các công cụ giúp thực hiện vai trò kinh tế của nhà nước

Mở đầu
Đại hội IX của Đảng diễn ra trong cảnh mở đầu thế kỷ và thiên niên kỷ
mới, với tình hình trong nớc và thế giới khá đặc biệt, có nhiều cơ hội, thuận lợi
đối với sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội, nhng cũng không ít khó khăn,
thách thức và nguy cơ. Đảng ta tiếp tục xác định nhiệm vụ phát triển kinh tế là
trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt. Để hoàn thành nhiệm vụ trung tâm thì
việc nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý Nhà nớc về kinh tế để đủ sức quản lý
một nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
1
I. Kinh tế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định h-
ớng xã hội chủ nghĩa.
1.Khái niệm:
Thị trờng là lĩnh vực trao đổi, mua bán hàng hoá, phản ánh phân công lao
động xã hội. ở đâu và khi nào có phân công lao động xã hội và sản xuất hàng
hoá thì ở đó và khi ấy có thị trờng. Quy mô của thị trờng phù hợp với trình độ
chuyên môn hoá của lao động xã hội.
Kinh tế thị trờng chịu sự điều tiết tự phát của các quy luật kinh tế khách
quan đợc gọi là kinh tế thị trờng tự do. Trong kinh tế thị trờng tự do, Nhà nớc
không can thiệp trực tiếp vào sự phát triển kinh tế, nhng vẫn phải tạo môi trờng
pháp lỹ cho sự cạnh tranh tự do lành mạnh thông qua các đạo luật.
Các cuộc khủng hoảng kinh tế đã chứng tỏ rằng khi tính chất xã hội hoá
sản xuất đã phát triển đến một trình độ nhất định thì nền kinh tế thị trờng tự do
không thể tự đảm bảo sự phát triển hài hoà, do đó đòi hỏi phải có sự điều tiết của
Nhà nớc để khắc phục những khuyết tật và phát huy những tác động tích cực của
kinh tế thị trờng. Nhng sự can thiệp thái quá của Nhà nớc đến mức triệt tiêu tính
năng động của kinh tế thị trờng đã dẫn đến ra đời mô hình kinh tế chỉ huy.
Trong thực tế đã chứng tỏ cả hai mô hình này đều không có hiệu quả, bởi vậy
hầu hết các nớc trên thế giới đều chuyển sang mô hình kinh tế hỗn hợp, nghĩa là
kết hợp bàn tay vô hình của kinh tế thị trờng tự do với bàn tay hữu hình, tức
sự điều tiết hay quản lý của Nhà nớc.
Nền kinh tế nớc ta cũng vậy, Đảng ta chủ trơng chuyển đổi từ nền kinh tế

tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc
theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
2
Kinh tế thị trờng là nền kinh tế vận động theo các quy luật của thị trờng,
trong đó quy luật giá trị giữ vai trò chi phối và đợc biểu hiện bằng quan hệ cung
cầu trên thị trờng.
Các vấn đề tổ chức sản xuất hàng hoá đợc giải quyết bằng sự cung ứng
hàng hoá, dịch vụ và nhu cầu tiêu dùng trên thị trờng. Các quan hệ hàng hoá,
tiền tệ phát triển mở rộng, bao quát trên nhiều lĩnh vực có ý nghĩa phổ biến đối
với ngời sản xuất và tiêu dùng. Các hoạt động sản xuất, dịch vụ, trao đổi đợc
quyết định từ thị trờng về giá cả, số lợng và chất lợng của hàng hoá, vì động cơ
thúc đẩy mong muốn đạt tới lợi nhuận tối đa.
Nền kinh tế thị trờng là giai đoạn phát triển cao của nền sản xuất hàng
hoá, nó nằm trong tiến trình phát triển lịch sử khách quan về kinh tế của xã hội
loài ngời.
2.Một số đặc trng cơ bản của kinh tế thị trờng có sự quản lỹ của Nhà n-
ớc.
-Tính tự chủ của các chủ thể kinh tế. Các chủ thể kinh tế đợc tự chủ về tài
chính, tự lựa chọn hình thức sở hữu, tự lựa chọn ngành nghề mà luật pháp không
cấm, tự ra các quyết định kinh doanh và chịu trách nhiệm về rủi ro của quyết
định này.
-Thị trờng vừa là căn cứ, vừa là đối tợng của kế hoạch. Trên phạm vi vĩ mô
kế hoạch chủ yếu mang tính định hớng. Thị trờng có vai trò trực tiếp hớng dẫn
các đơn vị kinh tế lựa chọn lĩnh vực hoạt động và phơng thức tổ chức kinh
doanh.
-Sự điều tiết vĩ mô của Nhà nớc nhằm phát huy tác động tích cực và ngăn
chặn những tác động tiêu cực cuả thị trờng. Nhà nớc quản lý thị trờng chủ yếu
bă
3
ng pháp luật, kế hoạch, chính sách, sử dụng các công cụ kinh tế (thuế, lãi

