Thuật đấu trí Châu Á: Phần 1

-{

-{

-tf-\\'!'

fr*

s

elAl MA eiAr'r cOn vAru HoA

KINH DoANH

PHudNe oOrue

n cHi oArv cAcH stNH r6ru cno Neuot
PHUdNG

rAy

rrruH DoANH

d cHAu n

SACHHOC.COM


$Qc fuc

1)

I

n
'l

WSi,bHbAurni
cuuAN BI cHo rRAN

rHuoNG rnuOuc Nuu cHrdx

n

rON

4

rnu rHAp r,uc

tr
\,

MAT DAY, TAM

t\

-?

rf

BrNH

rnuduc

pHAp

J

O

o4u..........

.......... 8
............. rT
........... zB

Nd

............. 53

DEN

........... 90

W'^l.l,ffii

rcfr.r

Nuoc NHAI N6r nHoNG rRoNG soo

I

ono oUc vA DAo ouc

o
()

LrEN HIEP

9

uonrravA

NAM

.......... e8

cn

................ 114

SAMURAI

........ 136

rsHrHAM

.....

1s2


4
^
BA
PHAN

NU cHOA

RA0..........

"'

1

0

1

1 puuoNcrAvrnoNccAINuixrRUNGqudc """""""""'rsz

12

cuoc cHAy DUAVuor

ctcndr r,t0x

H0 vAr.r Hoa vn

ltcu sfi

.........'....
1 3 xcuor rRUNG qudc si dN
1 4 tr.l suNc ud ruNu rd crin DAI LoAN
ctUn c,q.c nAN rOc cHAUA

W'^ifib'^?; rE s6NesoT
1 5 nnunc NvvoNc t dN .........

W;HXllo,
1

174

""""""""'

202

"""""""

21'6

""""""""

244

"""""""

258

""'

27 4

rrrTHoc

6 tnunc Nuoc c0 cHI0N ruisc

17 .qtcl{vHavsurrJDANGsAYNGU? """"""" 2eB


o

fucAu

onr

Do tinh pho phdn th8ng th6n cria nhrrng phdn n6i vd nudc
Nh4t hiQn dai
. r'ing quydn s6ch ndy, nhfrng ngrrdi
cung cdp thdng tin cho tOi, md sinh kd
.,n dua vdo thion chi cira cdc cOng ty Nhat hodc chinh phrl Nhat, d6
nghi
j';oc gidu ton. vd b8i srr bdp b6nh cfia tinh
hinh chinh tri cira Trung eudc
.uc dia, gidu t6n lu6n tdt nhdt. Tdi tran trong c6m on.dt rrni6,
nguoi
Trung Qudc, Nhat Bdn, Ddi Loan, Hdn eudc, vd ngtldi My gdc A
aa .nil ,e

sinh nghiOm cfra ho vdi t6i. Tuy t6n ho kh6ng d.roc n6u ra ddy, t6i lu6n
ghi
nhd dn tinh cfra ho.
TOi cdm dn Eleanor Rawson, nhd xudt brin crla t6i, vi
tdm nhin vd su tin
chdc vdo tdm quan trong cria quydn s6ch ndy, vA vi da
n6 luc xudt b6n
quydn srich.

Tdi vo cr)ng crim dn Grace shaw, bi6n t{p vi6n nhd xudt bdn
Rawson
Associates, vi da ki6n nhan girip t6i hodn chinh b6n
th6o quydn sdch ndy.
TOi muo'n bny t6 ldng bidt dn sau sdc ddi vdi Kurt
survance, c6. vdn biOn
tap cfra tdi. Ndu khong c6 su h6 tro khOng m6t m6i cfra anh,
quydn srich
ndy dd kh6ng thd hodn thdnh.
Toi chan thanh cdm dn Natasha Kern vi nhrlng n6 luc khdng
m6t m6i

c0 cho quydn s:ich ndy.

crla

Toi xin cdm on chen wun-yu, shean-Tzong Tsai, yong
K. Kim, Jay Lee,
Ruby chow, Kyoko okuno, Gayle vrla, Lani searl,
James clauser, vd Roger
Morgan vi da hdo hiQp chia s6 thdi gian vd su hidu

bidt cfra minh voi tlt.
Cu6'i cr)ng, tdi xin crii minh ta dn
Quydn ning vfr tru, vi da dit t6i vdo m6t
khoring khdng gian vd thdi gian, noi toi tidp nh4n
duoc nhi6u ndn vdn h6a
khiic nhau ciia chAu A.


7

/\\

PHAN

MOT

cu9c
.^a

DAU
a

TRI
I


8|

cuoc oAu rni

W
Chudn bi
cho trQn ddu

DiQnthoaitrongphbngkh6chsancfiatOi6B6cKinh16ovang.Daniei
cria td washington Post, ggi ddn
southerlana, truorrJ uarr-phbng B6c Kinh
h6itdiliQungdy*"uitol.otr'ag6panhvdm6tdoanhnhAnCanadakhdng'
ngtrdimdchirngtas6goildDavidBuyer.AnhkdvditdirhngOngBuyer
tion ddn Trung Qudc. Bidt toi
ndy d5 bi mot ,rd dau irorrg chuydn oi aau
thd ong Buyer mudn kd cho toi nghe
dang d Bdc Kinh, Dan nghi rhng c6
moi-viQcdSh6ngb6trasao.Ch(rngtdig4p,'t'a,atidns6nhkh6chsanrdi
m6i'
tim mOt g6c yOn tinh dd c6 thd chuyQn trd thoii
da ndi danh ldu tldi trong
David Buyer xudt than tu mot dbng ho canada
Buyer tl6 bay sang Trung
ngdnh kinh doanh ldng th6. Bdn th6ng trddc,
chd

