THU HOẠCH quá trình phát triển lý luận về chuyên chính vô sản và sự vận dụng sáng tạo của đảng ta hiện nay

1

THU HOẠCH-Q trình phát triển lý luận về chun
chính vơ sản và sự vận dụng sáng tạo của đảng ta hiện
nay

Trong hệ thống các nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng về chun chính vơ sản chiếm một vị trí đặc biệt quan
trọng - nguyên lý nền tảng. Nói về điều này Lênin khẳng định:
“Chỉ người nào mở rộng việc thừa nhận đấu tranh giai cấp đến
mức thừa nhận chun chính vơ sản mới là người mácxít. Đó là
điều khác nhau sâu sắc nhất giữa người mácxít và người tiểu tư
sản tầm thường. Chính dùng viên đá thử vàng ấy mà thử thách
sự hiểu biết thực sự và sự thừa nhận thực sự chủ nghĩa Mác”1.
Điều đó chứng tỏ rằng, trong quá trình đấu tranh cách mạng để
thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình, giai cấp cơng nhân sẽ
khơng thể đánh đổ được kẻ thù của mình là giai cấp tư sản, sẽ
không cải tạo được xã hội cũ, xã hội tư bản chủ nghĩa và xây
1

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33, Nxb tiến bộ M1970, tr42


2

dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản nếu
như giai cấp công nhân không giành được chính quyền và thiết
lập chun chính vơ sản. Chun chính vơ sản là hình thức
chính trị tất yếu phải trải qua để đưa lồi người tiến tới một xã
hội khơng cịn giai cấp, khơng cịn áp bức, bóc lột, mọi người
được sống tự do hạnh phúc. Chính vì vậy, VI.Lê-Nin cho rằng

đây là vấn đề chủ yếu nhất của toàn bộ cuộc đấu tranh giai cấp
của giai cấp vô sản đặc biệt là trong cách mạng xã hội chủ
nghĩa.
Chuyên chính vơ sản, theo VI.Lênin đó là: “Việc tổ chức
đội tiền phong của những người bị áp bức thành giai cấp thống
trị để chấn áp bọn áp bức”2. Thực chất đây là vấn đề chính
quyền nhà nước, là thứ mà giai cấp cơng nhân phải giành lấy
cho được và dùng nó để đập tan sự phản kháng của giai cấp
bóc lột, xây dựng thành cơng xã hội mới. Vì vậy, chun chính
vơ sản đã đang và sẽ là vấn đề chống phá quyết liệt của các thế
2

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33, Nxb tiến bộ M1976, tr109.


3

lực thù địch đối với chủ nghĩa xã hội. ở nước ta trong thời gian
qua, cũng đã xuất hiện những quan điểm sai trái, phản động
xuyên tạc bản chất của chủ nghĩa xã hội, của nhà nước chun
chính vơ sản mà chúng ta đang xây dựng. Trong cuộc đấu tranh
“ai thắng ai” giữa hai con đường tư bản chủ nghĩa và chủ nghĩa
xã hội hiện nay, thực chất vẫn đặt ra những vấn đề trực tiếp đó
là chun chính tư sản hay chun chính vơ sản. Chính vì vậy,
làm rõ tư tưởng của C.Mác- Ph.Ăngghen và VI.Lênin về chun
chính vơ sản là một trong những vấn đề quan trọng trong sự
nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa ở nước ta. Mặt khác, trong quá trình xây dựng nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, và vì dân địi hỏi chúng ta ln
ln phải đấu tranh chống các quan điểm sai trái, xuyên tạc, về

chun chính vơ sản, về bản chất nhà nước xã hội chủ nghĩa,
đây là nhiệm vụ thường xuyên, cấp bách hiện nay.


