(LUẬN văn THẠC sĩ) phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố hạ long, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN THỊ DIỆU NGA

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH
DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG
TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRẦN THỊ DIỆU NGA

PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH
DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG
TỈNH QUẢNG NINH
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN

THÁI NGUN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là cơng trình nghiên cứu độc lập của tơi
với sự giúp đỡ của giảng viên hướng dẫn. Những thông tin, số liệu trích dẫn
trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Những số liệu thu thập và tổng hợp
của cá nhân đảm bảo tính khách quan và trung thực.
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Trần Thị Diệu Nga

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

download by :


ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn:
Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo - Bộ phận QLĐT Sau đại học, các thầy, cô
giảng viên của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái
Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu
để hồn thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Đình Tuấn đã tận tình
chỉ dẫn và giúp đỡ tơi hồn thành luận văn.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các đồng chí, đồng nghiệp, bè bạn,... và gia
đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên khích lệ tơi, đồng thời có những
ý kiến đóng góp trong q trình tơi thực hiện và hồn thành luận văn.
Thái Ngun, ngày

tháng

năm 2016

Tác giả luận văn

Trần Thị Diệu Nga

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

download by :


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .............................................................................. x
MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2
4. Ý nghĩa khoa học và đóng góp mới của luận văn ......................................... 3
5. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH ................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về du lịch, kinh doanh du lịch và phát triển doanh
nghiệp kinh doanh du lịch ......................................................................... 5
1.1.1. Một số vấn đề chung về du lịch .............................................................. 5
1.1.2. Kinh doanh du lịch ................................................................................ 19
1.1.3. Phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch.......................................... 22
1.1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp kinh
doanh du lịch ........................................................................................... 24

1.2. Kinh nghiệm và bài học về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du
lịch của một số địa phương trong nước .................................................. 30
1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước ................................. 30
1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........ 34
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI .................................... 37

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37
2.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................ 37
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 37
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


iv
2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 40
2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 40
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 41
2.3.1. Các chỉ tiêu về tình hình phát triển doanh nghiệp kinh doanh du
lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long..................................................... 41
2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh chính sách phát triển doanh nghiệp kinh
doanh dịch vụ du lịch ............................................................................ 43
2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh ý kiến của doanh nghiệp kinh doanh du lịch ......... 43
2.3.4. Các chỉ tiêu phản ánh ý kiến của khách du lịch .................................... 44
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH
DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH
QUẢNG NINH ................................................................................................ 45

3.1. Các điều kiện để phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên
địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh..................................... 45
3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 45
3.1.2. Tài nguyên du lịch Thành phố Hạ Long ............................................... 46
3.1.3. Tình hình lao động của Thành phố Hạ Long ........................................ 48
3.1.4. Cơ sở hạ tầng của Thành phố Hạ Long................................................. 49
3.1.5. Tình hình khách du lịch đến thành phố Hạ Long.................................. 51
3.2. Thực trạng phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn
Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................. 53
3.2.1. Phát triển số lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn ...... 53
3.2.2. Chất lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn ................... 61
3.2.3. Chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch của
thành phố Hạ Long và tỉnh Quảng Ninh ............................................... 65
3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp kinh doanh du
lịch ở Thành phố Hạ Long .................................................................... 74
3.3.1. Nhân tố khách quan ............................................................................... 74
3.3.1.2. Mơi trường chính trị pháp luật ........................................................... 76
3.3.1.3. Mơi trường kinh tế ............................................................................. 77
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


v
3.3.2. Nhân tố chủ quan .................................................................................. 81
3.4. Đánh giá chung về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở
Thành phố Hạ Long .............................................................................. 84
3.4.1. Đánh giá về những thuận lợi và khó khăn trong phát triển doanh

nghiệp kinh doanh du lịch ..................................................................... 84
3.4.2. Đánh giá theo ý kiến của du khách ....................................................... 86
3.5. Đánh giá chung về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở
Thành phố Hạ Long .............................................................................. 89
3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 89
3.5.2. Những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân ............................................ 92
Chương 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH
DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH
QUẢNG NINH ................................................................................................ 99