747 iltgc chd tao ri6ng theo don tl6t hdng'
Qudc bbng mot chidc Boeing
vd ldi hrla tro girip vd k! thuQt
theo 3200 con chdn sdng. Vdi chilng d6 chdn

nhhmph6ttridnmqtchdongtrinhkhoahocnuOivdgAygidngchdn,ong
Nhtrns mei
;;;;; s6 tr6 v6 canada vdi kho6n l6i chung m6t triQu d6la.

viec at6 kh0ng di6n ra nhu v4Y'
bay sdm' Ong sO rdi di md
Ngdy mai, Buyer s6 quay vd nhh tr6n chuydn
cdn bay chdn cfia minh'
khdng c6 kho6n tidn trieu dd kia md cirng ching


IHUAN BI

c*o rn4u

oiu I I

kdt to6n sd s6ch vdi sd thua 16 kho6ng nfia
tich bi6n'
tri6u dola vd cd g6ng dd ndng trai nuoi chdn cria minh kh6i bi
til hb ndm 1988' $ttg
VU dAu tr1 mao hidm xui rfii cria David Buyer b6t ddu
dd kidm cliuh sd
d6 bdn ch6n chd dgi mQt ph6i tloin tt Trung Qudc sang
vi khdng mudn phii
chdn. Buyer nghi rbng chdc hg tld hoSn chuydn di lai
tuc h0
di chuydn xa nhd vQy. Nhung th4t ra, vdn dd chinh ld nhirng thri

MOt

khi vd ddn nhd 6ng

sO

chiduvdthithucnhQpc6nhph(tctapmdhgph6ithrJchiQn.
Buyers6b6nchophiaTrungQudcbdychdngidngnOnOngkh6ngmudn
gdn' 6ng
tr6 mia sinh san cua chdn. Mia sinh s6n cria chfing cdng tldn
chdn cfia minh s6 vddt qua
cDrng cam thdy lo lSng hon. Tin chdc rhng bdy
gao nhdt, 6ng b6o cho phia Trung Qudc rhng 6ng s6
-oi".,rE. kidm tra g6t

ki kdt th6a thudn khi
chd chdn sa.rg Tr,rng Qudc bhng mdy bay. Ho c6 thd
gi. Ngay khi chidc
6ng sang adv] pfria tr,rttg Qudc ching hd t6 f ph6n ddi
hdng dn do kia, vu giao dich de thdt bai,
-aV UuV cdt ciln:n cUng chuydn
nhung Buyer kh6ng bidt didu d6, cho ddn t4n vdi th6ng sau'
it tau sau khi Buyer tlen Trung Qudc, gi6 l6ng chdn tr6n thi tlidng 16ng
thf thd gi6i gi6m. B6i Buyer c6 3200 con chdn il6i c6ch nhd 10.000 ddm, vd
gtd cA dy dd thr/ong
cbn chtra b6n, phia Trung Qudc vin vho sr,l dao tlQng
tdn
Irrgng l4i hop ao.'g. Nhhm gAy th6m 6p lr'rc vdi ong, phia Trung Qudc
vd ddn
.orrs rbne crich khong chSm s6c d6m chdn; h9 cd tinh b6 d6i chirng
chdn cfia
chfing vdo nhfrng cai chudng nh6 xiu. Ch&ng bao ldu sau, 150 con
Buyer d6 chdt vi bQnh vd vi khdng tluoc chim s6c d6ng mcc.
Khi bidt drroc rbng phia Trung Qudc ilang tidn hhnh mua mdt sd lrrong ldn
chdn cria mQt nhd nudi chdn PhAn Lan, Buyer khdng mudn thua i6 thom

kh6i bd
ntra. Ong tim c6c nhd m6i gi6i, nhfrng ngtrdi c6 thd girip 6ng thodt
hdt'
tdc vd mang lai cho dng b6n hgp ddng trr.I6c khi bdy chdn cria Ong chdt
kd.
Sau
Di nhi6n ld c6c nhd m6i gidi ndy dbi mQt khoAn ti6n thudng dring
nhidu cuQc thuong lugng, c6c nhd m6i gidi da thuydt phuc clttgc ben mua
ban dAu chiu mua 900 trong sd gZO0 con chdn vdi gi6 theo th6a thuan trddc
mQt con
day ld 380 ddla mQt con, nhrrng phia mua chi ddng f fi6 c6 30 d61a
cho sd cbn lai.


