tư tưởng đạo đức hồ chí minh

t tởng đạo đức hồ chí minh
I. Mấy vấn đề về t tởng đạo đức hồ chí minh
1.Hồ Chí Minh - lãnh tụ, nhà t tởng quan tâm hàng đầu đến vấn
đề đạo đức.
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh luôn quan
tâm giáo dục lý tởng cách mạng và đạo đức cho mội ngời.Đồng thời, Ngời
cũng là đạo đức cách mạng, tấm gơng sáng cho toàn Đảng, toàn dân, toàn
quân. Hồ Chí Minh là ngời có nhiều cống hiến về t tởng đạo đức cách
mạng- và đây cũng là một trong những đặc điểm đặc sắc của Ngời. Nghiên
cứu t tởng Hồ Chí Minh chúng ta nhận thấy có sự thống nhất, hoà quyện
giữa chính trị, đạo đức, văn hoá, nhân văn. ở Hồ Chí Minh một nền chính trị
rất đạo đức, rất văn hoá; và đạo đức, văn hoá lại rất chính trị. T tởng Hồ Chí
Minh trớc hết là t tởng chính trị, định hớng chính trị, nhng dễ dàng tìm thấy
một đạo đức trong sáng, một chủ nghĩa nhân văn hoàn thiện, một nền văn
hoá của tơng lai. Vấn đề này đợc nằm trong vấn đề kia, gắn bó với nhau,
nâng lên, gộp lại thành chất ngời hay trình độ ngời nh cách nói của
đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp. Chẳng hạn: T tởng đạo đức
nớc lấy dân làm gốc nhằm phục vụ sự nghiệp chính trị vì nớc, vì dân.
Hoặc: Trung với nớc, hiếu với dân là một t tởng chính trị, đồng thời cũng
là phẩm chất hàng đầu của t tởng đạo đức.
2. Những ván đề đạo đức đợc Hồ Chí Minh xem xét một cách
toàn diện
Vấn đề đạo đức đợc đặt ra và xem xét với mọi đối tợngtừ vấn đề
chung nhất là đạo đức công dân, đến lĩnh vực ngời quan tâm nhiều nhất là
đạo đức của ngời cán bộ, đảng viên. Bởi vì: Cán bộ là cái dây chuyền của
bộ máy. Nếu dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy
toàn bộ máy cũng tê liệt. Cán bộ là những ngời đem chính sách của Chính
1
phủ, của Đoàn thể thi hành trong nhân dân, nếu cán bộ dở thì chính sách
hay cũng không thể thực hiện đợc .
1

Hồ Chí Minh bàn về đạo đức trong tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của
con ngời, từ việc t đến việc công, từ lao động sản xuất ở hậu phơng đến
chiến đấu, phục vụ chiến đấu ngoài tiền tuyến, từ học tập, công tác đến sinh
hoạt hàng ngày
Vấn đề đạo đức còn đợc Hồ Chí Minh bàn đến ở mọi phạm vi: từ
trong gia đình ra ngoài sã hội, từ giai cấp đến dân tộc, từ quốc gia đến quốc
tế. Đạo đức của mỗi ngời đợc Hồ Chí Minh xem xét trong ba mối quan
hệ :đối với mình, đối với ngời và đối với việc.
Việc Hồ Chí Minh xem xét vấn đề đạo đức một cách toàn diện nh
trên, mang tính khách quan, phù hợp với hoạt động phong phú, đa dạng của
đời sống xã hội và mỗi con ngời.
Điều cần phải nhấn mạnh là Hồ Chí Minh không chỉ bàn về đạo đức
mà chính Ngời đã thực hiện trớc nhất, nhiều nhất những t tởng đạo đức do
mình nêu lên. Nhân dân Việt nam và bạn bè quốc tế kính trọng, học tập Hồ
Chí Minh không chỉ qua những bài viết về đạo đức, mà còn ở những hành vi
đạo đức, mà Ngời kiên trì thực hiện, nêu gơng trong suốt cuộc đời hoạt
động cách mạng.
