Phân tích lợi ích và chi phí kinh tế dự án xe buýt tốc hành An Sương- Cộng Hòa- Bến Thành



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



HUNH TH DÂN



PHÂN TÍCH LI ÍCH VÀ CHI PHÍ KINH T
D ÁN XE BUÝT TC HÀNH
AN SNG – CNG HÒA – BN THÀNH



LUN VN THC S KINH T





TP. H CHÍ MINH – 2010


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

HUNH TH DÂN


PHÂN TÍCH LI ÍCH VÀ CHI PHÍ KINH T
D ÁN XE BUÝT TC HÀNH
AN SNG – CNG HÒA – BN THÀNH

Chuyên ngành: Chính Sách Công
Mã s: 603114

LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
TS. JAY ROSENGARD
ThS. NGUYN XUÂN THÀNH


TP. H CHÍ MINH – 2010
i

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s
liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging dy kinh
t Fulbright.

TP. H Chí Minh, tháng 05 nm 2010

Hunh Th
 Dân
ii

LI CM N

u tiên tôi xin chân thành cm n thy Nguyn Xuân Thành, ngi không ch tn
tình hng dn tôi trong quá trình làm lun vn mà còn ging dy cng nh đng
viên tôi trong sut hai nm qua. Tôi cng xin chân thành cm n Tin s Jay
Rosengard, ging viên Tài chính công và Kinh t hc đô th, là ngi hng dn
khoa hc cho tôi thc hin lun vn này.
Tôi cng xin cm n các thy cô và toàn th cán b nhân viên ti Chng trình
Ging dy Kinh t Fulbright.  đây tôi đã hc hi đc rt nhiu điu quý giá t
nhân cách cng nh tri thc ca các thy cô. Tôi tin chc rng, nhng gì hc đc 
đây s rt hu ích cho tôi khi tr v công vic hng ngày.
Và tôi cng xin cm n ông Vn Công im, Phó trng phòng Qun lý Vn ti
Công nghip, S Giao thông Vn ti TPHCM đã h tr nhng tài liu hu ích.
Cui cùng tôi không th quên cm n các anh, ch trong tp th lp MPP1 đã có
nhng góp ý b ích cng nh giúp đ tôi trong sut quá trình hc tp.


iii

TÓM TT
Giao thông là bài toán nan gii đi vi thành ph H Chí Minh (TPHCM). Tình
trng giao thông ngày càng tr nên ti t do quá ít phng tin giao thông công
cng, quá nhiu phng tin giao thông cá nhân và không gian đng quá ít. Cho
dù giao thông công cng đã và đang đc quan tâm rt nhiu, nhng vai trò ca nó
vn rt hn ch và ch đáp ng đc 5,4% nhu cu đi li, thp hn rt nhiu mc
tiêu 30% đc đt ra t nm 1998.

Mt trong nhng nguyên nhân làm cho giao thông công cng (ch yu là xe buýt)
cha thu hút đc nhiu lng khách là do s bt tin ca nó. S lng các tuyn
xe buýt quá ít và cht lng dch v không đc đm bo đã làm cho công chúng
không yên tâm s dng loi hình vn ti này.
Theo k hoch mi nht, y ban nhân dân (UBND) TPHCM đã đt mc tiêu đn
nm 2025 các phng tin vn ti công cng s đm nhn 44% nhu cu đi li ca
toàn Thành ph.
 đt đc mc tiêu nêu trên, mt k hoch phát trin giao thông công cng ht
sc tham vng đang đc trin khai. áng k nht là 6 tuyn tàu đin ngm (Metro
- MRT) và 3 tuyn xe đin nh (Ligh Rail Transit – LRT). Tuy nhiên, ngay c khi
đc xây dng toàn b thì Metro và LRT ch đm nhn đc khong 7% nhu cu đi
li ca Thành ph. Phn còn li (37%) vn phi do xe buýt đm trách.
Nu h thng xe buýt hin ti không đc ci thin thì rt khó đ nó có th thu hút
và chuyên ch mt lng hành khách ln nh mc tiêu đt ra. Mt khi không có
nhng n lc cng nh bc đi c th thì rt có th Thành ph li ri vào vt xe đ
nh cách đây hn mt thp k. Ci thin cht lng và kh nng vn ti ca xe buýt
là mt trong nhng vn đ ht sc quan trng.
Theo kinh nghim ca nhiu nc trên th gii, xe buýt tc hành (BRT – Bus Rapid
Transit) có th s là mt la chn hp lý. BRT là mt trong nhng mô hình giao
iv