10 |

cvQc oAu

rni

cudi cing, c6c nhir moi gidi d6 b6n tlugc sd chdn cbn lai ngodi cho den vdi
giri cuc ha. Nhung, ngodi chuyQn gi6m gi6 th6 th6m, dd b6n iluoc hdng,
Buy", cla ph6i hrla b6o tro cho cd chuc tlfta con cria nhidu quan chrlc Trung
phai ldy ti6n trii tr6 hoc phi cilng
eudc di du hoc Canada. Rdi day 6ng s6
sinh hoat phi bdn n6m tlai hoc cho d6m nh6c dy. Nhung gid ddv 6ng tla
biet drroc Id th6i cfia Trung Qudc. Ho mudn gt 6ng cfrng g{t tldu hdt dd c6
thd ban tdng di bdy chdn rdi chudn kh6i il6'
My'
Budi tdi chfng t6i gip nhau, 6ng Buyer dang mang theo 200.000 il6la

ti6n m[t, khAu kin trong ldp v6i l6t 6o kho6c. Vu giao dich bi m{t md cdc
nhd moi gidi da gi6p 6ng ddn xdp khidn viQc chuydn tidn ra kh6i Trung
thgc hiQn drrgc. Ngodi viQc ph6i chiu
Qudc theo ldi thong thddng khong thd
thiQt hai nAng vd tei chinh, ong cbn dang ddi mdt v6i nguy cd tldng so,
ninh
sdng phAn ddi cbn lai trong mOt nhd tr) Trung Qudc ndu nhdn vi6n an
sAn bay phdt hiQn ra khodn tidn m4t dy'
Buyer d5 pham phai mQt sai ldm nghiem trong khi chrra nhan tidn md tt6
v{n chuydn chdn di. Nhung tt6 ching ph6i ld sai ldm ddu ti6n hay sai ldm
nghiom trong nhdt cira ong. chi ddn khi quay lai Trung Qudc vdo th6ng
Tdm ndm 1989 tOi mdi bidt ilrrgc vdn dd thgc s{ ld gi'
Tdi quydt dinh li6n hQ vdi ong Zhang, vion chitc Trung Qudc tld thu xdp vg
giao_dich vdi David Buyer. chi sau vdi phtit chuyQn trd vdi ong niry, toi de
hid, vdn dd. 6ng ta ch&ng ngAn ngai thd hiCn su tfic giAn cira minh vdi
'.u
Buyer. Quydt dinh crja Buyer - ch6 bay chdn sang Trung Qudc bhng m6y
bay thay vi chd dng Z:nang cirng c6c cQng su sang gip - il6 cr/dp mdt cfia ho
chuydn di Canada md ho hhng trOng cloi nhidu th6ng trdi. Ddi vdi c6c vi6n
chfc Trung Qudc, di nddc ngodi ld d4c quydn hidm hoi vd danh gi6 nhdt md
ho c6 thd c6. Ho kh6ng thd dung thfi cho Buyer vi d5 cudp cli ctia ho cd hQi
quf gi6 tltroc ddn phuong TAy. N5i thdt vong dy de dap tdt su nhiQt tinh
cria ho ddi vdi todn b0 du 6n.
Vu Buyer c6 thd khong ld trudng hgp didn hinh, nhtrng su thi€u am
hidu mA cAu chuy6n dy phin 6nh thi rdt phd bidn. Trong cuqc ddi ldm
itai diQn cho ciic cdng ty phttong TAy kinh doanh tai chAu A, tdi lu6tt


:HUAN BI cHo rn4w

nAu

I lI

cam thdy thdt vong vi tinh thdn phr-rong D6ng vd phtrong Tay
chgng chiu
g[p nhau.
srr khric biQt ldn vd ng6n ngrl cria phuong Tay vd phrrong D6ng
rd m6t
rdo can d6 hidu. Nhrrng ng6n ngfr kh6ng chi duoc ding dd die;dat
suy
nghi cria chring ta, n6 cbn duoc dr)ng dd tu duy nra. Nguy6n nhan
dn sau
srr hidu nhdm d6 kh6ng ph6i ld do ng6n ngrr md ld do ldi
trr duy cria

chring ta: ld'i ttr duy cria phuong D6ng vd phuong Tay cfing kh6c
nhau nhrr
ngdn ngrl cfra ho v6y.

c6 ldn tdi nghe Donal Frisbee, tdng gi6m ddc di6u hdnh ki6m chfi tich
Pacificorp, phrit bidu "chi cdn hidu drroc ngudi chau A nghi gi,
t6i sc lidt
c6ch rlng ph6 vdi ho." Ong Frisbee t6 ra nh?y b6n hon da
s6. c6c doanh
nhan phtrong Tay trong vi6c nh6n dinh vdn d6. Nnidu ngrrdi
cfr cho rhng ho
hidu 16 vi khdng mudn ai khuyOn nhri gi. Toi de trlng b6 ca
budi chidu ngdi
nghe mQt vi c6 tham ni6n ba mrJoi ldm ndm thdnh cong