3. T tởng đạo đức Hồ Chí Minh là sự kết hợp giữa truyền thống
đạo đức tốt đẹp của dân tộc với tinh hoa đạo đức nhân loại, giữa truyền
thống với hiện đại.
Đạo đức truyền thống của dân tộc ta khuyên mọi ngời sống có tình
nghĩa, có đức có nhân, có thuỷ có chung, có trớc có sau, biết trung, biết
hiếu. Những câu răn dạy còn đến hôm nay cho thấy rõ điều đó: Trồng cây
đức để con ăn ; Của tuy tơ tóc nghĩa so nghìn trùng ; Một miếng khi
đói bằng một gói khi no ; Nhất tự vi s,bán tự vi s ; Lá lành đùm lá rách
; Thơng ngời nh thể thơng thân v.v
Từ ngàn xa, dân tộc Việt nam đã sớm có ý thức cộng đồng, biết đoàn
kết để đấu tranh chống thiên tai, địch hoạ. Đoàn kết là một t tởng chính
2
trị ,đồng thời là một đạo đức lớn. Đoàn kết chính là tinh thần hoà hợp dân

tộc, tình tơng thân tơng ái, sự độ lợng bao dung và lòng quý trọng từng
nhân cách, tập hợp đợc đông đảo nhân dân. Đó là lẽ sinh tồn của dân tộc ta
từ ngàn xa.
Dân tộc Việt nam là một dân tộc có đạo lý làm ngời, trong đó chủ
nghĩa yêu nớc giữ vị trí chuẩn mực cao nhất và đứng đầu bảng thang giá trị
tinh thần truyền thống Việt nam.
Hồ Chí Minh rất chú trọng chắt lọc tinh hoa đạo đức nhân loại: Nho
giáo, Phật giáo, Lão giáo, đạo đức phơng Tây. Trong tất cả mọi vấn đề, Ng-
ời đều khai thác yếu tố tích cực, tìm kiếm những hạt nhân hợp lý phục vụ
cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc và xây dựng xã hội mới.
T tởng đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ t tởng đạo đức của chủ
nghĩa Mác - Lê nin. Hồ Chí Minh cho rằng một tấm gơng sống còn có giá
trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền . Ngời coi tấm gơng đạo đức
cao cả của Lê nin- là hiện thân của tình anh em bốn bể . Lê nin - ngời
dũng cảm nhất,rộng lợng nhất, giản dị, vĩ đại và khiêm tốn cao độ - đợc Hồ
Chí Minh ca ngợi: không phải chính thiên tài của Ngời, mà là chính là tính
coi khinh sự xa hoa, tinh thần yêu lao động, đời t trong sáng, nếp sống giản
dị Tóm lại là đạo đức vĩ đại và cao đẹp của ngời thầy đã ảnh hởng lớn lao
đến các dân tộc châu á khiến cho trái tim của họ hớng về Ngời không gì
ngăn cản nổi. Lê nin, ngời thầy dạy vĩ đại của cách mạng vô sản, cũng là
một vị đạo đức rất cao, dạy cho chúng ta phải thực hiên cần kiệm liêm
chính. Tinh thần Lê nin muôn đời bất diệt ; Lê nin đã đào tạo ra những
chiến sỹ cách mạng khắp thế giới chẳng những bằng lỹ luận cách mạng
khoa học nhất, mà còn bằng đạo đức cách mạng cao cả nhất . Có thể nói,
những phẩm chất đạo đức cao đẹp của Lê nin đã cuốn hút Hồ Chí Minh,
thực sự trở thành định hớng, tạo nên cuộc cách mạng trên lĩnh vực đạo đức,
dẫn tới việc hình thành những chuẩn mực đạo đức mới, đạo đức cách mạng
ở Việt nam.