suất ngân hàng, tỷ giá hối đoái vv ) và bằng nguồn lực của kinh tế Nhà nớc.
-Tiền tệ hoá hay thơng mại hoá mọi quan hệ kinh tế theo giá cả thị trờng.
3. Cơ chế thị trờng có sự điều tiết của Nhà nớc.
Đây là cơ chế vận hành của nền kinh tế hỗn hợp bao gồm cơ chế thị trờng
tự phát và sự điều tiết của Nhà nớc.
Cơ chế thị trờng là cơ chế theo đó ngời sản xuất và ngời tiêu dùng tác
động lẫn nhau thông qua thị trờng để xác định những vấn đề cơ bản của nền kinh
tế nh sản xuất cái gì ? Sản xuất cho ai ? và chi phí bao nhiêu lao động ?
Giá cả là yếu tố cơ bản của cơ chế thị trờng. Nó có chức năng thông tin.
Qua biến đổi của giá cả, ngời ta có thể nhận biết sự khan hiếm hay d thừa
một loại hàng hoá nào đó; từ đó hớng dẫn ngời sản xuất, ngời kinh doanh và ng-
ời tiêu dùng định ra những quyết sách đúng đắn. Giá cả biến động, tác động đến
cung-cầu, ảnh hởng đến sự phân bổ tài nguyên và lu chuyển hàng hoá. Khi giá
cả hàng hoá tăng, bán hàng thu đợc nhiều lãi, ngời sản xuất sẽ tăng khôi lợng
mặt hàng đó và sẽ thu hút tài nguyên xã hội lu chuyển vào ngành ấy. Nhng khi
giá cả lên lại làm giảm nhu cầu có khả năng thanh toán của ngời tiêu dùng. Tình
hình sẽ ngợc lại khi giá hàng hoá giảm. Chính thông qua quá trình này giá cả
điều tiết quy mô sản xuất của các xi nghiệp, sự phân bố tài nguyên giữa các
ngành và cân đối tổng cung, tổng cầu của xã hội. Giá cả còn kích thích tiến bộ
kỹ thuật, ai ứng dụng công nghệ mới trớc, giảm lợng lao động hao phí cá biết
trong mỗi đơn vị trong mỗi đơn vị hàng hoá thấp hơn giá trị thị trờng sẽ thu đợc
lợi nhuận siêu ngạch và chiến thắng trong cạnh tranh trên thị trờng.
Giá cả cũng chịu ảnh hởng của nhiều nhân tố, trong đó bốn nhân tố cơ
bản là giá trị hàng hoá, sức mua của tiền, quan hệ cung-cầu và cạnh tranh.
4
Sự điều tiết của Nhà nớc.
Cơ chế thị trờng có nhiều tác động tích cực, nhng cũng không ít các tác
động tiêu cực, nh phân hoá xã hội thanh hai cực giàu, nghèo, tính tự phát vô
chính phủ, gây ra khủng hoảng kinh tế xã hội trầm trọng hoặc gây ô nhiễm môi
trờng. Bởi vây, theo đà phát triển của trình độ xã hội hoá sản xuất tất yếu nảy

sinh yêu cầu có sự quản lý của Nhà nớc. Sự điều tiết của Nhà nớc phải dựa trên
cơ sở vận dụng các quy luật kinh tế khách quan. Sai lầm trong sự quản lý của
Nhà nớc cũng gây ra tác hại không kém, thậm chí còn hơn tác động tiêu cực của
cơ chế thị trờng.
II. Cơ sở lý luận về vai trò kinh tế và quản lý kinh tế của
Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
1. Những u thế và khuyết tật của nền kinh tế thị trờng.
a). Những u thế của nền kinh tế thị trờng.
- Thúc đẩy sản xuất và gắn sản xuất với tiêu dùng- thực hiện mục tiêu của
sản xuất. Do đó ngời sản xuất tìm mọi cách rút ngắn chu kỳ sản xuất, thực hiện
tái sản xuất mở rộng, áp dụng nhanh chóng những thành tựu khoa học- công
nghệ, quay nhanh tiền vốn, đạt tới lợi nhuận tối đa.
- Thúc đẩy và đòi hỏi các nhà sản xuất năng động, thích nghi với các điều
kiện biến động của thị trờng. Thay đổi mẫu mã sản xuất, tìm mặt hàng mới và
thị trờng tiêu thụ, mở rộng quan hệ trong kinh doanh.
- Thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học- công nghệ đa nhanh vào sản xuất,
kích thích tăng năng suất lao động, nâng cao trình độ xã hội hoá sản xuất và
nâng cao chất lợng sản phẩm, hạ giá thành, đáp ứng nhu cầu nhiều mặt của
khách hàng và của thị trờng.
- Thúc đẩy quá trình tăng trởng dồi dào sản phẩm hàng hoá, dịch vụ, thúc
đẩy và kích thích sản xuất hàng hoá phát triển, đề cao trách nhiệm của nhà kinh
doanh với khách hàng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
- Đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất. Tích tụ và tập trung
sản xuất là hai con đờng để mở rộng quy mô sản xuất. Một mặt, các đơn vị chủ
5
thể sản xuất kinh doanh phải làm ăn giỏi, có hiệu quả cao cho phép tích tụ. Mặt
khác, do quá trình cạnh tranh làm cho sản xuất đợc tập trung vào các đơn vị
kinh tế có chỗ đứng trên thị trờng, đồng thời loại bỏ những đơn vị làm ăn kém
hiệu quả.
b). Khuyết tật của nền kinh tế thị trờng.

