ch th y trên thú cái, tuy n s,a là m%t kh i trịn d p n m trong h bì đ-y da ph"ng lên.
2.1.4 Ch2c năng sinh lý c.a da
2.1.4.1 Ch2c năng bài ti%t
- Ti t m" hơi: gi, vai trị quan tr!ng trong đi u hịa thân nhi t.
- Ti t ch t béo: có vai trị c ch s phát tri n c a vi khu-n.
2.1.4.2 Ch2c năng b"o v#
- B o v cơ th tránh nh,ng nh hư ng c a các y u t bên ngoài như: nh,ng va
ch m cơ h!c, s xâm nh p c a vi sinh v t gây b nh, ngăn c n s xâm nh p c a tia t<
ngo i và hóa ch t……
- Duy trì tính ch t khơng thay đ$i c a mơi trư ng bên trong cơ th .
- Cung c p c m giác v áp l c, nhi t ñ%, ñau, ti p xúc.
- T$ng h p 7-dehydrocholesterol ñ chuy n thành vitamin D3 b i tia c c tím.
- Da tham gia q trình trao đ$i ch t, hơ h p nh m ng lư i mao m ch và các
tuy n n m

da.

2.2 M0t s- y%u t- "nh hư4ng ñ%n b#nh v! da
2.2.1 Mơi trư(ng
Mơi trư ng xung quanh có th là ngu"n lây nhi m các ngo i ký sinh trùng.

Đi u này th y rõ

nh,ng nơi chó ni nh t

m t ñ% cao. T. ñó, t o ñi u ki n t t cho

s xâm nh p các ngo i ký sinh và n m.
2.2.2 Dinh dư5ng
Thi%u acid béo
- Thư ng g)p trên thú ch nuôi b ng th c ăn h%p, th c ăn khô b o qu n kém
hay quá h n s< d ng, m thiu s> làm hư vitamin D, E, biotin.
- Thi u acid béo s> làm lơng khơ b c màu, da dày có v y nh . Lâu ngày da ti t
nhi u bã nh n d d n đ n viêm da có m , làm gi m s c ñ kháng c a da.


Thi%u đ'm
Vi c m!c lơng bình thư ng và hóa s.ng trên b m)t da c n 25-30% lư ng ñ m
cung c p h ng ngày. Thi u ñ m s> nhanh chóng d n đ n t$n thương trên da nh t là ñ i
v i thú ñang l n.
Thi%u vitamin A
Vi c cung c p thi u hay th.a vitamin A cũng d n ñ n h u qu như nhau trên
lâm sàng như: tăng s.ng hóa b m)t bi u mô, tăng ch t s.ng

các tuy n bã làm t(c

ñư ng d n và ngưng bài ti t. Ta có th th y có nhi u n t m n đ', lơng b c màu, r ng
lông t.ng m ng d d n t i b viêm nhi m.
Thi%u vitamin E
Làm da d b s.ng hóa, tăng ti t bã nh n, r i lo n sinh lý

da.

Thi%u vitamin nhóm B
- Thư ng thì hi m khi g)p. Ch y u là thi u biotin, B2, niacin.
- Biotin có th b vơ ho t trong kh-u ph n có quá nhi u tr ng s ng vì có ch a
avidine, k t h p v i biotine làm nó m t tác d ng. Đi u tr b ng kháng sinh cho u ng
kéo dài cũng làm thi u biotine. D u hi u ñ)c trưng nh t là r ng lơng vịng trịn quanh
m)t và m(t. N)ng hơn s> th y đóng v y b t kì nơi nào đi đơi v i vi c ng l m, tiêu
ch y, g y.
- Thi u vitamin B2 s> d n t i viêm da bã nh n khô quanh m(t, b ng. Thư ng
hi m khi thi u B2 vì vài mi ng th t nh' hay m%t ít s,a cũng cung c p đ nhu c u.
- Niacine ch thi u trong kh-u ph n ít đ m, nhi u lúa mì. Lúa mì ch a ít
tryptophan, ti n ch t c a niacine. Tri u ch ng khi thi u: tiêu ch y, g y, viêm da, ng a
chi sau và b ng.
Thi%u ñ1ng
Ch khi kh-u ph n ch a quá nhi u k>m, làm thi u s(c t c a lông, da s.ng hóa,
nang lơng cũ và khơ.
Thi%u k6m
- Các thú nh n kh-u ph n nhi u Ca, ngũ c c (ch a nhi u phytase) hay tiêu ch y
mãn tính d n ñ n kém h p thu k>m.
- Tri u ch ng: da
c m, xung quanh mi ng, m(t,

tai, âm h%, bìu dái, bao qui đ u, h u mơn. Da ti t nhi u bã nh n, tăng s.ng hóa và có
th n t sâu

nh,ng ñi m ch u áp l c như gan bàn chân.

