(luận văn thạc sĩ) kế toán trách nhiệm tại công ty xây dựng phú xuân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
ðẠI HỌC ðÀ NẴNG

PHẠM THỊ THẢO PHƯỢNG

KẾ TỐN TRÁCH NHIỆM TẠI CƠNG TY
XÂY DỰNG PHÚ XUÂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ðăk Lăk – Năm 2016

download by :


BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
ðẠI HỌC ðÀ NẴNG

PHẠM THỊ THẢO PHƯỢNG

KẾ TỐN TRÁCH NHIỆM TẠI CƠNG TY
XÂY DỰNG PHÚ XUÂN

Chuyên ngành: Kế Toán
Mã số: 60.34.03.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần ðình Khôi Nguyên

ðăk Lăk – Năm 2016

download by :


LỜI CAM ðOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Phạm Thị Thảo Phượng

download by :


MỤC LỤC
MỞ ðẦU....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................... 1
2. Mục đích và câu hỏi nghiên cứu của ñề tài ....................................... 3
3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 4
4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 4
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài ........................................... 4
6. Bố cục ñề tài ..................................................................................... 5
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ........................................................... 5
CHƯƠNG 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG
DOANH NGHIỆP ...................................................................................... 12
1.1. KHÁI QUÁT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM ..................................... 12
1.1.1. Khái niệm về kế toán trách nhiệm ............................................. 12
1.1.2. Bản chất kế toán trách nhiệm .................................................... 13
1.1.3. Mục đích của kế tốn trách nhiệm trong Doanh nghiệp............. 16

1.2. CƠ SỞ HÌNH THÀNH KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH
NGHIỆP ....................................................................................................... 17
1.2.1. Sự phân cấp quản lý .................................................................. 17
1.2.2. Mối quan hệ của phân cấp quản lý với kế toán trách nhiệm ...... 20
1.3. NỘI DUNG CƠ BẢN KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH
NGHIỆP ....................................................................................................... 21
1.3.1. Các trung tâm trách nhiệm ........................................................ 21
1.3.2. Chỉ tiêu ñánh giá thành quả các trung tâm trách nhiệm ............. 27
1.3.3. Hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm....................................... 34
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................. 39
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VỀ KẾ TỐN TRÁCH NHIỆM TẠI
CƠNG TY XÂY DỰNG PHÚ XN ....................................................... 39

download by :


2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TY XÂY DỰNG PHÚ XUÂN ....... 39
2.1.1.Giới thiệu về Công ty xây dựng Phú Xuân ................................. 39
2.1.2.Cơ cấu tổ chức quản lý tại Công ty xây dựng Phú Xuân ............ 41
2.1.3.Tổ chức bộ máy kế tốn tại Cơng ty xây dựng Phú Xn........... 44
2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KẾ TỐN TRÁCH NHIỆM TẠI CƠNG TY
XÂY DỰNG PHÚ XUÂN ........................................................................... 47
2.2.1.Sự phân cấp quản lý của Cơng ty ............................................... 47
2.2.2.Tổ chức báo cáo đánh giá thành quả theo yêu cầu phân cấp quản
lý của Công ty .............................................................................................. 50
2.3. ðÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG
TY XÂY DỰNG PHÚ XUÂN ..................................................................... 68
2.3.1.Những mặt ñạt ñược .................................................................. 68
2.3.2.Những hạn chế ........................................................................... 69
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................. 72

CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HỒN THIỆN KẾ TỐN TRÁCH NHIỆM
TẠI CÔNG TY XÂY DỰNG PHÚ XUÂN................................................ 73
3.1. TỔ CHỨC CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ
PHẦN XÂY DỰNG PHÚ XN................................................................ 73
3.1.1. Mơ hình các trung tâm trách nhiệm tại Cơng ty......................... 73
3.1.2. Xác định mục tiêu, nhiệm vụ các trung tâm trách nhiệm ........... 76
3.2. XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHỈ TIÊU VÀ BÁO CÁO ðÁNH GIÁ KẾT
QUẢ CÁC TRUNG TÂM TRÁCH NHIỆM ................................................ 78
3.2.1. Trung tâm chi phí ...................................................................... 78
3.2.2. Trung tâm doanh thu ................................................................. 83
3.2.3. Trung tâm lợi nhuận.................................................................. 86
3.2.4. Trung tâm ñầu tư....................................................................... 90

download by :


3.3. TỔ CHỨC HỆ THỐNG THÔNG TIN PHỤC VỤ ðÁNH GIÁ TRÁCH
NHIỆM TẠI CÔNG TY XÂY DỰNG PHÚ XUÂN .................................... 91
3.3.1. Tổ chức cơng tác lập dự tốn theo các trung tâm trách nhiệm ... 91
3.3.2. Phân loại chi phí theo sự phân cấp quản lý ................................ 95
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................. 99
KẾT LUẬN ............................................................................................... 100
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ðỊNH GIAO ðỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)
PHỤ LỤC

download by :


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DN

Doanh nghiệp

KTQT

Kế toán quản trị

KTTN

Kế toán trách nhiệm

PCQL

Phân cấp quản lý

ROI

Return on investment

RI

Residual income

TNDN

Thu nhập Doanh nghiệp

TTTN

Trung tâm trách nhiệm

TSCð

Tài sản cố ñịnh

download by :


DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu

Tên hình

hình
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.

