Pháp luật về hợp đồng dân sự theo mẫu trên thế giới – những kinh nghiệm đối với việt nam

Pháp lut v Hng dân s theo mu trên th
gii  Nhng kinh nghii vi Vit Nam

Nguyn Th Ngc Anh

Khoa Lut
LuLut quc t; Mã s: 60 38 60
ng dn: GS.TS. Lê Hng Hnh
o v: 2011

Abstract:  khoa hc, lý lun chung v hng theo mu. 












 , 
1980 


















 , 
















 , ,  , 











 , 
















 .  xut các khuyn
ngh v vic áp dng mt s kinh nghim cc trên th gii vi pháp
lut Vit Nam trong viu chnh ch nh hng theo mm bo phù
hp vi h thng pháp lut hin hành ti Vic trnh

ng phát trin kinh t xã hi cc.

Keywords: Lut Quc t; Ch nh hng; Hng dân s; Lut dân s
Content
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Hng là công c ch y xác lp quan h gia các cá nhân, t chi
sng ngày và là mt ch n hình trong pháp lut dân s nói riêng và pháp
lut nói chung. Hc giao kt hàng ngày, vi nhiu hình thc, gia nhiu ch
th khác nhau, trong nhic khác nhau ng nht vn là trong
c dân s - i tiêu dùng  gim bt thi
gian cho mi giao dch, mt s t chc ln, nhng công ty chuyên cung cp hàng hóa,
dch v cho mt s ng lng s dng các loi hc son
sn thành tng mu nhnh và áp dng hàng lot. Nhng hc gi là hp
ng theo mu hay trong pháp lut mt s c còn có tên là hng gia nhp hoc
hng hàng lot.
Trên th gii, Hng theo mc s dng rt nhiu và ph bin.  Vit
Nam, loi hc áp dng ngày mt nhiu trong thc tin hong
giao dch hàng hóa, dch v gia doanh nghii tiêu dùng. Các doanh nghip
ngày càng càng lm dng v th  s dng ngày càng nhiu dng hng theo mu vi
nhu khon không có li tiêu dùng.
T thp k 90, rt nhiu quc gia trên th git lot các chính sách,
n pháp lut nhm bo v quyn li tiêu dùng và th hin s tôn trng các
quyn ci tiêu dùng, chng li s lm dng ca nhng nhà sn xut kinh doanh và
nhng bt công trong xã hng tha s c trên th giu thit l
chuyên trách ph trách công tác bo v quyn li tiêu dùng. Chính s quan tâm ca
o v quyn li tiêu dùng ca nhic trên th
git hiu qu cao, mà tiêu biu nht có th k 
Nht Bn, Hàn Quc. Có th nói, nhc cho mình mt mô
hình bo v i tiêu dùng rt hiu qu và tiên tin, ti tiêu
dùng khi tham gia mua hàng hóa hoc s dng dch vng mô hình mà nhng

n, nht Nam cn phi hc hi và phát  to
ra mng kinh doanh và tiêu dùng lành mnh.




 lý do trên,  Hơ
̣
p đô
̀
ng dân sự theo
mâ
̃
u trên thê
́
giơ
́
i – Những kinh nghiệm đối với Viê
̣
t Nam
2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ HỢP ĐỒNG THEO MẪU
Tc khoa hc pháp lý , 



 ,  , 















 , , 
, 

 Tuy nhiên, 





  




 t quan tr















, ,  n nay, các kt qu nghiên cu thu
c v pháp lut v hp ng theo mu  Vit Nam còn ht sc khiêm tn. Phn ln các
công trình khoa hc v c công b i hình thc các bài vi
ti trên các tp chí khoa hc chuyên ngành lut hoc tham lun trong các Hi tho quc
gia và quc t.
Có th khnh rt cách có h
thng, toàn din v ch nh hng theo m t  xung, gii
pháp hoàn thinh v pháp lut v các hng theo mu  c ta hin nay.
3. MỤC TIÊU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Lu có các mc tiêu trng y:
Th nh khoa hc, lý lun chung v hng theo mu.
Th nh trong pháp lut các quc gia, vùng lãnh th phát
trin trên th gii v các v n n hng theo
mu.
Th  xut các khuyn ngh v vic áp dng mt s kinh nghim hoc rút ra
bài hc t kinh nghim cc trên th gii vi pháp lut Vit Nam trong vic
u chnh ch nh hp ng theo mu, m bo phù hp vi h thng pháp lut hin
hành ti Vic trng phát trin kinh t xã hi ct
c.
 c các mc tiêu nói trên, Lu tp trung 









 





 , c th là 



, 


















 c, Pháp, Hàn Qu 
. 

, 































































.
4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Lu dn ca ch - ng H Chí Minh
ng li cng Cng Sn Vit Nam v xây dc pháp quyn
da trên nn tng kinh t th ng XHCN, chính sách phát trin pháp lut và hoàn thin môi
ng kinh doanh trong quá trình hi nhp kinh t quc t.
 thc hin các nhim v nghiên cu nói trên, Lu dng tng hp các
u: so sánh, phân tích, tng h t m, hn ch
ca pháp lut Vit Nam v Hng theo mu và các gii pháp hoàn thi tham
kho so sánh có chn lc vi h thng pháp lut trên th gii.
5. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Luc b cc thành ba phn:
Phn 1: Li m u
Phn 2: Ni dung, g
- Mt s v lý lun v hng dân s theo mu
- Pháp lut ca mt s quc gia, vùng lãnh th trên th gii v hng
theo mu
- Thc trng pháp lut và mt s  xu nâng cao hiu lc và hoàn
thin ch nh hng theo mu ca pháp lut Vit Nam
Phn 3: 




CHƢƠNG 1.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HỢP ĐỒNG DÂN SỰ THEO MẪU

