các giải pháp tiếp tục phát triển kinh tế nhà nước trong thời gian tới

Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Mở đầu
Thành phần kinh tế nhà nớc là những đơn vị tổ chức trực tiếp sản
xuất kinh doanh hoặc phục vụ sản xuất kinh doanh mà toàn bộ nguồn
lực thuộc sở hữu nhà nớc hoặc phần nhà nớc chiếm tỷ lệ khống chế.
Trên con đờng phát triển nền kinh tế của các nớc xã hội chủ
nghĩa trớc đây xuất hiện nền kinh tế chỉ huy.Đó là một nền kinh tế
mang nặng tính bảo thủ kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế.
Đại Hội Đảng VI, Đảng ta đã xác định : chuyển đổi mô hình kinh
tế chỉ huy mang nặng tính bảo thủ trì trệ sang nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trờng, có sự quản lý của nhà
nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Nèn kinh tế nhiều thành phầ ở n-
ớc ta hiện nay gồm 6 thành phần kinh tế, trong đó thành phần kinh tế
Nhà nớc luôn giữ vai trò chủ đạo.
Đang là một sinh viên học về ngành kinh tế nên em cần tìm hiểu
để biết thêm về nền kinh tế nớc ta trong đó thành phần kinh tế nhà nớc
giữ vai trò chủ đạo, đây là việc làm rất thiết thực. Đó là cơ sở, tiền đề
vững chắc giúp em lập nghiệp sau này

Đề án Kinh tế chính trị 1
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Chơng I: Khái quát về kinh tế nhà nớc
I- Một số vấn đề lý luận về kinh tế nhà nớc
1. Sự cần thiết phải có kinh tế nhà nớc
Sau khi giành đợc chính quyền bắt tay vào việc xây dựng nền
kinh tế mới Nhà nớc xã hội chủ nghĩa đứng trớc một nền kinh tế về cơ
bản dựa trên sở hữu t nhân. Có hai loại sở hữu t nhân : là sở hữu t nhân
của ngời sản xuất nhỏ và sở hữu t nhân t bản chủ nghĩa. Nhà nứơc có
thái độ khác nhau đối với hai loại sở hữu t nhân đó. Đối với kinh tế t
bản t nhân Nhà nớc tiến hành quốc tế hoá bằng nhiều hình thức khác
nhau. Còn đối với những nhà sản xuất nhỏ nhà nớc tiến hành cải tạo

dần bằng con đờng hợp tác theo nguyên tắc tự nguyện, đồng tời để xây
dựngnền kinh tế mới Nhà nớc đầu t xây dựng các doanh nghiệp của
mình trong các ngành kinh tế. Kết quả là hình thành các thành phần
kinh tế mới đó là kinh tế nhà nớc và kinh tế tập thể.
Việc quốc hữu hoá kinh tế t bản t nhân về nguyên tắc đợc tiến
hành theo từng giai đoạn và bằng nhiều hình thức. Mặt khác kinh tế t
bản t nhân vẫn là hình thức kinh tế có tác dụng thúc đẩy sự phát triển
của lực lợng sản xuất nen nó còn có lý do để tồn tại. Vì vậy trong thời
kỳ quá độ vẫn tồn tại kinh tế t bản t nhân.
Để đảm bảo sự phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa Nhà n-
ớc hớng kinh tế t bản t nhân vào các hình thức khác nhau của chủ
Đề án Kinh tế chính trị 2
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
nghĩa t bản nhà nớc đồng thời kinh tế Nhà nớc hợp tác liên doanh với
t bản nớc ngoài để thu hút vốn, kĩ thuật, công nghệ
Việc cải tạo kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ bằng con đờng hợp tác
theo nguyên tắc tự nguyện là một quá trình khó khăn phức tạp lâu dài.
Phù hợp với trình độ lực lợng sản xuất trong thời kỳ quá độ nhiều
hình thức cùng tồn tại do đó sự tồn tại nhiều thành phần kinh tế là một
tất yếu khách quan. Trong nền kinh tế nớc ta tồn tại nhiều thành phần
kinh tế nhng quan trọng hơn cả là kinh tế nhà nớc.
Từ việc nhận thức đúng đắn thực tế nền kinh tế của nớc ta, ngay
từ Đại Hội Đảng VI, Đảng ta đã xác định : chuyển đổi nền kinh tế từ
nền kinh tế tập chung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thịh trờng có
sự quản lý của nhà nớc
Sau 15 năm đổi mới, chúng ta đã đạt đợc những thành tựu quan
trọng, nền kinh tế hàng hoá đang hoạt động rất sôi động và hiệu quả,
mở ra cho nớc ta nhiều cơ hội va vận hội mới, đòng thời cũng phát
sinh không ít những khó khăn và thách thức mới.
2. Khái niệm thành phần kinh tế nhà nớc, các bộ phận của kinh