2.2.3 R-i lo'n hormon
S r i lo n hormon (estrogen, thyroxin, adrenalin) thư ng d n đ n tình tr ng
r ng lơng, viêm da trên chó, l p da ngồi dày lên, màu da khác thư ng, da tróc v y có
th r ng lơng thành t.ng đ m sau vài tháng. Nh,ng vùng thư ng b là ng c, c$, hơng,
đùi.
2.3 M0t s- ngun nhân khác gây b#nh v! da trên chó
2.3.1 S, tróc v"y 4 da
Da chó xu t hi n nhi u v y khô như gàu

trên ngư i. Bi u hi n

hai d ng:

- Viêm da do tăng ti t bã nh n. Vùng da r ng lơng có v y nh n và viêm.
- Da s.ng hóa. thư ng là nh,ng thay đ$i th phát c a các b nh da khác như:
r ng lông do r i lo n hormon, viêm da mãn tính.
2.3.2 Bì chí l$u
Là m%t b nh do m và m" hơi thốt ra ngồi da q nhi u làm tróc da, b nh x y
ra ch y u

gi ng chó nhi u lơng, lơng xù.

2.3.3 Ng2a da nhi!u ngun nhân
Thư ng x y ra trên nh,ng gi ng chó có cơ đ a d

ng hay nh y c m b t thư ng

cơ th s> t o thành thói quen và đưa đ n tình tr ng mãn tính v ng a.
Nguyên nhân gây ng a r t ña d ng: có th do chó m n c m cao v i các hóa
ch t, mơi trư ng, th c ăn, đ%c t ngo i kí sinh…

2.4 Gi i thi#u v! kí sinh trùng và n m gây b#nh v! da trên chó
2.4.1 Demodex canis
2.4.1.1 Phân lo'i
Ngành: Arthropoda
L p: Arachnida
B%: Acraina
Phân b%: Trombidiformes
H!: Demodicidae
Gi ng: Demodex
Loài: Demodex canis
2.4.1.2 Đ c đi+m hình thái và c u t'o
Là lo i mị nh', dài 0,1-0,39 mm, khơng có lơng, kí sinh

tuy n nh n bao lông.


C u t o cơ th chia làm 3 ph n: ñ u, ng c, b ng.
- Đ u: là ñ u gi , ng(n, hinh móng ng a g"m m%t đơi xúc bi n (palpe), có 3
đ t, đ t cu i có 4-5 tơ hình que, m%t đơi kìm (chelicera), m%t t m dư i mi ng
(hypostome).
- Ng c: Có 4 đơi chân r t ng(n, tiêu gi m gi ng như hình m u.
- B ng: dài, có nhi u vân ngang

m)t lưng và m)t b ng.

Demodex đ c: có dương v t nhơ lên

ph n ng c c a m)t lưng.

Demodex cái: có âm h% n m chính gi,a ph n thân c a m)t b ng, k t. g c chân

th tư lui xu ng phía dư i ph n b ng.
Tr ng Demodex có hình b u d c, có kích thư c 0,07-0,09mm.
2.4.1.3 Vịng đ(i
Vịng đ i c a Demodex x y ra trên da chó, đư c chia làm 4 giai đo n kéo dài
kho ng 20-35 ngày.
Tr ng – Larva – Protonymph – Nymph – Trư ng thành.

Hình 2.2 Vịng đ i, v trí kí sinh và s truy n lây c a Demodex
(Ngu"n: chester…/viewtopic.php?t=521)
2.4.1.4 Cách sinh b#nh
Demodex s ng và phát tri n trong bao nang lông và tuy n nh n, ngồi ra cịn
trong tuy n m" hơi, tuy n m và các h ch dư i da. T. nh' chó có th mang Demodex
nhưng chưa phát b nh. Khi nào s c ñ kháng gi m s> t o cơ h%i t t cho Demodex phát
tri n và gây b nh.