1.1. KHÁI NIỆM VỀ HỢP ĐỒNG DÂN SỰ:
H ng là mt trong nhng ch nh quan trng ca pháp lut dân s và là
n pháp lý n  tha mãn quyn, li ích hp pháp ca các ch th trong xã
hi. Hng tn ti  khc ca cuc sng, xã hi và nn kinh
t.
Trên th gii, các nhà làm lut h phân bit các loi hng
dân s i. Hc s di nhng nguyên tc,
m chung. Tuy nhiên, trong tc, các quc gia s có nhnh mang
c thù v ni dung và hình thc ca hng cho phù hp vi yêu cu ca nhà
c và xã hi.
 Vit hng phân bit hng thành hai loi
 ng vi t c dân s - kinh t là h ng dân s và hng
i. Các loi hng này có rt nhim chung và ch yu c phân bit
bi yu t ch th và mng dân s c giao kt gia
các cá nhân vi nhau hoc gia t chc vi cá nhân vì m dng hàng
c li, hc giao kt gia các t chc vi nhau vì mc
i. Tuy nhiên, hin nay, vinh gia hai loi hng này
i bc thii vi các nhà làm lut,
các nhà lut hc hay các ch th giao kt hng. Hng dân s nh
pháp lut v hng dân s vc coi là nn tng, khuôn m xây dng các loi
hi  kinh t khác. Vì vy, các m ca hng dân s 
chính là m ca các loi hi  kinh t khác.
ng dân s nói riêng và hng nói chung c hình thành t bn
nhân t ch cht, bao gm: ch th giao kt  ý chí giao kt  hình thc giao kt và ni

dung giao kt. Các nhân t u phm bc nguyên tc ti cao ca Hng
là t do ý chí, t nguyng, thin chí, hp tác và ngay thng gia các bên tham
gia giao kt. Khi hng dân s nói riêng và hng nói chung thc c 4
yu t v ch th giao kt, tinh thn giao kt, ni dung giao kt và hình thc giao kt,
Hng s phát sinh hiu lc.
1.2. KHÁI NIỆM VỀ HỢP ĐỒNG DÂN SỰ THEO MẪU
ng, hng s  kt qu ca các cu
ng, thng nht gia các bên tham gia giao kt. Tuy nhiên, trong gung quay ca s
phát trin, các ch th u mun rút ngn thi gian son tho h y quá
trình giao dch. Chính vì vy, các hng theo mc s dng
nhiu, ph bin.
Trên th gii, hng theo mu có th nh bng các tên gi khác nhau
n ti  nhiu hình thc khác nhau. Mt s quc gia quan ning hp
ng mu (standard form contract)  tc là h ng son sn, áp dng cho nhii
ng và s ng lu khon ca hng. m này
chú trng yu t hình thc  c son sn theo mt khuôn mu, vi nhu khon,
u kin nhnh và yu t ng áp dng  c áp dng cho mt lot các bên tham
gia giao kt hng, không phân bia v t s
quc gia khác li chú trng yu t c giao kt khi t tên loi hng này là
hng gia nhp (adhesion contract)  tc là hng do mt bên son tho, quynh
mi ni dung có liên quan và bên còn li ch vic ký/t chi ký hoc tr lng ý/không
ng ý. mt s quc gia chú trng v tính ng dng ca hng nên quan nim
ng hng hàng lot (boilerplate contract).
Tuy tên gi  mc có s  p
ng theo mu loại hợp đồng được giao kết giữa các bên, trong đó, các điều kiện,
điều khoản của hợp đồng do một bên đưa ra và bên kia chỉ được trả lời là đồng ý toàn bộ
hoặc không mà không có hoặc rất ít có khả năng để thỏa thuận về các điều khoản có lợi
hơn
1
.

T  thy rng hng theo mu có mt s m khác
bit so vi các hc th hin  mt s m khá ni
bt, rt d nhn bit 
- Hng theo mu u kiu khon do mt bên trong H
ra ch không d ca vic tha thung rn thng nht.
- ng, vì là Hng theo mu, nên các ni dung ca Hng
rt t m, chi tit dài dòng  có th c tt c nhng ni dung
mà doanh nghip mun phu chnh hoc trong mt s ng hp ch là vi
ma doanh nghip là làm phc tp thêm ni dung ca h c
không th hiu ht nu không phi chuyên gia ho thi gian hp lý.
- Gia các ch th tham gia giao kt hng theo mu ng tn ti mt khong
cách v a v, v th ng rt lu khou
kin ca ha v   tài chính, v pháp lý và có
 thông tin v giao dch. c li, bên phi chp nhu kin ni dung ca
hng li ng có mt v th thrt nhiu.
- Các hng này c các doanh nghip áp dng hàng lot cho khách
i tiêu dùng. Doanh nghip son tho ra loi hng n áp dng cho tt
c khách hàng cu khou kin mang tính mnh và c
nh dành cho bt kì ai mua hoc s dng hàng hóa, dch v ca doanh nghip. Khách
hàng khi giao dch vi doanh nghip s  v các ni dung
ca Hng mà ch có th chp nhn toàn b hoc không.

1
Dch t trang
- Thông thng, các hng theo mu có ni dung rt dài, t m c
trình bày vi mt ngôn ng chuyên môn ht sc khó hiu khii tiêu dùng dù
c ln vài ln vn không hiu ha câu t, nu không mun
n hic mi son tho.