thông công cng đã phát trin thành công ti nhiu nc trên th gii nh: Anh,
Bra-xin, Ca-na-đa, Cô-lôm-bi-a, ài Loan, Hoa K, In-đô-nê-si-a, Trung Quc, Úc
nh vic kt hp gia cht lng vn hành ca đng st và s mm do và linh
hot ca xe buýt. Ngoài ra, h thng BRT còn đc trin khai rt nhanh chóng vi
chi phí thp hn so vi Metro và LRT.
Bài vit này phân tích li ích và chi phí kinh t ca vic thc hin d án xây dng
h thng xe buýt tc hành ti TPHCM trên tuyn đng An Sng – Cng Hòa –
Bn Thành ( đây gi là Tuyn BRT s 1), thông qua vic tính toán và phân tích s
bin đng giá tr hin ti thun v mt kinh t (NPV

kinh t
) ca d án.
Kt qu phân tích cho thy đây là d án kh thi v kinh t vi NPV
kinh t
là 2.453 t
đng và sut sinh li kinh t ni ti thc là 16,9%. Vi nhng thay đi ca nhng
bin s đu vào theo hng không thun li cho d án thì xác sut đ NPV
kinh t

dng vn lên đn 86,75%.
Tuy nhiên, nhc đim ca bài vit này là ch phân tích li ích và chi phí kinh t mà
cha xem xét mt cách đy đ tính kh thi v mt tài chính cng nh nhng kh
nng mà ngân sách Thành ph cn phi h tr (tr cp) cho d án.
Thêm vào đó, vic kho sát lu lng đi li trên tuyn đng này ch trong hai ngày
gn nhau làm cho đ tin cy ca d liu không cao cho dù hn ch này có th đc
gim thiu nh kinh nghim mà tác gi đã đi qua tuyn đng này hàng ngày trong
hn 10 nm qua. Tuy nhiên, s bin đng ca lt ngi đi li s tác đng không
nhiu đn tính kh thi ca d án do lng ngi s dng BRT cn thit ti thiu đ
d án kh thi ch bng khong 30% lng khách c lng trong bài vit này.
Tóm li, vi nhng gi đnh ca thông s đu vào  mc thn trng, thì đây là mt
d án có hiu qu v mt kinh t. Thành ph H Chí Minh nên tin hành các bc
nghiên cu c th, nht là nghiên cu các phng án tài chính, kh nng h tr ca
ngân sách và nhng vn đ liên quan đ thc hin d án này. 
v

MC LC

LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii

MC LC v
DANH MC CÁC KÝ HIU, T VIT TT viii
DANH MC CÁC BNG BIU ix
DANH MC CÁC HÌNH V,  TH x
CÁC PH LC xi
CHNG 1: M U 1
1.1. Vn đ chính sách 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. Phm vi nghiên cu 2
1.4. B cc lun vn 3
CHNG 2: ÁNH GIÁ HIN TRNG GIAO THÔNG, CÁC MC TIÊU VÀ
PHNG ÁN LA CH
N 4
2.1. Hin trng giao thông ti Thành ph H Chí Minh 4
2.1.1. Bi cnh kinh t xã hi 4
2.1.2. Hin trng giao thông 4
2.1.3. Giao thông công cng 5
2.2. Mc tiêu phát trin giao thông công cng ca TPHCM đn nm 2025 6
2.2.1. Mc tiêu chung 6
2.2.2. Các gii pháp và chính sách c th 6
vi

2.3. H thng xe buýt tc hành (BRT) 8
2.3.1. Xe buýt tc hành 8
2.3.2. Kinh nghim phát trin BRT  mt s nc và Vit Nam 9
2.3.3. D án xe buýt tc hành 9
CHNG 3: KHUNG PHÂN TÍCH 11
3.1. Li ích và chi phí 11
3.2. Li ích và chi phí d án giao thông 11
3.3. Khung phân tích li ích kinh t ca d án giao thông 12

3.4. Nhng li ích và chi phí ca d án BRT 13
CHNG 4: PHÂN TÍCH LI ÍCH – CHI PHÍ 16
4.1. Các gi đnh và thông s chung 16
4.2. D báo lng khách 17
4.2.1. Các vn đ chung 17
4.2.2. Lng khách hin t
i 18
4.2.3. D báo lng khách 21
4.3. c tính các chi phí 22
4.3.1. Chi phí đu t 22
4.3.2. Chi phí vn hành và bo trì 25
4.4. Các li ích 26
4.4.1. Gim chi phí vn hành xe buýt hin hu và xe máy 26
4.4.2. Gim thi gian đi li 27
4.4.3. Gim thiu ngoi tác 27
4.4.4. Các li ích khác 28
vii

4.5. ánh giá kt qu tính toán 29
4.5.1. Ngân lu kinh t ca d án 29
4.5.2. Phân tích ri ro ca d án 30
4.5.2.1. Phân tích đ nhy 30
4.5.2.2.Phân tích mô phng Monte Carlo 32
4.6. Phân tích tài chính s b 33
4.6.1. Các thông s và gi đnh 34
4.6.2. Kt qu phân tích tài chính s b 34
4.7. Phân tích xã hi 36
CHNG 5: NHNG VN  CHÍNH SÁCH LIÊN QUAN N VIC TRIN
KHAI D ÁN BRT S 1 37
5.1. La chn phng thc thc hin 37