trong linh vuc tidp
thi. "Tidp thi le tidp thi," dng ta b6o tdi. "Tdi hidu 16 cOng vi6c cria
minh.
Tidp thi d chAu A tfri c6 gi kh6c cht?,,
Dd c6 kh6ng it srich vidt vd vi6c kinh doanh 6 chau A.
Nrridu quydn mi6u
t& cdch ngudi chdu A thuc hiQn ciic vu giao dich mQt crich chudn
x6c vd t6
ra fl6 c6 nghiOn cfru ti mi, nhung tOi chua drroc doc quydn ndo
ldm s6ng t6
lf do tai sao ngrldi chau A rai thuc hi6n crlc vu giao ii.h th.o crich nhtr
vfly.
Hoc vd cdch hdnh dOng cfia mQt doanh nhdn .rra,,
A
md,
khOng
hidu
drroc
d0ng co cfia anh ta thi ching girip ich mOt ngudi phtrong
Tdy ld bao trong
vi6c giao dich thdnh c6ng vdi anh ta. Nhdt thid; phei
hidu duoc nguydn
nhdn sau xa trong hdnh d0ng cfia mdt ngudi chau A.
euydn sa.r, ,riv sc
trinh bdy vd c6c nguyOn nhAn dy.
Ldi tu duy chidn luoc vdn dn sau trong tri ngudi phrrong E6ng.
c6c chidn
luoc cu thd x& tri moi tinh hudng trong cuQc sdng da
drroc ph6t tridn, c6i tidn
vd nghiOn ciru trong hdng nghin ndm rdi. Ndu mQt ngudi phrrong

Tay khdng
cd tim hidu tam trf ngr.rdi phuong Ddng, anh ta s6
thdy .brrg .h?rrg it d ,rao
ph6t hiQn ra drloc c6i mang nh6n chidn luoc phrlc tap
md cal aoi ta'. Ja, A
dang ching ra quanh minh, vd rdi s6 trd thdnh nan
nhan cria ho.


12 |

croc

BAU

rni

CunggrdngnhtrDavidBuyer,rdtnhidungrldiphuongTAyd6ph6itragi6
vdi phuong Ddng' ong Buyer
tlSt cho str k6m hidu bidt cira minh khi idm 6n
tim c6ch do6n ra lf do khidn
ch6ng ph6i ld ,rgu61 kh6ng hidu bidt. 6ng dd
ho' Trong
phrii doin Trung Qudc ho6n chuydn vidng tham canada cfia
ph6ng do6n
vi hidu nidt c,ia mQt doanh nhdn phttong TAv' d6 ld su
;;;'"irr.rf,
rhng didu gi thing vdi
x6c; sai lAm cria Buyer id d ch6 ong ttd tin chdc
Ong thi cfrng dring vdi ngudi Trung Qudc'

ttdi sdng bon dbng
T6i te mQt phu nfr Trung Hoa. Dbng ho tdi d6 nhidu
b6, cha toi tilng cilng ban bb
song Ap Luc^6 DOng Bdc Binh Nguy6n. H6i
ta chd sang bdn kia bd sdng Ap
6ng tr6 cho ngddi fa] AO vdi xu dd nhd dng
Ti6n ben dy' Thdi dy' md
Luc choi trb ddnh trQn gi6 vdi bon con trai Tridu
vd vr)ng D6ng
Uiy eiO cfrng thd, dbng Ap Luc lb dia gi6i gifra Tridu Ti6n
bi6n gidi dich chuydn
Bdc Binh Nguy6n, nhtrng trong nhidu thd ki, dudng
pha trQn gifra vdn
t6i lui tr6n vilng ddt ndy. v6n h6a cfia midn ndy lh sr/
h6a Trung Hoa vh vSn h6a Tridu Ti6n'

mudi chin, ngudi Nhat t15 c6 m4t 6 DOng Bdc Binh
Nguy6n.N[m1931,hochinhth(tcs6pnh4pD6ngB6cBinhNguyonvdo
rdt kh6c vdi c6c nrldc
ranrr trrd Nhat B6n. Ntrdc Nhat thrJc ddn hdnh dQng
c6ch khai th6c cira c6i vd
thrrc dan phtrong TAy. Ho khong ilOn gi6n chi tim
vdn h6a
tdi nguyan dua c6c thuoc dia, ho cbn n6 luc thay thd ngon ngf vd
cho ddn thuqc
nan Jia bbng ngdn ngf vd vin h6a Nhat. H9 cd g6ng truydn
diaibng tu heo vd phdm chdt cria ngtrdi Nhat'
ngudi Nhat gi6ng day,
Cha me t6i hoc chuong trinh Nhat, do c6c gi5o vi6n
NhAt lrru lo6t

trong mot ng6i trtrdng chi n6i tidng NhAt. Ho hoc n6i tidng
gi6 vd ld ngudi Nhat
va hdp thu rdt nhidu n6t v6n h6a Nh4t. Me toi thddng
kh6c trong
dd gia dinh minh drroc ddi xfi tdt hon nhidu ngudi Trung Qudc
ddn Edi
thOi tam chidm. Nim 1949, gia dinh t6i rdi Trung Hoa luc dia
Loan, ndi tdi idn 16n.
Ddi Loan, cfng gidng nhrr D6ng B5c Binh Nguy6n, ld thuQc clia cira Nhat
B6n trong sudt nrla trrg rri trdd'c khi Nhat B6n b4i trQn trong chidn tranh
Thd gidi ldn tnft hai. Thdi t6i cbn tli hoc, nhidu ngoi tnrdng v6n cbrr chiu
Vdo cudi thd

ki


IHUAN Br cHo rnev

oAu

|

L3

6nh hudng cfia NhQt B6n. Khi cdc gi6o vi6n trlc giQn, ho sd mdng chdng
tOi bhng tidng Nhat. Chi ddn khi da trtldng thhnh vd dd di nhidu ndi d
chAu A cung nhu phrrong TAy tOi mdi nhAn ra ring gia dinh tdi chiu 6nh
hudng cfra vdn h6a Nh4t Bin - cfrng nhu vdn h6a Tridu Ti6n sAu sdc nhu

thd ndo.