- Nền kinh tế thị trờng mang tính tự phát, tìm kiếm lợi nhuận bất kỳ giá
nào, không đi đúng hớng của kế hoạch Nhà nớc, mục tiêu về phát triển kinh tế vĩ
mô của nền kinh tế. Tính tự phát của thị trờng còn dẫn đến tập trung hoá cao,
sinh ra độc quyền, thủ tiêu cạnh tranh, làm giảm hiệu quả chung và tính tự điều
chỉnh của nền kinh tế.
- Dẫn đến tình trạng phân hoá đời sống dân c, phân hoá giàu nghèo, dẫn
đến khủng hoảng kinh tế, thất nghiệp, lạm phát.
- Xã hội phát sinh nhiều tiêu cực, tệ nạn xã hội gắn liền với hiện trạng
kinh tế sa sút, gây rối loạn xã hội.
- Vì chạy theo lợi nhuận tối đa dẫn đến sử dụng bừa bãi, tàn phá tài
nguyên và huỷ diệt môi trờng, sinh thái.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trờng nớc ta còn ở giai đoạn thấp, hệ thống
pháp luật thiếu hoàn chỉnh, cha đồng bộ; những u thế cha thể hiện đầy đủ, rõ
nét; những khuyết tật có cơ hội nảy sinh, vì vậy Nhà nớc cần phải tăng cờng,
điều chỉnh và quản lý vĩ mô một cách kiên quyết và khôn khéo để đa mọi hoạt
động vào khuôn khổ và tuân theo pháp luật.
Nhà nớc phải sử dụng có ý thức các quy luật kinh tế khách quan vào quản
lý nền kinh tế thị trờng để phát huy những u thế vốn có và ngăn ngừa, hạn chế
những mặt trái, những khuyết tật của nó. Chính vì vậy, sử dụng bàn tay hữu
hình của Nhà nớc có vai trò quan trọng trong việc tạo ra hành lang và bớc đi
cho nền kinh tế thị trờng vận động theo định hớng XHCN.
2. Vai trò kinh tế của nhà nớc trong quá trình xây dựng nền kinh tế
thị trờng định hớng xhcn ở nớc ta.
-Xuất phát điểm của nớc ta trong thời kỳ quá độ.
6
+Thứ nhất, trình độ phát triển của lực lợng sản xuất ở nớc ta còn
thấp. Nớc ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong khi cha có những tiền đề vật
chất kỹ thuật nh những nớc đã ít nhiều đã trải qua chế độ t bản. Với trình
độ lực lợng sản xuất nh thế thì khuynh hớng tự phát t bản chủ nghĩa về
khách quan là điều không tránh khỏi . Điều này đòi hỏi phải có một nhà n-

ớc vững mạng về mọi phơng diện mới có thể huy động đợc mọi tiềm năng
để xây dựng nền sản xuất với qui mô lớn và đợc tiến hành phù hợp với tiến
bộ của khoa học hiện đại.
+ Thứ hai, nớc ta đi lên chủ nghĩa xã hội phải qua một loạt bớc quá
độ. Chính tính phức tạp của con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội này đòi hỏi
phải có một nhà nớc không những có quyết tâm , trung thành với con đờng
đã lựa chọn mà còn phải có kiến thức đầy đủ để xác định những bớc quá
độ, những mục tiêu, bớc đi, biện pháp thích hợp để thực hiện trong mỗi bớc
quá độ và kịp thời chuyển từ bớc quá độ này sang bớc bớc quá độ khác.
+Thứ ba, nớc ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh lịch sử
phức tạp, vừa có cơ hội thuận lợi, vừa có thách thức khó khăn. Trong điều
kiện quốc tế hoá nền kinh tế thế giới, bằng chính sách mở cửa đối ngoại
đúng đắn, ta có thể tranh thủ vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý của bên
ngoài để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiẹn đại hoá đất nớc. Tuy
nhiên không phải không có những thế lực thù địch có dã tâm thông qua
quan hệ kinh tế và văn hoá đối ngoại để chống lại công cuộc xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở nớc ta. Vì vậy, nếu không có một nhà nớc vững mạnh và có
tài trí thì khả năng mất độc lập tự chủ và bị lệ thuộc dới những hình thức
mới có thể trở thành hiện thực.
+ Bốn là, nớc ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội tất yếu phải phát triển
nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trờng và
mở cửa với bên ngoài. Nền kinh tế ấy tuy có mặt thống nhất với yêu cầu
định hớng xã hội chủ nghĩa về kinh tế, song cũng có mặt mâu thuẫn không
phù hợp, thậm chí đối lập với định hớng ấy. Hai khả năng phát triển t bản
chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa đều tồn tại khách quan. Vai trò nhà nớc ta ở
7
đây là phải giải quyết thành công mâu thuẫn giữa hai con đờng, giành
thắng lợi cho con đờng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực kinh tế, giữ vững độc
lập, chủ quyền quốc gia.
Tóm lại đối với nớc ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội hiện