1.3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRÊN THẾ GIỚI

Trên th gii, hng theo mu c hình thành và s dng t cuc cách mng công
nghip din ra t th k th n nay, hng theo mu  nên ph bin. Trong
bt k  bt gp các hình thng ca hng theo mu. Trong
khuôn kh ca Lu ch tp trung xem xét, phân tích các loi hp ng theo mu
ng gp trong mt s c mà hng theo m nên vô cùng ph bin.
1.3.1. Hợp đồng theo mẫu trong lĩnh vực công nghệ, thông tin và internet:
c công nghng tn ti ch yu các loi hp
ng kích hot (Click Wrap), hng trình duyt (Browse Wrap) hay hng gói bc
ng hc s di vi các khách hàng mua
bn quyn phn mm hoc các khách hàng truy cp internet.
Chúng ta có th d dàng bt gp rt nhiu hng theo mu c công ngh
thông tin và internet ngay khi truy cp mt website, download mt phn mm, hay s dng
các gói gii pháp công ngh ca các hãng công ngh thông tin. V công ngh thông
tin ngày càng phát trin nay, các loi hng theo mu càng tr ng và
bùng n v s ng.
1.3.2. Hợp đồng theo mẫu trong lĩnh vực bảo hiểm:
Trên th gii, bo him là mc rt phát trii li nhun rt
cao cho các doanh nghip. S ng và chng loi khách hàng vi nhu cu bo hi
dng, phong phú càng khin cho các doanh nghing s dng hng
theo mu trong quá trình giao dch. Hng theo mu s y ti công
ving thi, góp phn bo v doanh nghip mt cách t
1.3.3. Hợp đồng theo mẫu trong lĩnh vực xây dựng và bất động sản:
c xây dng và bng sng s dng hng theo
mng hng theo mu d gp nhng thuê nhà. Không
gi Vit Nam, vic cho thuê nhà (không phng do
các ch h  l thc hi là các
khách hàng cá nhân hoc h c tiên tin trên th ging có rt nhiu
t chuyên nghip cho dch v này. H có c m
lun kinh nghi son tho ra các hng thuê nhà vu khon,
u kin mang tính c nh và áp dng cho hàng lot các khách hàng ca mình.

CHƢƠNG 2.
PHÁP LUẬT CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA, VÙNG LÃNH THỔ
TRÊN THẾ GIỚI VỀ HỢP ĐỒNG THEO MẪU
2.1. NHẬN XÉT CHUNG
Trên th gii, hng theo mu (hay còn gi là hng gia nhp hoc hng
hàng lot) ch là mt hình thc ca nhu kii chung mà các doanh
nghing s du chnh mi quan h ca doanh nghip vi tt c khách hàng
cu kic hiu là nhu kin hng, quy tc
bán hàng, chính sách khách hàng và các v khác có liên quan do mng là
doanh nghip) son tho s áp dng cho tt c nhi tiêu dùng)
tham gia giao dch vu kii chung không nht thit phc
son thc khi giao ki ch là nhng chính
sách ca doanh nghip và khách hàng buc phi tìm hiu vì doanh nghit
công khai tm giao dch hoc có th c các cán b, nhân viên hoi din
ca doanh nghip cung cp thông tin có liên quan. Còn hng theo mu là mt dng
cu kim nhu khoi
ng ca tng giao dch c th p t son th khách
hàng tr li trong mt thi gian hp lý; nu khách hàng tr li chp nh
chp thun toàn b ni dung ca hng.
Pháp lut bo v i tiêu dùng  nhic trên th ginh rt rõ v các
v u kic bit là v hng theo mu.
 các quc gia có h thng pháp lut tiên ting b, v u chnh rt
cht chc gia không ch dng  u kin
phát sinh hiu lc cu kiu chnh c v hình
thc th hin, vi bo v c
u kii chung.
Trong s các quc gia, liên minh quc mt h thng pháp lut
ng b, thng nht và kh thi v bo v i tiêu dùng nói chung và pháp lut v các
u kit v hng mu nói riêng, có th k
c gia châu Âu (EU), các quc lp trong EU, Canada,

c.
2.2. CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRONG LUẬT CANADA
(BANG QUEBEC)
Trên thc t, pháp lunh loi hng theo mu là hng tiêu
dùng và mi mt tnh bang tu có các bin pháp pháp lý riêng nhm bo v
i tiêu dùng kh  u khon không công bng. Ti bang Quebec, v hp
u chnh ch yu bi Lut bo v n
ng dn thi hành.
Lut Bo v i tiêu dùng cng dn thc thi Lu
nh mt cách chi tit các v n hng theo mu/hng tiêu
dùng. m ca nhà làm Lut Quebec là bo v i tiêu dùng thông qua ch nh
h nh trong Lut Bo v i tiêu dùng cu liên
n ch nh hng.
Ngay tu 8, Lut khNgười tiêu dùng có thể đề nghị tuyên bố vô hiệu
một hợp đồng hoặc đề nghị giảm nghĩa vụ của mình nếu trong hợp đồng thể hiện rõ sự
không cân xứng giữa phần nghĩa vụ tương ứng của các bên mà phần lớn thuộc về Người tiêu
dùng hoặc nếu nghĩa vụ của Người tiêu dùng là quá nhiều, không hợp lý
là mt hng có th b tuyên là vô hiu nu nó chng nhu khon gây bt li
i tiêu dùng v ph i tiêu dùng phi thc hin.
Lunhnh mang tính nguyên t nh tính hiu lc ca các
u khon trong hng theo mu, ng thi, nh rt chi tit v nhiu v liên
 ngôn ng hng, m giao kt hng, hình thc hng, trình t
ký kt h  Có th kh nh Lut Bo v quyn l i tiêu dùng ca
Quebec là mt trong nho lut th hin cách tip cn bo v i tiêu dùng thông
qua ch nh hng mt cách rõ ràng nht và toàn din nht.
2.3. CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRONG PHÁP LUẬT CỦA EU
VÀ MỘT SỐ NƢỚC TRONG EU:
2.3.1. PHÁP LUẬT CỦA EU:
u ch th i tiêu dùng nhm khuyn cáo các
m bo thc hinh pháp lut ca mình. Mt trong