Mối quan hệ đầu vào và ñầu ra của trung tâm
trách nhiệm
Mối quan hệ ñầu vào và đầu ra của trung tâm
chi phí định mức
Mối quan hệ ñầu vào và ñầu ra của trung tâm
chi phí linh hoạt
Mối quan hệ đầu vào và đầu ra của trung tâm
doanh thu

Mối quan hệ ñầu vào và ñầu ra của trung tâm lợi
nhuận
Mối quan hệ ñầu vào và ñầu ra của trung tâm
ñầu tư

download by :

Trang
22
23
23
24
25
26


DANH MỤC CÁC SƠ ðỒ
Số hiệu

Tên sơ ñồ

sơ ñồ
1.1.

Sơ ñồ quan hệ giữa cơ cấu tổ chức quản lý và hệ
thống kế tốn trách nhiệm

Trang
27

2.1.

Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý Cơng ty

42

2.2.

Sơ đồ tổ chức bộ máy kế tốn Cơng ty

45

3.1.

Tổ chức trung tâm trách nhiệm tại Cơng ty Xây
dựng Phú Xuân

download by :

75


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng

Trang

1.1

Báo cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí

35

1.2

Báo cáo trách nhiệm của trung tâm doanh thu

36

1.3

Báo cáo trách nhiệm của trung tâm lợi nhuận

37

1.4

Báo cáo trách nhiệm của trung tâm đầu tư

38

2.1
2.2
2.3

Dự tốn chi phí thi cơng – cơng trình đường Nội

thị phường Thắng lợi – TP. BMT
Bảng kê vật tư xuất dùng - cơng trình đường Nội
thị phường Thắng lợi – TP. BMT
Bảng tổng hợp chi phí sản xuất kinh doanh, quý
IV/2014

52
56
58

2.4

Bảng tổng hợp chi phí, quý IV/2014

60

2.5

Bảng tổng hợp doanh thu – giá vốn, quý IV/2014

61

2.6

Báo cáo kết quả kinh doanh, quý IV/2014

62

2.7

Bảng kê hàng hóa bán ra, quý IV/2014

63

2.8

Báo cáo kết quả kinh doanh, quý IV/2014

63

2.9

Kết quả sản xuất kinh doanh năm 2014

66

2.10

Báo cáo bộ phận kết quả kinh doanh năm 2014

67

2.11

Báo cáo tình hình tài chính năm 2014

68

3.1

Báo cáo tình hình tài chính năm 2014

80

Báo cáo chi phí tại Xí nghiệp Xây dựng Phú Xn
3.2

số 1 – cơng trình đường Nội phường Thắng lợi –

83

TP. BMT
3.3

Báo cáo chi phí phịng Kế toán Tài vụ,

download by :

85


quý IV/2014
3.4.
3.5.

Báo cáo doanh thu công ty quý IV/2014
Báo cáo lợi nhuận Xí nghiệp khai thác đá,
q IV/2014

86

87

3.6.

Báo cáo lợi nhuận Cơng ty, q IV/2014

89

3.7.

Báo cáo hiệu quả đầu tư Cơng ty năm 2014

90

3.8.

Bảng phân loại chi phí theo khả năng kiểm sốt

96

3.9.

Bảng phân loại chi phí theo cách ứng xử

97

download by :


1

MỞ ðẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khi quy mơ hoạt động của các Cơng ty ngày càng mở rộng và phát
triển, ñể quản lý hiệu quả hoạt ñộng, các nhà quản trị cấp cao thường tiến
hành phân quyền phù hợp với cấu trúc tổ chức đơn vị mình. Nhằm phục vụ
cho việc kiểm sốt và đánh giá kết quả hoạt ñộng của các bộ phận theo sự
phân quyền này, kế tốn quản trị đã sử dụng phương pháp thích ứng đó là hệ
thống kế tốn theo các trung tâm trách nhiệm.
Kế tốn trách nhiệm ra đời giúp cho các nhà quản trị ñánh giá trách
nhiệm, ñưa ra các chỉ tiêu theo dõi và ñánh giá thường kỳ kết quả cơng việc
của từng cấp quản lý. Từ đó phát hiện ra ñược những yếu kém của từng bộ
phận, giúp cho mọi hoạt động kinh tế đều có người chịu trách nhiệm. Thơng
qua hệ thống đo lường, báo cáo đánh giá các hoạt ñộng từ cấp ñộ thấp nhất
ñến cấp ñộ cao nhất, các nhà quản trị sẽ nắm được tình hình kinh doanh của
đơn vị, theo dõi các quyền và trách nhiệm của người ñiều hành quản lý ở cấp
thấp hơn ñể ñưa ra những quyết ñịnh hiệu quả. Do đó kế tốn trách nhiệm
ngày càng có vai trị và vị trí quan trọng trong quản lý của các đơn vị.
ðối với các ñơn vị xây lắp, sản phẩm và tổ chức sản xuất có đặc điểm
là sản phẩm đơn chiếc, giá trị lớn, địa điểm thi cơng các cơng trình rải rác ở
nhiều nơi, thời gian thi cơng kéo dài. Vì thế, u cầu khắt khe đặt ra cho các
đơn vị này là phải kiểm sốt được chi phí, đảm bảo chất lượng cơng trình theo
các tiêu chuẩn, hồn thành các mục tiêu ñơn vị ñặt ra. ðể ñạt ñược ñiều này,
cơ cấu tổ chức trong ñơn vị phải ñược phân cấp quản lý một cách rõ ràng, tổ
chức thành nhiều bộ phận có chức năng và nhiệm vụ cụ thể, nhà quản lý ở
mỗi bộ phận có sự ñộc lập tương ñối trong việc ñiều hành công việc của mình
và phải hồn thành những nhiệm vụ được đặt ra từ bộ phận quản lý cấp cao

