(Luận án tiến sĩ) Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý của dịch tiêu chảy cấp trên lợn (Porcine Epidemic Diarrhea – PED) tại tỉnh Thanh Hóa và giải pháp phòng trị

HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

HỒNG VĂN SƠN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH LÝ
CỦA DỊCH TIÊU CHẢY CẤP TRÊN LỢN
(PORCINE EPIDEMIC DIARRHEA - PED)
TẠI TỈNH THANH HÓA VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG TRỊ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2021


HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

HỒNG VĂN SƠN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH LÝ
CỦADỊCH TIÊU CHẢY CẤP TRÊN LỢN
(PORCINE EPIDEMIC DIARRHEA - PED)
TẠI TỈNH THANH HÓA VÀ GIẢI PHÁP PHỊNG TRỊ

Ngành

: Bệnh lý học và chữa bệnh vật ni

Mã số

: 9 64 01 02

Người hướng dẫn khoa học : 1. PGS.TS. Phạm Ngọc Thạch
2. GS.TS. Nguyễn Thị Lan

HÀ NỘI - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ
lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn,
các thơng tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng

năm 2021

Tác giả luận án

Hoàng Văn Sơn

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án này, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi luôn nhận được sự
quan tâm giúp đỡ của các tổ chức, cơ quan, các nhà khoa học, thầy hướng dẫn, chỉ bảo
tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và những
người thân trong gia đình.
Trước hết, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc sự hướng dẫn, giúp đỡ chân tình đầy
trách nhiệm và hết lịng vì khoa học của PGS.TS. Phạm Ngọc Thạch và GS.TS. Nguyễn

Thị Lan.
Nhân dịp này, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo,
Phịng thí nghiệm trọng điểm Cơng nghệ sinh học Thú y và Bộ môn Nội - Chẩn - Dược
- Độc chất, Khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tơi trong
suốt thời gian học tập và hồn thành luận án tại Học viện.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất tới Q thầy cơ, các cơ quan, các nhà
khoa học, bạn bè đồng nghiệp công tác tại khoa Nông Lâm Ngư nghiệp, Trường Đại
học Hồng Đức đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất tới tập thể Lãnh đạo và nhân viên các
Công ty RTD, Công ty CP Nông sản thực phẩm Việt Hưng, Công ty CP đầu tư phát
triển chăn ni Hoằng Hóa, Cơng ty CP chăn nuôi và chuyển giao công nghệ Yên Định
và các trang trại lợn trong tỉnh Thanh Hoá.
Xin chân thành cảm ơn người thân trong gia đình, ln quan tâm đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành
luận án.
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2021
Nghiên cứu sinh

Hoàng Văn Sơn

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan .................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ....................................................................................................................... ii
Mục lục ........................................................................................................................... iii
Danh mục chữ viết tắt .................................................................................................... vii
Danh mục bảng ............................................................................................................. viii
Danh mục hình ................................................................................................................ ix

Danh mục ảnh ...................................................................................................................x
Trích yếu luận án ............................................................................................................ xi
Thesis abstract............................................................................................................... xiii
Phần 1. Mở đầu ...............................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................2

1.2.1. Mục tiêu chung .....................................................................................................2
1.2.2. Mục tiêu cụ thể .....................................................................................................2
1.3.

Đối tượng và địa điểm nghiên cứu........................................................................2

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ...........................................................................................2
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................2
1.4.

Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................3

1.5.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ...........................................................3

1.5.1. Ý nghĩa khoa học của luận án ...............................................................................3
1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án ...............................................................................3

Phần 2. Tổng quan tài liệu .............................................................................................4
2.1.

Sơ lược về địa bàn nghiên cứu ..............................................................................4

2.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................................4
2.1.2. Đặc điểm địa hình .................................................................................................4
2.1.3. Đặc điểm khí hậu ..................................................................................................5
2.1.4. Tình hình phát triển chăn nuôi lợn ........................................................................5
2.2.