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển doanh nghiệp kinh
doanh du lịch trên địa bàn TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ..................... 99
4.1.2. Định hướng phát triển doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch ........ 99
4.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh
du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................. 101
4.2.1. Nhóm giải pháp đối với chính sách hỗ trợ phát triển doanh
nghiệp kinh doanh du lịch ..................................................................... 101
4.2.2. Nhóm giải pháp đối với doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch .... 107
4.2.3. Nhóm giải pháp phát triển ngành du lịch của tỉnh .............................. 111
4.3. Một số kiến nghị nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch
trên địa bàn Thành phố Hạ Long .......................................................... 112
4.3.1. Đối với các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh ........................ 112
4.3.2. Đối với các cơ quan ban ngành thành phố Hạ Long ........................... 114
4.3.3. Đối với các doanh nghiệp kinh doanh du lịch .................................... 115
KẾT LUẬN.................................................................................................... 118
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 119
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 120

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

download by :


vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNH, HÐH

: Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CSHT

: Cơ sở hạ tầng

DN

: Doanh nghiệp

DNKDDL

: Doanh nghiệp kinh doanh du lịch

GPMB

: Giải phóng mặt bằng

KHCN

: Khoa học công nghệ

NNL

: Nguồn nhân lực

QLNN

: Quản lý nhà nước

TCTD

: Tổ chức tín dụng

TP

: Thành phố

UBND

: Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Tình hình lao động của Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 - 2014 ...... 48
Bảng 3.2. Lượng khách du lịch đến thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 - 2014 ...... 51
Bảng 3.3: Số lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn
Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 -2014 ................................... 53
Bảng 3.4: Thời gian hoạt động của doanh nghiệp kinh doanh du lịch
trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ................. 56
Bảng 3.5: Quy mô vốn của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa
bàn thành phố Hạ Long, giai đoạn 2010-2014 ............................. 58
Bảng 3.6: Quy mô lao động của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên
địa bàn thành phố Hạ Long, giai đoạn 2010-2014 ....................... 59
Bảng 3.7. Cơ cấu loại hình doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa
bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ............................. 60
Bảng 3.8. Tình hình chất lượng khách sạn trên địa bàn Thành phố Hạ
Long giai đoạn 2010-2014 ............................................................ 62
Bảng 3.9: Trình độ chủ doanh nghiệp của các DN kinh doanh du lịch
trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ...................... 63
Bảng 3.10. Trình độ của lao động trong các doanh nghiệp điều tra trên
địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .............................. 64
Bảng 3.11. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về khả năng
tiếp cận vốn ................................................................................... 68

Bảng 3.12. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về tình hình
hỗ trợ đất đai, mặt bằng kinh doanh ............................................. 69
Bảng 3.13. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác hỗ
trợ tiếp cận thị trường ..................................................................... 70
Bảng 3.14. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác
hỗ trợ đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ................................. 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


ix
Bảng 3.15: Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác hỗ
trợ thông tin ................................................................................... 74
Bảng 3.16: Các dự án du lịch có giấy chứng nhận đầu tư đang thực hiện ..... 79
Bảng 3.17: Chương trình giảng dạy của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Hạ Long .................................................... 82
Bảng 3.18. Ý kiến của doanh nghiệp về thuận lợi và khó khăn trong phát
triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở thành phố Hạ Long ......... 84
Bảng 3.19. Đánh giá của khách du lịch nước ngoài về chất lượng phục
vụ của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành
phố Hạ Long ................................................................................. 86
Bảng 3.20. Đánh giá của khách du lịch trong nước về chất lượng phục
vụ của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành
phố Hạ Long ................................................................................. 88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

download by :


x

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Tốc độ phát triển của du khách của thành phố Hạ Long, giai
đoạn 2010-2014 ........................................................................... 52
Biểu đồ 3.2. Tổng số doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa
bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh qua giai đoạn
2010-2014 ................................................................................... 55
Biểu đồ 3.3: Cơ cấu loại hình doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa
bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ........................... 61
Biểu đồ 3.4: Trình độ chủ doanh nghiệp trong các điều tra trên địa bàn
thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................ 64