3
II. nội dung cơ bản của t tởng hồ chí minh về

đạo đức
1.Đạo đức cách mạng là gốc, là nền tảng của ngời cách mạng
Xuyên suốt cuộc đời cách mạng của mình, Hồ Chí Minh quan niệm
đạo đức cách mạng là gốc của ngời cách mạng. Ngay ở trang đầu của tác
phẩm Đờng cách mệnh, Ngời đã nêu lên 23 điều về t cách một ngời cách
mạng, giải quyết ba mối quan hệ: đối với mình, đối với ngời, đối với việc.
Những thập kỷ bốn mơi, năm mơi, sáu mơi, Hồ Chí Minh đều có những bài
viết ngắn gọn, súc tích về đạo đức cách mạng. Trong Di chúc, Ngời nhấn
mạnh: Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực
sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công
vô t. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là ngời lãnh đạo,
là ngời đầy tớ thật trung thành của nhân dân Đảng cần phải chăm lo giáo
dục đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên, đào tạo họ thành
những ngời thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa chuyên .
Ngời coi đạo đức nh gốc của cây, nh nguồn của sông: Cũng nh sông
thì có nguồn mới có nớc, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc,
không có gốc thì cây héo. Ngời cách mạng phải có đạo đức, không có đạo
đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo đợc nhân dân. Vì muốn giải
phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài ngời là một công việc to tát, mà tự
mình không có đạo đức, không có ngăn bản, tự mình đã hủ hoá, xấu xa thì
còn làm nổi việc gì ?
1
. Làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội
mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhng nó cũng là một nhiệm vụ rất phức
tạp, lâu dài, gian khổ. Sức có mạnh mới gánh đợc nặng và đi đợc xa. Ngời
cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành đợc
nhiêm vụ cách mạng vẻ vang
1
. Mọi việc thành hay là bại, chủ chốt là do
cán bộ có thấm nhuần đạo đức cách mạng, hay là không . Tuy năng lực

và công việc mỗi ngời khác nhau, ngời làm việc to, ngời làm việc nhỏ, nhng
ai giữ đợc đạo đức cách mạng đều là ngời cao thợng . Ngời từng khẳng
4
định chúng ta đem tinh thần mà chiến thắng vật chất
2
. Chỉ nhìn về vật
chất , chỉ nhìn ở hiện trạng, chỉ lấy con mắt hẹp hòi để xem, thì không giải
thích đợc thắng lợi của ta đối với kẻ thù lớn mạnh. Ngời nói: Đảng ta theo
chủ nghĩa Mác - Lê nin, chúng ta không những nhìn vào hiện tại, mà nhìn
vào tơng lai, chúng ta tin chắc vào tinh thần và lực lợng của quần chúng,
của dân tộc. Cho nên chúng ta quả quyết trả lời những ngời lừng chừng và
bi quan kia rằng:
Nay tuy châu chấu đấu voi
Nhng mai voi sẽ bị lòi ruột ra
3
Đạo đức còn có ảnh hởng lớn đến sự nghiệp biến đổi xã hội cũ thành
xã hội mới và xây dựng mỹ tục thuần phong . Có đạo đức cách mạng thì
khi gặp khó khăn gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè. lùi bớc ,khi
gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất
phác, khiêm tốn , lo trớc thiên hạ, vui sau thiên hạ ,không kèn cựa về
mặt hởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không
hủ hoá .
2. Những chuẩn mực đạo đức cơ bản
2.1. Trung với nớc, hiếu với dân
Đây là phẩm chất đạo đức bao trùm quan trọng nhất và chi phối các
phẩm chất khác. Trung, hiếu là những khái niệm đạo đức trong xã hội
phong kiến phơng Đông. Trên cơ sở kế thừa, phát triển chủ nghĩa yêu nớc
truyền thống Việt nam, khắc phục, vợt qua những hạn chế của truyền thống
đó. Hồ Chí Minh khẳng định: Trung với nớc, hiếu với dân.
Hồ Chí Minh không gạt bỏ từ trung, hiếu đã ăn sâu, bám rễ trong

con ngời Viẹt nam với một ý nghĩa trách nhiệm, bổn phận của ngời dân,
con ngời. Với khái niệm cũ, Ngời đa vào đó một nội dung mới, cách mạng,
phản ánh đạo đức cao rộng hơn, không phải trung với vua và chỉ có hiếu với
cha mẹ mà trung với nớc, hiếu với dân .