Những nghiên cứu về hội chứng tiêu chảy ...........................................................6

2.2.1. Khái niệm về tiêu chảy .........................................................................................6
2.2.2. Nguyên nhân gây Hội chứng tiêu chảy ở gia súc .................................................7

iii


2.2.3. Cơ chế và hậu quả của tiêu chảy ...........................................................................9
2.2.4. Bệnh lý lâm sàng của hội chứng tiêu chảy .........................................................11
2.3.

Tình hình nghiên cứu về dịch tiêu chảy cấp trên lợn (Porcine epidemic
diarrhea - PED) ...................................................................................................11

2.3.1. Lịch sử bệnh ........................................................................................................11
2.3.2. Tình hình nghiên cứu dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) trên thế giới ...................12
2.3.3. Tình hình nghiên cứu dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) tại Việt Nam ..................13
2.4.

Một số đặc điểm của virus PED..........................................................................16

2.4.1. Phân loại .............................................................................................................16
2.4.2. Hình thái cấu trúc ................................................................................................17
2.4.3. Đặc tính sinh học PEDV .....................................................................................19
2.4.4. Tính chất nuôi cấy...............................................................................................20
2.5.

Hiểu biết về dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) ......................................................20

2.5.1. Dịch tễ học ..........................................................................................................20
2.5.2. Cơ chế sinh bệnh .................................................................................................21
2.5.3. Triệu chứng .........................................................................................................22
2.5.4. Bệnh tích .............................................................................................................23
2.5.5. Hậu quả của dịch tiêu chảy cấp ở lợn .................................................................25
2.5.6. Chẩn đoán ...........................................................................................................27
2.5.7. Phòng và điều trị .................................................................................................30
2.5.8. Cơ sở khoa học của các thuốc dùng trong điều trị ..............................................32
2.6.

Máu và chức năng của máu ................................................................................33

2.6.1. Huyết tương ........................................................................................................34
2.6.2. Thành phần có hình trong máu ...........................................................................34
Phần 3. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu ..........................................................37
3.1.

Đối tượng nghiên cứu .........................................................................................37

3.2.

Địa điểm nghiên cứu ...........................................................................................37

3.3.

Thời gian nghiên cứu ..........................................................................................37

3.4.

Trang thiết bị, dụng cụ và vật liệu nghiên cứu ...................................................37

3.4.1. Trang thiết bị và dụng cụ nghiên cứu .................................................................37
3.4.2. Vật liệu nghiên cứu .............................................................................................37
3.4.3. Hóa chất ..............................................................................................................38

iv


3.5.

Nội dung nghiên cứu ...........................................................................................38

3.5.1. Tình hình dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) tại Thanh Hoá ..................................38
3.5.2. Một số đặc điểm bệnh lý ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp tại Thanh Hố ..............39
3.5.3. Thử nghiệm biện pháp phịngtrị dịch tiêu chảy cấp ở lợn(PED) ........................39
3.6.

Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................39

3.6.1. Phương pháp xác định tình hình dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED).......................39
3.6.2. Phương pháp mổ khám bệnh tích đại thể............................................................42
3.6.3. Phương pháp làm tiêu bản vi thể ........................................................................43
3.6.4. Phương pháp xác định các chỉ tiêu huyết học .....................................................45
3.6.5. Phương pháp kiểm tra tính mẫn cảm của E. coli phân lập từ phân lợn mắc
bệnh tiêu chảy với một số thuốc kháng sinh .......................................................46
3.6.6. Phương pháp chế chế phẩm ―Gut feedback‖ ......................................................47
3.6.7. Quy trình sử dụng chế phẩm ―Gut feedback‖ phòng dịch tiêu chảy cấp ............47
3.6.8. Xác định kháng thể PED trong huyết thanh sau khi sử dụng chế phẩm ―Gut
feedback‖ ............................................................................................................48
3.6.9. Điều trị thử nghiệm lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ......................................49
3.6.10. Phương pháp xử lý số liệu ..................................................................................50
Phần 4. Kết quả và thảo luận .......................................................................................51
4.1.