nhng Ch th t là Ch th s 1999/44/EC ca Ngh vin Châu Âu và Hi
 vii tiêu dùng và
vic bi t thc dù không trc tiu chnh
v h th nh mang tính nguyên tc
khi giao dch mua bán hàng hóa gim
(a) khou 1 ca Ch thlà bất kỳ người nào thực hiện việc mua
hàng theo hợp đồng được quy định bởi Chỉ thị này y, Ch th i
mua hàng ch tr i tiêu dùng khi giao kt hng v thc hin
vinh ca Ch thu hnh ti Ch th
u liên quan trc tip hoc gián tin ch nh hp ng.
Nhnh ca Ch th m cp trc tip ti hng theo mu,
   c nhng nguyên tc cn thit mà nh i bán
hàng hóa cn phi tuân th khi son tho, xác lp hng vi tiêu dùng. Trong
ng hp hi nhng
nguyên tc này thì các hng nhiên không có hiu lc pháp lut.
Có th nói rng Ch th 1999/44/EC cn rt tin b, mang
ng cho pháp luc thành viên trong v hng tiêu dùng nói
riêng và bo v i tiêu dùng nói chung.
2.3.2. PHÁP LUẬT CỦA CỘNG HÒA LIÊN BANG ĐỨC:
c là mt trong nhng quc gia rn các chính sách và pháp lut v bo v
i tiêu  u kii chung, hay hng theo mu.
c ban hành Lut v u kii chung (si sau cùng vào
 u kiu kin có
hiu lc cu ki  nh hiu lc cu kin
i chung, các nguyên tc áp du ki
ln hóa toàn b Lut v u kii chung vào B lut dân
s c ti Quyn 2   dân s  hng hình thành
t u kii chung.
Tu 305, B lu u ki
Các điều kiện thương mại chung là tất cả các điều khoản hợp đồng được soạn thảo

sẵn để áp dụng cho hàng loạt hợp đồng mà một bên (Bên soạn thảo) đưa ra cho bên còn
lại (Bên giao kết) để ký kết hợp đồngu kii chung s ch 
vào trong hng nng các tiêu chun Lunh. Thêm na, nu có nhng u
khon mp m, t gây hiu nhm cho bên giao kt thì chúng “sẽ được
giải thích chống lại người soạn thảou 305c B lut Dân s c].
B lut Dân s mt lot nhng tiêu chí, nguyên t  cho
c thi và bo v pháp lu khi xem xét tuyên b vô hiu kin
i vi phnh pháp lut. Không ch vy, B lut kê khá nhiu nhng
u khon hng có kh  xem xét vô hiu hou này giúp
i tiêu dùng trong quá trình giao dch d dàng bo v quyn li c dàng
i chiu khou kin mà doanh nghip ban hành vi nhnh
cm ca pháp lut và không cn phi chng minh.
2.3.3. PHÁP LUẬT CỦA CỘNG HÒA PHÁP
 t Bo v i tiêu dùng ca Quebec (Canada) B lut Tiêu dùng
c hin vic bo v i tiêu dùng thông qua ch nh hng rt rõ
ràng. B luu ch mi v n ch nh hng, t thi
c khi giao kn thc hin hng sau khi giao kt.
B lu     nh mang tính quy chu i vi các h ng
c s dng trong mt s ng các hng này s
là hng son s u kiu khoi
tiêu dùng mun mua hàng/s dng dch v ch vic chp thun toàn b hoc t chi. 
hc giao kt t xa và hng cung cp dch v tài chính  nhng loi hp
ng mà khi giao ki tiêu dùng rt d b vi phm quyc thông tin.
Mc dù không trc ti cn ch nh hng theo mng quy
nh ca B lut tiêu dùng cn u kiu khon ca hp
c bit là hng trong nhc thù hay s dng hng theo
m hin rt rõ ràng, c th m ca nhà làm lui vi ch nh này.
2.4. CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRONG PHÁP LUẬT CỦA
ĐÀI LOAN:
Ch nh hng theo m cp khá rõ ràng, c th trong Lut Bo v

i tiêu dùng ci Khou 2, Lu hng
theo mhợp đồng mà một phần hoặc toàn bộ điều khoản cơ bản được soạn thảo bởi
các doanh nghiệpi Kho u khon ca
Hng theo mcác điều khoản mẫu được các doanh nghiệp đơn phương soạn thảo
để giao kết với số lượng các lớn và không xác định các đối tác. Ngoài dạng văn bản,
những điều khoản này còn được thể hiện trên các bảng thông báo công cộng, tờ rơi, các
màn hình quảng cáo công cộng, internet hoặc các phương tiện khác.
Lut Bo v i tiêu dùng ct chú tru chnh ch nh
hng theo mu khi dành hn Mc 2 vi bu (t  quy
nh riêng v v  nhnh mang tính nguyên tc khác trong ni
dung ca hng gia doanh nghii tiêu dùng tu
khon khác ca Lut.
Tu 12, Lut khnh ru kiu khon trong hng theo
mu nvi phạm nguyên tắc thiện chí và rõ ràng là không công bằng với người tiêu dùng
sẽ bị vô hiệu
2.5. CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRONG PHÁP LUẬT CỦA
HÀN QUỐC:
Hàn Quc là mt trong s rt ít quc gia ban hành riêng mo lut v Hng
theo mu  hay còn gi là hng gia nh hp
ng gia nhp, khou 2 ca Lut cho rcác điều kiện và điều khoản
chung của hợp đồng, ngoại trừ tên, loại hoặc phạm vi hợp đồng, được chuẩn bị trước bởi
một bên tham gia hợp đồng trong một hình thức nhất định cho mục đích để giao kết với
một số lượng lớn đối tác
t ca các quc gia khác, Lut v hng gia nhp Hàn
Qunh hng gia nhp phc xây dng trên nguyên tc thin chí
c gii vi tng
hp cáu khon ca hng không rõ ràng thì s c ging có li
i tiêu dùng.
Lunh rt c th, chi tit v u khon không công bng
trong hng gia nhp. u khon min trách, nhu khonh