Đây là cuộc cách mạng trong quan niệm đạo đức, Ngời gạt bỏ cái cốt
lõi nhất trong Nho giáo là lòng trung thành tuyệt đối với chế độ phong kiến
5
và ông vua phong kiến. Hồ Chí Minh không thể chấp nhận lòng trung thành
tuyệt đối của nhân dân bị áp bức với kẻ áp bức mình. Trung với nớc thể
hiện mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, xã hội; thể hiện trách nhiệm
với sự nghiệp dựng nớc và giữ nớc, với con đờng đi lên của đất nớc. ở đây là
nớc của dân và dân là chủ nhân của đất nớc.
Từ trung với vua, hiếu với cha mẹ chuyển thành trung với nớc,
hiếu với dân là một sự đảo lộn trong quan niệm đạo đức truyền thống. Hồ
Chí Minh đã lật ngợc lại học thuyết Nho giáo nh Mác đã làm với học thuyết
Hêghen. Ngời viết: Đạo đức cũ nh ngời đầu ngợc xuống đất chân chổng
lên trời. Đạo đức mới nh ngời hai chân đứng vững đợc dới đất, đầu ngửng
lên trời
1
. Nhân dân từ chỗ nghèp hèn, phải đợc chăn dắt, sai khiến trở
thành lực lợng làm nên lịch sử, sáng tạo ra lịch sử. Trớc, quan là phụ mẫu
của dân, thì nay Đảng, cán bộ, đảng viên là đầy tớ trung thành của nhân
dân .Hồ Chí Minh cho rằng, hiếu với dân là phải lấy dân làm gốc, phải
thực hiện dân chủ, dân nắm mọi quyền hạn, bao nhiêu lợi ích đều vì dân.
Đảng, Nhà nớc hoạt động phải gần dân, thân dân, lấy trí tuệ ở dân, học hỏi
ở dân, phải biết làm học trò dân mới đợc thầy học của dân.
Bản chất t tởng đạo đức trung với nớc, hiếu với dân là nh vậy, và chỉ
có thực hiện đợc nh thế thì ngời cách mạng mới đợc nhân dân tin yêu, cách
mạng mới đi đến thành công.
2.2. Cần kiệm liêm chính, chí công vô t

Phẩm chất này gắn liền và là một biểu hiện cụ thể của phẩm chất
Trung với nớc, hiếu với dân . Phẩm chất đạo đứcnày lấy chính bản thân
mỗi ngời làm đối tợng điều chỉnh. Nó diễn ra hàng ngày, hàng giờ, trong
công tác, sinh hoạt. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô t là những khái
niệm đạo đức phơng Đông, đạo đức truyền thống Việt nam, đợc Hồ Chí
Minh cải biến nội dung, đa vào những yêu cầu và nội dung mới: Ngời nói:
Bọn phong kiến ngày xa nêu ra cần, kiệm, liêm, chính, nhng không bao
giờ làm mà lại bắt nhân dân phải tuân theo để phụng sự quyền lợi cho
6
chúng. Ngày nay ta đề ra cần, kiệm, liêm, chính cho cán bộ thực hiện làm
gơng cho nhân dân theo để lợi cho nớc cho dân
Tháng 6-1-1949, với bút danh Lê Quyết Thắng, Hồ Chí Minh viết tác
phẩm Cần, kiệm, liêm, chính. Sau đó, Ngời thờng xuyên đề cập vấn đề này.
Ngời giải thích các chữ cần- kiệm- liêm- chính nh sau:
Cần tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai.
Kiệm ( ) là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí
Liêm là trong sạch, không tham lam Tham tiền của, tham địa vị,
tham danh tiếng, tham ăn ngon, sống yên đều là bất liêm.