Tình hình dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) tại Thanh Hoá ..................................51

4.1.1. Tình hình chăn ni lợn tại Thanh Hố giai đoạn từ năm 2016 đến 2019 .........51
4.1.2. Tình hình mắc PED trên đàn lợn tại 6 huyện của tỉnh Thanh Hố .....................52
4.1.3. Tình hình dịch tiêu chảy cấp theo đối tượng lợn ni tại Thanh Hố ................54
4.1.4. Tình hình lợn mắc dịch tiêu chảy cấp theo mùa trong năm tại Thanh Hố ........56
4.1.5. Tình hình lợn mắc dịch tiêu chảy cấp theo quy mơ đàn tại Thanh Hố .............59
4.2.

Đặc điểm bệnh lý ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) tại Thanh Hoá ..............61

4.2.1. Triệu chứng lâm sàng ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ...............................61
4.2.2. Chỉ tiêu lâm sàng ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ......................................64
4.2.3. Bệnh tích ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ...................................................66
4.2.4. Các chỉ tiêu sinh lý máu của lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ........................77

4.2.5. Các chỉ tiêu sinh hoá máu của lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) .....................88
4.3.

Thử nghiệm biện pháp phòng trị dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) ......................95

4.3.1. Phòng dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED) bằng phương pháp ―Gut feedback‖ .......95

v


4.3.2. Điều trị thử nghiệm lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ......................................99
Phần 5. Kết luận và kiến nghị ....................................................................................107
5.1.

Kết luận .............................................................................................................107

5.2.

Kiến nghị...........................................................................................................108

Danh mục các cơng trình đã cơng bố liên quan đến luận án .......................................109
Tài liệu tham khảo ........................................................................................................110
Phụ lục ..........................................................................................................................126

vi


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Viết đầy đủ

CFR

Case Fatality Rate

EDTA

Ethylenediaminetetraacetic acid

ELISA

Enzyme-linked immunosorbent assay

EM

Electron microscope

EVD

Epidemic viral diarhea

IgA

Immunoglobulin A

IgG

Immunoglobulin G

IgM

Immunoglobulin M

IgY

Yolk Immunoglobulin

ISH

In situ hybridization

MR

Mortality Rate

PED

Porcine epidemic diarrhea

PEDV

Porcine epidemic diarrhea virus

RNA

Axit ribonucleic

RT-PCR

Reverse transcription polymerase chain reaction

TGE

Transmissible gastroenteritis

TGEV

Transmissible gastroenteritis virus

UTR

Untranslated region

vii


DANH MỤC BẢNG
TT

Tên bảng

Trang

2.1.

Các loại vacxin PED được cấp phép thương mại ...............................................31

3.1.

Hệ thống máy chuyển đúc mẫu tự động gồm 12 bình ........................................43

3.2.

Đánh giá đường kính vịng vơ khuẩn theo hãng Oxiod ......................................46

4.1.

Tình hình chăn ni lợn tại Thanh Hố giai đoạn 2016 - 2019 ..........................51

4.2.

Tình hình mắc dịch tiêu chảy cấp ở các đối tượng lợn tại Thanh Hố ...............55

4.3.

Tình hình lợn mắc dịch tiêu chảy cấp theo quy mơ đàn tại Thanh Hố .............60

4.4.

Thân nhiệt, tần số hô hấp và tim đập ở lợn khoẻ và lợn mắc dịch tiêu chảy
cấp (PED) trên đàn lợn thuộc tỉnh Thanh Hố ...................................................65

4.5.

Bệnh tích đại thể của lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ni tại Thanh Hố...67

4.6.

Kết quả nghiên cứu bệnh tích vi thể ở ruột của lợn mắc tiêu chảy cấp (PED)

trên đàn lợn ở tỉnh Thanh Hoá ............................................................................72

4.7.

Số lượng, tỷ khối và thể tích bình qn của hồng cầu ở lợn khoẻ và lợn mắc
PED nuôi tại tỉnh Thanh Hoá ..............................................................................79

4.8.

Sức kháng hồng cầu ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) tại tỉnh Thanh Hoá...81

4.9.