download by :

2

hơn. Ban quản lý cấp cao muốn phối hợp hoạt ñộng của các bộ phận khác
nhau trong tổ chức một cách tốt nhất cần phải dựa vào hệ thống kế tốn trách
nhiệm.
Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây về cơng tác kế tốn trách nhiệm
trong các đơn vị xây lắp hiện nay vẫn cịn nhiều khoảng trống nghiên cứu. ðó
là việc phân cấp quản lý tài chính trong các đơn vị xây lắp vẫn chưa rõ ràng.
Với ñặc ñiểm hoạt ñộng của các ñơn vị xây lắp chủ yếu là hình thức giao
khốn, nhưng việc phân loại chi phí xây lắp chưa đầy đủ, phương pháp giá
thành dự tốn, xác định giá trị giao khốn cịn sơ sài ảnh hưởng đến cơng tác
lập dự tốn hay lập các báo cáo kế hoạch. Bên cạnh đó, hệ thống báo cáo kế
tốn nội bộ biểu hiện của kế toán trách nhiệm, chưa ñược tổ chức ñầy ñủ cũng
như chưa cung cấp kịp thời các thơng tin phục vụ đánh giá trách nhiệm và
mức độ hồn thành nhiệm vụ của các cấp quản lý. Những hạn chế này gây
nên khó khăn trong việc ño lường và ñánh giá trách nhiệm của mỗi bộ phận.
Do đó việc tiếp tục và hồn thiện nghiên cứu về cơng tác kế tốn trách nhiệm
trong các đơn vị xây lắp là cần thiết.
Công ty xây dựng Phú Xuân tiền thân là Xí nghiệp xây dựng, lĩnh vực
hoạt động chính của Cơng ty hiện nay là xây dựng giao thông, thuỷ lợi, xây
dựng dân dụng và công nghiệp, khai thác và sản xuất vật liệu xây dựng. Cơ
cấu của Cơng ty hiện nay được tổ chức thành nhiều Xí nghiệp với quy mơ
lớn, phạm vi hoạt động rộng, cơ cấu tổ chức gắn với trách nhiệm của nhiều
ñơn vị, cá nhân. u cầu đối với Cơng ty hiện nay là phải tổ chức thực hiện
các quyết ñịnh một cách hiệu quả thơng qua việc quản lý, kiểm sốt, đánh giá
kết quả theo sự phân cấp quản lý nhằm ñáp ứng yêu cầu quản lý, nâng cao
hiệu quả hoạt ñộng của Cơng ty. ðể có thể đánh giá hiệu quả của mỗi ñơn vị
và ñảm bảo cho các bộ phận bên cạnh thực hiện nhiệm vụ cụ thể cũng như

download by :


3

phải gắn kết, phối hợp với nhau thực hiện mục tiêu chung của Cơng ty thì
việc vận dụng kế tốn trách nhiệm là một yêu cầu cấp thiết.
Xuất phát từ những yêu cầu khách quan trên về cả lý luận và thực tiễn,
tơi đã chọn đề tài: “Kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty xây dựng Phú Xn”
để làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích và câu hỏi nghiên cứu của đề tài
a. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu bản chất, chức năng và cơ sở ñể thiết lập hệ thống kế tốn
trách nhiệm.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng cơng tác kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty
xây dựng Phú Xn trên cơ sở đó nêu ra ñược những tồn tại và bất cập cần
phải hoàn thiện.
- ðề xuất những định hướng và những biện pháp hồn thiện cơng tác kế
tốn trách nhiệm tại Cơng ty, giúp nhà quản lý ñánh giá một cách ñúng ñắn
kết quả của các bộ phận trong việc hướng tới mục tiêu chung của Cơng ty,
nâng cao hiệu quả hoạt động của tồn Cơng ty
b. Câu hỏi nghiên cứu
ðể đạt được mục tiêu luận văn cần phân tích các vấn đề liên quan đến
kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty Xây dựng Phú Xuân ñể trả lời các câu hỏi
như:
- Nhu cầu sử dụng thơng tin kế tốn trách nhiệm của nhà quản lý và
mức ñộ thỏa mãn của họ ñối với các thơng tin mà kế tốn cung cấp như thế
nào?
- Tìm hiểu cách thức phân quyền quản lý tại Cơng ty và mối quan hệ
giữa các bộ phận trong Công ty?