4

Tư tưởng về chun chính vơ sản hình thành gắn liền với
quá trình hoạt động lý luận và thực tiễn của C.Mác- Ph.
Ăngghen với quá trình chuyển đổi lập trường từ duy tâm sang
duy vật, từ dân chủ cách mạng sang cộng sản chủ nghĩa. Trong
q trình đó, với tư duy biện chứng duy vật và thực tiễn đấu
tranh cách mạng của giai cấp công nhân chống giai cấp tư sản,
C.Mác- Ph. Ăngghen đã khơng ngừng tìm tịi khám phá trên cơ
sở nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn qua từng thời kỳ, từng
giai đoạn thang trầm của phong trào cách mạng để hồn thiện
học thuyết của mình. Thơng qua các tác phẩm chủ yếu như:
“Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” (1848); “đấu tranh giai cấp ở
Pháp” (1850); “ngày 18 tháng sương mù của Lui-Bô-na-pac-tơ”
(1851); “thư gửi cho Vâyđơmâyơ”(1852); “nội chiến ở
Pháp”(1871). Tư tưởng về chun chính vơ sản không ngừng
được bổ xung, phát triển ngày càng rõ hơn. Tuy nhiên tác phẩm
đầu tiên đánh dấu sự manh nha hình thành tư tưởng về chuyên


5

chính vơ sản đã được C.Mác đề cập tới trong tác phẩm “hệ tư
tưởng Đức” viết năm 1845. Ttrong tác phẩm này, khi phê phán
những quan điểm sai trái, duy tâm của các nhà tư tưởng Đức,
đứng trên lập trường duy vật về lịch sử, C.Mác đã phân tích,

luận giải xã hội tư bản, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
và phát hiện thấy một lực lượng có khả năng xoá bỏ trật tự xã
hội tư bản chủ nghĩa đó là giai cấp vơ sản. Cũng với tư duy biện
chứng và khả năng suy luận lơgíc, C.Mác cho rằng, giai cấp vơ
sản muốn thực hiện vai trị lịch sử của nó thì trước hết phải
giành lấy quyền thống trị chính trị. Ơng chỉ rõ: “Mỗi giai cấp
muốn vươn lên giành lấy quyền thống trị- thậm trí sự thống trị
của nó địi hỏi phải thủ tiêu tồn bộ hình thức xã hội cũ và
thống trị nói chung, như điều xẩy ra ở giai cấp vơ sản- thì giai
cấp đó trước hết phải giành được quyền về tay mình”3. Như vậy,
tư tưởng về một nền chuyên chính cách mạng của giai cấp vô
sản đã xuất hiện từ tác phẩm “hệ tư tưởng Đức”(1845) trước khi
3

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tập3, NxbCTQG, H1995,tr1


6

chủ nghĩa Mác ra đời. Trải qua các giai đoạn hoạt động lý luận
và thực tiễn đấu tranh cách mạng của phong trào công nhân từ
năm 1845 đến 1848, C.Mác- Ph. Ăngghen cho ra đời nhiều tác
phẩm lý luận kinh điển đánh dấu bước phát triển các nguyên lý
của chủ nghĩa xã hội khoa học. Tháng 2/1848, với việc Công bố
“tun ngơn của Đảng cộng sản”, cương lĩnh chính trị đầu tiên
của giai cấp vô sản, chủ nghĩa Mác, chủ nghĩa khoa học chính
thức ra đời. Trong tác phẩm này, tư tưởng về chun chính vơ
sản có một bước phát triển mới trên cơ sở phân tích sự hình
thành, phát triển của hai giai cấp cơ bản trong xã hội tư bản là
giai cấp vô sản và giai cấp tư sản cũng như vạch ra sự tất yếu

sự đấu tranh giữa chúng, C.Mác- Ph. Ăngghen đã chỉ rõ đỉnh
cao của cuộc đấu tranh ấy sẽ là sự bùng nổ của một cuộc cách
mạng vô sản, và tất yếu giai cấp vơ sản sẽ giành được thắng
lợi, giành lấy chính quyền, giành lấy dân chủ trở thành giai cấp
thống trị xã hội . Các ông vạch rõ: “giai cấp vô sản mỗi nước