tế nhà nớc và các đặc trng của kinh tế nhà nớc
Khái Niệm: kinh tế nhà nớc là thành phần kinh tế dựa trên sở hữu
toàn dân (sở hữu nhà nớc) việc tổ chức sản xuất kinh doanh tiến hành
theo nguyên tắc hạch toán kinh tế và thực hiện phân phối theo lao
động
Kinh tế nhà nớc là thành phần kinh tế bao gồm các doanh nghiệp
nhà nớc, các tài nguyên quốc gia và tài sản thuộc sở hữu nhà nớc nh
Đề án Kinh tế chính trị 3
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
đất đai, hầm mở rừng biển ngân sách, các quỹ dự trữ ngân hàng nhà n-
ớc, hệ thống bảo hiểm kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, nguồn vốn ngoài
nớc góp vào các daonh nghiệp thuộc những thành phần kinh tế khác
Kinh tế nhà nớc vững và mạnh hơn bộ phận daonh nghiệp nhà n-
ớc. phân biệt đựoc hai phạm trù này và nhận thức đầy đủ hơn vai trò
kinh tế nhà nớc là một bớc phát triển về nhận thức thực tiễn nền kinh
tế nớc ta trong quá trình đổi mới.
Để từng bớc xây dựng quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, với
trình độ phát triển hiện nay và trong những năm tới của lực lợng sản
xuất ở nớc ta, kinh tế nhà nớc chỉ có thể tập chung phát triển trong
những ngành, lĩnh vực trọng yếu nh : kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội,
hệ thống tài chính,ngân hàng, bảo hiểm, những cơ sởan xuất thơng
mại, dịch vụ then chốt, một số doanh nghiệp thực hiện những nhiệm
vụ có quan hệ đặc biệt đến quốc phòng an ninh về quy mô nói
chung thuộc loại vừa và lớn, công nghệ hiện đại, kinh doanh có hiệu
quả cao.
Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân
thể hiện chủ yếu trên các mặt:
- Đi đầu về nâng cao năng suất chất lợng và hiệu quả nhờ đó mà
thúc đẩy sự tăng trởng nhanh vầ bền vững của nền kinh tế quốc dân.
- Bằng nhiều hình thức hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng

phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Đề án Kinh tế chính trị 4
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
- Tăng cờng sức mạnh vật chất làm chỗ dựa để nhà nớc thực hiện
có hiệu lực chức năng điều tiết quản lý vĩ mô nền kinh tế theo định h-
ớng xã hội chủ nghĩa.
- Cùng với kinh tế hợp tác (mà nòng cốt là các hợp tác xã dần dần
trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân và chế độ xã hội mới.
Kinh tế nhà nớc bao gồm các bộ phận :
- Doanh nghiệp nhà nớc :là doanh nghiệp có 100% vốn của nhà
nớc hay các doanh nghiệp cổ phần trong đó vốn nhà nớc chiếm tỷ
trọng khống chế chi phối Doanh nghiệp nhà nớc đực chia thành hai
loạilà: doanh nghiệp kinh doanh và doanh nghiệp công ích.
- Các tổ chức kinh tế của nhà nớc :là ngân sách nhà nớc, ngân
hàng nhà nớc, kho bạc nhà nớc, các quỹ dự trữ quốc gia, các tổ chức
sự nghiệp cóthu nh giáo dục, y tế
- Các tài sản :nh đất đai, tài nguyên mà nhà nức nhận đợc lợi ich
kinh tế do quyền sở hữu mang lại Trong 3 bộ phận nói trên doanh
nghiệp nhà nớc là bộ phận then chốt của kinh tế nhà nứơc.
Cần phân biệt sở hữu nhà nớc với thành phần kinh tế nhà nớc.
Phạm trú sở hữu nhà nớc rộng hơn phạm trú thành phần kinh tế nhà n-
ớc. Thành phần kinh tế nhà nớc trớc hết phải thuộc sở hữu nhà nớc.
Nhng sở hữu nhà nớc có thể do các thành phần kinh tế khác sử
dụng.Thí dụ : đất đai, kinh tế hộ hợp tác xã nông nghiệp. Ngợc lại,
thuộc sở hữu nhà nớc không phải là kinh tế nhà nớc.
Kinh tế nhà nớc trớc hết là các doanh nghiệp nhà nớc và
doanh nghiệp cổ phần đợc hình thành trên cơ sở :
Đề án Kinh tế chính trị 5
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
- Nhà nớc đầu t xây dựng.