5.2.1.
Dành riêng mt làn đng hin hu cho BRT 37
5.2.2. Xây mi mt làn đng cho BRT 39
KT LUN 40
TÀI LIU THAM KHO 42
PH LC 48



viii

DANH MC CÁC KÝ HIU, T VIT TT

ADB Ngân hàng phát trin Châu Á (Asian Developing Bank)
BRT Xe buýt tc hành (Bus Rapid Transit)
CP Chi phí
CSHT C s h tng
GEF Qu môi trng toàn cu (Global Enviromental Facility)
IRR Sut sinh li ni ti (Internal Rate of Return)
LRT Xe đin nh (Light Rail Transit)
Metro hay MRT Tàu đin tc hành (Mass RapidTransit)
NHTG Ngân hàng Th gii
NPV Giá tr hin ti ròng (Nest Present Value)
NSTP Ngân sách Thành ph
PA Phng án
TEDI SOUTH Công ty c phn t vn thit k giao thông vn ti phía nam
TPHCM Thành Ph H Chí Minh
TCRP Transit Cooperative Research Program
UBND y Ban Nhân Dân
USD ô la M

VND Tin Vit Nam

ix

DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 4-1: Kt qu kho sát lt xe máy và lt ngi 19
Bng 4-2: Kt qu kho sát lt xe ô tô và lt ngi 20
Bng 4-3: Tng hp kt qu kho sát lt ngi ô tô, xe máy và xe buýt 20
Bng 4-4: D báo nhu cu ca tuyn BRT s 1 22
Bng 4-5: Các thông s v lao đng cho mt xe 25
Bng 4-6: Tng hp ngân lu kinh t ca d án 29
Bng 4-7:  nhy đi vi lng khách 31
Bng 4-8:  nhy đi vi chi phí đu t 31
Bng 4-9:  nhy đi vi tng trng GDP TPHCM 31
Bng 4-10:  nhy đi vi vn tc xe buýt và xe máy 32
Bng 4-11:  nhy đi vi lm phát 32
Bng 4-12: Các bin s đu vào cho vic mô phng Monte Carlo 33
Bng 4-13: Mc tr giá ca các phng án 35
Bng 4-14: Chia tách li ích gia các đi tng 36
x

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH

Hình 2-1: S đ tuyn BRT s 1 10
Hình 3-1: Khung phân tích li ích kinh t ca d án giao thông 12
Hình 3-2: Khung phân tích li ích và chi phí 13
Hình 4-1: Phân b ca ngân lu kinh t ròng ca d án 33
xi

CÁC PH LC

Ph lc 1: Mt s thông tin chi tit v h thng BRT 48
Ph lc 2: Chi phí đu t cho h thng BRT  mt s ni trên th gii 49
Ph lc 3: Mt s thông s v BRT trên th gii 49
Ph lc 4: Thông s v mô s dng trong mô hình 50
Ph lc 5: Chi phí đu t h thng BRT s 1 50
Ph lc 6: Thông s k thut h thng BRT s 1 51
Ph lc 7: S xe hot đng trong h thng BRT s 1 hng nm 52
Ph lc 8: Lng khách và s km hot đng ca xe hng ngày 53
Ph lc 9: Lng lao đng ca h thng BRT s 1 54
Ph lc 10: Chi phí vn hành và bo trì h thng BRT s 1 55
Ph lc 11: Li ích ròng t tit kim thi gian, chi phí vn hành và ngoi tác 55
Ph lc 12: Ngân lu tài chính ca d án 56
Ph lc 13: Mt s minh ha v không gian đng cho h thng BRT 57
Ph lc 14: Mt s hình nh v h thng xe buýt tc hành (BRT) 58
1



CHNG 1
M U

1.1. Vn đ chính sách
Quy hoch chung TPHCM đn nm 2020 đc Th tng Chính ph phê duyt ti
Quyt đnh 123/1998Q-TTG ngày 10 tháng 07 nm 1998 đã đt mc tiêu đn nm
2010 t l giao thông công cng s chim 30% tng lt ngi đi li toàn Thành
ph. Tuy nhiên trên thc t đn ht nm 2009, ch có 5,4% lng hành khách s
dng các phng tin giao thông công cng,
1

cho dù rt nhiu n lc nhm gia tng
nng lc và cht lng cng nh khuyn khích công chúng s dng các phng tin
giao thông công cng đã và đang đc trin khai.
Mt trong nhng nguyên nhân làm cho giao thông công cng (ch yu là xe buýt)
cha thu hút đc nhiu lng khách là do s bt tin ca nó. S lng các tuyn
xe buýt quá ít và cht lng dch v không đc đm bo. Ví d, theo thng kê
chính thc nm 2009 đã có hn 700 trng hp đón tr khách xa l, gn 1.300
trng hp đu không đúng ni quy đnh, 670 trng hp chy sai l trình và b
trm gn 170 trng hp.
2
Có l cn phi mt nhiu nm na vi nhng n lc ln
thì khu hiu “chúng ta cùng buýt” mi có th tr thành hin thc.
Theo k hoch mi nht, UBND TPHCM đang đt mc tiêu đn nm 2025 các
phng tin vn ti công cng s chim 44% lt ngi đi li.
3