nay, vai trò cách mạng của Nhà nớc càng đặc biệt quan trọng cùng với
những nhiệm vụ mới mẻ và hết sức khó khăn.
- Vai trò kinh tế của Nhà nớc
Vấn đề cơ bản trong sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia hiện nay là tìm
ra một phơng thức tốt nhất để phối hợp giữa hai bàn tay vô hình và hữu hình. Thị
trờng làm đợc nhiều điều, tuy vậy, nó cũng không thể giải quyết những vấn đề
hoặc giải quyết không tốt bằng Nhà nớc. Nh: ổn định kinh tế; cung cấp hàng
hoá cộng, giải quyết những hậu quả ngoại ứng, xử lý tính không hoàn hảo cả thị
trờng, vấn đề công bằng xã hội.
Thể chế kinh tế thị trờng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng đ-
ợc kết hợp chặt chẽ với chế độ cơ bản của CNXH, chủ yếu dựa vào thị trờng để
phân bổ tài nguyên và điều tiết hoạt động kinh tế xã hội. Nó có tính chất của
kinh tế thị trờng có tính bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trờng
xã hội chủ nghĩa là thị trờng hóa các quan hệ kinh tế xã hội chủ nghĩa đợc thực
hiện thông qua sự vận hành của thị trờng, là nền kinh tế thị trờng dựa trên cơ sở
chế độ công hữu.
Nhà nớc thực hiện vai trò kinh tế của mình chủ yếu thông qua việc quản
lý nền kinh tế quốc dân. Quản lý nền kinh tế quốc dân không có nghĩa là chỉ
quản lý khu vực kinh tế Nhà nớc mà quản lý toàn bộ nền kinh tế quốc dân, bao
gồm cả khu vực kinh tế t nhân, tập thể và hỗn hợp.
Để tăng trởng và phát triển kinh tế, Nhà nớc và các tổ chức kinh tế đều
phải thực hiện những chức năng nhất định. Chức năng kinh tế của Nhà nớc ta
trong xây dựng nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là hoạt động
mà Nhà nớc cần phải thực hiện để cùng với thị trờng đảm bảo cho tăng trởng và
phát triển đất nớc. Thể hiện:
Một là, Thiết lập khuôn khổ pháp luật về kinh tế.
8
Pháp luật về kinh tế là các quy phạm pháp luật do Nhà nớc ban hành hoặc
thừa nhận, thể hiện ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động nhằm
điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình tổ chức quản lý và sản