Chính nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đứng đắn. Điều gì
không đứng đắn, thẳng thắn, tức là tà
Hồ Chí Minh còn chỉ ra mối quan hệ giữa bốn điều đó: Cần, kiệm,
liêm là gốc rễ của chính. Nhng một cây cần có gốc rễ, lại cần có cành, lá,
hoa, quả mới là hoàn toàn. Một ngời phải cần, kiệm, liêm, nhng còn phải
chính mới là ngời hoàn toàn
So sánh với bốn mùa của trời, bốn phơng của đất, Hồ Chí Minh cho
rằng Thiếu một đức, thì không thành ngời
Đối với cán bộ, đảng viên, cần, kiệm, liêm, chính vô cùng cần thiết,
bởi vì: Cán bộ các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì có quyền to, cấp thấp
thì có quyền nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lơng tâm là có dịp đục
khoét, có dịp ăn của đút . Những ngời trong các công sở đều có nhiều

hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng, Cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở
nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân . Cần, kiệm, liêm, chính là thớc đo
văn minh, tiến bộ của một dân tộc Một dân tộc biết cần, kiệm,biết liêm, là
một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh
tiến bộ . Cần, kiệm, liêm chính, vì vậy là nền tảng của đời sống mới, của
thi đua ái quốc ; là cái cần để làm việc, làm ngời, làm cán bộ, phụng sự
đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại . Cần, kiệm, liêm,
chính là đặc điểm của một xã hội hng thịnh, những điều trái lại là những
đặc điểm của xã hội suy vong.
7
Chí công vô t là không nghĩ đến mình trớc, hởng thụ đi sau, là lòng
mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào. Đó chính là nội dung của
chủ nghĩa tập thể. Chủ nghĩa cá nhân là trái ngợc với chủ nghĩa tập thể, trái
ngợc với đạo đức cách mạng. Thực hành chí công vô t là phải kiên quyết
quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng
Hồ Chí Minh chỉ rõ: Chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian giảo, xảo
quyệt, nó khéo dỗ dành ngời ta đi xuống dốc. Nó là một thứ vi trùng rất
độc, đẻ ra hàng trăm thứ bệnh: tham ô. hủ hoá, lãng phí, xa hoa, tham danh
trục lợi, thích địa vị quyền hành, tự cao tự đại, coi thờng tập thể, xem khinh
quần chúng, độc đoán, độc quyền, quan liêu, mệnh lệnh, vv . Tóm lại,
chủ nghĩa cá nhân, t tởng tiểu t sản còn ẩn nấp trong mình mỗi chúng ta. Nó
chờ dịp - hoặc dịp thất bại, hoặc dịp thắng lợi- để ngóc đầu dậy. Nó là một
kẻ địch, bạn đồng minh của kẻ địch khác.
Vì vậy, đạo đức cách mạng là vô luận trong hoàn cảnh nào, cũng phải
quyết tâm đấu tranh, chống mọi kẻ địch. Chủ nghĩa cá nhân là một trở
ngại lớn cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cho nên thắng lợi của chủ
nghĩa xã hội là không thể tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ
nghĩa cá nhân
Tuy nhiên, ở đây cần có nhận thức về sự thống nhất giữa lợi ích
chung và lợi ích riêng, có sự nhìn nhận, phân biệt đúng đắn giữa chủ nghĩa

cá nhân và lợi ích cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân là việc gì, trớc hết cũng nghĩ
đến lợi ích của riêng mình, không lo mình vì mọi ngời mà chỉ muốn
mọi ngời vì mình . Nh thế là phải tiêu diệt , quét sạch , trừ bỏ . Nh-
ng đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân không phải là giày xéo lên lợi ích
cá nhân . Mỗi ngời đều có tính cách riêng, sở trờng riêng, đời sống riêng
của bản thân và của gia đình mình. Nếu những lợi ích cá nhân đó không trái
với lợi ích của tập thể thì không phải là xấu .Hồ Chí Minh khẳng định
rằng, chỉ ở trong chế đọ xã hội chủ nghĩa thì mỗi ngời mới có thể cải thiện
đời sống riêng của mình, phát huy tính cách riêng và sở trờng riêng của
mình.