- Cơng tác tổ chức kế tốn trách nhiệm và thơng tin kế tốn trách nhiệm
đáp ứng nhu cầu quản lý theo phân cấp ở mức ñộ như thế nào?

download by :


4

3. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
a. ðối tượng nghiên cứu:
Luận văn nghiên cứu những nội dung cơ bản về kế toán trách nhiệm,
nghiên cứu thực trạng tổ chức kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty xây dựng Phú
Xn như việc tổ chức phân cấp quản lý tài chính, công tác lập kế hoạch, báo
cáo nội bộ theo từng phân cấp quản lý phục vụ cho việc ñánh giá trách nhiệm
của Công ty.
b. Phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ giới hạn trong Công ty Xây
dựng Phú Xuân, bao gồm tất cả các bộ phận tham gia vào hoạt động sản xuất
của cơng ty.
4. Phương pháp nghiên cứu
ðể thực hiện luận văn, tác giả ñã sử dụng phương pháp phân tích –
tổng hợp để nghiên cứu các đặc trưng về cơng tác kế tốn trách nhiệm tại
Cơng ty.
Về nguồn tài liệu cho nghiên cứu:
Dữ liệu thứ cấp: các văn bản về quy chế, ñiều lệ phân cấp quản lý tại
Cơng ty, các báo cáo kế tốn của Xí nghiệp và tại Công ty.
Dữ liệu sơ cấp: phỏng vấn trực tiếp nhà quản lý, phịng Kế tốn, phịng
Kế hoạch để thu thập thơng tin, tìm hiểu việc tổ chức hệ thống báo cáo kế
tốn đánh giá kết quả các bộ phận trong ñơn vị.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
Trên cơ sở nghiên cứu về kế tốn trách nhiệm, mơ hình tổ chức kế tốn

trách nhiệm và hệ thống báo cáo tại Công ty xây dựng Phú Xn, đề tài có
những đóng góp sau đây:
- Bổ sung và hồn thiện kế tốn trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú
Xuân.

download by :


5

- Trên cơ sở xác lập mơ kế tốn trách nhiệm phù hợp, hệ thống báo cáo
kế toán trách nhiệm hợp lý, đơn vị sẽ kiểm sốt tồn bộ hoạt ñộng sản xuất
kinh doanh tại ñơn vị tốt hơn, mang lại hiệu quả cao nhất cho doanh nghiệp.
6. Bố cục ñề tài
Ngoài phần mở ñầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
ñược kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm trong Doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng về kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú
Xuân
Chương 3: Giải pháp hồn thiện kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty xây
dựng Phú Xuân
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Một bộ phận cơ bản của kế toán quản trị giúp cho doanh nghiệp có
được một hệ thống cung cấp thơng tin tin cậy và sự kiểm sốt chặt chẽ đó là
kế tốn trách nhiệm. Kế tốn quản trị nói chung và kế tốn trách nhiệm nói
riêng ở các nước phát triển ñã ñược sử dụng là một công cụ quản lý từ rất lâu.
Tuy nhiên ñối với các Doanh nghiệp Việt Nam thì vẫn cịn là một lĩnh vực
khá mới mẻ. Nhận thấy tầm quan trọng đó đã có nhiều tác giả nghiên cứu về
kế tốn trách nhiệm, nhằm đánh giá được thực trạng cơng tác kế tốn này tại
Việt Nam, ñưa ra các giải pháp và hướng hoàn thiện hơn lĩnh vực này. Trong

q trình nghiên cứu, luận văn đã tham khảo một số tài liệu có liên quan đến
kế tốn trách nhiệm như sau:
PGS.TS. Ngơ Hà Tấn, TS. ðường Nguyễn Hưng (2013) – Bài viết trong
tạp chí Kế tốn “Quan hệ giữa phân cấp quản lý và kế toán trách nhiệm”,
trình bày nội dung mối quan hệ giữa phân cấp quản lý và kế toán trách
nhiệm:

download by :


6

Trong quá trình tổ chức quản lý của Doanh nghiệp có một nội dung
quan trọng là sự phân quyền cho các ñơn vị, bộ phận trong Doanh nghiệp.
Mỗi ñơn vị, bộ phận ñược phân quyền gắn với trách nhiệm và quyền hạn nhất
định, từ đó hình thành nên các cấp quản lý trong Doanh nghiệp và gọi là phân
cấp quản lý. Tùy thuộc vào những ñiều kiện cụ thể của Doanh nghiệp (quy
mơ của Doanh nghiệp và các đơn vị trong cơ cấu tổ chức của Doanh nghiệp,
ñịa bàn bố trí các đơn vị và trình độ quản lý ở các ñơn vị thuộc Doanh
nghiệp…) mà mức ñộ phân cấp quản lý thể hiện qua các mặt trên ñược xác
ñịnh khác nhau trong mỗi Doanh nghiệp.
Tác giả đã phân tích mối quan hệ giữa phân cấp quản lý và kế tốn
trách nhiệm: Việc đầu tiên trong q trình thực hiện kế tốn trách nhiệm là
phải hình thành các trung tâm trách nhiệm. ðể trở thành một trung tâm trách
nhiệm thì ñơn vị, bộ phận ñó phải ñược phân cấp quản lý ở mức ñộ nhất ñịnh.
Qua phân cấp quản lý sẽ xác ñịnh rõ quyền hạn và trách nhiệm của ñơn vị, bộ
phận ñối với các hoạt ñộng thực hiện ở đơn vị, bộ phận và đây chính là cơ sở
cho việc hình thành trung tâm trách nhiệm. Cịn đối với một trung tâm trách
nhiệm cụ thể, phải dựa trên phân cấp quản lý để có cơ sở xác định các chỉ
tiêu ñánh giá trách nhiệm ñược ñúng ñắn, phạm vi ñánh giá trách nhiệm của