Hàm lượng huyết sắc tố, nồng độ huyết sắc tố trung bình, lượng huyết sắc tố
trung bình của hồng cầu ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ni tại
Thanh Hố...........................................................................................................84

4.10. Số lượng bạch cầu, công thức bạch cầu của lợn khoẻ và lợn mắc PED ni
tại tỉnh Thanh Hố ..............................................................................................87
4.11. Hàm lượng protein tổng số và các tiểu phần protein trong huyết thanh lợn
mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) nuôi tại Thanh Hoá.............................................88
4.12. Phản ứng Gros và hàm lượng đường huyết ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp
(PED) tại tỉnh Thanh Hoá ...................................................................................92
4.13. Độ dự trữ kiềm trong máu và hàm lượng Natri, Kali trong huyết thanh lợn
mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) tại tỉnh Thanh Hoá .............................................94
4.14. Thời gian sử dụng ―gut feedback‖ trên lợn nái mang thai tuần thứ 13 (n=60) ...96
4.15. Hàm lượng kháng thể PED trong huyết thanh lợn nái thí nghiệm .....................97
4.16. Kết quả kiểm tra tính mẫn cảm của các chủng E. coli phân lập từ phân lợn
mắc bệnh tiêu chảy với một số loại kháng sinh (n=27) ....................................100
4.17. Kết quả điều trị thử nghiệm lợn mắc PED trên đàn lợn ở tỉnh Thanh Hoá ......101

4.18. Một số chỉ tiêu hiệu quả điều trị .......................................................................106

viii


DANH MỤC HÌNH
TT

Tên hình

Trang

2.1.

Sơ đồ cơ chế và hậu quả của viêm ruột tiêu chảy ...............................................10

2.2.

Virus PED chủng KPEDV-9 phân lập tại Hàn Quốc nhuộm với urany acetat
2%. Chiều dài thanh nằm ngang tương đương 100nm .......................................16

2.3.

Hạt virus PED trong mẫu phân lợn nhiễm PED tại trang trại ở Ohio Hoa Kỳ
quan sát qua kính hiển vi điện tử ........................................................................17

2.4.

Cấu trúc phân tử virus PED ................................................................................18

3.1.

Test kit PED Ag ..................................................................................................38

3.2.

Các bước tiến hành kiểm tra mẫu bệnh bằng Test kit PED Ag ..........................41

3.3.

Kết quả chẩn đoán bằng Test kit PED Ag ..........................................................41

3.4.

Các bước chế và sử dụng chế phẩm ―Gut feedback‖ ..........................................47

3.5.

Các bước tiến hành xác định kháng thể bằng test ELISA ..................................48

4.1.

Thực trạngcác phương thức chăn nuôi lợn ở Thanh Hố ...................................52

4.2.

Thực trạng mắc PED trên lợn ni tại các huyện của tỉnh Thanh Hố ..............53

4.3.

Trình trạng mắc PED theo mùa tại Thanh Hố ..................................................57

4.4.

Tình trạng mắc PED theo quy mơ đàn tại Thanh Hố ........................................61

4.5.

Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc PED ni tại tỉnh Thanh Hố .....................63

4.6.

Lượng kháng thể ở lợn nái sau khi sử dụng phương pháp ―Gut feedback‖ ........98

4.7.

Kết quả điều trị thử nghiệm lợn mắc PED ở tỉnh Thanh Hoá ..........................103

ix


DANH MỤC ẢNH
TT

Tên Ảnh

Trang

4.1.

Phân màu vàng ở lợn 2 ngày tuổi mắc PED .........................................................63

4.2.

Phân lợn màu vàng xám ở lợn 7 ngày tuổi mắc PED...........................................63

4.3.

Lợn gầy sút do PED ở 2 ngày tuổi .......................................................................64

4.4.

Lợn gầy sút do PED ở 17 ngày tuổi .....................................................................64

4.5.

Lợn 2 ngày tuổi mắc PED nằm chồng lên nhau ...................................................64

4.6.

Lợn 12 ngày tuổi mắc PED nằm chồng lên nhau .................................................64

4.7.