- Quốc hữu hoá các doanh nghiệp t bản t nhân.
- Góp cổ phần khống chế với các doanh nghiệp t nhân.
Ngoài ra, với bản chất nhà nớc XHCN, nhànớc xác định đất đai,
tài nguyên thiên nhiên, tài chính ngân hàng do nhà n ớc nắm giữ, chi
phối để điều tiết, định hớng sự phát triển kinh tế xã hội.
Theo chủ trơng của Đảng ta, kinh tế nhà nớc cần tập chung vào
những ngành, lĩnh vực chủ yếu nh kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, hệ
thống tài chính ngân hàng, những cơ sở sản xuất kinh doanh, thong
mại dịch vụ quan trọng, những cớ sở kinh tế phục vụ an ninh quốc
phòng và vấn đề xã hội, để đảm bảo những can đối lớn, chủ yếu của
nền kinh tế và thực hiện vai trò trong nền kinh tế thị tròng.
Tiếp tục đối mới và phát triển kinh tế nhà nớc để đảm bảo những
mục tiêu kinh tế xã hội. Trứoc hết cần hoàn thiện chế độ, chính
sách, luật pháp đảm bảo doanh nghiệp nhà nớc thật sự là một đơn vị
sản xuất hàng hoá có t cách pháp nhân. Phân định dứt khoát quyền sở
hữu nhà nớc với quỳen đại diện sở hữu nhà nớc, quyền sở hữu nhà nớc
với quyền sử dụng, quản lý tách biệt rõ ràng chức năng quản lý kinh
tế với quản lý tài sản của nhà nớc và quản lý kinh doanh của doanh
nghiệp.
3. Phân biệt kinh tế nhà nớc với kinh tế t bản độc quyền
Trong sự phát triển nền kinh theo cơ chế thị trờng của một số các
nớc, thì nhà nớc luôn là một chủ thể kinh tế quan trọng có khả năng
nhận thức và vận dụng các quy luật kinh té kháchquan vào nền kinh tế,
Đề án Kinh tế chính trị 6
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
đồng thời nhà nớc đa ra các chính sách vĩ mô nhằm khắc phục những
hạn chế của cơ chế thị trờng đem lại, tạo ra động lực mới cho phát
triển kinh tế. Ngày nay kinh tế nhà nớc ở Việt Nam là đặc trng của nền
kinh tế thị tròng theo định hớng XHCN còn kinh tế t bản độc quyền
nhà nớc là đặc trng của nền kinh tế thị trờng của các nớc t bản chủ

nghĩa. Giữa chúng có những điểm khác nhau căn bản sau :
- Vai trò chủ đạo cuả kinh tế nhà nớc là quan điểm lý luận đợc
các nớc XHCN thừa nhận rộng rãi, coi đây là một đặc trng cơ bản để
phân biệt thể chế kinh tế thị trờng XHCN và kinh tế thị trờng TBCN, ở
nớc ta kinh tế nhà nớc hoạt động trong các lĩnh vực quan trọng, then
chốt của xã hội. Trong đó có cả những ngành hoạt động không vì mục
tiêu lợi nhuận mà chủ yếu là phục vụ lợi ích cho toàn xã hội nh: quốc
phòng, giáo dục,y tế ở các n ớc TBCNở thời kì t bản độc quyền nhà
nớc,thì nhà nớc luôn bị phụ thuộc vào tổ chức độc quyền,các hoạt
động của nhà nớc tác động vào quá trình kinh tế nhằm đem lại lợi
nhuận độc quyền, còn các tổ chức này luôn hoạt động trong lĩnh vực
độc quyền của mình và thu đợc lợi nhuận độc quyền cao.
- Xét về thực chất, sự ra đời của độc quyền nhà nớc không làm
thay đổi quan hệ sản xuất TBCN, mà đây chỉ là sự kết hợp về con ngời
giữa tổ chức độc quyền và nhà nớc, các tổ chức độc quyền chỉ đem lại
lợi ích chủ yếu cho một số ít ngời tong xã hội. Còn kinh tế nhà nớc ở
nớc ta dựa trên chế độ cong hữu về t liệu sản xuất, mà nhà nớc chỉ là
ngời đứng ra đại diện sở hữu cho toàn dân. Do đó các thành phần kinh
tế nhà nớc tổ chức kinh doanh theo nguyên tắc hạch toán kinh tế, phân
phối theo lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Đồng thời thành
Đề án Kinh tế chính trị 7
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
phần kinh tế nhà nớc còn có vai trò hỗ tợ các thành phần kinh tế lhác
cùng phát triển, tạo ra cơ sở và tiền đề vững chắc cho sự phát triển
kinh tế- xã hội theo định hớng XHCN.
4. Vì sao kinh tế nhà nớc phải giữ vai trò chủ đạo?vai trò chủ
đạo của thành phần kinh tế nhà nớc.
Kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo vì:
- Mỗi một chế độ đều dựa trên một cơ sỏ kinh tế nhất định nền
kinh tế nớc ta phát triển theo định hớng XHCN vì vậy kinh tế nhà nớc

phải giữ vai trò chủ đạo tạo cơ sở kinh tế cho chế độ xã hội mơí-xã hội
XHCN.
Trong thời kì quá độ lên CNXH, trình độ phát triển của lực lợng
sản xuất còn rất thấp kếm, các quan hệ sở hữu còn tồn tại dới nhiều
hình thc vì thế nền kinh tế của nớc ta là nền kinh tée hỗn hợp nhiều
thành phần và đang vvận hành theo cơ chế thị trờng, nhng cơ chế thị
trờng lại không phải là hiện thân của sự hoàn hảo, bên cạnh những u
điểm to lớn của nó mà không ai có thể phủ nhận đợc thì nó cũng có
không ít các khuyết tật nh: gây ra sự phân hoá giầu nghèo trong xã
hội, khủng hoảng kinh tế, dễ làm cho con ngời suy thoái về đạo đức vì
lợi ích riêng t mà bất chấp lợi ích của cả cộng đồng Do đó nền kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trờng cần phải
có sự quản lý của nhà nớc. Và chỉ có vai trò chủ đạo của thành phần
kinh tế nhà nớc mới đảm bao vững chắc định hớng XHCN, đảm bảo
cho lợi ích của ngời lao động, khắc phục và hạn chế những tiêu cực
xấu do cơ chế thị trờng gây ra. Phân phối lại thu nhập quốc dân một
Đề án Kinh tế chính trị 8
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
cách công bằng, đồng thời qua đó thực hiện tăng trởng kinh tế gắn liền
với cải thiện đời sống nhân dân, với tiến bộ và cong bằng xã hội.
- Kinh tế nhà nớc đại diện cho phơng thức sản xuất tiên tiến cho
nền kinh tế dựa trên chế độ công hữu về t liệu sản xuất đây là chế độ
phù hợp với xu hớng xã hội hoá của lực lợng sản xuất và phù hợp với
công cuộc xây dựng XHCN ở nớc ta hiện nay. Do đó đầu t cho phát
triển kinh tế nhà nớc chính là chúng ta đang tạo ra nền tảng kinh tế
cho CNXH, tạo ra sức mạnh vật chất để nhà nớc điều tiết và quản lý
thị trờng.
- Kinh tế nhà nớc luôn nắm những ngành, những vị trí then chốt,
trọng yếu của nền kinh tế do đó chỉ có kinh tế nhà nớc mới có khả
năng chi phối các thành phần kinh tế khác, đảm bảo đợc những mục