Tuy c6 rdt nhidu n6t tuong ddng, gifra ngrrdi Trung Qudc, Nhat Bdn, vd
Tri6u Ti6n cfrng c6 nhidu didm khric nhau 16 rQt. Ngrrdi phrrong TAy
thddng c6 xu hudng thdy srr gidng nhau mA it khi nhAn bidt stt khric biet.
Ho thddng c6 xu htrdng xem nhfrng ngudi ndy ld ngddi chAu A ch(r khOng
phAn biQt ie Trung Qudc, NhAt Bin hay Tridu Ti6n. Muc ti6u crla quydn
s6ch ndy td girip cho ban c6 c6m nhQn ri6ng vd tinh c6ch cria ngrrdi Trung
Qudc, ngudi Nhat vd ngrrdi Tridu Ti6n vd cfrng cho biSt didu ndy di 6nh
hudng ddn nhfrng vu giao dfch gitra ho vdi ngtrdi phuong TAy nhtt thd ndo.
Dd thrrc hiQn tlugc di6u ndy, tdi s6 phdi th6o lufln vd nhfrng n6t tinh c6ch
d4c thn cria m6i qudc gia.
56 c6 it nhidu sai lac ndu chfing ta td d4m nhrlng d4c didm vd bdn chdt
ld cira cii nhAn rdi xem d6 la tinh c6ch cia c6. mQt dAn tQc. Ndu vi6c d6
duoc thuc hiQn thi n6 phdi duoc thuc hiQn mQt crich thdn trong; ndu
khdng thi chfng ta se chi di ddn nhr1ng dinh kidn vd nghia md thdi. Tuy
nhi6n, th6o 1u4n vd cdc gid tri vd nidm tin phd bidn giira cla sd, ndu khdng
mudn n6i ld tdt cit, cdc cd nhdn tao n6n mQt qudc gia, ld viQc cdn ldm. C6
mQt didu gi d6 c6 thd coi Id f thfic tap thd. C6 nhitng didu cltioc xem ih
tinh crich cira dAn tQc. TOi sE th6o luan vd cdc vdn dd ndy khOng phAi dd
gi6m thidu su kh6c biQt v6'n tdn tai trong m6i dAn tOc vd cfrng kh6ng
mudn xfc pham bdt ctl ai.
Gi6 tri cfra nhiing khrii qu6t vd tinh c6ch md t6i sO dd cap ddn khdng phdi
d ch6 n6 hoAn todn dring mi d ch6 n6 duoc thila nh{n rQng rdi chfnh bdi
nhfrng ngrrdi tlang duoc g6n cho nhitng n6t tinh cddn dy. Ngudi Hoa rdt hay
phdn tfch tinh c6ch ngudi Hoa qua hinh thrlc mQt "ngtldi Trung Hoa didn
hinh" gi6 dinh. Nhirng khidm khuydt trong tinh cdch dy thddng ilugc goi ld
"cdn b6nh dAn tQc", cbn cdc dfrc tinh tdt Ie "phdm c6ch ddn t6c".


74 |

cuQcoAurni

ra c6c sd liqu
T6i kh6ng dinh vidt mQt quydn bi6n kh6o. Tdi sd kh6ng drta
quan niQm phd
dd minh chirng cho ctidu minh trinh bdy. Toi chi x6t ddn
nlou. Hg hay
bidn. Khi th&ng thdn n6i "Gid'i doanh nhan Tridu Ti6n thich
tldn nghian ciru mdi
udng md cflng manh nJdu nfra", tdi khdng tlinh d6 cQp
cfrng khong
nhdt vd mfic tiou thu rt/du tinh theo ttdu ngrrdi Tridu Ti6n. Tdi
nhAn Tridu Ti6n
mudn ngrrdi ta drla vio t16 md cho rhng t6i c6 ! o.6i doanh
ng6u nhi6n
ching liAt tidt chd hay di6u dO. Didu toi mudn n6i ld ndu ban
rhng "Ngrldi
h6i mQt tr6m ngudi trdn drrdng phd Seoul, Bdc Kinh vd Tokyo
sd d6 s6 ph6 lon
Tridu Tion c6 biSt udng nJou khong?" thi t6m mrjoi trong
nhQn tlinh nhtt vQy, toi khong
cudi tr6 ldi "Nhu h0 chim." Khi tlua ra nhf,ng
trang bi cho dQc giA
hd c6 chri f dd kich tinh c6ch Tridu Tion, md chi mudn
A ndo cirng c6: "Ndu
phuong TAy mQt nh4n thirc phd biSn md ngrrdi chAu
ndn hidu 16 viQc minh
Lan airrt di udng vdi ly vdi vi chfi nhb Tridu Ti6n thi
s6p ldm."
cria dAn