Xác chết lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi ...................................................................68

4.8.

Hạch lympho màng treo ruột lợn mắc PED ở 5 ngày tuổi sung huyết,
xuất huyết .............................................................................................................68

4.9.

Phổi lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi tụ huyết ............................................................69

4.10. Tim lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi sưng to ..............................................................69
4.11. Thận lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi sưng nhẹ..........................................................69
4.12. Ruột non lợn mắc PED ở 6 ngày tuổi căng phồng, thành mỏng ..........................69
4.13. Ruột lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi sung huyết .......................................................70
4.14. Ruột lợn mắc PED ở 2 ngày tuổi chứa dịch vàng ................................................70
4.15. Gan lợn mắc PED ở 5 ngày tuổi màu đất sét .......................................................70
4.16. Dạ dày lợn mắc PED ở 3 ngày tuổi căng phồng chứa sữa chưa tiêu hoá .............70
4.17. Sung huyết hạ niêm mạc ruột. (HE x 100) ...........................................................75
4.18. Lông nhung ruột bị tù đầu, ngắn lại. (HE x 200) .................................................75
4.19. Sung huyết hạ niêm mạc ruột nhuộm. (HE x 200) ...............................................76
4.20. Hoại tử tế bào biểu mơ ruột. (HE x 200) ..............................................................76
4.21. Thối hóa tế bào trên đỉnh các lông nhung Tá tràng lợn mắc PED. (HE x 200) .76
4.22. Các lông nhung Không tràng lợn mắc PED bị ngắn lại. (HE x 200) ...................76
4.23. Lông nhung của Hồi tràng lợn mắc PED tù đầu, ngắn lại. (HE X200) ................76
4.24. Tổn thương lông nhung Kết tràng lợn mắc PED. (HE x 200) .............................76
4.25. Tăng sinh nang Lympho thành ruột Hồi tràng lợn mắc PED. (HE x 100) ...........77
4.26. Tăng sinh các nang Lympho thành ruột ở không tràng lợn mắc PED.
(HE x 200) ............................................................................................................77
4.27. Thâm nhiễm tế bào viêm xung quanh các tuyến ruột lợn mắc PED. ...................77
4.28. Sung huyết và thâm nhiễm tế bào viêm xung quanh tuyến ruột lợn mắc PED. ...77

x


TRÍCH YẾU LUẬN ÁN

Tên tác giả: Hồng Văn Sơn
Tên luận án: ―Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý của dịch tiêu chảy cấp trên lợn
(Porcine Epidemic Diarrhea – PED) tại tỉnh Thanh Hóa và giải pháp phịng trị‖.
Ngành: Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi

Mã số: 9 64 01 02

Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đưa ra những hiểu biết đầy đủ về tình hình mắc bệnh, đặc điểm bệnh
lý làm cơ sở cho việc chẩn đoán và biện pháp phịng trị bệnh PED ở lợn ni tại Thanh
Hố nói riêng và Việt Nam nói chung có hiệu quả.
Xác định được tỷ tình hình mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) ở lợn tại Thanh Hoá.
Xác định được các biến đổi bệnh lý ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) biểu
hiện lâm sàng, bệnh tích (đại thể và vi thể), chỉ tiêu huyết học của bệnh PED;
Xác định được một số biện pháp phòng trị bệnh PED đạt hiệu quả.
Phƣơng pháp nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu: Xác định tình trạng mắc bệnh, một số đặc điểm bệnh lý và
thử nghiệm biện pháp phòng trị dịch tiêu chảy cấp (PED) trên đàn lợn ni tại tỉnh
Thanh Hố.
Vật liệu nghiên cứu: Mẫu bệnh phẩm là phân, ruột, máu, xác chết của lợn mắc
PED. Máu lợn 2 tuần tuổi và lợn nái sau khi sử dụng chế phẩm ―gut feedback‖. Thuốc
Thú y, các hố chất và vật tư máy móc phục vụ nghiên cứu như RT-PCR, ELISA, máy
cắt mảnh Microtom, máy phân tích huyết học.
Phương pháp nghiên cứu:
Xác định tình trạng mắc bệnh bằng phương pháp điều tra dịch tễ học thường
quy: phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu điều tra, hồi cứu tài liệu lưu trữ, dịch tễ học mô tả
kết hợp với các phương pháp chẩn đoán lâm sàng, chẩn đoán bằng Test kit PED Ag và
phản ứng RT-PCR để đánh giá được tình hình mắc dịch tiêu chảy cấp (PED).
- Xác định đặc điểm bệnh lý bằng phương pháp khám lâm sàng thường quy kết hợp