tiêu phát triển kinh tế-xã hội. Mặt khác với sự phát triển ngày càng cao
của nền kinh tế đòi hỏi phải có một cơ sở hạ tầng tốt, để đam bảo cho
nền kinh tế phát triển nhanh,mạnh và bền vững.
Đề án Kinh tế chính trị 9
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Nội dung vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
- Doanh nghiệp nhà nớc đi đầu trong việc nâng cao năng suất
chất lợng và hiệu quả nhờ thúc đẩy sự tăng trởng kinh tế nhanh và bền
vững.
- Bằng những hình thức hỗ tợ các thành phần kinh tế khác phát
triển theo định hớng XHCN.
- Kinh tế nhà nớc là lực lợng vật chất để nhà nớc định hớng và
điều tiết nền kinh tế.
- Kinh tế nhà nớc cùng với kinh tế hợp tác phải dàn trở thành nền
tảng của nền kinh tế quốc doanh.
Nền kinh tế thị trờng nớc ta là nền kinh tế mà ở đó kinh tế thị tr-
ờng đợc sử dụng nh một công cụ, một pơng tiện để pát triển lực lợng
sản xuất, phát triển kinh tế phục vụ lợi ích của đa số nhân dân lao
động nhằm mục tiêu dân giàu nớc mạnh, xã hội công bàng dân chủ,
văn minh
Chúng ta tận dụng lợi thế kinh tế thị trờng, kế thừa những thành
tựu của loài ngời trong việc hực hiện kinh tế thị trờng để phục vụ chế
độ XHCN nhng biết hạn chế những khuyết tật của nền kinh tế thị tr-
ờng.
Sử dụng cạnh tranh làm động lực phát triển nhng không cạnh
tranh dã man; tăng trởng kinh tế phải đi đôi với công bằng xã hội;
khuyến khích làm giầu gắn với xoá đói, giảm nghèo và khắc phục sự
phân cực giàu nghèo, gia tăng mức sống nhng vẫn giữ gìn đợc bản sắc
văn hoá dân tộc
Đề án Kinh tế chính trị 10

Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Nền kinh tế có sự đa dạng về hình thức sở hữu, về thành phần
kinh tế, về hình thức phân phối nhng trong đó kinh tế quốc doanh phải
giữ vai trò chủ đạo và là nhân tố kinh tế đảm bảo cho sự định hớng
XHCN nền kinh tế thị trờng.
Nền kinh tế có sự lãnh đạo của Đảng cộng sản và có sự quản lý
điều tiết của nhà nớc sao cho vừa đảm bảo phát triển kinh tế vừa đảm
bảo phát triển xãhội và con ngời.
Vai trò của nhà nớc trong kinh tế thị trờng rất quan trọng. Vai trò
đó đợc thể hiện qua các chức năng kinh tế của nó. Các chức năng kinh
tế của nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng :
Một là, đảm bảo sự ổn định chính trị, xã hội và thiết lập khuân
khổ luật pháp để tạo ra những điều kiện cần thiết cho hoạt động kinh
tế. Nhà nớc đặt ra hành lang pháp lý cho hoạt động kinh tế bằng cách
đặt ra các điều luật cơ bản về quyền sở hữu tài sản và sự hoạt động
của thị trờng, đặt ra những quy định chi tiết cho hoạt động của các
doanh nghiệp. Khuân khổ luật pháp mà nhà nớc thiết lập có tác dụng
sâu sắc tới hành vi kinh tế của con ngời và cả bản thân chính phủ cũng
phải tuân theo.
Hai là, điều tiết kinh tế để đảm bảo cho nền kinh tế thị trờng phát
triển ổn định. Nền kinh tế thị trờng khó tránh khỏi bị chấn động bởi
các cuộc khủng hoảng kinh tế, đều phải trải qua các chu kỳ kinh
doanh, tức là giao động lên xuống của GNP hoặc GDP, kèm theo là
các giao động lên xuống về mức độ thất nghiẹp và lạm phát.
Ba là, đảm bảo cho nền kinh tế hoạt động có hiệu quả.
Đề án Kinh tế chính trị 11
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Bốn là, đồng thời để đảm bảo tínhhiệu quả thì nhà nớc phải sản
xuất ra hàng hoá công cộng, đảm bảo xây dựng kết cấu hạ tầng cho
nền kinh tế, thự hiện công bằng xã hội. Sự hoạt động của cơ chế thị tr-