Demodex vào bao nang lông và tuy n nh n gây viêm mãn tính làm da có nh,ng n t s.ng và r ng lông. Khi vi khu-n xâm nh p vào gây thành m n m ho)c
$ m , kí ch có th nhi m đ%c máu, suy ki t và ch t.
2.4.1.5 Tri#u ch2ng và b#nh tích
Tri#u ch2ng
Chó nhi m Demodex thư ng th y nh,ng đám loang l$ khơng có lơng

chung

quanh m(t hay tồn b% cơ th . B nh thư ng có hai d ng:
- D ng c c b%: có nh,ng t$n thương phân b t.ng vùng trên m)t, chân trư c
ho)c c hai m(t (m(t đeo ki ng).
- D ng tồn thân: tiên lư ng ít thu n l i. Có s r ng lơng khơng đ u, hình
ovale, tràn lan.

Thư ng thì chó b nh khơng ng a, tuy nhiên cũng có th g)p nh,ng trư ng h p
ng a ho)c r t ng a.
B#nh tích
T i v trí Demodex kí sinh xu t hi n nh,ng ban ñ' và v y, có th có d ch r
viêm. N u khơng đi u tr ho)c đi u tr mu%n s> có m , máu.
2.4.1.6 Ch7n đốn
- D a vào tri u ch ng và b nh tích .
- Dùng dao c o da vùng ti p giáp gi,a da lành và da b nh, c o cho ñ n khi
rư m máu. L y m u da cho vào 1-2 gi!t lactophenol và xem s hi n di n c a tr ng,
hay Demodex trư ng thành

đ% phóng đ i 100 l n.

2.4.1.7 Đi!u tr&
Demodex ñư c ñi u tr theo li u trình sau:
- C(t lơng nh,ng vùng viêm nhi m và rpovidine m i ngày 1 l n. Trư c khi ñi u tr b ng thu c, chó b nh ph i đư c c(t lơng,
t(m s ch s> và lau khô r"i ti n hành ñi u tr thì m i cho k t qu cao.
- Taktic 1ml pha v i 250 ml nư c, thoa tồn thân chó m i tu n thoa m%t l n,
liên t c trong 5-6 tu n.
- Ivermectin 1%, 1ml/15kgP chích dư i da m i tu n 1 l n, liên t c trong 5-6
tu n. Chú ý taktic và ivermectin không nên c p cùng lúc, mà cách nhau ít nh t 3 ngày.


Trư ng h p có viêm nhi m, ch y d ch có th c p thêm gentamycin (4mg/kgP),
shotapen (1ml/10kgP), lincomycin (10-25mg/kgP)…
2.4.2 Sarcoptes scabiei var canis
2.4.2.1 Phân lo'i h c
Ngành: Arthropoda
L p: Arachnida

B%: Acraina
Phân b%: Astigmata
H!: Sarcoptadae
Gi ng: Sarcoptes
Loài: Sarcoptes scabiei var canis
2.4.2.2 Đ c đi+m hình thái và c u t'o
Cơ th hình trịn hay hình b u d c, kích thư c kho ng 0,2-0,5mm. Trên mình
ph nhi u lơng tơ. Capitulum (đ u gi ) có hình nón, chi u ngang l n g p hai l n chi u
d!c. M)t lưng có nhi u đư ng vân song song. Có b n đơi chân ng(n nhú ra như măng
m!c, đơi chân th ba và 4 hư ng v phía sau. M i chân có 5 đ t, cu i bàn chân có giác
trịn v i ng cán dài và có nhi u lơng tơ.
Gh& đ c có giác bàn chân

đơi chân s I, II, III, l sinh d c

gi,a đơi

chân th III.
Gh& cái có l âm mơn

phía sau m)t lưng, có giác bàn chân

đi I, II.

Tr ng hình b u d c, màu tr(ng xám ho)c hơi vàng, kích thư c 0,15×0,1mm.
Vi c đ nh lồi gh& Sarcoptes d a theo v t ch ñ)c hi u nhưng v t ch đ)c hi u
này khơng hồn tồn và gh& có th lây nhi m t. v t ch này sang v t ch khác. Đây là
m%t ñi m quan tr!ng khi ñi u tr và phòng ng.a ph i lưu ý.
2.4.2.3 Vịng đ(i
Sarcoptes kí sinh dư i bi u bì da chó, vịng đ i g"m các giai ño n phát tri n

sau:
Tr ng – Larva – Nymph - Trư ng thành.
Toàn b% chu kỳ phát tri n m t 17-21 ngày và x y ra trên cơ th gia súc.