 đt đc mc tiêu nêu trên, mt k hoch phát trin giao thông công cng ht
sc tham vng đang đc trin khai. áng k nht là 6 tuyn tàu đin ngm (Metro
- MRT) và 3 tuyn xe đin nh (Ligh Rail Transit– LRT). Tuy nhiên, ngay c khi


1
S Giao thông vn ti TPHCM (2010)
2


3
David Dapice, Gomez-Ibanez và Nguyn Xuân Thành (2009).
2

đc xây dng toàn b thì Metro và LRT ch đm nhn đc khong 7% nhu cu đi
li ca Thành ph. Phn còn li (37%) vn phi do xe buýt đm trách.
4

Nu h thng xe buýt hin ti không đc ci thin thì rt khó đ nó có th thu hút
và chuyên ch mt lng hành khách ln nh mc tiêu đt ra. Mt khi không có
nhng n lc cng nh bc đi c th thì rt có th Thành ph li ri vào vt xe đ
nh cách đây hn mt thp k. Ci thin cht lng và kh nng vn ti ca xe buýt
là mt trong nhng vn đ ht sc quan trng.
 có th gia tng lng ngi s dng các loi giao thông công cng, nht là xe
buýt, theo kinh nghim ca nhiu nc trên th gii nh: Anh, Bra-xin, Ca-na-đa,
Cô-lôm-bi-a, ài Loan, Hoa K, In-đô-nê-si-a, Trung Quc, Úc xe buýt tc hành
(BRT – Bus Rapid Transit) vi u đim nhanh, thun tin và có kh nng chuyên
ch đc mt lng ln hành khách có th s là mt la chn hp lý.
Bài vit này phân tích li ích và chi phí kinh t ca vic thc hin d án xây dng
h thng xe buýt tc hành ti TPHCM trên tuyn đng An Sng – Cng Hòa –
Bn Thành ( đây gi là Tuyn BRT s 1), thông qua vic tính toán và phân tích s
bin đng giá tr hin ti thun v mt kinh t (NPV
kinh t
) cng nh đánh giá s b
tính kh thi v mt tài chính và gánh nng ca ngân sách Thành ph đi vi d án.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu này s phân tích các chi phí và li ích kinh t ca D án BRT s 1, t
đó ra quyt đnh chính sách v vic có nên tin hành d án hay không?
1.3. Phm vi nghiên cu
Nghiên cu này ch tp trung phân tích li ích và chi kinh t ca d án BRT s 1 ti
TPHCM trên c s s dng các kt qu nghiên cu và phân tích ca các tài liu
khác v mt k thut cng nh nhng vn đ liên quan khác ca d án.



4
José A. Gómez-Ibáñez, Nguyn Xuân Thành (2008)
3

Do b gii hn v thi gian và các ngun lc khác, nghiên cu này ch tp trung
phân tích nhng thành phn c bn ca li ích và chi phí kinh t gm: tit kim thi
gian, gim thiu ngoi tác (gim thiu ô nhim khí và gim thiu tai nn), chi phí
đu t ban đu, chi phí vn hành. i vi tính kh thi v mt tài chính cng nh
gánh nng ca ngân sách khi thc hin d án trên, bài vit này ch phân tích mt
cách s b mt s vn đ ch yu.
1.4. B cc lun vn
 đt đc mc tiêu nghiên cu nói trên, lun vn đc b cc nh sau: Chng 2
s đánh giá hin trng và k hoch phát trin giao thông công cng ca Thành ph
H Chí Minh đn nm 2025. Trong đó, k hoch phát trin BRT là mt b phn
quan trng. Chng 3 trình bày khung phân tích đ đánh giá D án. Chng 4 phân
tích li ích và chi phí ca D án. Chng 5 phân tích nhng vn đ chính sách liên
quan đn vic trin khai D án. Cui cùng là kt lun.