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự phát triển của nền kinh tế - xã hội đã làm cho các nhu cầu trong
cuộc sống của con người có nhiều thay đổi. Khi con người có cuộc sống cả

vật chất lẫn tinh thần đầy đủ thì nhu cầu muốn khám phá thế giới, tận hưởng
những điều thú vị, mới lạ của cuộc sống của con người ngày càng cao. Ngành
du lịch đã ra đời để đáp ứng nhu cầu thiết thực đó của con người. Du lịch có
thể nói là “ngành cơng nghiệp khơng khói” và được coi là thế mạnh “xuất
khẩu tại chỗ” nên được các quốc gia trên thế giới chú trọng phát triển, là một
trong những ngành kinh tế quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của
đất nước. Việt Nam là một trong những quốc gia có nhiều tiềm năng để phát
triển hoạt động du lịch.
Quảng Ninh là một trong những điểm đến rất hấp dẫn đối với du khách
trong và ngồi nước, trong đó Thành phố Hạ Long là khu du lịch trọng điểm
của tỉnh. Quảng Ninh là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển du lịch với
danh thắng nổi tiếng Vịnh Hạ Long - kỳ quan thiên nhiên của thế giới, với các
lễ hội truyền thống, địa điểm du lịch tâm linh, với các điều kiện thuận lợi để
phát triển du lịch biển đảo. Để phục vụ cho ngành du lịch có rất nhiều đối
tượng tham gia vào hoạt động này như các tổ chức, cá nhân và đặc biệt không
thể thiếu được sự tham gia của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch. Các
doanh nghiệp có vai trị và vị trí quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động
và cung cấp các dịch vụ cho ngành du lịch.
Hiện nay trên địa bàn thành phố Hạ Long đã có nhiều doanh nghiệp
kinh doanh du lịch đang hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch ngày càng
cao của du khách. Tuy nhiên, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa
bàn thành phố Hạ Long hiện nay đang đối mặt với những thách thức rất lớn từ
rất nhiều phía như: khách hàng, yếu tố cạnh tranh, cơ chế chính sách hỗ trợ
doanh nghiệp kinh doanh du lịch của các cơ quan chức năng, quản trị dịch vụ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :

2
kinh doanh du lịch, trình độ chủ doanh nghiệp kinh doanh du lịch, sự thu hút
của người dân tham gia làm du lịch cho doanh nghiệp ...Vậy, số lượng và chất
lượng của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ phải đáp ứng yêu cầu gì trong
xu thế hội nhập quốc tế, sự phát triển của các doanh nghiệp này cần phát triển
theo những hướng mới nhằm phục vụ thị trường mục tiêu như thế nào? Mỗi
doanh nghiệp cần xây dựng quy trình và quản lý chất lượng dịch vụ du lịch để
giữ chân khách hàng là gì? Để góp phần trả lời những câu hỏi, trên tôi đã
chọn đề tài “Phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn
Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn thạc sỹ, có ý nghĩa
thực tiễn đối với sự phát triển du lịch tỉnh Quảng Ninh.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng để tìm ra các giải pháp nhằm
phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long,
tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch của tỉnh.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển doanh
nghiệp kinh doanh du lịch.
- Phân tích, đánh giá thực trạng và những nhân tố ảnh hưởng đến việc
phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ
Long trong giai đoạn năm 2010-2014.
- Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp kinh doanh
du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Là thực trạng phát triển các doanh nghiệp đang kinh doanh dịch vụ du
lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


3
- Phạm vi về không gian: Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn thành
phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
- Phạm vi thời gian: Đề tài thu thập số liệu về các doanh nghiệp kinh
doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong giai
đoạn 2010 - 2014.
- Phạm vi về nội dung: Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng phát
triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long,
chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại và nguyên nhân, cũng
như những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du
lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long. Từ đó đề xuất giải pháp nhằm phát triển
các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh.
4. Ý nghĩa khoa học và đóng góp mới của luận văn
- Hiện nay đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về du lịch và các giải pháp
để phát triển du lịch. Tuy nhiên, để cho du lịch phát triển thì phát triển các
doanh nghiệp kinh doanh du lịch là một trong những vấn đề hết sức quan
trọng và cần phải được quan tâm. Các doanh nghiệp kinh doanh du lịch là đối
tượng mang những sản phẩm du lịch đến với du khách. Do đó, tập trung phát
triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch sẽ góp phần đưa du lịch trở thành
ngành kinh tế mũi nhọn trên địa bàn thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh.
- Kết quả nghiên cứu giúp cho các lãnh đạo và các nhà hoạch định
chính sách của tỉnh Quảng Ninh, của Thành phố Hạ Long có cơ sở trong việc

hoạch định các chính sách có liên quan đến tổ chức kinh doanh du lịch nói
chung và trong vấn đề phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại
Thành phố Hạ Long nói riêng. Góp phần đẩy mạnh kinh doanh du lịch của
tỉnh Quảng Ninh trong điều kiện phát triển kinh tế Xanh theo chủ trương của
Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