Hình 2.3 Vịng đ i c a Sarcoptes
(Ngu"n: />2.4.2.4 Tri#u ch2ng và b#nh tích
- Ng a: ng a nh t là khi tr i nóng và lúc v n đ%ng. Chó b gh& hay gãi và c(n
ch ng a.
- R ng lơng: lơng chó r ng t.ng đám, lúc đ u nh' càng v sau càng lan r%ng
cùng v i s sinh s n c a gh& cái, gh& cái thích đi xa đ thành l p qu n th m i.
- T o v y: ch b ng a t o v y dính ch)t vào lơng và da, ti p t c lan r%ng sau 56 tháng da hồn tồn trơ tr i, đóng v y dày và nhăn nheo, b c mùi hơi th i.
2.4.2.5 Ch7n đốn
- D a vào tri u ch ng và b nh tích.
- C o da xem dư i kính hi n vi gi ng như ch-n đốn Demodex.
2.4.2.6 Đi!u tr&
- C(t lông, sát trùng nh,ng vùng viêm nhi m.
- Ivermectin 1%, 1ml/15kgP chích dư i da m i tu n 1 l n, liên t c 4-5 tu n.
- Trư ng h p t$n thương n)ng dùng Shotapen (1ml/10kgP), Septotryl
(1ml/10kgP)… tr nhi m trùng ph nhi m
- Ch ng viêm: prednisolone, dexamethasone…
2.4.3 Ve
Ve thu%c l p hình nh n (Arachnida), ve kí sinh trên chó thu%c hai h! Argasidae
(h! ve m m), và Ixodidae (h! ve c ng).


- Ve c ng trên chó thư ng thu%c các gi ng Boophilus, Rhipicephalus, Isodes,
Dermacentor, Amplyomma.
- Ve m m thư ng kí sinh trên chó là gi ng Otobius.
2.4.3.1 Đ c đi+m hình thái và c u t'o

C u hình chung
Cơ th hình trịn, hình b u d c hay hình nh n. Cơ th phân đ t nhưng khơng rõ.
C u t o chung g"m có 3 ph n:
Ph n đ u, ng c
- Hai ph n này dính li n v i nhau g!i là ñ u gi capitulum. Capitulum g"m:
- Chelicera hay cịn g!i là kìm, ve có hai chelicera, phía trên có răng dùng xé da
gia súc. Ngồi đư c bao b!c b i bao kìm.
- Hai palpe n m

bên c nh bao kìm. M i palpe có 3 đ n 5 đ t, trên palpe có

nh,ng lơng tơ.
- Hypostome (t m dư i mi ng) n m

m)t b ng.

- Basis capituli (ñáy ñ u).
Ph n thân ( hay còn g i là ph n b ng)
Khơng phân đ t, có mang 4 đơi chân. Trên thân có ph nhi u lơng tơ, có mang
m(t đơn, có mang rãnh sinh d c (genital groove), l sinh d c (gemital aperture), l h u
môn (anus). Rãnh h u mơn (anal groove), có mai lưng (scutum) t m c nh h u mơn
(anal plate). Sau đơi chân th 3 ho)c th 4 có hai t m th , trong có l th .
Ph n chân
Có 4 đơi chân, m i đơi chân thư ng có 6 đ t. Giai đo n trư ng thành và nh%ng
thì có 4 đơi chân nhưng giai đo n larva ch có 3 ñôi chân.
C u t'o h ve cánh c2ng (Ixodidae)
Capitulum nhô ra kh'i ph n thân, nhìn m)t lưng v n có th& th y đư c, có mai
lưng (scutum), có m(t đơn, t m th (stigmate) thư ng hình trịn, b u d c hay d u ph-y.
C u t'o h ve m!m (Argasidae)
Capitulum không nhô ra kh'i ph n thân mà n m khu t dư i m)t b ng nên khi

nhìn m)t lưng khơng th y.
Giai đo n lavra, capitulum nhô ra kh'i ph n thân. Ve không có scutum,
stigmate (t m th ) hình lư i li m. Khơng có festoon

cu i thân.