4



CHNG 2
ÁNH GIÁ HIN TRNG GIAO THÔNG,
CÁC MC TIÊU VÀ PHNG ÁN LA CHN


2.1. Hin trng giao thông ti Thành ph H Chí Minh
2.1.1. Bi cnh kinh t xã hi

Thành ph H Chí Minh là đô th và trung tâm kinh t ln nht Vit Nam vi 7,2
triu ngi và thu nhp bình quân đu ngi lên đn hn 2.500 đô-la, gp hn 2,5
ln mc bình quân chung ca c nc.
5
Tc đ tng trng kinh t cao (trên
11%/nm)
6
cng vi mt dòng vn đu t nc ngoài rt ln đ vào Thành ph và
các khu vc lân cn trong nhng nm qua đã cun hút mt lng ln c dân  các
tnh khác tham gia vào lc lng lao đng ca Thành ph. Xu hng này s còn
tip tc din ra trong nhiu nm ti.
Theo d báo trong quy hoch chung xây dng TPHCM đn nm 2025 đc Th
tng Chính ph phê duyt ti Quyt đnh s 1570/Q-TTg ngày 27/10/2006, đn
nm 2025 dân s Thành ph s lên đn 12,5 triu ngi. iu này s đt ra c hi
cng nh nhng thách thc rt ln cho phát trin kinh t - xã hi ca TPHCM.
2.1.2. Hin trng giao thông
Giao thông ti TPHCM có th đc ví nh mt bc tranh nhiu màu sc. Khác hn
vi hu ht các thành ph ln trên th gii, t l đi li bng phng tin cá nhân ca
Thành ph lên đn gn 95%.
7
Theo thng kê ca S Giao thông Vn ti TPHCM
(2010) tng s phng tin c gii đng b đang đc đng ký qun lý ti thành


5
www.hochiminhcity.gov.vn

6
David Dapice, Gomez-Ibanez và Nguyn Xuân Thành (2009)
7

S Giao thông Vn ti TPHCM (2010)
5

ph tính đn cui nm 2009 là 4,5 triu phng tin (cha k 1 triu phng tin
giao thông mang bin s ca các tnh, thành ph khác lu thông trên đa bàn thành
ph H Chí Minh) trong khi din tích giao thông ch khong 4,8%.
8
Hn th, vi
mt tc đ gia tng chóng mt (1.300 xe máy và 150 ô-tô đng ký mi mi ngày)
9

thì s lng phng tin giao thông trên đa bàn Thành ph còn nhiu hn na.
Tt c nhng vn đ nêu trên làm cho tình trng tc nghn giao thông  TPHCM
ngày mt trm trng hn. Nm 2009 có 74 v ách tc hn 30 phút, tng 26 v so
vi nm 2008, đc bit trong đó có nhng v ách tc 4, 6, thm chí đn 9 gi lin.
10

Kt qu kho sát mi đây ca công ty Tiên Phong (tháng 04 nm 2010) cho thy tc
đ trung bình ca các phng tin tham gia giao thông tuyn đng Nguyn Vn
Tri–Nam K Khi Ngha ch là 12,4–12,8km/h trong gi cao đim, 13,2km/h vào
gi thp đim, nu đem so vi nm 2003 thì tc đ bình quân ca các phng tin
giao thông đã gim khong 4km/h.
11

2.1.3. Giao thông công cng
Nh đã nêu  phn gii thiu, cho dù mc tiêu đã đc xác đnh t nm 1998 là đn
nm 2010, t l giao thông công cng s chim 30%. Tuy nhiên, trên thc t, vào
cui nm 2009 giao thông công cng  TPHCM ch chim 5,4%.
12

Theo thng kê ca S Giao thông Vn ti TPHCM vào cui nm 2009, mng li
xe buýt có 148 tuyn, 3.096 xe, vn chuyn 342,2 triu hành khách/nm, con s này
quá nh so vi t l xe cá nhân, nht là xe máy nh trình bày  trên.
13
Trong khi đó
trên th gii đi vi các nc có tc đ phát trin tng đng Vit Nam thì vic đi
li trong đô th bng các phng tin vn ti công cng chim khong 50 – 60%.
14



8
S Giao thông Vn ti TPHCM (2010)
9
David Dapice, Gomez-Ibanez và Nguyn Xuân Thành (2009)
10
Vnexpress.net ngày 07/01/2010,
11

12

13
S Giao thông Vn ti TPHCM (2010).
14
José A. Gómez-Ibáñez, Nguyn Xuân Thành (2008).
6

Lý do chính mà ngi dân vn cha la chn các phng tin giao thông công cng
đi li hng ngày là do loi hình giao thông này va thiu và bt tin so vi k vng
ca h: đi li thoi mái, thích hp v thi gian đi đn trm, thi gian ch mi