7

trước hết phải giành lấy chính quyền, tự vươn lên thành giai cấp
dân tộc, phải tự mình trở thành dân tộc, tuy hồn tồn khơng
phải theo cái nghĩa như giai cấp tư sản hiểu”4
Tác phẩm “tuyên ngôn Đảng cộng sản” chỉ ra cho giai cấp
vô sản “phải tự vươn lên thành giai cấp dân tộc”, điều đó có
nghĩa là giai cấp vơ sản phải thiết lập một nền chun chính của
mình, và trở thành giai cấp thống trị xã hội, giai cấp đại diện cho
quốc gia dân tộc mình. Hồn thành nhiệm vụ của cuộc cách
mạng vô sản trước hết ở trong nước mình, tất nhiên giai cấp
dân tộc ở đây không phải là theo chủ nghĩa dân tộc hẹp hịi ích
kỷ, biệt lập như là cách mà giai cấp tư sản thường hiểu, mà
giành chính quyền trong một quốc gia dân tộc chỉ là mục tiêu
trước mắt, và là tiền đề cho cơng cuộc giải phóng nhân loại của
giai cấp vô sản. Rõ ràng đến đây, tư tưởng về giai cấp vơ sản
được hình thành rõ nét hơn trong tác phẩm “hệ tư tưởng Đức”.
Trong tác phẩm này C.Mác- Ph. Ăngghen trình bày chun
4

C.Mác- Ph. Ăng ghen tồn tập, tập 4, NxbCTQG, H1995, tr624

8

chính vơ sản như là một tất yếu, con đường, biện pháp, để cho
giai cấp vô sản thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Sau cách mạng 1848-1849 thơng qua tổng kết cuộc đấu
tranh giai cấp ở Pháp, đặc biệt diễn biến cuộc cách mạng dân
chủ tư sản tháng hai và cách mạng tháng 6 năm 1848, C. Mác
đã khẳng định: việc giai cấp vô sản trong cuộc đấu tranh chống
kẻ thù của mình nhất thiết phải thành lập nền chun chính
cách mạng. C.Mác gọi đó là “nền chun chính của giai cấp
cơng nhân”, “chun chính của những người bạn đồng minh
của giai cấp nơng dân”, hay đó là “chun chính của giai cấp vơ
sản”. Trong tác phẩm “Đấu tranh giai cấp ở Pháp”, C.Mác gắn
tư tưởng chun chính vơ sản với khái niệm cách mạng không
ngừng, cách mạng vô sản. Ông chỉ rõ: “chủ nghĩa xã hội nay là
lời tun bố cách mạng khơng ngừng, là chun chính của giai
cấp vơ sản, coi đó là q độ tất yếu đi đến xoá bỏ tất cả các
quan hệ sản xuất…”5. Rõ ràng, C. Mác đã chỉ ra rằng, để thực
5

(sách đã dẫn; tập17, tr126)


9

hiện thắng lợi mục tiêu chủ nghĩa xã hội, giai cấp vô sản phải
tiến hành cuộc cách mạng không ngừng và kết quả, đồng thời
cũng là bước tiếp theo của nó là phải thiết lập được nền chun
chính vơ sản, dùng nền chun chính này để xố bỏ quan hệ
sản xuất tư bản chủ nghĩa- cái cơ sở kinh tế để sinh ra chế độ

áp bức, bóc lột tư bản chủ nghĩa. Như vậy là tư tưởng chun
chính vơ sản được phát triển mở rộng thêm, Nhưng đến giai
đoạn này, C.Mác- Ph. Ăngghen mới nêu ra sự cần thiết và tất
yếu phải giành được chính quyền trong q trình đấu tranh của
giai cấp vơ sản, cịn thái độ của giai cấp vô sản đối với bộ máy
của giai cấp tư sản như thế nào thì giai hai ơng chưa đề cập
đến. Vấn đề này được các ông đề cập đến trong tác phẩm
“ngày 18 tháng sương mù của Lui-Bônapactơ” C.Mác viết năm
1851. Đó là thái độ dứt khốt là phải đập tan bộ máy nhà nước
áp bức đó. C.Mác viết: “Tất cả các cuộc cách mạng đều hoàn bị
bộ máy nhà nước đó chứ khơng phải đập tan nó, các chính