4
- Kế t quả nghiên cứu còn là tài liêụ dùng trong giảng da ̣y, ho ̣c tâ ̣p và nghiên
cứu của giảng viên, sinh viên, học viên và các đố i tượng khác có liên quan.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp kinh
doanh du lịch.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên
địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Chương 4: Giải pháp đẩy mạnh phát triển các doanh nghiệp kinh
doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :

5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH
1.1. Cơ sở lý luận về du lịch, kinh doanh du lịch và phát triển doanh
nghiệp kinh doanh du lịch
1.1.1. Một số vấn đề chung về du lịch
1.1.1. 1. Khái niệm du lịch
Trong lịch sử nhân loại, du lịch đã được ghi nhận như một sở thích,
một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con người. Ngày nay, du lịch đã trở
thành một nhu cầu khơng thể thiếu trong đời sống văn hóa - xã hội và đang
phát triển mạnh mẽ thành một ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia trên
thế giới.
Từ giữa thế kỷ 19, du lịch bắt đầu phát triển mạnh và ngày nay đã trở
thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến. Nhiều nước đã lấy chỉ tiêu đi
du lịch của dân cư là một trong những tiêu chí đánh giá chất lượng cuộc sống.
Tuy nhiên, do tồn tại các cách tiếp cận khác nhau và dưới các góc độ khác
khau nên cho đến nay vẫn chưa có một khái niệm “du lịch” thống nhất nào.
Do đó khái niệm du lịch được hiểu theo nhiều cách khác nhau.
Khái niệm chung về du lịch: “Du lịch là tổng hợp các hiện tượng và
các mối quan hệ phát sinh từ tác động qua lại giữa khách du lịch, các nhà
kinh doanh, chính quyền và cộng đồng dân cư địa phương trong q trình thu
hút và tiếp đón khách du lịch”. (Theo Nguyễn Văn Đính, 2006) [2]
Khái niệm về du lịch theo cách tiếp cận của các đối tượng liên quan đến
hoạt động du lịch:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

download by :


6
Đối với người đi du lịch: Du lịch là cuộc hành trình và lưu trú của họ ở
ngồi nơi cư trú để thoả mãn các nhu cầu khác nhau: hoà bình, hữu nghị, tìm kiếm
kinh nghiệm sống hoặc thoả mãn các nhu cầu về vật chất và tinh thần khác.
Đối với người kinh doanh du lịch: Du lịch là quá trình tổ chức các điều
kiện về sản xuất và phục vụ nhằm thoả mãn, đáp ứng các nhu cầu của người
du lịch và đạt được mục đích số một của mình là thu lợi nhuận.
Đối với chính quyền địa phương: Du lịch là việc tổ chức các điều kiện về
hành chính, về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật để phục vụ khách du
lịch, là tổng hợp các hoạt động kinh doanh nhằm tạo điều kiện cho khách du
lịch trong việc hành trình và lưu trú, là cơ hội để bán các sản phẩm của địa
phương, tăng thu ngoại tệ, tăng thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh
thần cho dân địa phương.
Đối với cộng đồng dân cư sở tại: Du lịch là một hiện tượng kinh tế xã
hội mà hoạt động du lịch tại địa phương mình, vừa đem lại những cơ hội để
tìm hiểu nền văn hố, phong cách của những người ngồi địa phương mình,
vừa là cơ hội để tìm việc làm, phát huy các nghề cổ truyền, tăng thu nhập
nhưng đồng thời cũng gây ảnh hưởng đến đời sống người dân sở tại như về
môi trường, trật tự an ninh xã hội, nơi ăn, chốn ở,...
Theo Luật du lịch Việt Nam năm 2005: “Du lịch là hoạt động của con
người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thoả mãn nhu cầu tham
quan, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”. [9]
Như vậy, du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, gồm nhiều thành
phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Nội dung của du lịch

không ngừng được mở rộng và ngày càng phong phú.
1.1.1.2. Đặc điểm của du lịch
Du lịch là một hiện tượng kinh tế - xã hội. Do vậy du lịch vừa mang
đặc điểm của ngành kinh tế vừa mang đặc điểm của ngành văn hóa xã hội.
Các đặc điểm chủ yếu của du lịch là: [3], [5]
 Tính cao cấp của nhu cầu du lịch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