chuyn, thi gian trên xe, hay thi gian t nhà đn ch làm, hc, hoc mua sm
bng phng tin công cng. Mt h thng giao thông công cng đ tt s lôi cun
đc ngi dân tham gia. Theo kho sát ca Nguyn Anh Dng (2008) thì có đn
75% ngi phn hi mun chuyn qua s dng h thng BRT mt khi h thng này
đc đm bo v thi gian cng nh cht lng nh gii thiu trong khi kho sát.
2.2. Mc tiêu phát trin giao thông công cng ca TPHCM đn nm 2025
2.2.1. Mc tiêu chung
Theo quy hoch giao thông ca TPHCM đn nm 2020 và tm nhìn sau nm 2020
đc phê duyt ti Quyt đnh s 101/Q-TTG ca Th tng Chính ph, ngày
22/01/2007 và các vn bn liên quan, mc tiêu phát trin vn ti hành khách công
cng vào nm 2020 s chim 47 – 50% nhu cu đi li.
15
Tuy nhiên, đây là con s rt
lc quan so vi t l 5,4% hin nay. MVA Asia (2010) d báo t l giao thông công
cng vào nm 2025 ch là 22%.
16

2.2.2. Các gii pháp và chính sách c th
 gii quyt các vn đ liên quan đn giao thông, nhiu chính sách nhm nâng cao
hiu sut s dng c s h tng giao thông hin hu nh: chuyn đng hai chiu
thành đng mt chiu, tng s lng và tuyn đng xe buýt, điu chnh thi gian
làm vic và hc tp tránh gi cao đim, phát trin h thng đèn tín hiu, giáo dc
lut giao thông cho ngi dân, tr cp cho giao thông công cng.
17

Song song vi các gii pháp qun lý giao thông tt hn trên các tuyn hin hu là
k hoch xây mi c s h tng giao thông vi các phng thc vn ti kt hp


15

Quyt đnh 101/Q-TTG ca Th tng Chính ph, ngày 22 tháng 01 nm 2007.
16
MVA Asia (2008). MVA là Công ty t vn giao thông công cng quc t. Công ty này đc ADB và
UBND TPHCM thuê làm t vn h thng Metro TPHCM.
17
Nguyn Anh Dng (2008, tham kho t: Phin, 2002; Ngo, 2005; Hong et al., 2005; Thinh, 2005) và S
Giao thông Vn ti TPHCM (2010).
7

gm (1) nâng cp h thng xe buýt hin hu bng vic thay mi các đu xe và xem
xét trin khai h thng BRT trên mt s tuyn đng; (2) xây dng h thng
Metrovà xe đin nh.
i vi h thng Metro, theo quy hoch toàn b mng li s có 6 tuyn vi tng
chiu dài 161km. Chi phí đu t c tính vào khong 9,7 t USD hay bình quân 60
triu USD/km.
18
Hai tuyn đng Metro đu tiên dài khong 19km vi vn đu t
khong hn 1 t USD có kh nng ch 300.000 khách/ngày vào nm 2020.
19
Tuy
nhiên, nu Metro là la chn có th kh thi và có th thc hin đc đi vi thành
ph, nhng vn còn câu hi đt ra đó là ngoài vic chi phí đu t cao, chi phí vn
hành cng rt cao. i vi kinh nghim quc t cho thy các thành ph nh Bng
cc, Manila, Pusan hoc Mexico thì h thng Metro cn s tr cp rt cao cho vic
duy trì hot đng.
20

i vi h thng xe buýt hin ti vic thay mi các đu xe cng nh gia tng s
lng xe s không khc phc đc nhng hn ch ca nó. Trên thc t, có mt chn
la kinh t hn cho vic gii quyt vn đ giao thông công cng đó là h thng

BRT, cung cp dch v tng t đi vi Metro, tt hn h thng xe đin nh.
21
Ví
d, h thng BRT  Bogota – Cô-lôm-bi-a vi kh nng vn ti 45.000 hành
khách/gi/hng, trong khi h thng xe đin nh  Bng Cc và h thng Metro 
Manila ch vn chuyn khong 22.000 – 26.000 hành khách/gi/hng.
22

Do đó, bên cnh vic phát trin các h thng Metro, xe đin nh và h thng xe buýt
hin hu thì vic phát trin h thng BRT có th là mt trong nhng hng đi thích
hp đ gii quyt phn nào tình trng giao thông quá ti nêu trên, đng thi đáp ng
nhu cu đi li trc mt cng nh lâu dài ngày càng tng ca ngi dân.


18
David Dapice, Gomez-Ibanez và Nguyn Xuân Thành (2009)
19
Nguyn Anh Dng (2008)
20
Kain (1991), World Bank (1996)
21
Wright (2005), Hensher (2006)
22
ITDP (2007), Wright (2005)
8

2.3. H thng xe buýt tc hành (BRT)
2.3.1. Xe buýt tc hành
Các h thng BRT thay đi theo nhng đc trng riêng bit, nhng tt c đu cung
cp mt dch v cao hn xe buýt thông thng. Dch v siêu vit này có th đt