10

Đảng nối gót đấu tranh giành chính quyền đều coi việc đoạt lấy
toà lâu đài nhà nước đồ sộ ấy là chiến lợi phẩm chủ yếu của
thắng lợi của mình”6.
Có thể nói, tư tưởng về chun chính vơ sản của C.MácPh. Ăngghen đã tiến thêm một bước làm rõ, giai cấp vơ sản
khơng chỉ giành lấy chính quyền nhà nước mà nó phải phá huỷ,
đập tan bộ máy nhà nước đó. Sở dĩ, có tư tưởng này là do khi
nghiên cứu lịch sử các cuộc cách mạng ở Pháp, C.Mác đã
nhận thấy rằng từ cách mạng tư sản Pháp năm 1789, một cuộc
cách mạng tư sản với sự ra đời của nền cộng hoà I, cho đến
cuộc cách mạng tháng 2/1848, với sự ra đời của nền cộng hoà
II và cuộc đảo chính tháng chạp năm 1851 của Lui Bơ-na-pactơ, dẫn đến sự phục hồi của chiều đại quân chủ tư sản; thì kết
quả sau các cuộc cách mạng, hoặc phản cách mạng đó là một
bộ máy áp bức, bóc lột mới ra đời. Và dường như, bộ máy nhà
nước ra đời sau lại hoàn bị hơn bộ máy nhà nước trước ở sự rã
6

(C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tập 18, NxbCTQG, H,1995, tr236)


11

man và bản chất áp bức, bóc lột tinh vi sảo quyệt hơn, tính chất
bóc lột của nó đối với quần chúng nhân dân lao động càng
nặng nề hơn. Do đó, C.Mác cho rằng, giai cấp vơ sản khơng thể
chiếm lấy một chính quyền như thế, mà cần phải đập tan nó,
giành chính quyền về tay mình. Tuy nhiên lấy gì để thay thế cho
bộ máy nhà nước vừa bị đập tan thì lúc đó C.Mác khơng có
kinh nghiệm thực tiễn lịch sử để giải đáp vấn đề đó.
Tư tưởng về chun chính vơ sản được cụ thể hơn trong
thư gửi cho một người bạn trong “Đồng minh những người cộng
sản” ở Mỹ, ngày 05/03/1852 là Vâyđơmâye. Trong đó C.Mác
khảng định: đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên chính vơ
sản và bản thân sự chun chính này chỉ là bước quá độ để
tiến tới xoá bỏ giai cấp, đi tới một xã hội khơng cịn giai cấp.
Đến đây, chúng ta thấy thuật ngữ “chun chính vơ sản” lần đầu
tiên được xuất hiện và một lần nữa, C.Mác khẳng định: về phần
tơi, tơi khơng hề có cơng phát hiện sự tồn tại của các giai cấp


12

trong xã hội hiện đại và sự đấu tranh của những giai cấp đó.
Trước tơi từ lâu các nhà sử học đã trình bày sự phát triển của
lịch sử, của cuộc đấu tranh giai cấp đó và các nhà kinh tế tư
sản đã mổ sẻ các giai cấp đó về mặt kinh tế. Điều mới mẻ mà

tôi đã làm là đã chứng minh rằng:
1-Sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn liền với những giai
đoạn phát triển nhất định của sản xuất.
2- Đấu tranh giai cấp tất nhiên đưa đến chun chính vơ
sản.
3- Bản thân sự chun chính này chỉ là bước quá độ để
tiến tới xoá bỏ giai cấp và tiến tới một xã hội khơng có giai cấp.
Vậy là, đến năm 1852, tư tưởng về chuyên chính vơ sản
đã có một bước tiến dài so với “Tun ngơn Đảng cộng sản”.
Chun chính vơ sản là một tất yếu lịch sử, là bước quá độ để
đi tới một xã hội khơng có giai cấp. Trong giai đoạn này, C.MácPh. Ăngghen đã nêu rõ nhiệm vụ của chuyên chính vô sản là:


13

Xố bỏ những sự khác biệt giai cấp nói chung, xoá bỏ tất cả
những quan hệ sản xuất làm cơ sở cho những sự khác biệt ấy,
xoá bỏ tất cả các quan hệ xã hội thích ứng với những quan hệ
sản xuất đó, đồng thời cũng cải biến tất cả những tư tưởng nảy
sinh từ những quan hệ sản xuất đó. Nhiệm vụ của chun chính
vơ sản đã thể hiện rõ tính chất triệt để của cách mạng vơ sản.
Nhận xét về tư tưởng chun chính vơ sản của C. Mác sau
này VI.Lê-Nin cho rằng: chủ nghĩa Mác đã tiến một bước dài so
với “Tuyên ngôn Đảng cộng sản”. Trong tuyên ngôn, vấn đề nhà
nước mới được đặt ra một cách trìu tượng, thì ở đây vấn đề đó
được đặt ra một cách cụ thể và kết luận được rút ra một cách
chính xác. Kết luận ấy là căn bản trong học thuyết của chủ
nghĩa Mác về nhà nước. Tuy nhiên, VI.Lê-Nin cũng nhận xét
rằng lấy cái gì để thay thế cho bộ máy tư sản đã bị đập tan thì
vào năm 1852, C. Mác chưa có kinh nghiệm lịch sử cung cấp