với các chẩn đoán, xét nghiệm phi lâm sàng hiện đại.
- Thử nghiệm phòng bệnh bằng chế phẩm ―Gut feedback‖ theo nguyên lý của
Thai Swine Veternary Association (2015) và xác định kháng thể bằng ELISA.
- Thử nghiệm phác đồ điều trị bằng các phương pháp điều trị triệu chứng, chống
bội nhiễm và điều trị bằng kích thích phi đặc hiệu.
Kết quả chính và kết luận
1. Lợn ni tại Thanh Hố có tỷ lệ mắc bệnh, chết và tử vong do PED là
14,56%, 7,77% và 53,38%. Các huyện vùng ven biển và núi có tỷ lệ lợn mắc bệnh và tử
vong do PED cao nhất (Tĩnh Gia 16,12% và 56,57%; Thạch Thành 15,06% và 56,43%).

xi


Tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao nhất ở nhóm lợn con theo mẹ (22,01% và 72,63%) và
thấp nhất ở nhóm lợn đực giống (5,81% và 0%). Lợn mắc bệnh và tử vong nhiều nhất ở
mùa Đông (21,70% và 58,93%), thấp nhất ở mùa Hè (7,43% và 40,28%). Các trại lớn
có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất (15,79%) nhưng tỷ lệ tử vong lại thấp nhất (50,75%).
2) Một số đặc điểm bệnh lý ở lợn mắc dịch tiêu chảy cấp (PED) tại Thanh Hoá:
- Triệu chứng lâm sàng điển hình của lợn mắc dịch tiêu chảy cấp: Ủ rũ, mệt mỏi;
tiêu chảy phân màu vàng xám nhiều nước; lợn gầy sút nhanh (100%); nằm dồn đống
(chồng lên nhau) (82,50%); bỏ bú, bỏ ăn (42,50%); nôn (40,00%).
- Chỉ tiêu lâm sàng của lợn mắc dịch tiêu chảy cấp: thân nhiệt là 37,70  0,050C;
tần số hô hấp là: 43,23  0,15 lần/phút và tần số tim là 135,08 0,29 lần/phút.
- Bệnh tích đại thể chủ yếu là: xác chết gầy; ruột non căng phồng, thành mỏng, chất
chứa màu vàng, lợn cợn; dạ dày căng phồng chứa sữa chưa tiêu; hạch màng treo ruột sung
huyết, xuất huyết; gan thoái hoá màu đất sét, phổi tụ huyết; thận sưng nhẹ; tim to, cơ mềm với
tỷ lệ lần lượt là: 100; 100; 88; 80; 52; 48; 40; và 24%. Bệnh tích vi thể chủ yếu ở ruột là:
tế bào biểu mô ruột non thối hóa, hoại tử, lơng nhung tù đầu, ngắn lại, tăng sinh nang
lympho thành ruột, thâm nhiễm tế bào viêm ở hạ niêm mạc ruột.
- Lợn mắc PED có số lượng hồng cầu; tỷ khối huyết cầu; hàm lượng huyết sắc