7
Du lịch là một nhu cầu thứ cấp đặc biệt: chỉ sau khi thỏa mãn các nhu
cầu thiết yếu thì người ta mới nghĩ đến du lịch. Không phải ai cũng có thể đi
du lịch vì ngồi điều kiện thời gian rỗi, địi hỏi phải có khả năng thanh tốn
cao cho dịch vụ. Theo quy luật cung cầu thông thường, khi giá sản phẩm tăng
thì lượng cầu đối với sản phẩm đó thường giảm, nhưng trong du lịch giá cả đi
cùng với chất lượng. Giá cao nhưng chất lượng tốt lại thu hút được nhiều
khách hơn, tức là lượng cầu du lịch tăng. Trên thực tế một số công ty lữ hành
chuyên cũng cấp các dịch vụ du lịch trong và ngồi nước có thương hiệu của
Việt Nam như Fiditour, Viettravel, Hanoitourist, Benthanhrourist thường có
giá tour cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường, nhưng ln có số
lượng du khách đăng kí cao hơn hẳn so với các cơng ty lữ hành ít tiếng tăm
khác bởi chất lượng dịch vụ mà họ cung cấp tương xứng với mức giá.
 Tính vơ hình
Du lịch là một ngành dịch vụ, vì vậy du lịch mang đặc điểm của dịch
vụ nói chung đó là tính vơ hình. Đây là đặc điểm quan trọng của du lịch, du
khách khơng thể nhìn thấy hay thử nghiệm từ trước, nó là một sản phẩm trừu

tượng mà họ chưa một lần tiêu dùng nó. Du lịch luôn đồng hành với sản phẩm
vật chất nhưng không thay đổi tính phi vật chất của mình, chất lượng du lịch
thường được đánh giá mang tính chủ quan, phụ thuộc phần lớn vào cảm nhận
của khách du lịch, do vậy việc đánh giá chất lượng du lịch rất khó khăn. Chất
lượng dịch vụ được xác định dựa vào sự chênh lệch giữa mức độ kỳ vọng và
mức độ cảm nhận về chất lượng của khách du lịch. Từ đặc điểm này, nhà
cung ứng dịch vụ du lịch phải cung cấp đầy đủ các thơng tin nhấn mạnh tính
lợi ích của dịch vụ mà không đơn thuần là mô tả dịch vụ, từ đó làm cho du
khách quyết định mua dịch vụ của mình.
 Tính khơng lưu kho cất trữ được của sản phẩm du lịch
Phần lớn quá trình tạo ra và tiêu dùng các sản phẩm du lịch trùng nhau
về không gian và thời gian nên sản phẩm du lịch khơng thể lưu kho cất trữ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


8
như các hàng hóa thơng thường khác. Bản thân sản phẩ m du lich
̣ cũng mang
tiń h vô hình, phi vâ ̣t chấ t nên không thể đem sản phẩ m du lich
̣ bán từ nơi này
sang nơi khác như các hàng hoá vâ ̣t chấ t thông thường mà chúng ta vẫn luôn
tiêu dùng hàng ngày. Dich
̣ vu ̣ du lịch đươ ̣c sản xuấ t và tiêu dùng đồ ng thời
nên cung - cầ u cũng không thể tách rời nhau. Cho nên viê ̣c ta ̣o ra sự săn khớp
giữa cung và cầ u trong du lich
̣ là hế t sức quan tro ̣ng