Moi ngr.rdi chAu A ddu ddng f rhng c6 nhidu phdm chdt d4c tr$lg
Tridu Ti6n vd Nhat B6n'
tQc rdt ao ,rrra., thdy, phdn biQt ngrrdi Trung Qudc,
nhfrng phdm
Hon thd, ho cbn nhdt tri vdi nhau vd cdc phdm chdt dy' Nhung
nhau vd stl kh6c nhau ndv
chdt dy le tdt hay xdu thi hq c6 quan didm kh6c
hay cho ngridi kh6c.
chri ydu tily thuoc vdo viQc chring duoc g6n cho ho
tqc, c6 thd
Ddi vdi m6t sd dQc gi6 phrrong TAy nhay c6m vd vdn dd chting
cr^c chfing toc vd
viQc th6o luan vd d4c ttidm c&a c6c nh6m ngrrdi thudc
qrdc gia kh6c nhau dudng nhu mang mdu sdc phdn biQt chring tQc' Quan
,rig-1d pnan biQt chfing tqc cira ngttdi phttong DOng rdt kh6c v6i quan
c6i cfra
ni6m cira ngudi phtrong TAy. c6c quan didm vd su uu viQt hay k6m
C6_tthittg_*6'
mQt chring tQc chrra bao gid bi nghi ngai nhrl 6 phrrong Tay.
Nhat
c6m m6nh tiot vd su uu viot cfia ch&ng tQc gilla ngudi Trung Qudc,
quan
B6n vA Tridu Ti6n, di theo quan clidm tidn h6a, c6c dan tOc ndy li0n
dAn
mat thidt vdi nhau. d phrrong Dong, f tudng dAn tQc ndy tnr viQt hon
tQc khdc hdu nhu dtrgc moi ngudi thila nh{n'
ngudi
Ngudi chau A khong c6 srl nh?y c6m vd c6c vd'n dd chring tQc nhrr
nty. VOi ho, vdn dd tt6 khdng gdy xric dQng manh. Ngrrdi chAu A xem vi6c

zHULN Br cHo rn4w

oAu

I lS

cdm thdy chfing t0c, td qudc, thdnh phd, gia dinh minh tdt dep hon ngudi
khric Id didu trr nhion. Ngudi phuong Tdy cfrng c6 hdu hdt c6c quan aidm ao
vd thr/dng n6i v6 chring vdi nhrlng tt ch6 bai nhe nhdng nhu,,sovanh,,, ,,dan
t6c chfi nghla", "cuc bQ, dia phrrong". Nhung trong tidng Anh, til ,,phdn biQt
chring toc" ld mQt tr) rdt nghidm trong, dt thrrdng thi n6 chi thd hiQn
khuydt didm phd bidn cfia con ngudi la tin rbng .,nhfrng gi thuQc vd toi tdt
dep hon nhfng gi thuQc vd anh".

Mdi quan ngai vd vdn dd chilrng tOc d M! nghiOm trong ddn n6i ngrrdi ta
khOng thd nhdc ddn chting tQc bdi sd xric ph?m ngrrdi khric. Henrietta
Anne Klauser, tdc gi6. quydn writing on Both sid,es of the Brain (NXB
Harper & Row, 1987), de kd cho t6i nghe vd mQt cuQc goi khdn cdp tr} bi6n
tAp vi6n cria bd tutt1c khi s6ch xudt b6n. Bi6n tQp vion dy khdng khdng
rdng c6 mOt cdu phdi drroc vidt lai bdi c6 m6t trf c6 tinh phAn biot ch6ng
t6c. cau dy nhu sau: "T6i t6n sing gidy vd ngiy ngdy .du ch,iu phir
h0 cho
ngrrdi rrung Qudc ndo dd phdt minh ra n6.', cau rnd bi6n tap vi6n
cho rbng
c6 thd chdp nhQn duoc: "Tdi tOn sing gidy va ngdy ngay cau
chria phD hQ
cho nhd ph6t minh ngudi rrung eudc ndo dd ph6t minh ra n6.,,
Ddi vdi
ngtldi phu nfr Trung eudc ndy, cau ddu ti6n thd hiQn thiQn cdm

cria c6
nhan bd Klauser ddi vdi ngudi rrung eudc. cau ,,v6 trr)ng,, kia khdng
c6
mdi thi6n c|m dy. Ngudi chau A kh6 c6 thd hidu aluoc cau ddu ti6n
kia c6
vdn dd gi.
Ruby chow, nguyOn la hoi vi6n hOi ddng quan King trong
mot thdi gian
ddi, da kd cho tOi nghe cdu chuyOn sau:

vao ddu nhiing ndm n6m mrloi cria thd ki trudc, khu chinatown 6
seatile
dtrgc ddt tOn lai ld "The International Distri ct, (eudn
eu6c td). Nguydn
nhan cira sd thay ddi na.y khdng 16 rdng rdm. Trong nhfrng ndm gan
dlv, .o

mdt phong trdo ddi phuc hdi ton chinatown. Didu ndy bi m6t
sd thdnh
vi6n trong HQi ddng thdnh phd ph6n ildi. Norm Rice, hic cbn ldm
hQi vi6n
HQi ddng thdnh phd trtrdc khi ddc cfr thi trudng, chdng lai
viQc khdi phuc
tdn c[ vi6n 16 ring d6 ld mQt dinh kidn c6 tfnh xric pham. peter
woo, chfr
tich Hdi til thiQn chong wa vd ld mQt trong nhirng ngudi drlng dau
cQng