ờng có thể làm cho nền kinh tế hoạt động có hiệu quả cao. Nhng cơ
chế thị trờng hoạt động phi nhân tính, nó không tính đến các khía cạnh
nhân đạo và xã hội, không mang lại những kết quả mà xã hội cố gắng
vơn tới.Việc phân phối và sử dụng tối u các nguồn lực không tự động
mang lại mmột sự phân phối thu nhập tối u.
Trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế hàng hoá vận động theo
cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc theo định hớng XHCN, nhà
nớc ở nớc ta có chức năng quả lý vĩ mô sau đây :
Một là, tạo môi trờng và điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh tế
nh đảm bảo về chính trị, xã hội, thiết lập khuân khổ luật pháp thống
nhất, có hệ thống chính sách nhất quán để tạo môi trờng ổn định và
thuận lợi cho giới kinh doanh làm an có hiệu quả.
Hai là, định hớng cho sự phát triển, trực tiếp đầu t vào một số
lĩnh vực để dẫn dắt nền kinh tế phát triển theo định hớng XHCN, ổn
định môi trờng kinh tế vĩ mô nh chống lạm phát, chống khủng hoảng,
ngăn ngừa những đột biến xấu trong nền kinh tế.
Ba là, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đảm bảo yêu
cầu của phát triển kinh tế.
Bốn là, quản lý tài sản công và kiểm kê, kiểm soát toàn bộ hoạt
động kinh tế xẫ hội. Thực hiện đúng chức năng quản lý nhà nớc về
kinh tế và chức năng chủ sở hữu tài sản công của nhà nớc.
Đề án Kinh tế chính trị 12
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Năm là, khắc phục và hạn chế các mặt tiêu cực của kinh tế thị tr-
ờng, phân phối thu nhập quốc dân một cách công bằng, thực hiện tăng
trởng kinh tế gắn với cải thiện đời sống nhân dân, với tiến bộ và công
bằng xã hội.
Phơng hớng đổi mới và phát triển kinh tế nhà nớc :
- Hoàn thành cơ bản việc xắp xếp điều chỉnh cơ cấu doanh nghiệp
nhà nớc hiện có

- Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổng công ty
nhà nớc. Hình thành một số tập đoàn kinh té mạnh trên cơ sở tổng
công ty nhà nớc có sự hình thành của các thành phần kinh tế
- Thực hiện tốt chủ trơng cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nớc
nhằm huy động thêm vốn cải thiện cơ bản cơ chế quả lý doanh nghiệp
phát huy vai trò chủ đạo thật sự của ngời lao động, tạo động lực cho
doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả.
- Sửa đổi bổ xung cơ chế chính sách:
Phân biệt quyền của chủ sở hữu và quyền kinh doanh của doanh
nghiệp, doanh nghiệp tự quyết định sản xuất kinh doanh.
Thực hiện chế độ quảnlý công ty đối với doanh nghiệp.
Xoá bỏ bao cấp đối với doanh nghiệp nhà nớc, doanh nghiệp cạnh
tranh bình đẳng trên thị trờng, tự chịu trách nhiệm về sản xuất kinh
doanh có chế độ phù hợp kiểm tra, kiểm soát thanh tra của nhà nớc đối
với các doanh nghiệp.

Đề án Kinh tế chính trị 13
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Chơng II: Thực trạng kinh tế ở nớc ta
I- Sự cần thiết phải đổi mới. Quá trình đổi mới ở n-
ớc ta.
1. Sự cần thiết phải đổi mới
Các đặc trng của cơ chế kế hoạch hoá tập chung quan liêu bao
cấp:
- Nhà nớc quản lý nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính là chủ
yếu với một hệ thống chỉ tiêu ppphát lệnh chi tiết đi từ trên xuống dới
- Các cơ quan hành chính kinh tế can thiệp quá sâu vào hoạt động
sản xuất kinh doanh của cá nhân nhng không chịu trách nhiệm gì về
vật chất đối với những quyết định của mình.
- Bỏ qua quan hệ hành hoá - tiền tệ và hiệu quả kinh tế, quản lý