 Tính tổng hợp
Tính tổng hợp của du lịch thể hiện ở hai phương diện sau:
Tính tổng hợp trong hoạt động kinh doanh du lịch: Trong một chuyến
đi du lịch, khách du lịch không chỉ sử dụng một sản phẩm du lịch đơn thuần,
mà phải sử dụng một sản phẩm du lịch tổng hợp.
Tính tổng hợp và đồng bộ trong nhu cầu du lịch: Nhu cầu du lịch là
tổng hợp của nhiều nhu cầu: nhu cầu đi lại, ăn nghỉ, vui chơi, giải trí và các
nhu cầu bổ sung khác.
 Tính phụ thuộc vào tài nguyên du lịch
Tài nguyên du lịch là nhân tố quyết định đến điều kiện phát triển du
lịch, tác động đến cung và cầu du lịch. Sự đa dạng của tài nguyên du lịch cho
phép phát triển nhiều loại hình du lịch. Du lịch chỉ có thể phát triển ở những
nơi có tài nguyên du lịch. Việc phát triển du lịch ở những nơi khơng có tài
ngun du lịch là vơ cùng khó khăn. Thơng thường, những nơi có tài nguyên
thiên nhiên đẹp, độc đáo hay các tài nguyên nhân tạo như kiến trúc cổ, đền
chùa… du lịch phát triển. Tài nguyên du lịch của một điểm đến là mọi thứ
tạo nên sức hấp dẫn, thu hút người dân sống ở ngồi nơi đó đến tham quan,
du lịch và được sử dụng vào mục đích kinh doanh du lịch.
Việc tiêu dùng sản phẩm du lịch phải có sự tham gia trực tiếp của
khách hàng. Khách du lịch bắt buộc phải đến những nơi có sản phẩm du lịch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN


download by :


9
để thỏa mãn nhu cầu của mình thơng qua việc tiêu dung sản phẩm du lịch do
không thể đưa sản phẩm du lịch đến nơi có khách du lịch. Đặc điểm này gây
khó khăn cho việc tiêu thụ sản phẩm du lịch.

 Tính nhạy cảm
Du lịch chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố và đặc biệt nhạy cảm với các
yếu tố trong môi trường vĩ mô. Các yếu tố của mơi trường vĩ mơ bao gồm:
mơi trường kinh tế, tình hình chính trị - xã hội, luật pháp… ảnh hưởng lớn
đến hoạt động du lịch. Các yếu tố này có thể tác động theo chiều hướng tích
cực, làm du lịch phát triển nhanh chóng, thuận lợi, song cũng có thể khiến du
lịch không thể tiếp tục phát triển. Các quốc gia có điều kiện kinh tế, chính trị
ổn định thường có tiềm năng du lịch hơn các quốc gia trong tình trạng chiến
tranh, bạo loạn liên miên.
 Tính thời vụ
Tính thời vụ của du lịch được tác động bởi các nguyên nhân mang tính
tự nhiên và xã hội. Đặc điểm này dễ dẫn đến tình trạng cung cầu dịch vụ mất
cân đối với nhau, gây lãng phí cơ sở vật chất và con người lúc trái vụ đồng
thời có nguy cơ giảm sút chất lượng phục vụ khi gặp cầu cao điểm.
Để hạn chế tình trạng này, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch cần
phải đưa ra các chương trình khuyến khích khách đi nghỉ trái vụ hoặc tổ chức
quản lý tốt chờ khi cầu du lịch cao điểm.
 Tính trọn gói của dịch vụ du lịch
Dịch vụ du lịch thường là dịch vụ trọn gói các dịch vụ cơ bản (dịch vụ
vận chuyển, dịch vụ phòng, buồng, bar,..), dịch vụ bổ sung (dịch vụ về thông
tin liên lạc, cắt tóc, mua hàng lưu niệm,...) và dịch vụ đặc trưng (tham quan,
tìm hiểu, vui chơi giải trí, thể thao,..)
Tính chất trọn gói của dịch vụ du lịch xuất phát từ nhu cầu đa dạng và
tổng hợp của du khách, đồng thời nó địi hỏi tính chất đồng bộ của chất lượng
dịch vụ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :

10
1.1.1.3. Phân loại du lịch
Căn cứ vào các tiêu thức phân loại khác nhau, ta có các loại hình du
lịch khác nhau: [6], [7]
* Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ của chuyến đi:
- Du lịch quốc tế:
- Du lịch nội địa:
* Căn cứ vào loại hình lưu trú
- Du lịch ở trong khách sạn
- Du lịch ở trong motel
- Du lịch ở trong nhà trọ
- Du lịch ở trong Làng du lịch
- Du lịch ở Camping
* Căn cứ vào thời gian chuyến đi
- Du lịch dài ngày
- Du lịch ngắn ngày
* Căn cứ vào mục đích chuyến đi
- Du lịch chữa bệnh
- Du lịch nghỉ ngơi giải trí
- Du lịch thể thao
- Du lịch văn hố
- Du lịch cơng vụ
- Du lịch sinh thái
- Du lịch tôn giáo
- Du lịch thăm hỏi, du lịch quê hương
- Du lịch quá cảnh
* Căn cứ vào đối tượng đi du lịch
- Du lịch thanh thiếu niên

- Du lịch dành cho những người cao tuổi
- Du lịch phụ nữ, gia đình,...
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


11
* Căn cứ vào phương tiện vận chuyển khách du lịch
- Du lịch bằng máy bay
- Du lịch bằng ô tô, xe máy
- Du lịch bằng tàu hoả
- Du lịch tàu biển
- Du lịch bằng thuyền, ghe,…
* Căn cứ vào cách thức tổ chức chuyến đi:
- Du lịch theo đoàn: Có /Khơng thơng qua Tổ chức Du lịch
- Du lịch cá nhân: Có /Khơng thơng qua Tổ chức Du lịch
* Căn cứ vào vị trí địa lý nơi đến du lịch:
- Du lịch nghỉ núi
- Du lịch nghỉ biển, sông hồ
- Du lịch đồng quê
- Du lịch thành phố…
Trong các chuyến đi du lịch người ta thường kết hợp một số loại hình
du lịch với nhau.
1.1.1.4. Những tác động của du lịch
a) Tác động tích cực:
* Về kinh tế
Du lịch đã mang lại cho Việt Nam cơ hội to lớn trong quá trình chuyển

đổi từ một nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp chuyển sang một nền
kinh tế dựa vào dịch vụ. Du lịch nội địa tham gia tích cực vào quá trình ta ̣o
nên thu nhâ ̣p quốc dân (sản xuất ra đồ lưu niệm, chế biến thực phẩm, xây
dựng các cơ sở vật chất kĩ thuật…) làm tăng tổ ng sản phẩm quố c nô ̣i. Du lịch
cũng tham gia tích cực vào q trình phân phối lại thu nhập quốc dân giữa các
vùng. Bên cạnh đó, du lịch nội địa phát triển tốt giúp cho việc sử dụng cơ sở
vật chất kĩ thuật của du lịch quốc tế được hiệu quả hơn. Du lịch quốc tế tham
gia tích cực vào việc làm tăng thu nhập quốc dân thơng qua thu ngoại tệ, đóng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


12
góp vai trị to lớn trong việc cân bằ ng cán cân thanh toán quố c tế . Dịch vụ du
lịch quốc tế có giá trị xuất khẩu cao và hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất
trong các hoạt động xuất khẩu dịch vụ đặc biệt là theo góc độ thu ngoại tệ và
thu hút lao động, tạo cơng ăn việc làm. Xuất nhập khẩu dịch vụ có ảnh hưởng
lớn đến cán cân thanh tốn của tồn bộ nền kinh tế. Để đẩy mạnh xuất nhập
khẩu dịch vụ nhằm giảm dần nhập siêu và tiến tới cải thiện cán cân dịch vụ
trong thập niên này. Tuy nhiên, hầu hết khách du lịch quốc tế vào Việt Nam
chủ yếu qua đường tour, do các công ty lữ hành trong nước tổ chức. Các cơng
ty nước ngồi đảm nhận chi phí vé máy bay hoặc chi phí vận tải khách đến
Việt Nam. Các hãng điều hành tour của Việt Nam thu chi phí các khoản dịch
vụ liên quan đến đi lại, ăn ở, tham quan… tại Việt Nam. Nếu chúng ta tổ chức
các tour ngay từ nước ngồi thì phần thu ngoại tệ sẽ cao hơn nữa.[3]
Du lịch là hoa ̣t động xuấ t khẩ u có hiê ̣u quả cao nhấ t. Tính hiệu quả
trong kinh doanh du lịch được thể hiện ở chỗ, du lịch là một mặt hàng “xuất