16 | cuqcoAurni

bd khong ddng tinh vdi Rice
ddng ngrrdi Hoa d Seattle, cong khai tuyon
ring d6 ld mQt dinh kidn c6 tinh xtic pham'
Hoa vd, n6i chung,
Ngudi Trung Hoa sinh ra d chdu A tr,r hdo ld ngtrdi
gi. Ngrrdi Mj gdc Hoa vdn
khong c6m thdy crii t6n chinatown c6 vdn tld
vd vdn dd chfing tQc mdi li nhilng
1dn lon v6i c6c quan didm cira ngtrdi Mf
Rice, t6i n6i ttidu ndv khong
ngrrdi c6 thd c6m thdy bi xric ph?m. Hoi d6ng
cria minh vdi trr c6ch ld m6t
h6 c6 y xric ph?m, c6 v6 nhU d5 clem c6ch nhin
md nhfrng ngrldi 16 ra ph6i c6m
ngudi Mf da den dd nhin nh{n mOt vdn dd

tnavnix6cphamnhdt,dskhOngthdyn6nghiOmtrongnhrrv4y.

NgudiphuongDdngkh0ngc6mthdyc6l6ikhic6tdtrrdngphAnbiet
phuong TAv' nhdt ld ngridi Mf' c6m
chring tQc, nhung niniat rhlg ngddi
thdynhuvay.Hqthrldngdr)ngldi16congkichsdphdnbiQtchringtocdd
MOt chinh tri gia Nhat c6
v0 hiQu rl6a cil.c d6'i thir T6y phrrong cria minh'
Bin cfia ngrrdi My ia
thd vtia ldn tidng quy kdt nhfrng ldi chi trich NhQt
rhng NhAt ld dAn tqc rru vi6t
c6 6Qng co phAn fi-ei .ft,i"g tqc, vya x6c tin
gidng Trung Qudc vd

hon ngddi Cdp-ca, vd cffng hon nhfrng ngudi l6ng
nhQn didu ndy vd'i ngudi
Tridu Ti6n. C6 thd 6ng ta .o .tting bao gid thrla
vdi nhau, trl duy kidu phdn
phrrong Tdy, nhtrng gi,ia ngrldi phttong D6ng
s6 khdng thdm phfr nhQn hay
biQt chirng toc nh,l"vay pnd ridtt ddn n6i ho
cim thdY 6Y ndY.
phuong TAy c6 drioc c6i nhin tr]
Muc tiou cria quydn sdch niy ld gi0p ngudi
phai tu b6n ngodi' Dd c6 thd
b6n trong vd ngrrdi phrrong Dong chri ktrong
dinh kidn' Khi doc
thdu hidu rltroc nhu v{y, dQc gi6 cdn phAi tU b6 moi
quydns6chn}ry,na,,t,aytho6tkh6idis6nphuongTAycrjaminhddtrd
md,i c6 thd hidu
thdnh mQt ngrrdi pr,uo,'g Ddng. Chi khi ldm nhu vfly ban
drroc

bin chdt cria ngrrdi phuong

DOng'


rH(-toNG rRuoNG NHu CH\EN

rRtJoNG

I

17

W
Thddng trUdng
nhU chidn trUdng

.

I xpm LIcH

srJ l,unU rAtu

ctjdl,lc

I

i
?

)

:
\

l

Ch6ng c6 gi kh6 hidu khi c6c nhd chinh tri vd doanh nhAn My thrrdng crim
rhdy thdt vong khi ldm vi6c vdi ngddi chAu A. Ngrrdi My dOi khi cho rhng
ciich xir su cria ngrrdi phuong DOng ld kh0ng chuy€n nghiQp vd mdu thuAn,
trong khi tr6n thuc td ngrrdi phuong D0ng hoc t{p vA tuAn thrl mQt hQ

th6'ng c6c nguy6n t6c fi rdng hon nhidu so vdi c6c ddi tric ngrrdi My cria ho.
Ho rft ra nhfrng nguy6n t6c ndy khi nghiOn cfiu lich sir rdi 6p dung vdo cdc
tinh hu6'ng trong cu6c sdng hdng ngey.

Vi6c nghi6n c(ru lich sir, nhin chung that su nghiOm tric, phd bidn d phuong
Ddng hon ld phuong Tdy do cdch s6t hach cria nhidu ngdnh nghd von v0
cirng quan trong ddi vdi sd th6ng tidn crja m6i cA nhAn thu6c moi gidi. Bdt
ngudn til Trung Qudc, crich sdt hach nhy cdn drloc Nhat Bdn vd, Tri6u Ti6n
dp dung rQng khdp. d Ttung Qudc, cdch s6t hach ndy theo truydn thdng
von ld con dudng duy nhdt dd th[ng tidn trong xd hQi. Si tr] sE d6 k] thi
dia phtrong ndu vudt qua nhfrng ngudi tham gia cdc cuQc thi 6 ddy. Viec
thdnh cOng trong cdc kj' thi dia phrrong sE girip ho c6 dri trr c6ch tham gia
kj' thi qudc gia. Vi6c ilrroc ddnh grd cao trong ky thi qudc gia c6 thd ngay