tài liệu để giải đáp vấn đề đó. Tư tưởng về “đập tan”cũng chưa


14

được C.Mác- Ph. Ăngghen cụ thể hoá rõ ràng, chưa chỉ rõ yếu
tố nào của bộ máy nhà nước phải phá huỷ, đập tan và những
yếu tố nào, bộ phận nào có thể được sử dụng tiếp. Câu hỏi đó
chỉ có thể đến cơng xã Pa ri mới được giải đáp.
Công xã Pari năm 1871 là cuộc cách mạng vô sản đầu tiên
trên thế giới, nổ ra ngày 28/3 ở thủ đô Pari và giành được thắng
lợi, thiết lập được chính quyền của giai cấp cơng nhân. Tuy
cơng xã chỉ tồn tại 72 ngày đêm nhưng đó là mốc son chói lọi
trong trang sử hào hùng của giai cấp cơng nhân Pháp và giai
cấp công nhân thế giới. Thắng lợi đó đã chứng tỏ khả năng
cách mạng của giai cấp công nhân, vừa giải quyết tốt vấn đề
dân tộc vừa giải quyết tốt vấn đề giai cấp trong cách mạng.
Công xã Pari chứng tỏ rằng giai cấp công nhân đã có bước
trưởng thành vượt bậc từ sau cách mạng 1848-1849. Công xã
Pari là một thực tiễn lịch sử vô cùng quý giá để cho C.Mác- Ph.


15

Ăngghen tổng kết kinh nghiệm phát triển và hoàn thiện học
thuyết của mình.
Trước khi cuộc cách mạng Pari nổ ra, C. Mác- Ph.
Ăngghen là những người theo dõi sát sao mọi diễn biến của
tình hình. Cuộc chiến Pháp –Phổ nổ ra ngày 19/7/1870 như là
một tiếng chuông báo hiệu sự sụp đổ hoàn toàn của nền đế chế

II thối nát. từ theo dõi tình hình cách mạng ở Pháp, C.Mác đã
đưa ra lời tiên đoán hiên tài: “dầu cho cuộc chiến tranh của Lu-i
Bô-na-pác-tơ chống nước Phổ kết thúc như thế nào chăng nữa,
tiếng chuông đưa đám nền đế chế II cũng sẽ điểm ở Pari rồi.
Đế chế II sẽ kết thúc…”.Trong quá trình diễn biến của cách
mạng ở Pari, C.Mác- Ph. Ăngghen đã có những chỉ đạo cần
thiết đối với cách mạng. Sau công xã Pari, C.Mác- Ph. Ăngghen
đã bắt tay ngay vào việc tổng kết hoạt động của cơng xã.
Những vấn đề đó được thể hiện trong tác phẩm “nội chiến ở
Pháp”. Trong tác phẩm này C. Mác đã tổng kết cuộc nội chiến


16

diễn ra ở Pháp và qua công xã Pari, C. Mác đã chỉ ra, vai trị
nhiệm vụ, con đường hình thành, chức năng, hình thức tổ chức
và bản chất của chun chính vơ sản. Nếu như ở tác phẩm
“Đấu tranh giai cấp ở Pháp” C. Mác cho rằng chuyên chính vô
sản được biểu hiện là giai cấp công nhân phải đấu tranh tự
mình trở thành giai cấp dân tộc, phải giành lấy dân chủ và đập
tan các bộ máy nhà nước cũ thì qua thực tiễn cơng xã Pari,
C.Mác - Ph. Ăngghen chỉ rõ, giai cấp công nhân phải thủ tiêu
toàn bộ bộ máy nhà nước tư sản và thiết lập bộ máy nhà nước
chun chính của giai cấp cơng nhân. Trong bộ máy nhà nước
tư sản C.Mác cho rằng cần phải đập tan các “công cụ quyền
lực vật chất” như quân đội thường trực, cảnh sát, bộ máy quan
liêu, quan tồ. đồng thời phải xố bỏ “các cơng cụ áp bức tinh
thần” như các thế lực tăng lữ, tách nhà thờ ra khỏi trường học,
tách giáo hội ra khỏi nhà nước. Về bản chất của nhà nước
chun chính vơ sản, C. Mác cho rằng, chun chính vơ sản