một trung tâm phải trên cơ sở nội dung phân cấp ñược xác ñịnh một cách rõ
ràng cho trung tâm đó. Việc thực hiện đầy ñủ kế toán trách nhiệm ñảm bảo
cho phân cấp quản lý phát huy được tốt hơn. Kế tốn trách nhiệm ñược xem
như là một công cụ của phân cấp quản lý để thực hiện kiểm sốt hoạt động
của các đơn vị ñược phân cấp quản lý.
PGS.TS Phạm Văn ðăng (2011) – “ Một số vấn đề về kế tốn trách
nhiệm ở các Doanh nghiệp niêm yết” đã trình bày một số vấn đề về kế tốn
trách nhiệm:

download by :


7

Kế toán quản trị Doanh nghiệp là một bộ phận cấu thành quan trọng
của hệ công cụ quản lý kinh tế, tài chính và có vai trị quản lý, điều hành và
kiểm sốt các hoạt động kinh tế, tài chính trong Doanh nghiệp, cung cấp
thơng tin để thực hiện mục tiêu quản trị nhằm ñạt ñược hiệu quả cao nhất, kế
toán quản trị sử dụng hệ thống kế toán trách nhiệm ñể phân loại cấu trúc tổ
chức thành các trung tâm trách nhiệm, trên cơ sở đó đánh giá kết quả của từng
bộ phận dựa trên trách nhiệm ñược giao cho bộ phận đó.
Kế tốn trách nhiệm là một "cơng cụ" ñể ño lường về kết quả hoạt ñộng
của một khu vực nào đó trong tổ chức, qua đó giúp nhà quản trị kiểm sốt và
đánh giá trách nhiệm quản trị ở từng cấp quản trị khác nhau. Kế toán trách
nhiệm ñược sử dụng ñể ño lường kết quả hoạt ñộng của các nhà quản lý và do
ñó, nó ảnh hưởng ñến cách thức thực hiện hành vi của các nhà quản lý này,
thúc ñẩy các nhà quản lý bộ phận điều hành bộ phận của mình theo phương
cách phù hợp với những mục tiêu cơ bản của toàn bộ tổ chức.
PGS.TS Phạm Văn Dược, TS. Trần Văn Tùng (2011), trong cuốn Kế
toán quản trị, nhà xuất bản Lao ðộng, ñã trình bày về hệ thống báo cáo của

các trung tâm trách nhiệm:
Sản phẩm cuối cùng của hệ thống kế tốn trách nhiệm là những báo
cáo, đó là những báo cáo kế tốn trách nhiệm. ðó là những báo cáo về kết quả
hoạt ñộng cho mỗi cấp bậc của trách nhiệm theo sơ ñồ tổ chức quản lý của
Doanh nghiệp. Hệ thống báo cáo này ghi nhận việc thực hiện mục tiêu và so
sánh với mục tiêu được phân cơng của mỗi bộ phận trong Doanh nghiệp. Sau
đó hệ thống sẽ tổng hợp việc thực hiện mục tiêu của các cấp dưới lên cấp cao
hơn, và cứ thực hiện như vậy cho ñến khi tổng hợp ñược việc thực hiện mục
tiêu toàn Doanh nghiệp, so sánh với mục tiêu toàn Doanh nghiệp và tạo báo
cáo thực hiện theo từng bộ phận và toàn Doanh nghiệp.

download by :


8

Các báo cáo kế toán trách nhiệm phản ánh kết quả hoạt ñộng của từng
trung tâm trách nhiệm ñược phân quyền trong một khoảng thời gian nhất
ñịnh. Hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm ghi nhận kết quả thực hiện và so
sánh với dự toán theo từng chỉ tiêu ñược chuyển tải trong báo cáo phù hợp với
quyền hạn và trách nhiệm của mỗi trung tâm. Qua đó, xem xét mực độ đóng
góp của từng bộ phận vào thành quả chung của tồn đơn vị. Mức độ chi tiết
của thơng tin trên các báo cáo sẽ khác nhau đối với những cấp độ quản lý
khác nhau. Theo đó, cấp quản lý càng thấp thì các mức độ chi tiết của các chỉ
tiêu báo cáo càng nhiều, những kết quả tổng cộng từ báo cáo của một cấp
quản lý sẽ ñược báo cáo lên cấp quản lý cao hơn kế tiếp.
Báo cáo trách nhiệm ñược thiết kế chứa ñựng những thơng tin về các
dữ liệu tài chính theo các trung tâm trách nhiệm trong một tổ chức, và cho các
cấp quản lý khác nhau, thơng qua việc tính những khoản doanh thu, chi phí
mà một nhà quản trị nào đó có thể kiểm sốt được với bộ phận mình. Tùy