8
Chủ nghĩa cá nhân còn là mối nguy hại cho Đảng, cho cả dân tộc. Hồ
Chí Minh chỉ rõ: Một dân tộc, một đảng và con ngời, ngày hôm qua là vĩ
đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn đợc mọi
ngời yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ
nghĩa cá nhân
Ngời giải thích cho cán bộ làm sách Ngời tốt việc tốt: Các chú có
biết rằng dân tộc ta vĩ đại, Đảng ta vĩ đại, ta đợc anh em bầu bạn khắp năm
châu yêu mến và ca ngợi vì cái gì không ?Vì cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu
nớc của nhân dân ta do Đảng ta lãnh đạo và chí công vô t, mình vì mọi ng-
ời. Từ nay về sau, nhân dân ta và Đảng ta phải giữ gìn và phát huy mãi mãi
đạo đức trong sáng ấy.
2.3. Giàu sang không thể quyến rũ, bghèo khó không thể chuyển lay,
uy vũ không thể khuất phục
Trong lời kết thúc buổi ra mắt của Đảng Lao động Việt nam, ngày 3-
3-1951, Hồ Chí Minh nói: Đảng Lao động Việt nam là Đảng của giai cáp
công nhân và nhân dân lao động, nghĩa là những ngời thợ thuyền, dân cày
và lao động trí óc kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm
tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân. Những ngời mà: giàu sang không
thể quyến rũ, nhèo khó không thể chuyển lay,uy lực không thể khuất phục

Đấy là những phẩm chất đạo đức không thể thiếu của ngời cách
mạng, nhất là ngời cộng sản, những con ngời quang minh chính đại gần
nh đủ cả năm đức: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm. Dới thời phong kiến, đó là
khí phách của các bậc trợng phu, các chân Nho. Hồ Chí Minh nói về Huỳnh
Thúc Kháng: Cụ Huỳnh là ngời mà giầu sang không làm xiêu lòng, nghèo
khổ không làm nản chí, aoi vũ không làm sờn gan
Với ngời cách mạng thì phải trên nền tảng vì lợi ích của nhân dân và
chỉ nhằm tới nhân dân mà định chí: sự giàu sang không thể làm cho mình
thèm muốn, ham mê , sự nghèo khó không thể làm cho mình nao núng, các
uy quyền, vũ lực không thể làm cho mình khuất phục, đầu hàng. Vấn đề là
ở chỗ Không phải chúng ta ham chuộng khổ hạnh và bần cùng. Trái lại,
9
chúng ta phấn đấu hy sinh, vì chúng ta muốn xây dựng một xã hội ấm no,
sung sớng .Hồ Chí Minh nói: Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non,
hoặc ra ngoài chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo- là vì mục đích đó
Ngoài những phẩm chất đạo đức cơ bản nêu trên, chúng ta còn có thể
nhận thấy nhiều phẩm chất khác mà Hồ Chí Minh đã nêu lên nh tinh thần
quốc tế trong sáng; khiêm tốn, thật thà, nhân ái Có nghĩa là, ngoài những
phẩm chất cơ bản nhất, thì tuỳ đối tợng, tuỳ thời gian, hoàn cảnh và yêu cầu
của nhiệm vụ cách mạng mà Ngời nhấn mạnh phẩm chất đạo đức này hay
phẩm chất đạo đức khác.
3.Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới.
Nói đến đạo đức Hồ Chí Minh , phải chú ý tới con đờng và phơng
pháp hình thành đạo đức mới. Đặc điểm và quy luật hình thành t tởng đạo
đức Hồ Chí Minh cho thấy rõ một ssó nguyên tắc xây dựng đạo đức cơ bản
sau:
3.1.Tu dỡng bền bỉ suốt đời thông qua thực tiễn cách mạng
Theo Hồ Chí Minh Đạo đức cách mạng không phải trên trớia xuống.
Nó là do đấu tranh, rèn luyên bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố.
Cũng nh ngọc càng mài càng càng sáng, vàng càng luyện càng trong.