17

mang bản chất của một nhà nước dân chủ, trong đó quyền lực
thực tế thuộc về giai cấp cơng nhân và nhân dân lao dộng. Ông
khảng định: “về thực chất, cơng xã là một Chính phủ của giai
cấp cơng nhân, là kết quả của cuộc đấu tranh giai cấp những
người sản xuất chống lại giai cấp chiếm đoạt, là hình thức chính
trị rốt cuộc đã tìm ra được khiến cho có thể thực hiện việc giải
phóng lao động về mặt kinh tế”7. Và qua đó C.Mác cũng chỉ ra
con đường hình thành chun chính vơ sản đó là con đường
bạo lực vũ trang cách mạng của quần chúng nhân dân do giai
cấp cơng nhân lãnh đạo. Chun chính vơ sản có chức năng là
chấn áp sự chống đối của giai cấp tư sản và các thế lực phản
động và tổ chức xây dựng một xã hội mới. Nhiêm vụ của nhà
nước chun chính vơ sản gồm cả nhiệm vụ đối nội và đối
ngoại, thông qua hoạt động của công xã Pari, C.Mác cho rằng:
muốn hiểu về chun chính vơ sản là gì, hãy nhìn vào cơng xã
Pari, chun chính vơ sản là như thế đấy.
7

C.Mác- Ph. Ăng ghen toàn tập, tâp.17,NxbCTQG, H1994,tr454


18

Tư tưởng về chun chính vơ sản được C.Mác trình bày
một cách rõ ràng hơn trong tác phẩm “Phê phán cương lĩnh
Gôta”. Trong tác phẩm này, C.Mác đã kịch liệt phê phán quan

điểm về “nhà nước tự do” của chủ nghĩa Látxan. Ông ta cho
rằng: “nhà nước tự do” thể hiện quan niệm về tính siêu giai cấp
của nhà nước, do đó có thể dựa vào nhà nước của giai cấp bóc
lột để tổ chức chủ nghĩa xã hội( lập các hợp tác xã do nhà nước
Phổ giúp đỡ để xây dựng chủ nghĩa xã hội). C. Mác cho rằng:
“mặc dầu tất cả những lời lẽ dân chủ rất kêu của nó, tồn bộ
cương lĩnh từ đầu chí cuối đều nhiễm phải cái bệnh của phái
Látxan là lòng tin của thần dân vào nhà nước, hoặc là- điều này
cũng chẳng có gì tốt hơn- tin vào phép màu dân chủ, hay nói
cho đúng hơn, đó là sự thoả hiệp giữa hai lòng tin ấy vào phép
mầu, cả hai loại đều xa lạ như nhau với chủ nghĩa xã hội”8.
Cùng với sự phê phán quan điểm của chủ nghĩa Látxan về nhà
nước chun chính vơ sản, C. Mác đã chỉ rõ vai trị của nhà
8

C.Mác- Ph. Ăng ghen tồn tập, NxbCTQG,H,1995,

tr51-52.