theo trách nhiệm báo cáo của mỗi trung tâm mà hệ thống báo cáo trách nhiệm
được chia thành 4 nhóm tương ứng với bốn loại trung tâm trách nhiệm: báo
cáo trách nhiệm của trung tâm chi phí; báo cáo trách nhiệm của trung tâm
doanh thu; báo cáo trách nhiệm của trung tâm ñầu tư; báo cáo trách nhiệm của
trung tâm ñầu tư.
Hiện nay, một số luận văn ñã nghiên cứu về kế tốn trách nhiệm:
- Luận văn“ Nghiên cứu tìm hiểu thực trạng tổ chức hệ thống kế toán
trách nhiệm trong các tổng công ty xây dựng thuộc bộ giao thông vận tải”
của tác giả Nguyễn Thị Ngọc Thúy năm 2013 nghiên cứu về Doanh nghiệp
hoạt ñộng trong lĩnh vực xây dựng. Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý
luận về kế tốn trách nhiệm và đặc điểm tổ chức báo cáo kế tốn trách nhiệm
trong các Cơng ty xây dựng. Tác giả ñã phản ánh ñược thực trạng kế tốn
trách nhiệm tại Cơng ty như đặc điểm tổ chức, nội dung tổ chức, lập báo cáo

download by :


9

nội bộ. Qua tìm hiểu và phân tích hệ thống cơng tác kế tốn trách nhiệm tìm
ra những ưu điểm và hạn chế của thông tin nhận từ hệ thống kế tốn trách
nhiệm: cơ cấu tổ chức cịn tập trung cao ñộ tại trung tâm ñầu tư, trung tâm lợi
nhuận chưa phát huy được khả năng hiệu quả cơng việc; Các chỉ tiêu phân
loại chi phí xây lắp chưa đầy ñủ, thích hợp cho việc tập hợp, phân tích theo
các tiêu thức phục vụ đấu thầu và giao khốn; Các báo cáo kế hoạch sử dụng
cho việc ñánh giá kết quả mà chưa chú trọng vào hiệu quả công tác xây lắp.
Với thực trạng kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty, tác giả ñã ñưa ra các
giải pháp xây dựng hệ thống kế tốn trách nhiệm tại đơn vị phù hợp với mơ
hình tổ chức, mục tiêu, chiến lược phát triển của Cơng ty. Xây dựng được hệ
thống báo cáo dự toán ứng với các trung tâm trách nhiệm trong ñơn vị. ðưa ra

quy trình lập báo cáo từ trung tâm chi phí đến trung tâm lợi nhuận và trung
tâm đầu tư tại Cơng ty. Hồn chỉnh hệ thống thơng tin phục vụ xây dựng các
chỉ tiêu báo cáo bộ phận ñánh giá trách nhiệm của các trung tâm thống nhất
trong tồn Cơng ty.
- Luận văn “Tổ chức kế tốn trách nhiệm tại VNPT Ninh Thuận” của
tác giả ðinh Thị Bích Thuận năm 2012 nghiên cứu kế tốn trách nhiệm tại
Doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực bưu chính viễn thơng. ðể thực hiện ñề tài
này, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu mơ tả, đối chiếu tổng, phương
pháp phỏng vấn chuyên sâu. Nghiên cứu của tác giả ñã hệ thống hóa được cơ
sở lý luận của kế tốn trách nhiệm, mơ tả được thực trạng kế tốn trách nhiệm
tại Cơng ty về việc phân cấp quản lý tài chính, phân cấp cơng tác lập dự tốn,
phân cấp về cung cấp sản phẩm, dịch vụ - thiết bị ñầu cuối.
Tác giả cũng đã đánh giá được thực trạng kế tốn trách nhiệm tại Công
ty: Việc phân cấp quản lý tài chính tại đơn vị đã thực hiện nhưng chưa hình
thành nên các trung tâm trách nhiệm riêng biệt cho từng bộ phận; Cơng tác
lập kế hoạch tại đơn vị chưa gắn trách nhiệm trong một tổ chức ñược phân

download by :