Có gì sung sớng vể vang hơn là trau dồi đạo đức cách mạng để góp
phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải phóng loài
ngời . Hồ Chí Minh đã từng nói gian nan rèn luyện mới thành công .
Hiền, dữ đâu phải là tính sẵn. Phần nhiều do giáo dục mà nên . Kiên trì
và nhẫn nại Không nao núng tinh thần
Tu dỡng đạo đức cách mạng phải trên tinh thần tự giác, tự nguyện,
dựa vào lơng tâm của mỗi nhời và d luận của quần chúng. Ngời cách mạng
phải ý thức đợc đạo đức cách mạng là nhằm giải phóng con ngời và đạo đức
của những con ngời đợc giải phóng. Đã hoạt động cách mạng thì khó tránh
khỏi sai laamf và khuyết điểm. Vấn đề là phải cố gắng sửa chữa sai lầm,
khuyết điểm. Tu dỡng đạo đức mới phải gắn với thực tiễn, bền bỉ mọi lúc,
mọi nơi, mọi hoàn cảnh. Nh vậy mới phân biệt đợc với cách tu dỡng của
10
các nhà Nho. Hồ Chí Minh viết: T tởng cộng sản với t tởng cá nhân ví nh
lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt đợc. Còn cỏ dại
không cần chăm bón cũng mọc lu bù. T tởng cộng sản phải rèn luyện gian
khổ mới có đợc. Còn t tởng cá nhân thì cũng nh cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất
dễ . Vì vậy, gột rửa chủ nghĩa cá nhân ví nh rửa mặt thì pgải rửa hàng
ngày
3.2.Nêu gơng đạo đức
Đây không chỉ là một nguyên tắc rèn luyện mà còn phân biệt giữa
đạo đức cách mạng và những cái khác nó.
Nói mà không làm là đặc trng đạo đức của giai cấp bóc lột. Lời nói
phải đi đôi với việc làm và thực hành đạo làm gơng là đạo đức của ngời
cách mạng nói chung, nằm trong vốn văn hoá phơng Đông nói riêng. Hồ
Chí Minh viết: Nói chung thì các dân tộc phơng Đông đều giàu tình cảm,
và đối với họ một tấm gơng sống còn có giả trị hơn một bài diễn văn tuyên
truyền . Trớc mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ cộng
sản mà ta đợc họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những ngời có t
cách , đạo đức. Muốn hớng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thớc cho ngời

ta bắt chớc Hô hào dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm trớc đã .Ngời dạy
Đảng viên đi trớc, làng nớc theo sau là nh vậy.
Đạo làm gơng phải đợc quán triệt trong tất cả mọi đối tợng, mọi lĩnh vực:
Từ Đảng, nhà nớc, các đoàn thể đến nhà trờng, gia đình, xã hội Đạo làm g-
ơng của Hồ Chí Minh, lời nói đi đôi với việc làm, thực sự có một sức hút
mãnh liệt, khiến cho cả dân tộc, nhiều thế hệ, các giai tầng xã hội đều tin t-
ởng đi theo tiếng gọi của Ngời.
3.3.Xây dựng đạo đức mới, đấu tranh với những hiện tợng phi đạo
đức
Trong Đảng và mỗi con ngời, vì những lý do khác nhau, không phải
ngời ngời đều tốt, việc việc đều hay .Vả lại, để tiến lên chủ nghĩa xã hội,
cuộc đấu tranh phải lâu dài và gian khổ. Cần có ngời cách mạng là vì còn
có kẻ địch chống lại cách mạng. Có nhiều kẻ địch, nhng Hồ Chí Minh nhấn
11
mạnh ba loại: chủ nghĩa t bản và bọn đế quốc là kể địch rất nguy hiểm;
Thói quen và truyền thống lạc hậu cũng là kẻ địch to, nó ngấm mgầm ngăn
trở cách mạng tiến bộ. Loại địch thứ ba là chủ nghĩa cá nhân.