sn khon bng thit hi quá li vi tiêu dùng, nhu khon hn
ch quyn c i tiêu dùng ho     nh c i v i tiêu
u b coi là không công bng và s b tuyên b vô hiu.
ng thi, Lut v hng gia nhp ca Hàn Qunh r v các
ch tài x i vi các hành vi vi phm pháp lut v hng theo mu. t
k t chc, cá nhân nào vi phnh ca Luu có th b x pht tin và thm chí
là pht tù. Các mc pht nghiêm khc: phc b pht
tin ti 100.000.000 Won. Thm chí, doanh nghip còn phi chu trách nhii
cho nhng hành vi vi phi din hay cán b, nhân viên ca mình gây ra.
Có th nói, Hàn Quc là quc gia có khung pháp lý vng chc và toàn vn v hp
ng mu nói riêng và bo v  nh pháp
lui tiêu dùng có mt s b tránh b lép v và b li dng trong các
quan h giao dch v
CHƢƠNG 3.
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ NÂNG CAO HIỆU
LỰC VÀ HOÀN THIỆN CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU CỦA PHÁP LUẬT
VIỆT NAM

3.1. THỰC TIỄN ÁP DỤNG HỢP ĐỒNG THEO MẪU TẠI VIỆT NAM
Ti Vit Nam, hng theo mc s dng rt nhiu trong các giao dch
dân s - kinh t - n hình là các hc tín dng 
ngân hàng  chng khoán  bo him, hng cung c  c, h ng vin
thông Có th thng s dng hng theo mu ti Vit Nam là
c có tính cht chuyên môn cao, có s ng khách hàng ln ho
vc mà các doanh nghip ho th c quyn. Chính vì vy, khi giao
dch vi các doanh nghi   ng không
hiu ht hoc thm chí là không bit v các quyn li mà mình s hoc có th c
ng hong hp khác là h bt buc và mc nhiên chp nhn toàn b nhng vn
 mà doanh nghi vi mc mua hoc s dng hàng
hóa, dch v ca doanh nghi

 bo v i tiêu dùng hiu qu nh pháp lut cht
ch v hng theo mu nên trên thc t, các doanh nghip s dng hng theo mu
vu khon bt li tiêu dùng ngày càng nhiu. Mi tiêu dùng
có quyn la chn giao kt hoc không giao kt hc t, hu ht các
hng cùng loc ca các doanh nghiu có nhng
u khon mang tính ch. Chính vì v i tiêu dùng có th la
chn mt hng có li cho mình là h
3.2. PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG THEO MẪU TRÊN THẾ GIỚI VÀ
CỦA VIỆT NAM – NHÌN TỪ GÓC ĐỘ LUẬT HỌC SO SÁNH:
3.2.1 Pháp luật Việt Nam về Hợp đồng theo mẫu:
c khi ban hành Lut v bo v quyn li c
nh pháp lut v hng theo mu ca Vit Nam vn còn khá tn mc
nh trong nhin khác nhau, và n
thng o v có hiu qu quyn, li ích ci tiêu dùng khi xác
lp hng vi nhà cung cp.
T nhnh v s yu th, d b lm dng ci tiêu dùng trong các giao dch
vi doanh nghii tiêu dùng là ch th cn c bo v c tiên khi có
s lm du kin giao dch chung và hng theo mu ca doanh nghip, Lut
bo v quyn li tiêu dùng 2010 lt nn tng
b cho vic kiu kin giao dch chung và hng theo mu t khái nim,
u kin hiu l cung c thc hiu kin giao dch
chung, hng theo mu, các bin pháp kiu kin giao dch chung, hp
ng theo mu, hu qu pháp lý cu khon vi phm quyn li ci tiêu dùng
trong hng mu kin giao dch chung.
Phù hp vi thông l quc t, khou 3 Lut bo v quyn li
Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng do tổ chức, cá nhân kinh
doanh hàng hóa, dịch vụ soạn thảo để giao dịch với người tiêu dùngĐiều kiện giao
dịch chung là những quy định, quy tắc bán hàng, cung ứng dịch vụ do tổ chức, cá nhân
kinh doanh hàng hóa, dịch vụ công bố và áp dụng đối với người tiêu dùng
Lut bo v quyn lt kê hàng lou khon

ca hng giao kt vu kin giao dch chung không có hiu lc
pháp luu khou kin không công bng khi loi tr
trách nhim ci hn ch quyn li ci tiêu dùng. Nhng
nh v u khou kin vô hiu này k th kinh nghim ca
c tiên tin trên th gi c phát trit bc so vi nhnh
chung chung   i B lut Dân s   c bit nh u khon này
không có ngoi tr, tc là k c c, hiu và chp thun ký kt
hu khon này vn có th b tuyên b vô hii tiêu dùng
hoàn toàn có th không cn phi thc hin mt hoc mt s  bt hp lý mà doanh
nghip thun thc hit tin b rt ln và th
hing li bo v quyn li tiêu dùng cc
Vit Nam.
Có th khnh Lut bo v quyn lng
c ti trong vinh hình khung pháp lut v hng theo mu và các
u kin giao dch chung  c ta hin nay.
3.2.2 So sánh giữa pháp luật về hợp đồng theo mẫu của Việt Nam và
thế giới
T vic phân tích pháp lut ca các qu và ca Vit nam v hp
ng theo mu nói trên, chúng ta có th rút ra t s 
a. Hầu hết các quốc gia, vùng lãnh thổ đã đƣa ra đƣợc khái niệm đầy đủ
về hợp đồng theo mẫu
Các quc gia, vùng lãnh th c ra nhng khái ni v hp
ng theo mu. Tuy nhiên, các khái nim này không hoàn toàn ging nhau. Ví d 
Lut v u kii chung cc u khon ca hng là mt
lou kin giao dch chung. Lou kin giao dch chung này là do m
 áp dng hàng loi vi mt bên còn lt bo v i tiêu dùng
ct khái ning theo mu là hp
ng mà mt phn hoc toàn b u khoc son tho bi doanh nghip.
Lut hng gia nhp ca Hàn Quc thì lt khái niu
kiu khon chung ca hng, ngoi tr tên, loi hoc phm vi hc