19

nước vô sản sau khi giai cấp công nhân giành được chính
quyền, chun chính vơ sản phải tiến hành cải tạo xã hội cũ xây
dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa. C.Mác khẳng định rằng: giữa
xã hội tư bản và xã hội cộng sản có một thời kỳ cải biến cách
mạng từ xã hội trước đến xã hội sau. Tương ứng với thời kỳ ấy
là một thời kỳ quá độ chính trị trong đó nhà nước khơng thể có
gì khác hơn là chuyên chính cách mạng của giai cấp vơ sản.
Tóm lại, chúng ta có thể thấy rằng, tư tưởng về chun

chính vơ sản của C.Mác- Ph. Ăngghen từ lúc cịn manh nha cho
đến 1895 đã khơng ngừng được bổ sung và phát triển, hồn
thiện. Đặc biệt đến cơng xã Pari 1871, nó khơng đơn thuần chỉ
là một tư tưởng mà đã trở thành hiện thực vật chất dưới hình
thức chính quyền cơng xã. Tuy nhiên chủ nghĩa xã hội khoa học
nói chung cũng như tư tưởng về chuyên chính vơ sản nói riêng
khơng phải là cái gì đó bất biến mà nó phải khơng ngừng được
bổ sung và phát triển trong điều kiện hoàn cảnh lịch sử mới,


20

vấn đề mang tính quy luật đó được chứng minh rõ nét nhất
trong giai đoạn VI.Lê-Nin tiếp tục bảo vệ và phát triển lý luận về
chủ nghĩa xã hội khoa học về chun chính vơ sản trong điều
kiện lịch sử mới.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản đã phát
triển thành chủ nghĩa đế quốc, chấm dứt thời kỳ phát triển
tương đối hồ bình của thế giới những năm 70-80 của thế kỷ
thứ XIX.
Chủ nghĩa tư bản phát triển thành chủ nghĩa đế quốc làm
cho mâu thuẫn vốn có trong lịng chủ nghĩa tư bản trở nên gay
gắt, đặc biệt là mâu thuẫn giữa giai cấp vơ sản và giai cấp tư
sản. ngồi ra cịn xuất hiện những mâu thuẫn mới, đó là mâu
thuẫn giữa nhân dân lao động của các nước thuộc địa với chủ
nghĩa đế quốc. Giai cấp tư sản tăng cường bóc lột giai cấp vô
sản, dùng siêu lợi nhuận mua chuộc một số công nhân lành
nghề, biến họ thành bộ phận công nhân quý tộc. hơn nữa ở

21

khắp nơi, giai cấp tư sản cịn tìm cách cấu kết với bọn địa chủ,
phong kiến phản động bóc lột nhân dân lao động, làm cho đời
sống của họ khổ cực nặng nề hơn. Sự cạnh tranh của chủ
nghĩa tư bản không những làm xuất hiện mâu thuẫn giữa các
tập đồn tư bản với nhau mà cịn làm xuất hiện ngày càng
chầm trọng mâu thuẫn giữa các nước đế quốc với nhau. Từ sự
phát triển của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn này ta có thể
khảng định: giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản đã lỗi thời lạc
hậu khơng cịn đóng vai trị trung tâm trong sự phát triển của
lịch sử nữa. thời đại đã chuyển sang một thời đại mới thời đại
của “cách mạng vô sản”, thời đại của “chun chính vơ sản”,
thời đại q độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội sắp
bắt đầu.
Cũng trong giai đoạn này phong trào cách mạng chuyển
từ Đức sang Nga, phong trào công sản và công nhân quốc tế
có bước phát triển mới cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Tuy


22

nhiên trong phong trào công nhân cũng xuất hiện các trào lưu
cơ hội xét lại chia làm ba phái: phái hữu cầm đầu là Bécxanh;
muốn khuôn phong trào công nhân vào đấu tranh kinh tế, đưa
ra khẩu hiệu phản động “phong trào là tất cả, mục đích cuối
cùng chỉ là con số khơng” địi xét lại chủ nghĩa Mác trên tất cả
các nguyên lý trong đó trọng tâm là về cách mạng vơ sản và
vấn đề chun chính vơ sản. Phái giữa do Kauxky đứng đầu “
luồn lách như con rắn nước” khoác áo chủ nghĩa Mác chống lại,

xuyên tạc chủ nghĩa Mác. Chúng cho rằng vấn đề chun chính
vơ sản là vấn đề mà Mác “lỡ miệng nói ở đâu đó có một lần”. Do
đó vấn đề khách quan đặt ra yêu cầu phải có một Đảng như thế
nào? Trang bị lý luận tư tưởng như thế nào để đáp ứng với đòi
hỏi sự phát triển của lịch sử, phong trào công nhân và phát triển
chủ nghĩa Mác lên một trình độ mới. Giữa lúc bấy giờ Lênin
lãnh tụ vĩ đại đã đáp ứng yêu cầu của lịch sử và phong trào
cộng sản và công nhân quốc tế.