xuất kinh doanh giữa các chủ thể kinh tế với nhau và các cơ quan quản lý Nhà n-
ớc.
Xác lập khuôn khổ pháp luật đúng đắn cho các hoạt động kinh tế trong
nền kinh tế đợc xem nh là điều kiện tiên quyết đảm bảo thị trờng hoạt động có
hiệu quả. Môi trờng pháp lú ảnh hởng trực tiếp đến quyết định của các chủ thể
trên thị trờng. Vấn đề cơ bản của kinh tế là sở hữu và lợi ích kinh tế. Pháp luật
về kinh tế phản ánh thái độ của Nhà nớc đối với vấn đề sở hữu và lợi ích kinh tế.
Chế độ sở hữu và lợi ích kinh tế là mối quan tâm hàng đầu của các chủ thể trên
thị trờng. Bởi vậy, trọng tâm của vấn đề pháp luật kinh tế là bảo vệ lợi ích chính
đáng của các chủ thể trên thị trờng hay không.
Pháp luật kinh tế xác định địa vị pháp lý cho các tổ chức và các đơn vị
kinh tế. ở nớc ta luật pháp nói chung, pháp luật kinh tế nói riêng thể hiện đờng
lối, chính sách phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nớc trong từng giai đoạn. Với
đờng lối phát triển kinh tế nhiều thành phần, vần động theo cơ chế thị trờng có
sự quản lý vĩ mô của Nhà nớc. Đờng lối đó phải đợc cụ thể hóa thông qua pháp
luật về kinh tế, phản ánh thể chế kinh tế. Bằng việc ban hành và thực hiện một hệ
thống pháp luật về các loại hình doanh nghiệp nh doanh nghiệp Nhà nớc, luật
công ty, luật hợp tác xã vv
Bằng luật pháp kinh tế Nhà nớc điều chỉnh hành vi kinh doanh, xác định
hành vi kinh doanh nào là hợp pháp và không. Nhà nớc tạo ra luật chơi cho các
chủ thể kinh tế trên thị trờng. Môi trờng kinh tế luôn ảnh hởng đế kết quả hoạt
động của các chủ thể doanh nghiệp. Nếu môi trờng thuận lợi sẽ ảnh hởng tích
cực và ngợc lại.
Luật pháp về kinh tế là công cụ quản lý của Nhà nớc đối với nền kinh tế
quốc dân. Nhà nớc quản lý nền kinh tế bằng quyền lực của Nhà nớc thông qua
pháp luật và kế hoạch và lực lợng vật chất và tài chính trên tất cả các lĩnh vực.
9
Hai là, Nhà nớc có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hoạch định
chiến lợc phát triển kinh tế-xã hội, lựa chọn chính sách, phơng thức, phơng
pháp điều tiết kinh tế vĩ mô.

Cải cách và chuyển hớng sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của Nhà
nớc, phải hết sức coi trọng những yếu tố bên trong: ổn định chính trị, an ninh,
chú ý giải quyết thoả đáng những các yếu tố tâm lý, xã hội trên cơ sở đẩy nhanh
nhịp độ phát triển, tăng trởng của nền kinh tế quốc dân, đảm bảo sự bình đẳng,
công bằng, văn minh trong việc sử dụng tiềm năng và phân phối nguồn lực. Mặt
khác Nhà nớc cần chú ý đầy đủ các yếu tố bên ngoài- tình hình kinh tế thế giới
và biến động thế giới nói chung, cần phải tìm giải pháp phát triển phù hợp, sự
cạch tranh của các nớc trong khu vực và thế giới, sức ép của quỹ tiền tệ thế giới
(IMF), khủng hoảng kinh tế và nợ nớc ngoài
Đất nớc ta đồng thời diễn ra 2 quá trình: xoá bỏ cơ chế tập trung quan
liêu bao cấp, chuyển sang cơ chế thị trờng và xoá bỏ nền kinh tế lạc hậu để phát
triển kinh tế hàng hoá lớn theo định hớng XHCN.
Trong điều kiện đó, Nhà nớc có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
hoạch định chiến lợc phát triển kinh tế- xã hội, phát triển các trình độ của
LLSX, thực hiện cuộc cách mạng và cải tạo xây dựng đất nớc theo định hớng
XHCN.
Ba là, xác định cơ chế chính sách để phát triển nền kinh tế thị trờng.
- Tổ chức và xây dựng một hệ thống sản xuất vận động theo cơ chế thị tr-
ờng với định hớng u tiên sản xuất dành cho xuất khẩu, đồng thời tích cực thay
thế nhập khẩu những sản phẩm trong nớc sản xuất có hiệu quả, từng bớc tham
gia vào sự phân công, hợp tác lao động quốc tế, bảo vệ chủ quyền, quyền lợi và
sản xuất trong nớc, đảm bảo công bằng và bình đẳng.
- Nhà nớc hớng vào đầu t hạ tầng cơ sở, cung cấp dịch vụ và bảo đảm môi
trờng kinh doanh thuận lợi cho mọi thành phần kinh tế phát triển.
- Tranh thủ sử dụng đầu t của nớc ngoài kết hợp với khả năng đầu t quan
trọng trong nớc, dới các hình thức thích hợp là một trong những động lực chính
sách để phát triển kinh tế.
10
- Kết hợp với đầu t của Nhà nớc, gọi vốn trong nớc và tranh thủ vốn nớc
ngoài để phát triển cácngành công nghiệp mũi nhọn, đòi hỏi nhiều vốn, công