tố; nồng độ huyết sắc tố trung bình; số lượng bạch cầu; hàm lượng protein tổng số; α, β,
γ globulin tăng so với lợn khoẻ mạnh. Trong khi đó các chỉ số như Albumin, sức kháng
hồng cầu, độ dự trữ kiềm trong máu, hàm lượng Kali, Natri trong huyết thanh của lợn
bệnh giảm rõ rệt so với lợn khoẻ. Tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính và bạch cầu ái toan
trong công thức bạch cầu tăng cao, trong khi đó bạch cầu đơn nhân lớn, bạch cầu ái
kiềm và tế bào lympho giảm.
3) Kết quả thử nghiệm biện pháp phòngtrị dịch tiêu chảy cấp ở lợn (PED):
- 100% mẫu huyết thanh của đàn lợn nái mang thai ở tuần thứ 13 sau 14 ngày và
21 ngày sử dụng phương pháp ―gut feedback‖ có xuất hiện kháng thể PED (OD từ 0,04
– 1,11). Tuy nhiên, chỉ có 80,00% mẫu (có OD ≥ 0,21) là dương tính, có khả năng bảo
hộ.
- Điều trị kết hợp kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn bội nhiễm với điều trị triệu
chứng (giảm nhu động và giảm tiết dịch) và tiêm phúc mạc dung dịch Lactat Ringer và
Glucose 5% để bổ sung nước, chất điện giải đồng thời kết hợp sử dụng phương pháp
huyết liệu pháp ở phác đồ II cho kết quả điều trị cao (80,00%). Trong khi đó phác đồ I
khơng sử dụng phương pháp điều trị huyết liệu pháp cho kết quả điều trị thấp (62,00%)
và có tỷ lệ chết trong q trình điều trị (38,00%) cao hơn ở phác đồ II là 18,00%
(p<0,05).

xii


THESIS ABSTRACT
PhD candidate: Hoang Van Son
Thesis title: ―Study on some pathological characteristics of acute diarrhea epidemic in
pigs (Porcine Epidemic Diarrhea - PED) in Thanh Hoa province and prevention and
treatment measures‖.
Major: Veterinary pathology and Therapeutics of the diseases of domestic animals
Code: 9 64 01 02
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)

Research objectives
The study aims at giving full understanding of the disease situation, pathological
characteristics to serve as the basis for the diagnosis and prevention and treatment
measures of PED in pigs raised in Thanh Hoa province in particular and in Vietnam in
general, which is effective.
The study aims at identifying the prevalence of acute diarrhea (PED) in pigs
raised in Thanh Hoa province.
The study aims at identifying pathological changes in pigs infected with acute
diarrhea (PED), clinical manifestations, lesions (gross and microscopic lesions), and
main hematological parameters of PED.
The study also aims at identifying some effective prevention measures for PED.
Materials and Methods
Research contents: Determining some epidemiological and pathological
characteristics in pigs infected with acute diarrhea (PED) in Thanh Hoa and testing
measures for preventing and treating acute diarrhea in pigs (PED).
Research materials: Specimens include feces, intestines, blood, and corpses of
the pigs infected with PED. The blood of the healthy piglets at 2 weeks old and the
sows after using "gut feedback". Veterinary drugs, chemicals and machines for the
research such as RT-PCR, ELISA, Microtom shredder, and hematology analyzer, etc.
Research methods:
Determining epidemiological characteristics by routine epidemiological
investigation methods: face-to-face interviews, questionnaires distribution, retrospective
archives, descriptive epidemiology combined with clinical diagnostic methods,
diagnosis by PED Ag Test kit and RT-PCR response for evaluating acute diarrhea
epidemic (PED).
- Determining pathological characteristics by routine clinical examination
combined with modern non-clinical diagnoses and tests.
- Testing disease prevention with the "Gut feedback" preparation according to the
principles of Thai Swine Veternary Association (2015) and determining antibodies by
ELISA.

- Testing treatment regimens with symptoms, anti-superinfection and non-specific
stimulant therapy.
Main findings and conclusions
1)The rates of morbidity, mortality and case fatality rate (CFR) from PED of the
pigs raised in Thanh Hoa were 14.56%, 7.77%, and 53.38%, respectively. The coastal
and mountainous districts had the highest rates of PED morbidity and CFR (16.12% and
56.57% in Tinh Gia; 15.06% and 56.43% in Thach Thanh). The rates of morbidity and

xiii