Từ đó, Hồ Chí Minh kết luận: Đạo đức cách mạng là vô luận trong
hoàn cảnh nào, cũng phải quyết tâm đấu tranh, chống mọi kẻ địch, luôn
luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, quyết không chịu khuất phục, không
chịu cúi đầu . Đối với từng ngời trớc hết phải đánh thắng lòng tà là kẻ thù
trong mình .Với việc, với ngời thì nhất thiết phải phê phán, đấu tranh, loại
bỏ những hiện tợng phi đạo đc, tàn d đạo đức cũ. Hàng trăm thứ bệnh do
chủ nghĩa cá nhân đẻ ra thì phải tiêu diệt, vì đó là cản trở lớn trên con đờng
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhng phải thấy rằng chống là nhằm xây, chống
đi liền với xây là lấy xây làm chính, lấy gơng ngời tốt việc tốt để hàng ngày
giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây
dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con ngòi mới, cuộc sống mới.
Ba nguyên tắc cơ bản nêu trên là một thể thống nhất, gắn bó với nhau
một cách chặt chẽ.Đó là các nguyên tắc rèn luyện của cá nhân ffể trở thành

ngời có đạo đức cách mạng. Đó cũng là những nguyên tẵc để xây dựng nền
đạo đức mới Việt nam.
Trong thời đại hiện nay, tình đã có nhiều thay đổi, nhng nhiều cái
xấu, cái ác, cái sai, cái vô đạo đức mà Hồ Chí Minh nêu ra từ những năm
1925 -1927 trong tác phẩm Đờng cách mệnh, đặc biệt là từ năm 1945 trở đi,
đến nay vẫn tiếp tục tồn tại dới nhiều biểu hiên khác nhau. Nhiệm vụ của
chúng ta là phải phê bình và tẩy trừ những biểu hiện đó khỏi đời sống.Đó là
các bệnh:Tham lam, kiêu ngạo, hiếu danh, thiếu kỷ luật, óc hẹp hòi, óc địa
phơng, óc lãnh tụ, hữu danh vô thực, kéo bè kéo cánh, bệnh cá nhân , tị
nạnh, xu nịnh, a dua, bệnh cấp bậc, quan liêu, tham ô, lãng phí, công thần,
địa vị,v.v Việc chống những bệnh đó phải thờng xuyên và rất cần thiết.
Trong giai đoạn hiện hiện nay, vấn đề đạo đức phải đợc quan tâm,
nhất là đối với cán bộ, đảng viên. Chúng ta vui mừng trớc những thành tựu
đạt đợc trong công cuộc đổi mới, tuy nhiên, nền kinh tế thị trờng, giao lu
12
mở cửa với bên ngoài thì mặt trái của nó cũng đang đặt ra những vấn đề đạo
đức cần phải giải quyết.
Nền văn minh hiện đại cũng cần đạo đức tơng ứng. Đạo đức ấy không
ở đâu khác, mà nền tảng của nó nằm chính trong t tởng đạo đức Hồ Chí
Minh.Hiện nay, hơn lúc nào hết, cần lấy t tởng và tấm gơng đạo đức Hồ Chí
Minh để giáo dục cho cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân, đẩy lùi
chủ nghĩa cá nhân, xu hớng chạy theo đồng tiền, địa vị, danh lợi, bất chấp
nhân phẩm con ngời, trách nhiệm với nhân dân, với Tổ quốc
Cần nhấm mạnh rằng, t tởng và tấm gơng đạo đức Hồ Chí Minh để lại
ấn tợng tốt đẹp trong lòng nhân loại. Hồ Chí Minh là con ngời xa lạ với chủ
nghĩa cá nhân; là ngời có lòng nhân ái cao cả, không ham muốn công danh,
phú quý; giản dị, khiêm tốn; con ngời của quần chúng, vì quần chúng; có
tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung . Tổng thống Chilê, Xanvađo
Agienđê đã chọn Hồ Chí Minh là một con ngời tiêu biểu với ba đức tính:
liêm khiết, nhân đạo, vô cùng khiêm tốn.

13