nghệ, kỹ thuật cao và khả năng quản lý là yếu tố then chốt thực hiện CNH-HĐH
đất nớc, thực hiện một nền kinh tế hỗn hợp, có khả năng cạnh tranh.
- Kết hợp mục tiêu u tiên trong từng thời kỳ phát triển với việc thực hiện
đồng bộ giữa phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội, giữa chính sách kinh tế và
chính sách xã hội.
- Cải cách tổ chức, phơng thức điều hành và thủ tục hành chính gọn nhẹ,
giảm phiền hà và thiết lập một hệ thống quản lý toàn diện.
Bốn là, Nhà nớc thực hiện các chức năng: định hớng, phối hợp và kích
thích để quản lý, điều hành các mặt kinh tế- xã hội; thông qua luật pháp, kế
hoạch để định hớng chính sách.
- Trong lịch sử phát triển kinh tế thế giới, không ở đâu có một hệ thống thị
trờng thuần tuý. Trong nền kinh tế thị trờng, nhà nớc nào cũng phải gánh lấy
chức năng điều tiết các quan hệ cung- cầu, quan hệ tiền- hàng và tài chính, bảo
đảm về luật pháp để xây dựng và duy trì trật tự cho nền kinh tế đó.
- Trong một hệ thống quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nớc, mỗi nhà nớc đều
phải thực hiện bốn chức năng quan trọng sau đây:
Chức năng định hớng là xác định có căn cứ khoa học những mục
tiêu kinh tế, chính trị, xã hội, mục tiêu trớc mắt và lâu dài; đồng thời lựa chọn
những biện pháp chủ yếu để đạt tới các mục tiêu đó trong từng thời gian nhất
định.
Chức năng phối hợp nhằm đảm bảo cân đối những tỉ lệ quan trọng
nhất và xử lý, hoà giải những tranh chấp hoặc giải quyết những mâu thuẫn trong
phân công lao động xã hội.
Chức năng kích thích. Chức năng này giúp ngời lao động quan
tâm tới chất lợng công việc chung cũng nh tự giác phát huy những năng lực, khả
năng của cá nhân.
Chức năng kiểm soát và đièu tiết kinh tế và chính sách xã hội,
11
Trên cơ cở những quan điểm ấy, những chức năng cơ bản về quản lý nền
kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa của nhà nớc ta

là:
- Định hớng phát triển toàn bộ nền kinh tế nhằm từng bớc xây dựng
cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, không ngừng nâng cao đời
sống của nhân dân.
Trực tiếp đầu t vào một số lĩnh vực dẫn dắt sự phát triển toàn bộ nền
kinh tế theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Thiết lập khuôn khổ pháp luật, có hệ thống chính sách nhất quán để
tạo môi trờng ổn định và thuận lợi cho giới kinh doanh làm ăn phát đạt.
Hạn chế và khắc phục những mặt tiêu cực của cơ chế thị trờng, chống
đỡ với khủng hoảng, thất nghiệp, lạm phát.
Phân phối và phân phối lại thu nhập quốc dân theo định hớng lấy
phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, làm cho
mọi ngời dần dần đều có đời sống ấm no, tự do, hạnh phúc.
Năm là, Nhà nớc tạo môi trờng thuận lợi cho hoạt động sản xuất
kinh doanh, kinh tế, chính trị và xã hội.
Nhà nớc thực hiện vai trò kinh tế của mình thông qua thực hiện chức
năng tạo lập môi trờng thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Môi
trờng kinh doanh là tổng thể các yếu tố bên ngoài tác động trực tiếp hay
gián tiếp đến các quyết định hoặc hoạt động của chủ thể trên thị trờng.
Duy trì ổn định kinh tế vĩ mô. Giảm những biến động ngắn hạn trong
nền kinh tế và khuyến khích tăng trởng bền vững lâu dài. ổn định kinh tế vĩ
mô trớc hết là ổn định tiền tệ, tỷ giá hối đoái, vv
Giữ vững ổn định chính trị và môi trờng thuận lợi đối với các hoạt
động kinh doanh. Điều này sẽ mang lại lòng tin và kích thích các nhà đầu
t trong và ngoài nớc.
Ngoài ra, còn phải bảo đảm ổn định xã hội.
12
Mỗi tổ chức kinh doanh đều hoạt động trong một môi trờng văn hóa
xã hội nhất định, giữa doanh nghiệp và môi trờng có mối liên quan chặt chẽ
và tác động qua lại nhau. Xã hội cung cấp những nguồn lực mà doanh

nghiệp cần và tiêu thụ hàng hóa do doanh nghiệp sản xuất ra. Các giá trị
chung của xã hội, các tập tục truyền thống, lối sống của nhân dân, các hệ t
tởng tôn giáo và cơ cấu dân số, thu nhập của dân chúng đều có tác động
nhiều mặt đến hoạt động của doanh nghiệp. Tạo ra môi trờng văn hóa-xã
hội ổn định, thuận lợi cho các hoạt động của các tổ chức kinh tế trên thị tr-
ờng là Nhà nớc đã thực hiện vai trò của mình đối với quá trình tăng tr ởng
và phát triển kinh tế đất nớc.
Vai trò kinh tế của Nhà nớc ở đây đợc thể hiện thông qua giải quyết
các vấn đề kinh tế xã hội theo hớng tích cực, cho phép các tổ chức kinh
doanh hoạt động có hiệu quả. Xóa bỏ những tệ nạn xã hội, xem xét đến thái
độ lao động, đạo đức kinh doanh và vấn đề bảo vệ môi trờng, y tế và tôn giáo.
3. Các công cụ giúp thực hiện vai trò kinh tế của nhà nớc.
Kế hoạch và thị tr