10

quyền; Hệ thống báo cáo thành quả ở ñơn vị chưa được thiết lập đầy đủ, chưa
cung cấp được thơng tin cụ thể và chi tiết mức đóng góp của từng bộ phận
vào mục tiêu chung của tồn đơn vị.
Từ những yêu cầu cần vận dụng kế toán trách nhiệm tại ñơn vị ñưa ra
ñược giải pháp: tái cấu trúc ñơn vị ñể thực hiện công tác phân cấp quản lý
hiệu quả hơn và xây dựng các trung tâm trách nhiệm theo mơ hình mới, xác
định bộ máy kế tốn cho mơ hình tổ chức kế tốn trách nhiệm, hồn thiện
cơng tác đánh giá thành quả quản lý, hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm

của các trung tâm trách nhiệm.
- Luận văn “ Kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty TNHH một thành viên
Cảng Quy Nhơn” của tác giả Nguyễn Văn ðơng năm 2012 đã nghiên cứu kế
tốn trách nhiệm tại doanh nghiệp hoạt ñộng ngành hàng hải, quy mơ Cơng ty
được tổ chức thành nhiều xí nghiệp hoạt ñộng ở những lĩnh vực khác nhau.
Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng, phương pháp so
sánh, ñối chiếu giữa nhu cầu thông tin cho quản trị với hệ thống dữ liệu cho
quá trình lập báo cáo ñược sử dụng ñể xem xét việc vận dụng kế tốn quản trị.
Tác giả đã hệ thống được cơ sở lý luận chung của kế tốn trách nhiệm, từ đó
đánh giá thực trạng cơng tác kế tốn trách nhiệm tại Cơng ty.
Xuất phát từ thực trạng cơng tác kế tốn trách nhiệm còn nhiều hạn chế
yếu kém trong việc phân cấp quản lý, ảnh hưởng ñến việc ño lường và ñánh
giá trách nhiệm, tác giả ñã xây dựng các giải pháp nhằm hồn thiện kế tốn
trách nhiệm tại Cảng Quy Nhơn như: xác ñịnh các trung tâm trách nhiệm phù
hợp với phân cấp quản lý, hồn thiện hệ thống thơng tin dự tốn theo các
trung tâm trách nhiệm, hồn thiện hệ thống dữ liệu quản lý chi phí sản xuất tại
các trung tâm chi phí bằng cách xây dựng bộ mã hệ thống dữ liệu quản lý chi
phí sản xuất, thiết kế bảng nhập số liệu, thiết kế các bảng tổng hợp chi phí
theo yêu cầu quản lý phù hợp với đặc điểm hoạt động của Cơng ty, hồn thiện

download by :


11

cơng tác đánh giá thành quả tại các trung tâm trách nhiệm. Tuy nhiên các giải
pháp đưa ra cịn chung cho tồn Cơng ty, chưa đưa ra giải pháp cụ thể cho
mỗi xí nghiệp hoạt động ở mỗi lĩnh vực khác nhau.
Qua việc tìm hiểu và nghiên cứu, tác giả nhận thấy rằng vai trị kế tốn
trách nhiệm ngày càng quan trọng và việc tổ chức công tác này tại Cơng ty

xây dựng Phú Xn nghiên cứu cịn rất nhiều hạn chế. Với đề tài nghiên cứu
“Kế tốn trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân”, tác giả mong muốn sẽ
tìm ra được những giải pháp để hồn thiện hơn cơng tác kế tốn trách nhiệm
tại cơng ty, giúp cho đơn vị kiểm sốt hiệu quả những chi phí cũng như kết
quả hoạt ñộng kinh doanh tốt hơn.

download by :


12

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
TRONG DOANH NGHIỆP
1.1. KHÁI QUÁT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
1.1.1. Khái niệm về kế tốn trách nhiệm
Các tổ chức nói chung, tổ chức kinh doanh nói riêng đều phải có cơ cấu
của tổ chức, được hình thành từ nhiều bộ phận có một sự độc lập tương đối
trong việc điều hành cơng việc và phải hồn thành nhiệm vụ đặt ra từ bộ phận
quản lý cấp cao hơn. Các bộ phận khác nhau trong tổ chức muốn phối hợp
hoạt ñộng một cách tốt nhất cần phải xây dựng, thiết kế một hệ thống cơng cụ
để đo lường , đánh giá những nhiệm vụ, thành quả đóng góp của từng thành
viên bộ phận một cách hữu hiệu.
Sự phân chia một tổ chức thành các phòng ban hay các bộ phận giúp
cho việc quản lý dễ dàng và hiệu quả hơn. ðể hỗ trợ cho quản lý đo lường và
kiểm sốt kết quả bộ phận, kế toán quản trị vận dụng hệ thống kế tốn trách
nhiệm để phân loại cấu trúc tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm, trên cơ
sở đó đánh giá kết quả của từng bộ phận dựa trên trách nhiệm được giao cho
bộ phận.

Mặc dù kế tốn trách nhiệm ñã ñược nghiên cứu từ lâu nhưng ñến nay
vẫn chưa có một khái niệm thống nhất. Các nhà khoa học ñã ñưa ra những
quan ñiểm khác nhau, nhưng hầu hết ñều tập trung làm sáng tỏ những nội
dung của kế toán trách nhiệm.
Theo TS. Huỳnh Lợi (2009): “ Kế toán trách nhiệm trong một tổ chức
chính là thiết lập những quyền hạn, trách nhiệm của mỗi bộ phận, thành viên
và một hệ thống chỉ tiêu, báo cáo thành quả của mỗi bộ phận thành viên.”
Như vậy, kế toán trách nhiệm là một hệ thống thừa nhận mỗi bộ phận

download by :