23

Đứng trước tình thình đó, VI.Lênin đã đấu tranh khơng
khoan nhượng chống chủ nghĩa cơ hội, xét lại, bảo vệ và phát
triển học thuyết Mác, trong đó vấn đề chuyên chính vơ sản là
vấn được VI.Lênin quan tâm đặc biệt. Ơng cho rằng, chun
chính vơ sản là vấn đề cốt lõi xun suốt tồn bộ học thuyết
Mác, là “hịn đá thử vàng” với lập trường của những người
mácxít và cịn nhấn mạnh rằng “chỉ người nào mở rộng việc
thừa nhận đấu tranh giai cấp đến mức thừa nhận chun chính
vơ sản thì mới là người Mác-xít”9
Thơng qua các tác phẩm như: “Nhà nước và cách mạng”
(1917); “cách mạng vô sản và tên phản bội Kauxky” (1918) và
nhiều tác phẩm khác, tư tưởng về chun chính vơ sản đã
được phát triển hồn thiện. Trong đó VI.Lênin chỉ ra khái niệm
về chun chính vơ sản, người cho rằng: chun chính vơ sản
là “việc tổ chức đội tiền phong của những người bị áp bức thành
giai cấp thống trị để chấn áp bọn áp bức”. Như vậy, trong khái
9

VI.Lê-Nin toàn tập, tập33, NxbTB,M1976, tr42.


24

niệm này, nội dung cốt lõi của chun chính vơ sản được thể
hiện, đó là giai cấp cơng nhân phải tổ chức thành giai cấp cầm
quyền. Chính quyền đó phải thuộc về một giai cấp duy nhất, là
giai cấp công nhân. Tính chất của chun chính vơ sản: là cơng
cụ của cách mạng vô sản, là sự thống trị của giai cấp vô sản đối
với giai cấp tư sản. Khối công nông dưới sự lãnh đạo của giai
cấp vô sản là chính quyền mà nó khơng chia sẻ cho ai hết và
trực tiếp dựa vào vũ trang của quần chúng. Trong đó Đảng của
giai cấp vơ sản là lực lượng lãnh đạo của chun chính vơ sản,
sự lãnh dạo đó để đảm bảo cho nền chun chính vơ sản vững
mạnh, hồn thành được chức năng nhiệm vụ của mình.
VI.Lênin chỉ rằng: trong cuộc đấu tranh cho chun chính vơ
sản và xây dựng chủ nghĩa xã hội, cần cho Đảng có đủ sức làm
thầy, làm người dẫn đường, làm lãnh tụ của tất cả những người
lao động và những người bị bóc lột. Nếu khơng có Đảng lãnh
đạo, thì giai cấp vô sản và nhân dân lao động không thể lật đổ


25

giai cấp tư sản, không thể giành được thắng lợi của cách mạng
xã hội chủ nghĩa, không thể xây dựng được chủ nghĩa xã hội
Mặt khác VI.Lênin cũng chỉ rõ nội dung của chun chính
vơ sản, nó bao gồm hai mặt: chuyên chính và dân chủ. Đây là
hai mặt đối lập gắn bó với nhau cùng tồn tại chun chính để

thực hiện, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa. Dân chủ xã hội
chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ rộng rãi nhất trong lịch sử,
nhưng không phải dân chủ hồn tồn mà phải thực hiện chun
chính với thiểu số bọn bóc lột, chống đối. Và sự chuyên chính
này khơng thể nương nhẹ mà phải tiến hành cương quyết,
chừng nào cịn những kẻ bóc lột, cịn sự khác biệt giai cấp thì
cịn phải thực hành chun chính.Theo VI.Lênin : “Thiết lập nền
chun chính của giai cấp vơ sản một nền chuyên chính sẽ bẻ
gẫy được sự phản kháng quyết liệt của các giai cấp bóc lột bị
gạt ra khỏi chính quyền”10.

10

VI.Lê-Nin tồn tập, tập33,NxbTB, M1976, tr42.