đc nh nhng đc đim gm: vn hành trong làn đng riêng, h thng tín hiu
u tiên, h thng vé tr trc, thông tin v thi gian các chuyn xe s đn cho khách
hàng ch ti các trm và hn ch các đim dng. Xe buýt tc hành cng đc hin
đi hóa đ giúp cho các cá nhân có nhng nhu cu đc bit có th s dng thun li
hn, nh ngi khuyt tt. Loi hình vn ti này cng ít gây ting n hn và thoi
mái hn so vi xe buýt thông thng. Nói chung, các đc đim ca loi hình vn ti
này s phc v đ ti đa hóa vn tc, dch v và s thun tin cho hành khách theo
mt cách thc mà xe buýt thông thng không th thc hin đc.
23

Có nhiu lý do h tr cho vic phát trin h thng BRT. Th nht, các qun trung
tâm vn tip tc phát trin mnh m làm cho nhu cu đi li rt ln, do đó cn tng
thêm nng lc giao thông và phát trin phng tin đi li và thm chí là vic làm
trong thành ph. Phát trin phng tin giao thông công cng là u tiên hàng đu đ
gii quyt vn đ đó. Th hai, h thng BRT bình thng có th đc thc hin
nhanh chóng, tng thêm và m rng d dàng. Th ba, chi phí xây dng thp hn so
vi loi hình giao thông đng st (Metro, LRT), hn th na BRT nói chung có
th vn hành vi tc đ cao trên nhng tuyn đng cho phép vi chi phí vn hành
thp. Th t, BRT có th vn hành  đng thông thng, đng trên không,
đng hm. Các trm dng, h thng đèn tín hiu không yêu cu quá phc tp. Th
nm, BRT có th cung cp vic thc hin cht lng vi nng lc giao thông hiu
qu cao cho mt s tuyn đng ln trong thành ph, gi cao đim có th lên đn
10.000 ngi/gi/hng. Chng hn, ti Bogota có lúc lên đn đn 45.000, Qung
Châu là 26.000, thành ph Mê-xi-cô là 9.000 ngi/gi/hng.
24
Th sáu, BRT kt


23
Blonn Kennifer, Deven Carlson, Patrick Mueller và Ian Scott (2006)

24

9

hp vi phát trin môi trng đô th, khuyn khích phát trin kinh t, giao thông vi
thit k thân thin. Tuy nhiên, ngoài nhng u đim k trên ra, h thng BRT cng
có mt s nhc đim nht đnh đó là: vì có đng đi riêng nên mc đ chim dng
lòng đng là khá ln, khó có th vn chuyn lng khách quá ln.
2.3.2. Kinh nghim phát trin BRT  mt s nc và Vit Nam
Rt nhiu thành ph đã trin khai các h thng xe buýt tc hành nhm giúp h đt
đc nhng mc tiêu v giao thông vn ti đã đc đt ra nh: Lôn-đôn  Anh,
Cleveland, Hartford, Washington  Hoa K, Sydney  Úc, Lima  Peru, Bogota 
Cô-lôm-bi-a và Bc kinh, Thng Hi, Qung Châu  Trung Quc.
25

 Vit Nam, Hà Ni đang trin khai h thng BRT trên tuyn đng Ging Võ –
Láng H và Gii Phóng – i C Vit, có chiu dài 46km và kinh phí đu t 99,88
triu USD. Tài tr chính cho d án là Ngân hàng Th gii 84,12 triu USD, chính
ph Vit Nam 11,76 triu USD, Qu Môi trng Toàn cu (GEF) 4 triu USD.
26

 thành ph H Chí Minh đang có mt s đ xut ca S Giao thông Vn ti lên
UBND TP v vic phát trin h thng BRT.  có bng chng cho vic phát trin
h thng BRT trong thành ph hay không chúng ta cn phân tích tính hiu qu ca
nó, đc bit là v mt kinh t. ây là mc tiêu ca bài vit này.
2.3.3. D án xe buýt tc hành
D án xây dng h thng BRT đc xác đnh nh
là mt phn phát trin h thng
giao thông  TPHCM (đc bit là giao thông công cng), nhm đy mnh phát trin
kinh t cng nh xã hi ca Thành ph.

Mc tiêu ca d án là làm tng kh nng và tính tin li ca giao thông công cng,
nhm khuyn khích ngi dân s dng các phng tin vn ti công cng, góp phn
gim áp lc tc nghn và tit kim chi phí vn hành quá ln ca xe máy hin nay.
Hn th, BRT còn góp phn ci thin môi trng mt khi s lng đáng k ngi