13

trong một tổ chức có quyền chỉ đạo và chịu trách nhiệm về những nghiệp vụ
riêng biệt về phạm vi quản lý của mình, họ phải xác định, đánh giá và báo cáo
cho tổ chức, thơng qua đó cấp quản lý cao hơn sử dụng các thơng tin này để
đánh giá thành quả của các bộ phận trong tổ chức. Việc ño lường và ñánh giá
thành quả của mỗi bộ phận tạo ñiều kiện cho việc ñánh giá chất lượng hoạt
ñộng của nhà quản trị mỗi bộ phận, ñồng thời khuyến khích họ điều khiển
hoạt động phù hợp với mục tiêu chung của tổ chức.
1.1.2. Bản chất kế toán trách nhiệm
a. Kế toán trách nhiệm là nội dung cơ bản của kế toán quản trị
Nhiệm vụ của các nhà quản trị là ñưa ra các quyết ñịnh mà các quyết
ñịnh ñó có khả năng ñảm bảo sự tồn tại và phát triển liên tục của tổ chức và
kiểm soát thực thi các quyết định đó. Ngồi nguồn thơng tin tài chính cung
cấp, các nhà quản trị vẫn cần thêm thơng tin mang tính kiểm sốt, dự báo,
chẳng hạn như doanh thu và chi phí phân chia theo bộ phận. Lúc này, KTTN
là một bộ phận của KTQT đóng vai trị trong việc cung cấp thơng tin cho nhà
quản trị.

Kế tốn theo các trung tâm trách nhiệm là một công cụ ñể ñánh giá và
kiểm soát trong các tổ chức phân quyền, thơng qua việc xác định các trung
tâm trách nhiệm và nhiệm vụ báo cáo của chúng. Kế toán trách nhiệm là cơ sở
để thực hiện q trình kiểm sốt của KTQT vì doanh thu và chi phí được tập
hợp và trình bày theo từng trung tâm trách nhiệm, qua ñó nhà quản trị dễ dàng
nhận biết ñược nguyên nhân gây nên những hậu quả bất lợi về tăng chi phí và
giảm doanh thu so với dự tốn là thuộc trách nhiệm của bộ phận nào.
Kế tốn trách nhiệm khơng chỉ đảm bảo cung cấp các thơng tin tài
chính và phi tài chính đầy đủ, rõ ràng về hoạt động sản xuất kinh doanh của
Doanh nghiệp mà cịn xác định ñối tượng nào là người chịu trách nhiệm, bộ
phận nào có quyền kiểm sốt với hoạt động xảy ra. Như vậy, kế toán trách

download by :


14

nhiệm là một bộ phận của KTQT, về cơ bản cũng có đầy đủ nội dung của
KTQT, thực hiện đầy ñủ chức năng của KTQT, thể hiện trách nhiệm của nhà
quản trị ở các bộ phận ñối với mục tiêu cuối cùng của tổ chức.
b. Kế toán trách nhiệm – một nhân tố trong hệ thống kiểm soát quản lý
Một hệ thống kiểm soát quản lý là sự hợp thành các phương pháp nhằm
thu thập và sử dụng thông tin ñể ra các quyết ñịnh về hoạch ñịnh và kiểm
soát, thúc ñẩy hành vi của người lao ñộng, ñánh giá việc thực hiện.
ðể xây dựng một hệ thống kiểm soát quản lý nhằm ñạt ñược mục tiêu
của tổ chức, trước hết nhà quản lý phải xây dựng chiến lược lâu dài cho ñơn
vị. Dựa trên chiến lược của ñơn vị và của từng bộ phận kinh doanh, ñơn vị ñề
ra mục tiêu cụ thể, và các mục tiêu này phải có mối liên quan chặt chẽ với
nhau cùng hỗ trợ nhau hướng đến mục đích chung của đơn vị.
Nhà quản trị phải phân tích các hoạt động của đơn vị ñể từ ñó xác ñịnh

các bộ phận có nhiệm vụ cụ thể gì, chịu trách nhiệm chính về cơng việc gì,
cơng việc đó có các khoản doanh thu, chi phí cụ thể nào, bộ phận nào là trung
tâm chi phí, trung tâm doanh thu hay trung tâm lợi nhuận… Từ việc phân tích
rõ ràng như vậy, hệ thống kế tốn cũng sẽ được thiết kế sao cho có thể đảm
bảo việc ghi chép phản ánh một cách ñầy ñủ, rõ ràng, riêng biệt các chỉ tiêu
của từng trung tâm.
Như vậy, hệ thống kế tốn trách nhiệm được áp dụng để nhận rõ bộ
phận nào của tổ chức có trách nhiệm với từng mục tiêu, các ño lường việc
thực hiện, các chỉ tiêu cần ñạt ñược và thiết kế các báo cáo về các ño lường
này ở từng bộ phận trong tổ chức hoặc từng trung tâm trách nhiệm. Hầu hết
các trung tâm trách nhiệm có đa mục tiêu, nhưng chỉ có vài mục tiêu là thể
hiện nội dung tài chính, như dự tốn hoạt động, mục tiêu lợi nhuận hoặc danh
lợi ñầu tư, phụ thuộc vào việc phân loại tài chính của trung tâm.

download by :