chun b c bi mt bên tham gia hng trong mt hình thc nhnh cho mc
 giao kt vi mi tác l nh này thì pháp lut ca Hàn
Qung vi pháp lut cc v yu t do mt bên son tho và áp
dng vi s ng ln. Tuy nhiên, Lut hng gia nhp ca Hàn Qum
khác vi pháp lut ci vu kiu khon v loi hng,
phm vi h  nh hng theo m là mt yu t rt quan
trnh ca pháp lut v hng theo mu ca nhic trên th gii (và
c Vit Nam) thì hng theo mu do mu kin và
u khoi hng li giao kt vi mng khác nhau
u ni dung trong hng trong nhing hp là không ging nhau
i hng, phm vi hng, bên giao kt hng theo mng
i tiêu dùng) Vì vy, nu khái nim v hng theo mu ch nh mt cách
chung chung thì trong nhing hp doanh nghip s li dng chính khái nim ca
pháp lu cho rng hng ca mình không phi là hng theo mu (vì có nhiu
i vi ti tiêu dùng khác nhau).
Khon u 3 Lut bo v quyn li tiêu dùng ca Vinh:
“Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ soạn
thảo để giao dịch với người tiêu dùng”. N vào hai tiêu chí nói trên thì có th
thy rng nh ca pháp lut Vit Nam v hng theo mng nét
ng vi pháp lut ca các quc gia, vùng lãnh th trên th gii. Tuy nhiên, bên
cng tn ti, bt cp, c th là: khái nim ca Lut bo v quyn li
i tiêu dùng không ch rõ v mt hng theo mu là mt hng mà toàn b
u khoc mn tho hay ch cn mt phn hng hoc các
u khon do mt bên son sn. Ngoài ra, khái nim ca Lut bo v quyn li
i tiêu dùng không th hin yu t ng cho nhinh ca các
c. Theo tác gic s là m ht quan trng.
b. Phạm vi áp dụng của hợp đồng theo mẫu chủ yếu dành cho lĩnh vực
bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng
Nhìn chung, pháp lut ca các quc gia, vùng lãnh th không có s thng nht v
phm vi áp dng hng theo mu. Tuy nhiên, có th thc ch y

 áp dng các loi hng theo mc bo v quyn li tiêu dùng. Rt
nhiu quc gia, vùng lãnh th - , Hàn Quu
tip cn v hng theo mt ch  bo v i tiêu dùng. Nói
cách khác, các quc gia này quan nim rng hng theo mn ch xut hin,
c s dng hay ng dng c tiêu dùng khi t chc, cá nhân kinh doanh
giao kt v mua, s dng hàng hóa dch v. ng có
quc coi ch nh hng theo mu là mt ch nh pháp lut dân s và có
th áp dng cho tt c ng, trong tt c c. Luu kin giao dch
chung cc không phân bit phm vi áp dng ca hng theo mt k
mt giao d u chnh bi ch nh này nc các
 xác nh là mt hng theo mu. V c s dng hng theo mu,
hu ht các quc gia, vùng lãnh th nh hng theo mc áp dng
trong mc c th t s quy
nh c th v hng theo mu trong mt s c, giao dng
dch v tài chính, hng bán hàng t 
Pháp lut ca Vit Nam v hng theo mu có nhii khác bit
so vi pháp lut ca các quc gia, vùng lãnh th khác v phm vi áp dng hng theo
mng theo mu có th t ch nh trong pháp lut dân
s nh tu 407 B lut Dân s hoc có th c coi là mt ch c
thù trong pháp lut bo v quyn l i tiêu dùng theo quy nh ca Lut bo v
quyn li tiêu dùng và Ngh nh s -
nh chi ting dn thi hành mt s u ca Lut bo v quyn li tiêu
dùng. Thm chí, trong mt s c c th c Vin n lc) pháp
lunh v vic bt buc phi áp dng hng theo mc
có thm quyn phê duyt.
c. Một số quốc gia quy định rất cụ thể về hình thức và ngôn ngữ của hợp
đồng theo mẫu
nh hng theo mu là mt dng hc bit, rt d b  ngh
giao ku khou kin ca hng) lm dng dn vi phm
quyn li c ngh giao kt nên các nhà làm luu mung quy

nh cht ch và t m i vi chúng. Rt nhiu quc gia, vùng lãnh th nh mt cách
c th v hình thc, ngôn ng hng theo m Tuy
c thù, không ging nhau.
Trong Lut bo v i tiêu dùng ca bang Quebec có nh rt c th v ngôn
ng ca hng theo mng phc lp bng ngôn ng chính
thc và ph bin ca Quebec là ting Pháp hoc có th lp bng c ting Pháp và mt loi
ngôn ng khác theo la chn ca các bên. Tuy nhiên, tronng hp có s khác bit
gia hai ngôn ng, Lut không bt buc phi gii thích hng theo bn lp bng th
ting bt bunh phi ging có li tiêu dùng.
B lut Tiêu dùng ca Pháp li ch nh ngôn ng bt bui vi hng
theo mu trong nhng v ng sn.
ng phc son tho bng ting Pháp nu bng sn nm trong lãnh
th ng hi tiêu dùng có th la chn mt trong nhng
ngôn ng chính thc ca các qu son tho hng.
i vi Vit Nam, các nhà làm lunh khá chi tit v mt k thut,
hình thc ca Hng. Tu 7 Ngh nh s -CP, các nhà làm lut yêu
cu tt c các hng theo mu kin giao dch chung phc l
bc son tho bng ting Vit, vi phông ch ting Vit, màu ch và nn giy
n d c, ngôn ng d hinh này cho thy pháp lut Viã
tip thu và vn dng khá tt kinh nghim lp pháp cc tiên tin. Tuy nhiên, theo
tác gin có nhng hn ch bt Vit
ng nhc khi bt buc tt c các hng theo mu kin giao dch
chung phi son tho bng ting Viu này s hn ch quyn la chn ci tiêu
dùng.
d. Pháp luật về hợp đồng theo mẫu đều quy định khá rõ ràng, cụ thể về
nguyên tắc xác định các điều khoản, điều kiện vô hiệu trong hợp đồng theo mẫu:
Hu hc c nhng nguyên tnh nhu khon
c cho là không hp lý, không công b loi tr hiu lc ca chúng. Ngoài ra, mt
s c còn li u khou kin
 b xem xét vô hiu ho coi là vô hiu.