ờng
Nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà n-
ớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải sử dụng hai công cụ quản
lý cơ bản là kế hoạch và thị trờng . Việc sử dụng hai công cụ quản lý này
không thể tách rời nhau là sự vận dụng quy luật phát triển có kế hoạch để
điều tiết tác động của quy luật giá trị và vận dụng quy luật giá trị nhằm
quản lý nền kinh tế phát triển theo kế hoạch.
Chuyển từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp sang cơ
chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc, không có nghĩa là từ bỏ kế hoạch
hoá mà là chuyển từ kế hoạch hoá thuần tuý pháp lệnh sang kế hoạch hoá
định hớng là chủ yếu, sử dụng các đòn bẩy kinh tế và lực lợng vật chất
trong tay nhà nớc để đảm bảo các tỷ lệ cân đối trong nền kinh tế quốc dân.
Từ chỗ đối lập kế hoạch với thị trờng, ngày nay chúng ta đã nhận thức đợc
rõ cả kế hoạch lẫn thị trờng đều là công cụ để quản lý nền kinh tế , trogn
đó thị trờng là căn cứ,là đối trợng và là côngcụ của kế hoạch hoá. Trong
13

nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, kế hoạch hoá phải đợc bao quát đ-
ợc tất cả các thành phần kinh tế, tất cả các quan hệ thị trờng, không chỉ các
quan hệ thị trờng trong nớc mà là cả các quan hệ với thị trờng nớc ngoài.
Xây dựng kinh tế nhà nớc và kinh tế hợp tác hoạt động có hiệu quả.
Đây là những thành phần kinh tế có vai trò quan trọng quyết định
nhất đối với việc quản lý nền kinh tế thị trờn có nhiêu thành phần kinh tế
phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Các thành phần kinh tế này có
vai trò mở đờng và hỗ trợ cho các thành phần kinh tế khác phát triển, thúc
đẩy sự tăng trởng nhanh và bền vững của nền kinh tế.
Hệ thống pháp luật
Nhà nớc phải sử dụng hệ thống pháp luật làm công cụ để điều tiết
các hoạt động của các tổ chức kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế nhằm
làm cho nền kinh tế phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa, phát huy
mặt tích cực và ngăn chặn mặt tiêu cực của cơ chế thị tr ờng, điều tiết các
hoạt động kinh tế đối ngoại sao cho nền kinh tế không bị lệ thuộc vào nớc
ngoài.
- Việc xây dựng hệ thống pháp luật hoàn chỉnh đối với nớc ta là
một quá trình lâu dài. Vì thị trờng luôn luôn biến động nên hệ thống pháp
luật cũng phải đợc bổ sung và hoàn chỉnh kịp thời cho phù hợp với nền
kinh tế xã hội.
Các công cụ tài chính
Hệ thống thuế : Chính sách thuế đúng đắn không chỉ có mục đích
tạo nguồn thu cho ngân sách mà còn khuyến khích sản xuất xuất khẩu, điêu
tiết tiêu dùng, khắc phục có hiệu quả các hiện tợng tiêu cực trong nền kinh
tế, thu hút đợc nhiều vốn đầu t nớc ngoài, khuyến khích việc đầu t có hiệu
quả kinh tế xã hội cao.
Ngân sách nhà nớc là công cụ rất quan trọng để tác động vào nền
kinh tế nhằm thực hiện mục tiêu tăng trởng và công bằng xã hội, là hình
thức cơ bản để hình thành và sử dụng có kế hoạch quĩ tiền tệ tập trung
14