2.4.3.2 Vịng đ(i
- Đ u ph i tr i qua các giai ño n bi n thái và l%t xác.
- Tr ng – Lavra – Lymph - Trư ng thành.
- H u h t các sinh v t l p Arachnida (tr. h! ve c ng Ixodidae) đ u có quá trình
l%t xác trên m%t v t ch . Khi trư ng thành ho)c giai đo n u trùng có th lây nhi m và
chuy n sang v t ch khác. Ve cái hút máu no rơi xu ng ñ t đ& tr ng, có lồi đ& 30005000 như Rhipicephalus appendicatalus. Th i gian hồn thành vịng đ i tùy theo lồi
và mơi trư ng, thư ng t. m%t đ n vài tháng.

Hình 2.4 Vịng đ i cu ve
(Ngu"n: />Ve kí sinh và phát tri n chia làm 4 lo i: nhi u v t ch , 3 v t ch , 2 v t ch , 1
v t ch .

Hình 2.5 Vịng đ i ve 3 v t ch
(Ngu"n: />

2.4.4 R$n
2.4.4.1 Đ c đi+m hình thái và c u t'o
Có 2 lồi r n: r n hút máu và r n ăn lơng.
R$n hút máu
R n có kích thư c 2-6mm. Đ u kéo dài v phía trư c có 2 antenne

phía đ u,

m i antenne có 5 đ t. M(t nh' ho)c khơng có. Ng c g"m 3 ñ t thư ng l n hơn ñ u.
Thân hơi trịn. Có 3 đơi chân, đơi th nh t nh' và đơi th 3 l n nh t. Ký sinh

m!i gia

súc tr. mèo và chim.
R$n ăn lông
Đ u thư ng trịn ho)c có hình tam giác, ho)c có hình thang. Antenne g"m có 45 đ t.
Ng c và m(t kém phát tri n, có màu vàng. Chân phát tri n m nh. R n kí sinh
t t c gia súc, gia c m.
2.4.4.2 Vịng đ(i
R n cái đ& tr ng trên lơng t. vài ch c đ n vài trăm tr ng… Hồn thành chu kì
m t kho ng 2-4 tu n.

Hình 2.6 Vịng đ i c a r n
(Ngu"n: />2.4.5 B chét
2.4.5.1 Đ c đi+m hình thái c u t'o
Dài kho ng 1,5-4mm, có khi 0,8mm. M(t kép l n có khi có m(t đơn ho)c
khơng có m(t. Đ u nh' trịn hay gãy góc. Có hai antenne, m i antenne có 3 đ t.


Ng c g"m 3 đ t mang 3 đơi chân, ñôi chân th 3 phát tri n r t to, kh'e. Chân có nhi u
lư c hư ng v phía sau. Thân dài kh'e có lư c ph .
2.4.5.2 Vịng ñ(i
Tr ng – Larva – Nymph - Trư ng thành.
B! chét cái hút máu no ñ& tr ng dư i đ t hay góc nhà kho ng 400-800 tr ng.
Vịng ñ i b! chét kho ng 25 ngày. B! chét trư ng thành hút máu s ng ñư c 1 tháng.
2.4.6 Tác h'i ve, r$n, b chét
- Phá ho i t$ ch c da, gây ng a.
- Hút máu gây thi u máu.

- Truy n lây các m m b nh.
2.4.7 Phịng tr8 ve, r$n, b chét trên chó
Bi n pháp cơ h c
Dùng nhíp k p b(t ve trên chó. Có th dùng d u h'a thoa lên nh,ng ch$ có ve
đ b t l th c a ve, làm ve nh chelicera giúp d b(t hơn.
Bi n pháp hóa h c
Frontline x t tồn thân, cách nhau 4-6 tu n.
Amitraz ngăn c n enzyme monoamin oxidase có vai trị trong s chuy n hóa
min hi n di n trong h th n kinh, gây ng% ñ%c và ch t ngo i kí sinh, 1ml pha v i 250
ml nư c, t(m cho chó. Có th làm vịng t-m amitraz đeo c$ cho chó đ phịng ngo i kí
sinh trùng.
Ivermectin phong b s d n truy n xung ñ%ng th n kinh do tăng phóng thích
GABA làm tê li t ngo i kí sinh trùng, dung d ch 1%, 1ml/25kgP, tiêm dư i da.
2.4.8 N m da
N m da gây b nh cho chó thư ng thu%c 2 gi ng: Microsporum và Trichophyton.
N m da chó thư ng g"m 4 loài sau: Microporum canis, Microsporum gypseum,
Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes.
2.4.8.1 Phân lo'i n m h c
Ngành: Ascomycota
L p: Ascomycerstes
L p ph : Pyronomycetes
B%: Plectascale