25

26
World Bank (2007).
10

s dng các phng tin cá nhân chuyn qua s dng phng tin giao thông công
cng.
Tuyn BRT s 1
: Tuyn BRT đi t Bn xe An Sng đn Bn Thành, có tng
chiu dài là 14,6 km, theo hng tuyn nh đ xut ca Công ty t vn MVA nm
2005. L trình lt đi (13,7km) là Bn xe An Sng – Trng Chinh – Cng Hòa –
Nam K Khi Ngha – Ch Bn Thành. Tuyn lt v (15,5km) là ch Bn Thành
– Hàm Nghi – Nguyn Tt Thành – Nguyn Hu – Lê Li – Pasteur – Trn Quc
Ton – Nam K Khi Ngha – Cng Hòa – Trng Chinh – An Sng. (Hình 2-1).
H thng s có 1 trm đu cui (terminal), 6 trm trung chuyn (interchange), 22
trm dng (stop station), 1 trm bo trì (depot). (Xem Ph lc 1). Khong cách
trung bình gia hai trm là 500m. Kh nng cha ca mt xe là 160 ngi (dài 18m,
rng 2,5m), vn tc ti đa là 50km/gi và vn tc thng mi là 22km/gi. Tn sut
là 3 phút. Thi gian dng đ lên và xung xe là 20 giây.
27


Hình 2-1: S đ tuyn BRT s 1

Ngun: WorldBank (2005)


27
Các thông s này da trên d án BRT ti Hà Ni World Bank (2007), nghiên cu ca Joaquín C Nicolai
and Dietmar M Weiss (2008) và Nguyn Anh Dng (2008).
11



CHNG 3
KHUNG PHÂN TÍCH

Nghiên cu này s s dng khung phân tích d án trong tài liu Phân tích chi phí và
li ích cho các quyt đnh đu t ca Glenn P.Jenkins, Arnold C.Harberger (1995)
và tài liu ca Ngân hàng th gii (2002), Phân tích kinh t ca các hot đng đu
t: Công c phân tích và ng dng thc t.
3.1. Li ích và chi phí
Li ích kinh t là tt c các li ích mà d án mang li cho nn kinh t (bao gm c
li ích trc tip và ngoi tác tích cc tính theo giá kinh t). Còn chi phí kinh t là tt
c các chi phí tính theo giá kinh t b ra đ thc hin d án và ngoi tác tiêu cc.
Li ích ròng là li ích còn li sau khi ly tt c các li ích tr tt c các chi phí.
So sánh li ích kinh t ca mt d án vi các chi phí tng ng đòi hi phi sp xp
tt c d liu liên quan thành mt biên dng tng hp cho toàn b thi gian hot
đng ca d án.
3.2. Li ích và chi phí d án giao thông
Các d án giao thông đu nhm mc đích ci thin dch v hin có hay phát trin
dch v c s h tng mi đ gim bt chi phí giao thông. Li ích ph bin nht ca
các d án giao thông là: tit kim chi phí vn hành xe; tit kim thi gian đi li;
gim bt tn sut và mc đ nghiêm trng ca tai nn; gim thiu ô nhim môi

trng; tng thêm tính tin nghi, thun tin và đ tin cy ca các dch v.
 đánh giá đc chi phí và li ích ca vic này, thông thng chúng ta đánh giá
nhng yu t d báo cu hành khách bao gm: lu lng giao thông bình thng,
mi phát sinh và chuyn t ni khác qua; gim chi phí vn hành xe; tit kim thi
12

gian; giá tr thi gian làm vic; giá tr thi gian không làm vic; và giá tr thi gian
ch đi; chuyên ch hàng hóa; giá tr thi gian qua nhiu nm; giá tr mc đnh;
gim tai nn; c tính mc đ tai nn; đnh giá vic gim bt tai nn.
3.3. Khung phân tích li ích kinh t ca d án giao thông

Hình 3-1: Khung phân tích li ích kinh t ca d án giao thông
Ngun: Ngân hàng Th gii (2002)
 th trên biu din khung phân tích li ích kinh t ca d án BRT, ví d, đi vi
nhóm xe máy. S lt khách đi BRT mà nu không có BRT h đi xe máy là Q
0
. Chi
phí đi xe máy (bao gm chi phí vn hành phng tin và chi phí thi gian) là C
0
.
Chi phí đi BRT (bao gm tin vé và chi phí thi gian) là C
1
thp hn C
0
.
Li ích ròng ca vic thay th đi xe máy bng đi BRT đc biu din bi din tích
C
1
C
0

AF. Din tích này bng s lt khách thay th (Q
0
) nhân vi chênh lch chi phí
đi xe máy và đi BRT (C
0
– C
1
).
Vic chi phí đi BRT r hn đi xe máy làm phát sinh thêm (Q
1
– Q
0
) lt khách. Li
ích kinh t ròng ca vic phát sinh thêm s lt khách đc th hin bi din tích
ABF. Din tích này bng s lt khách phát sinh (Q
1
– Q
0
) nhân vi chênh lch chi
phí đi xe máy và đi BRT (C
0
– C
1
) chia 2. ây là cách tính gn đúng vi gi đnh
đon AB trên đng cu gn nh là đon thng.
C
0

C
1

Q
0

Q
1

S lt khách/nm
Chi phí
A
B
Cu
F