khẩu tại chỗ” những hàng hóa cơng nghiệp, hàng tiêu dùng, thủ công mỹ
nghệ, đồ cổ phục chế, nông lâm sản… theo giá bán lẻ cao hơn do người bán
sẽ khơng tốn kém nhiều chi phí giao hàng, vận chuyển, bảo hiểm, thuế xuất
nhập khẩu, có khả năng thu hồi vốn nhanh và lãi cao do nhu cầu du lịch là
nhu cầu cao cấp cần khả năng thanh toán. Do đó, hoạt động du lịch được đẩy
mạnh sẽ đem lại một hiệu quả thiết thực về mặt kinh tế.[4]
Du lịch khuyến khích và thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Hàng loạt các
dự án đầu tư xây dựng khách sạn, khu du lịch có quy mơ và chất lượng cao tại
các trung tâm du lịch lớn của nước ta đã được các tập đồn nước ngồi uy tín
đầu tư. Trong điều kiện lạc hậu nghèo nàn và thiếu vốn đầu tư, Việt Nam rất
cần hiện đại hoá nền kinh tế. Bên cạnh các hoạt động đầu tư trực tiếp nước
ngồi, các hình thức liên doanh, liên kết với các nước ngoài trong kinh doanh
du lịch cũng đã đem lại lợi nhuận kinh tế cao. Du lịch cũng góp phần củng cố
và phát triể n các mố i quan hê ̣ kinh tế với các nước trên thế giới.[7]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :


13
Du lịch làm tăng nguồn thu ngân sách cho các địa phương phát triển du
lịch, tham gia tích cực vào quá trình tạo nên thu nhập quốc dân và phân phối
lại thu nhập quốc dân giữa các vùng. Hoạt động du lịch phát triển, tạo nguồn
ngân sách cho các địa phương từ các khoản trích nộp ngân sách của các cơ sở
du lịch trực thuộc quản lý trực tiếp của địa phương và từ các khoản thuế phải
nộp của các doanh nghiệp du lịch kinh doanh trên địa bàn. Ở các địa phương
có làng nghề truyền thống, họ tận dụng thế mạnh của mình để phát triển kinh
tế bằng việc giới thiệu bán các sản phẩm thủ công. Không chỉ bán cho các du

khách đến thăm quan mà đây còn là cơ hội tăng thu nhập địa phương bằng
hình thức xuất khẩu.[4]
Du lịch phát triển thúc đẩ y các ngành kinh tế khác phát triể n theo.
Trước hết, đây là hoạt động kinh doanh cần nhiều sự hỗ trợ liên ngành. Nhiều
khu vực khác cũng được hưởng lợi thông qua hỗ trợ các sản phẩm và dịch vụ
hỗ trợ các doanh nghiệp du lịch, như xây dựng, in ấn và xuất bản, sản xuất,
bảo hiểm, vận tải, lưu trú, bán lẻ, dịch vụ ăn uống, dịch vụ tài chính. Như vậy,
có thể khái qt các vấn đề về chính sách du lịch bao trùm một chuỗi lớn các
lĩnh vực và lợi ích. Các ngành dịch vụ có giá trị cao như ngân hàng, hàng
khơng, bưu chính viễn thơng, du lịch… được khai thác và đáp ứng tốt hơn yêu
cầu của sản xuất và đời sống nhân dân. Tâ ̣n du ̣ng và phát triể n cơ sở vâ ̣t chấ t
kỹ thuật của các ngành kinh tế khác. Hoạt động du lịch đòi hỏi sự hỗ trợ của
một số ngành sản xuất, do đó phát triển du lịch sẽ mở mang và hoàn thiện cơ
sở hạ tầng kinh tế của đất nước. Bên cạnh đó cịn tận dụng nguồn lực, điều
kiện vật chất kỹ thuật để bổ sung cho nhu cầu cần thiết nhưng chưa được đáp
ứng của ngành. Ở những vùng phát triển du lịch, do nhu cầu đi lại, ăn uống,
nghỉ ngơi vui chơi, thông tin liên lạc, vận chuyển nên mạng lưới giao thông,
cầu cống, điện nước được hoàn thiện phục vụ nhu cầu du lịch ngày càng tăng.
Đối với nền sản xuất xã hội, du lịch mở ra thi ̣trường tiêu thu ̣ hàng hóa.
Như đã nói ở trên, du lịch giúp củng cố và phát triển quan hệ quốc tế, do đó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



download by :