nền kinh tế và kế hoạch hoá bằng chế độ cấp phát và giao sản phẩm,
quan hệ hiện vật là chủ yếu do đó hạch toán kinh tế chỉ là hình thức.
Từ những đặc điểm trên đã dẫn đến bộ máy quản lý rất cồng kềnh
có nhiều cấp trung gian và kém năng động, từ đó sinh ra một đội ngũ
cán bộ kém năng lực quản lý, không thạo nghiệp vụ kinh doanh, nhng
phong cách thì quan liêu cửa quyền.Do đó vấn đề cấp bách đặt ra là
phải đổi mới sâu sác cơ chế đó.
Đề án Kinh tế chính trị 14
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
2. Quá trình đổi mới
Phơng hớng cơ bản của sự đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở nớc ta
đã đợc Đại hội VI của Đảng xác định và tiếp tục đợc Đại hội VII của
Đảng xác định :tiếp tục xóa bỏ cơ chế tập chung quan liêu bao cấp,
hình thành đồng bộ và vận hành có hiệu quả cơ chế thị trờng có sự qản
lý của nhà nớc Văn kiện đại hội VII.
Đại hội khẳng định rằng cơ chế thị trờng đã phát huy tác dụng
tích cực to lớn đến sự phát triẻn kinh tế xã hội. Nó chẳng những
không đối lập mà còn là nhân tố khách quan cần thiết cho xây dựng và
phát triển đất nớc theo con đờng XHCN. Vì vậy tiếp tục đổi mới cơ
chế quản lý kinh tế với mục tiêu xoá bỏ cơ chế tập chung quan liêu
bao cấp, hình thành tơng đối đồng bộ cơ chế thị trờng có sự quản lý
của nhà nớc theo định hớng XHCN,, - Đảng cộng sản Việt nam : văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII
II- Những thành tựu, khó khăn và nguyên nhân của
quá trìh đổi mới
1. Thành tựu
Mời lăm năm thực hiện đờng nối đổi mới do Đảng ta đề xớng và
lãnh đạo đất nớc ta, dân tộc ta thu đợc những thành tựu to lớn cả về
kinh tế và xã hội. Kinh tế thoát khỏi khủng hoảng hàng chục năm và
bớc đầu thới kì phát triển toàn diện và tăng trởng liên tục. Mức bình

quân đầu ngời của nhiều sản phẩm công nghiệp nh điện, than, vải
Đề án Kinh tế chính trị 15
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
thép,xi măng tăng nhanh trong nhữnh năm đổi mới, đáp ứng tốt nhu
cầu của sản xuất và đời sống nhân dân và xuất khẩu.
Thành tựu nổi bật nhất là đã giải quyết vững chắc an toàn lơng
thực quốc gia biến Việt nam từ nớc thiếu lơng thực trớc năm 1989
thành nớc xuất khẩu gạo thứ 2 trên thế giới.
Hoạt động thơng mại và dịch vụ có nhiều khởi sắc. Cơ chế cung
cấp theo tem phiếu và thu mua theo nghĩa vụ bị bãi bỏ, thay vào đó là
lu thông tự do, thống nhất một giá. Thị trờng đầy ắp hàng hoá và dịch
vụ, giá cả ổn định chất lợng ngày càng cao, phơng thức mua bán thuận
tiện. Hoạt động đầu t nớc ngoài ngày càng nhiều.
Sở dĩ có đợc những thành tựu nh vậy là do :
- Cơ chế thị trờng kích thích hoạt động của các chủ thể kinh tế và
tạo điều kiện thuận lợi cho sự hoạt động tự do của họ. Do đó làm cho
nền kinh tế phát triển năng động, huy động đợc các nguồn lực của xã
hội vào phát triển kinh tế.
- Cạnh tranh buộc những ngời sản xuất phải giảm hao phí lao
động cá biệt đến mức thấp nhất có thể đợc bằng cách áp dụng kỹ thuột
và công nghệ mới vào sản xuất, nhờ đó thúc đẩy lực lợng sản xuất
phát triển, nâng cao năng xuất lao động, nâng cao chất lợng vas lợng
hàng hoá.
-Sự tác động của cơ chế thị trờng đua đến sự thích ứng tự phát
giữa khối lợng và cơ cấu của sản xuấtvới khối lợng và nhu cầu xã hội,
nhờ đó có thể thoả mãn nhu cầu tiêu dùng cá nhân về hàng ngàn, hàng
vạn sản phẩm khác nhau.
Đề án Kinh tế chính trị 16
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
2. Khó khăn và nguyên nhân

Cơ chế thị trờng chỉ thể hiện đầy đủ khi có sự kiểm soát của cạnh
tranh hoàn hảo. Nh vậy, hiệu lực của cơ chế thị trờng phụ thuộc vào
mức độ không hoàn hảo của cạnh tranh, cạnh tranh càng không hoàn
hảo thì hiệu lực của cơ chế thị trờng càng giảm.
Mục đích hoạt động của các doanh nghiệp là lợi nhuận tối đa, vì
vậy họ có thể lạm dụng tài nguyên của xã hội gây ô nhiễm môi trờng
sống của côn ngời mà xã hội phải gánh chịu, do đó hiệu quả kinh tế xã
hội không đợc bảo đảm.
Sự tác động của cơ chế thị trờng đa đến sự phân hoá giàu nghèo,
tác động xấu đến đạo đức và tình ngời. Một nền kinh tế do cơ chế thị
trờng điều tiết khó tránh khỏi những thăng trầm, khủng hoảng kinh tế
có tính chu kì.
Đề án Kinh tế chính trị 17
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Chơng III: Các giải pháp tiếp tục phát
triển kinh tế Nhà nớc trong thời gian
tới