nhằm mở rộng sản xuất theo định hớng xã hội chủ nghĩa và thoả mãn nhu
cầu ngày càng tăng của nhân dân. Ngân sách đợc dùng để khuyến khích sử
dụng hợp lý tài nguyên sản xuất trong tất cả các thành phần kinh tế, các
ngành sản xuất sản xuất xã hội,phát huy mặt tích cực của cơ chế thị trờng.
Ngân sách đợc sử dụng không chỉ nhằm đảm bảo sự tăng trởng về của cải
vật chất mà còn cả sự phát triển về mặt văn hoá xã hội.
Các công cụ tiền tệ
Trong nền kinh tế thị trờng, tiền tệ đóng vai trò vô cùng quan trọng.
việc thắt chặt hay nới lỏng cung ứng tiền tệ, kiềm chế lạm phát thông qua
hoạt động của hệ thống ngân hàng sẽ tác động trục tiếp đến tình hình kinh
tế. Bằng công cụ tiền tệ, nhà nớc có thể hớng dẫn nền kinh tế phát triển
theo định hớng xã hội chủ nghĩa, ngăn chặn tính tự phát t bản chủ nghĩa.
Các công cụ điều tiết kinh tế đối ngoại
Để thực hiện tốt chiến lợc kinh tế mở, xúc tiến các quan hệ kinh tế
đối ngoại,nhà nớc phải sử dụng nhiều công cụ, trong đó chủ yếu là thuế
xuất nhập khẩu, hạn ngạch, tỷ giá hối đoái, đảm bảo tín dụng xuất khẩu, trợ
cấp xuất khẩu. . .
Nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà n-
ớc phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế trong đó có cả
kế hoạch lẫn thị trờng đều có vai trò thúc đẩy nền sản xuất phát triển,
chúng đan xen vào nhau, bổ xung cho nhau và chế ớc lẫn nhau; trong đó
thị trờng là căn cứ là đối tợng và là công cụ của kế hoạch hoá . Kế hoạch
chủ yếu mang tính định hớng và đặc biệt quan trọng trên bình diện vĩ mô.
Thị trờng có vai trò trực tiếp hớng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn lĩnh vực
hoạt động và phơng án để tổ chức sản xuất và kinh doanh, nhng lại phải
tuân theo phơng hớng mục tiêu kế hoạch.
Vận dụng cơ chế thị trờng đòi hỏi vừa phải nâng cao năng lực quản
lý vĩ mô của nhà nớc, đồng thời phải xác lập đầy đủ chế độ tự chủ của các
đơn vị sản xuất kinh doanh.
15

Có thế nói rằng, định hớng phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nớc ta đề
ra trong giai đoạn đổi mới hoàn toàn phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện cụ thể
của đất nớc. Kết quả là, nền kinh tế nớc ta liên tục tăng trởng, thất nghiệp giảm
mạnh, lạm phát đợc kiềm chế, đời sống của dân chúng đợc cải thiện đáng kể,
trình độ dân c tăng lên. Hy vọng rằng, Nhà nớc tiếp tục phát huy vai trò kinh tế
của mình tốt hơn nữa trong thời gian tới để việc xây dựng nền kinh tế thị trờng
định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta thành công tốt đẹp.

16
Kết luận
Qua việc nghiên cứu, tìm tài liệu để hoàn thành đè án này đã cho em nhiều
biết điều bổ ích về tình hình kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở nơc ta hiện
nay. Nớc ta đang trên cong đờng đổi mới và bớc đi trên con đờng tiến lên chủ
nghĩa xã hội, nhiệm vụ của Đảng và Nhà nớc là phải làm sao lãnh đạo đất nớc
tiến lên chủ nghĩa xã hội không để nền kinh tế nớc ta chuyển hóa thành chủ
nghĩa t bản, để giữ vững đợc định hớng xã hội chủ nghĩa thì phải phát huy hết
sức vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nớc và phải làm sao tìm mọi cách càng ngày
càng naang cao vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế này, chỉ có nh vậy mới
lấn át đợc sự lớn mạnh nhanh chóng của thành phần kinh tế t bản t nhân, nếu để
cho thành phần kinh tế t bản t nhân lấn át thì nớc ta sẽ có nguy cơ bị chuyển hóa
sang chủ nghĩa t bản nh Lê Nin đã nói chính trị thì sớm muộn cũng bị nền kinh
tế nuốt mất
Trong tập tiểu luận này em đã nêu lên một số giải pháp nhng dù lựa chọn
giải pháp nào thì cũng phải giữ vững ổn định chính trị. Chỉ có ổn định chính trị
mới tận dụng đợc tiềm lực của đất nớc và cơ hội của thế giới, nớc ta mấy năm
vừa qua đã giữ vững đợc ổn định chính trị, bởi vậy nền kinh tế cũng phát triển
khá đều, điều này đa đến cho chúng ta không ít cơ hội làm giàu, đã có không ít
ngời đã đạt đợc sự giàu có bằng con đờng chính đáng nhng cũng có không ít số
phần tử thoái hóa biến chất tìm cách bòn rút tiền của Nhà nớc, do làm ăn phi
pháp mà giàu lên nhanh chóng đây là những phần tử phải loại bỏ càng sớm càng

tốt, chỉ có loại bỏ những phần tử xấu này mới có thể làm cho kinh tế nớc ta phát
triển mạnh nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hớng xã hội chủ
nghĩa.
Nghiên cứu song đề tài này em đã nhận thức ra đợc nhiều điều mà trớc
đây em cha nhận thức đợc hoặc nhận thức sai lầm, giờ đây em đã hiểu biết thêm
đợc nhiều điều về nền kinh tế đất nớc đang trên đà đổi mới, hiện nay nớc ta đang
trong thời kỳ sản xuất nhỏ để chuyển lên sản xuất lớn thì việc phát triển nền
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hớng xã hội là một giải pháp cơ
bản.
17