 Vi u khon vô hiu trong hng theo mu
nu 407 ca B lut Dân su khoc c th hóa bu 16
Lut bo v quyn li tiêu dùng ni vic lit kê chín lou khon hp
ng theo mu kin giao dch chung không có hiu lm ni bt nht ca
u khou kii tr trách nhim c
li hn ch quyn ci tiêu dùng.
Có th thy mm chung gia các quc gia, vùng lãnh th trong vi
u khon hng theo mu kin giao dch chung vô hi
quan nim v s công bng xã hc ký ku
kin giao dc xác lu các hu ki
bng gic bii tiêu dùng thì hu ki b
tuyên b vô hiu bt k lúc nào.
e. Hầu hết các quốc gia không quy định về chế tài xử lý đối với các hành vi
vi phạm pháp luật về hợp đồng theo mẫu:
Xut phát t bn cht ca hng là t do ý chí và tha thuc hu
 tài x i vi các hng theo mu vi phnh pháp
lu lýt và hiu qu nhi vi các hm
 hng vô hii tiêu dùng s c hoàn li toàn b các chi
  phi nhn li sn phm ca mình.
 ch có hiu qu cao khi h thng tòa án và các th
tc t tng hi tiêu dùng  vn là nhi bt li trong vic thu thp,
nm gi ng không phu v
pháp lut và có kh   i các v kin ti v
Chính vì vy, các nhà làm lut ca Hàn Quc vnh các ch tài x lý rt nghiêm
khi vi các hành vi vi phnh v hng theo mt k t
chc, cá nhân nào vi phm các qnh pháp lut v hng theo m b
x pht ti 100.000.000 Won hoc có th b pht tù t
Tip thu kinh nghim ca Hàn Quc, Lut bo v quyn li tiêu dùng ca
Vi trù nhng hp x lý vi phm pháp lut v bo v quyn li
i tiêu dùng nói chung và x lý hành vi vi phm v hng theo mu nói riêng.

Hin nay, B p rút hoàn thành D tho và trình Chính ph ban hành
Ngh nh x pht vi phc bo v quyn li
m v hng giao kt vi tiêu dùng và
u kin giao dc kt cu thành mt mc riêng trong D tho vi mc pht
hành chính d kin có th lên tt ch tài rt nghiêm khc
i vi các cá nhân, t chc c tình vi phng ch y áp dng
ng nhà sn xut và cung cp hàng hóa, dch v. S nghiêm
khc ca pháp lut s góp phn làm gim bt nhng hành vi lm dng v th c
nhân và nhng bi vi tiêu dùng.
f.Vị trí của pháp luật về hợp đồng theo mẫu trong hệ thống pháp luật của mỗi
quốc gia, vùng lãnh thổ có nhiều khác biệt:
Có nhng quc gia coi hng theo mu là mt ch c thù ca pháp lut v
bo v quyn li tiêu dùng. Ví d u lng ghép
nh v hng theo mn pháp lut v bo v i tiêu
c, mc dù ban hành hn mn pháp lut riêng
v Hng gia nhn này vn ch yu là phc v cho công
tác bo v quyn lng quc gia li không coi hp
ng theo mch gin vi
ni tiêu dùng mà là mt loi hình hng riêng, ph bin trong nhin
hình cho quan nim này có th k n các nhà làm lut c
hành mn riêng v u kiàn b Lut
c chuyn hóa vào B lut dân s c ti Quyn 2   dân s,
  hng hình thành t u kii chungu này
cho thy, các nhà làm lut cc quan nim rng hng theo mu ( gi là các hp
ng hình thành t u kii chung) là mt dng hng dân s và s
u chnh ca B lut dân s.
Theo quan nim chính thc ca các nhà làm lut Vit Nam thì hng theo mu là
mt ch c bit ca pháp lut dân su này xut phát t thc t lp pháp ca
Vit Nam là s dng nhnh v hng trong B lut Dân s làm nn t
xây dnh v nhng h

rt nhin pháp lui, Lut Kinh doanh bo
hit bo v quyn li tiêu dùng, các nhà làm luu
có nhnh riêng v hng mu trong t
c xây dng da trên hoc ít nht là không trái vi các nguyên tc,
nh nn tng ca B lut Dân s.
3.3 MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ NÂNG CAO HIỆU LỰC VÀ HOÀN THIỆN
CHẾ ĐỊNH HỢP ĐỒNG THEO MẪU CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Có th nhn th so sánh có k tha và vn dng khéo léo và thc tin, các
nhà làm lut Vic tin rt ln trong vic hoàn thin ch nh hng
theo mu kin giao dch chung.  nhnh pháp lut tin b có th
phát huy hiu qu, hiu lc trong thc ti hoàn thin thêm ch nh hng
theo mu kin giao dnh pháp lut v bo v i tiêu
dùng nói chung, sau quá trình nghiên c t s  xut