I- Các quan điểm
- Xác định các doanh nghiệp công ích cần thiết,hoạt động không
vì mục đích lợi nhuận là chính.
- Những doanh nghiệp hoạt động lợi ích kinh doanh thu lơị
nhuận,nhà nớc cần tập chung kiện toàn,nâng cao hiệu quả hoạt
động.với mục tiêu những doanh nghiệp này phải trở thành những
doanh nghiệp vững mạnh toàn diện,đứng đầu về công nghiệp kỹ
thuật và chất lợng sản phẩm,tạo ra những sản phẩm mũi nhọn có khả
năng cạnh tranh và tham gia thị trờng thế giới.còn những doanh nghiệp
nhỏ những doanh ngiệp không có vai trò quan trọng, làm ăn thua lỗ
yếu kém cần dứt điểm xử lý nh chuyển hình thức sở hữu bằng cách cổ
phần hoá,cho thuê,khoán hoặc giải thể theo luật định.Còn đối với

doanh nghiệp mang tính chất độc quyền hoặc nhĩng doang nghiệp có
chức năng ổn định thị trờng, giá cả thì nhà nớc cần xác định rã quyền
hạn và nghĩa vụ của họ, nhằm tạo ra môi trờng tự do cạnh tranh và
phục vụ cho sự định hớng nền kinh tế.
- Mạnh dạn nghiên cứu và ứng dụng các hình thức tổ chức trong
các doanh nghiệp nhà nớc, nh việc chuyển một bộ phận các doanh
nghiệp nhà nớc sang hình thức hoạt động công ty trach nhiệm hữu hạn
Đề án Kinh tế chính trị 18
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
hoặc công ty cổ phần. Nhà nớc thúc đẩy hơn nữa việc cải cách thủ tục
hành chính,nhằm xoá bỏ việc quản lý chồng chéo đối với các doanh
nghiệp,bảo đảm quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh của các doanh
nghiệp.
- Vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong đổi mới kinh tế nhà nớc
nhằm nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh đó là vấn đề về cán bộ và
lực lợng lao động.
II- Các giải pháp để tăng cờng vai trò chủ đạo của
kinh tế nhà nớc
1. Tập chung mọi nguồn lực để phát triển kinh tế nhà nớc
Kinh tế nhà nớc là thành phần kinh tế giữ vai trò chủ đạo trong
nền kinh tế, nắm những ngành, những vị trí trọng yếu trong nền kinh
tế. Vì chỉ có kinh tế nhà nớc mới có đủ khả năng lãnh đạo và chi phối
các thành phần kinh tế khác. Để chi phối và khống chế nền kinh tế, thì
doanh nghiệp nhà nớc phải có đủ sức mạnh, nắm giữ những vị trí then
chốt trong nền kinh tế, để hớng dẫn nền kinh tế. Thật vậy văn kiện Đại
hội IX vừa qua đã khẳng định : tiếp tục đổi mới doanh nghiệp nhà n-
ớc để thực hiện tốt vai trò chủ đạo trong nền kinh tế. Trong đó phát
triển các doanh nghiệp nhà nớc ở các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ
quan trọng, gắn liền với đó là đỏi mới cơ chế quản lý,phân biệt quyền
của chủ sở hữu và quyền kinh daonh của các doanh nghiệp. Chuyển

các doanh nghiệp nhà nớc kinh doanh sang hoạt động theo cơ chế
công ty trchs nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần, bảo đảm đợc
quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong sản xuất kinh doanh củ
Đề án Kinh tế chính trị 19
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
doanh nghiệp, xoá bỏ chế độ bao cấp của nhà nớc đối với các doanh
nghiệp.
2. Tiếp tục sắp xếp lại cơ cấu tổ chức và đổi mới cơ chế quản lý
trong các doanh nghiệp nhà nớc.
Hoàn thành về cơ bản việc sắp xếp, tổ chức lại và đổi mới quản lý
doanh nghiệp nhà nớc nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh, bảo
đảm vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc.
Bảo đảm quyền tự chủ sản xuất kinh doanh, thực hiện việc tách
quyền chủ sở hữu nhà nớc của các cơ quan nhà nớc với quyền sản xuất
kinh doanh của các doanh nghiệp, xoá bỏ chế độ cơ quan,cấp hành
chính chủ quản, chuyển một bộ phạn doanh nghiệp nhà nớc sang hoạt
động theo hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn hoạc công ty cổ
phần. tăn cờng đầu t chiều sâu và đổi mới công nghệ, tập chung cho
những doanh nghiệp hoạt động trong một số ngành và lĩnh vực then
chốt nh công nghiệp sản xuất t liệu sản xuất quan trọng, công nghiệp
công nghệ cao, đồng thời nâng cao chất lợng hoạt động của các doanh
nghiệp nhà nớc trong lĩnh vực công ích.
Hoàn thành cơ bản việc cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nớc
mà nhà nớc không cần nắm giữ 100% sở hữu vốn. Ưu tiên bán cổ phần
cho ngời lao động, Mử rộng việc bán cổ phần cho nhà đầu t trong nớc
và nớc ngoài. Tiếp tục thực hiện việc giao, bán, khoán, cho thuê những
doanh nghiệp nhà nớc có quy mô nhỏ mà nhà nớc không cần nắm giữ
và không thực hiện đợc các biện pháp trên. Có chính sách để kiên
Đề án Kinh tế chính trị 20
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn

quyết giải quyết nợ tồn đọng và lao động dôi d trong quá trình sắp xếp
laị các doanh nghiệp nhà nớc.
Kiện toàn tổ chức, nâng cao hiệu quả các tổng công ty theo mô
hình công ty mẹ công ty con, kinh doanh đa nganh tổng hợp trên cơ
sở ngành chuyên môn hoá, gọi vốn thuộc nhiều thành phần kinh tế
cùng tham gia kinh doanh, làm nòng cốt đẻ hình thành một số tập
đoàn kinh tế mạnh ở một số ngành và lĩnh vực trọng yếu của nền kinh
tế quốc dân nh viễn thông, hàng không, dầu khí
3. Chuyển hình thức sở hữu các doanh nghiệp nhà nớc.
Hiện nay vấn đề giải quyết các doanh nghiệp nhà nớc không có
vai trò quan trọng, những doanh nghiệp vừa và nhỏ,làm ăn liên tục
thua lỗ, yếu kém. Thì nhà nớc ta đang tiến hành xử lý những doanh
nghiệp naỳ bằng cách chuyển hình thức sở hữu nh :Tiến hành cổ phần
hoá, cho thuê, khoán, chuyển sang hoạt động hình thức công ty trách
nhiệm hữu hạn.
Cổ phàn hoá các doanh nghiệp nhà nớc là một chủ trơng lớn có
vai trò rất quan trọng trong việc đổi mới các doanh nghiệp quốc doanh,
nó mang lại rát nhiều hiệu quả thiết thực.
Sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà nớc để các doanh nghiệp này
hoạt động có hiệu quả. Thành lập một số doanh nghiệp trong một số
nganh then chốt.
Đề án Kinh tế chính trị 21
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Kết luận
Từ những lập luận trên rút ra kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo
trong nền kinh tế thị trờng ở nớc ta hiện nay là một tất yếu khách
quan. Kinh tế nhà nớc là một chủ thể kinh tế quan trọng nhất trong nền
kinh tế, sức mạnh của kinh tế nhà nớc là tổng hoà các sức mạnh và
hoạt động có hiệu quả. Kinh tế nhà nớc là thành phần kinh tế then
chốttạo chiều hớng phát triển cho các thành phần kinh tế khác, ở nớc

ta trong thời kỳ đổi mới ngày nay chính sự phát triển của kinh tế nhà
nớc đã xoá bỏ cơ chế kinh tế kế hoạnh hoá tập trung. Từ đây đất nớc ta
chuyển sang một giai đoạn mới với sự đổi thay trên mọi mặt của đồi
sống xã hội, trên mọi lĩnh vực của đời sống nhân dân nh: Y tế, giáo
dục, kinh tế, văn hoá Điều này tr ớc hết phải kể đến vai trò của kinh
tế nhà nớc, kinh tế nhà nớc đóng vai trò là một tác nhân quyết định
cho sự phát triển của mô hình kinh tế thị trờng chuyển biến vững chắc
theo định hớng CNXH.
Đề án Kinh tế chính trị 22
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Tài liệu tham khảo
1. Kinh tế chính trị Mac Lênin tập I, tập II.
2. Văn kiện Đại hội Đảng VII, VIII, IX.
3. VI Lênin : Bàn về thuế lơng thực,tập 43, NXB Tiến bộ
Matxicơva.
4. Tạp chí Nghiên cứu lý luận. Số 4 năm 1999.
5. Tạp chí Nghiên cứu - Trao đổi. Số 1 năm 2001.
6. Tạp chí Kinh tế và Phát triển.Số 16 năm 1997.
7. Tạo chí Kinh tế Việt Nam và thế giới.Số phát hành ngày 26/
8/2001.
8. Tạp chí Cộng sản.
Đề án Kinh tế chính trị 23
Đại học Kinh tế Quốc dân - Khoa QTKD Du lịch - Khách sạn
Mục lục
Trang
Mở đầu 1
Chơng I: Khái quát về kinh tế nhà nớc 2
I- Một số vấn đề lý luận về kinh tế nhà nớc 2
1. Sự cần thiết phải có kinh tế nhà nớc 2
2. Khái niệm thành phần kinh tế nhà nớc, các bộ phận của kinh tế

nhà nớc và các đặc trng của kinh tế nhà nớc 3
3. Phân biệt kinh tế nhà nớc với kinh tế t bản độc quyền 6
4. Vì sao kinh tế nhà nớc phải giữ vai trò chủ đạo?vai trò chủ đạo
của thành phần kinh tế nhà nớc. 8
Chơng II: Thực trạng kinh tế ở nớc ta 14
I- Sự cần thiết phải đổi mới. Quá trình đổi mới ở nớc ta. 14
1. Sự cần thiết phải đổi mới 14
2. Quá trình đổi mới 15
II- Những thành tựu, khó khăn và nguyên nhân của quá trìh đổi mới
15
1. Thành tựu 15
2. Khó khăn và nguyên nhân 17
Chơng III: Các giải pháp tiếp tục phát triển kinh tế Nhà nớc trong
thời gian tới 18
I- Các quan điểm 18
II- Các giải pháp để tăng cờng vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc
19
1. Tập chung mọi nguồn lực để phát triển kinh tế nhà nớc 19
2. Tiếp tục sắp xếp lại cơ cấu tổ chức và đổi mới cơ chế quản lý
trong các doanh nghiệp nhà nớc. 20
3. Chuyển hình thức sở hữu các doanh nghiệp nhà nớc 21
Kết luận 22
Tài liệu tham khảo 23
Đề án Kinh tế chính trị 24