Thứ nhất, cn phi hoàn thin li ch nh này trong B lut Dân s  to s thng
nht vi h thng pháp lut v bo v i tiêu dùng. u 407
ca B lut Dân s mi ch ng khái nim n nht v hng theo mu
c áp dng và ging thi, B lut Dân s 
nim v u khon giao dch chung. Do vnh c th v hng mu
u kin giao dch chung hin ti mi ch c áp dng riêng cho các quan h tiêu
dùng, còn trong các quan h khác, v này vn còn b ngnhà làm lut
khi xây dng li B lut Dân s cn phi thng nht các nh này  to s ng b
trong h thng pháp lut Vit Nam.
Thứ hai, pháp lut không nên gii hn các doanh nghip phi ng
theo mu. t k doanh nghip nào, trong bt k u có th bt
buc hoc t nguyng theo mu. y, ving theo
mu có th không ch  mà còn là quyn, là li ích khi hng theo m
qua kinh cc có thm quyn, s tr thành mm bo
c, trách nhim và uy tín ca doanh nghi
Thứ ba, pháp lut cn có nh tng vai trò ca các hi bo v

i tiêu dùng trong vic phát hi ngh n lý c có thm quyn
tuyên b vô hiu và/hoc sa i, b sung hng theo muu kin giao dch chúng
ca các doanh nghip. Theo tác gi, pháp lut có th cho phép các hip hi bo v i
tiêu dùng ti các tnh, có th tn dng kh  th trong mi quan h vi doanh
nghic c trc tip yêu cu các doanh
nghip hoc g ngh c có thm quyn c
xem xét, sa i, b sung hoc thay th mt s hoc toàn b u khon trong hp
ng theo mu kin giao dch chung ca doanh nghip mà hip hi bo v i
tiêu dùng thy không hc li vi quyn li tiêu dùng. Quyn này
ca các hip hi phc thc hinh pháp lut v khiu ni, t
c gây phin hà, n hong ca doanh nghiu này
s giúp các hip hi khc vai trò ca mình trong công tác bo v
i tiêu ng l ra.
Thứ tư, pháp lut cn d liu v mt s ni dung bt buc vi các hng theo
mu kin giao dch chung. Ví d i vi các h
nh pháp lut, trong ni dung ca hng s có phnh rng
nh ca Lut bo v i tiêu dùng
; hoi vi tt c các hng theo mu hou kin giao dch chung, bt
buc phi tích hp nng hp có bt k thc mc, khiu ni liên quan
n hng này, khách hàng vui lòng liên ha chn thoi ca doanh nghip]
hoa chn thoi ca Hip hi bo v u
khon này vng trách nhim, uy tín ca doanh nghim phát
huy vai trò ca các t chc xã hi trong vic bo v i tiêu dùng.
Thứ năm, pháp lut t tng dân s cn nhanh chóng hoàn thin ch nh th tc
gii quyt v   i tiêu dùng bo v quyn li ca mình.
c xem là mt trong nhng bin pháp quan trng và thit th ng tính
hiu lc, hiu qu cnh v hng theo mu kin giao dch chung
trong Lut bo v quyn li tiêu dùng. Theo nh t u 41 Lut bo v
i tiêu dùng 2010, các nhà làm lu án bo v quyn li tiêu
dùng có th xut phát t i tiêu dùng hoc t các t chc xã hi s c gii quyt

theo th tu kin nhnh. Tuy nhiên, hin nay, pháp lut
v t tng dân s Vit Nam v  c nhnh c th v
loi th tc này

KẾT LUẬN
Vic nghiên cu pháp luc ngoài, so sánh vi pháp lut Vit Nam, t 
nhm tin b và nhng mt còn hn cht thành kinh nghim, bài h
hoàn thin h thng pháp lut ca Vit Nam là mt vic nên và phi làm, nht là trong
n hi nhp hin nay. Tác gi hi vng rng, vi nht
s kin ngh ca mình, Luc cái nhìn toàn cnh v ch nh
hng theo mu kin giao dch chung trong h thng pháp lut ca th gii nói
chung và ti Vit Nam nói riêng. T c nhm tin b, phù hp vi quy
lut chung ca th git s v còn tn t ng khc phc,
u chnh ca pháp lut Vit Nam. Vi phát trin thành
nh tài, công trình nghiên cu có giá tr v ch nh hng theo m
là góp phn vào công cuc hoàn thin h thng pháp lut ca Vit Nam nói riêng và bo
v tính công bng ca xã hi nói chung.

References
1. PGS. TS. Nguyt s v lý lun xung quanh Lut Bo v quyn
li tiêu dùng;
2. NguyCc Qun lý Cnh tranh - B Thc tin thc hin
u kii chung và nhng v  bo v i tiêu dùng,
Tp chí Ci tiêu dùng, Bn tin s 5  2009;
3. ThS. Tr  c và Pháp lut  Vin Khoa hc Xã hi Vit
Nam, Bo v quyn li tiêu dùng trong giao kt hn t qua internet,
Tp chí nghiên cu ln t 01/11/2010;
4. ThS. Tri hc Lut Hà Ni, Mt s v lý lun v u khon mu
hng bo him nhân th, Tp chí Lut hc s 8  2008;
5. i hc Lut Hà Ni, Giáo trình Lut Dân s Vit Nam, Tp 2 NXB Công


6. Daewon Hong, Korea Fair Trade Commission, Regulations on Adhesions Contracts,
Tài liu Hi tho pháp lut bo v quyn li tiêu dùng trên th gii  Bài hc
kinh nghim cho Vit Nam, tháng 3/2010;
7. Elise Poillot, Consumer and Contract Law, ERA Forum
2
, 2006, Volume 7, Number
1, Pages 36-44.
8. Friedrich Kessler
3
, Contracts of Adhesion  Some thoughts about Freedom of
Contract (1943), Faculty Scholarship Series, Paper 2731.
9. Gerraint Howells and Reiner Schulze, Modernising and Harmonising Consumer
Contract Law, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009.
10. Leon E. Trakman, Adhesion Contract and the Twenty First Century Consumer,
Selected Works of Leon E. Trakman  Nov 2007,

11.
12.
13.

2
ERA Forum là tng niên ca Vin Khoa hc Pháp lý Châu Âu
3
Yale Law School