18 | cuqc oiu rni
quydn hJc' B6i
lap tfc drra mot hdn si l6n dfa vi cria mQt ngtrdi gihu c6 vd
thi'
.u. r., thi niry rdt quan trong ddi vdi srr nghiQp, moi ngddi tldu hoc dd
vd tridt hoc' Khi
C6c k! thi ndy dac biQt chri trong lich sr], vdn chttong

md nguyon
hoc c6c mdn ndy, str ki6n khdng quan trong bhng con ngddi,
quan trong hon' Tam
nhan phia sau c6c srj kien vd hdnh dong tham chi cdn
tri con ngtrdi lu6n la ddi trrgng nghion cfu. c6c hoc gi6 Trung Qudc xem
nguy@n lf vir tru tlang
c6c stl kiQn lich sir nhti cflu chuyQn minh hoa cho c6c

15' dy,
v4n hdnh. Ho nghion c(tu lich srl dd c6 thd hidu thloc cdc nguyon
nhhm 6p dung vho moi tinh hudng trong cuQc sdng'
d phLrong Tdy, cdc bdi hgc lich srt hidm khi dugc dp d*ng vho cuQc sdng
d phrrong
thrrdng ngdy vd tht/dng bi ngudi ta 16ng qu6n sau khi tdt nghiQp.
DOng

thi

kh6c.

nht
Ngrrdi chau A ndo cfrng bidt cau c6ch ngon ndy" "Hd'y xem lich st
tim
vQy'
tdm gxong". Cdc nhd ldnh dao chdu A ngdy nay cfrng ldm y nhrl
nhtlng kidn thfic cd xrJa c6 tluoc tr) c6c thi dU lich srl dd dinh htrdng cho
I)t
cong viQc thrrdng ngdy vd cho c6ng vi6c chinh tri. Dd hidu tlrroc tridt
kinh doanh cfia ngudi chdu A ngdy nay, chring ta cdn phdi nghi6n citu cric
ngudn ndy.
vdo cudi nhiing nam b6y mtioi cria thd ki trudc, khi Trung Qudc md crla
lai, ngudi Trung Qudc bi phuong Tay chi trich vd c6c dQng th6i chinh tri vd
kinh td kj, qu4c. Nhrrng chiSn lrroc dn trong c6c ilQng t]n6i dy cria Trung
Hoa luc a.iu .rrang c6 gi kh6c so vdi cdc chidn luoc cfia Nhat Ban, Tri6u
Ti6n, Ddi Loan, Hong Kong hay singapore. Nhurg bdi viQc giao dich qudc
td 6 cilcqudc gia ndy c6 lich sfi ddi hon, ngtidi 6 c6c nrldc ndy c6 co hoi hiou
chinh phtrong ph6p thrrong lttgng cira ho khi giao dfch vdi thd gi6i phuong
Tdy. C6c phrrong ph6p crja ho khdng th{t sr1 khdc biet vdi cdc chidn thuat

vh kh6i niQm nguyen thriy md ngudi Trung Qudc sfi dgttg, md Clon gian Id
mQt phiOn bin di dtrgc c4p nh4t thdi'
Bdt luQn ngrrdi phuong TAy c6 thd chi trich cdch xrl sd ciid.a cdc ddi tdc
ngudi Hoa ttrd nao xni giao dich vdi ho, anh ta ph6i bidt rhng Trung Qudc
ld ndn van minh lau ddi nhdt thd gidi. Trung Qudc tdn tai trong khi nhi6u


rHtJoNG rRtloNG

NH(J

cHIiN rRuoNG

I

19

n6n v6n minh kh6c d6 bidn mdt. Ngdy nay, Trung Qudc mot lAn nita bdt
dAu kh6ng dinh vi tri quan trong crja minh tr6n tnldng qudc t6'. RO rdng ld,
c:ic nguyon nhAn vdn h6a ld co sd cria mdt sd crich xir stl kh6 hidu, thidu
chuyon nghiOp, vd c6 v6 khong phr) hop, nhung c6 thd mot vdi dong thdi
crla ho chi id srr phdn 5nh iai thdi dO ngao man ngd ngdn cria mQt sd chinh
tri gia vh doanh nhAn phuong TAy, nhfrng ngudi tl6nh gi6 ch thd gidi theo
cdc ti6u chi phUong Tdy. Trong c6c chuong sau, chring tdi sO xem x6t c6c
chien thu4t dn sau nhirng hdnh tlQng cfra cdc doanh nhdn chAu A vir dua ra
nhfrng cAu chuy6n minh hoa c6ch fng dung cira ho.

r

I rnrJdNG

TRIJdNG NHU

cHIiN rRUdNc

Ng?n ngfr Trung Hoa c6 cAu: "Shang chang ru zhan chang" dich theo nghia
den ld "Thudng trddng nhu chiSn trddng". D6 le c6ch ngddi chdu A nhin
nhAn tAm quan trong cira vi6c thdnh bai trong thd gidi kinh doanh. Thdnh
cdng vd kinh td cfra mQt qudc gia chSc chdn 6nh hrrdng ildn srr tdn vong vd
thinh vdgng cria qudc gia cfrng nhu di6n bidn crja cuQc chidn. Ngudi chAu A
hidu bdn chdt that sd crla su canh tranh vd kinh td. Ho nhin nhAn vd goi
n6 theo dring bin chdt cia n6: "Thudng tnrdng nhd chidn trudng."

c
u

Ngrrdi Nhat lu6n ld ngrrdi hoc gi6i nhdt cdu ngan ngrl s6ng sudt ndy cria
ngudi Trung Qudc. Vd khi viQc 6p dung tlat ddn trinh d0 hodn h6o, trb dd
gi6i hon thdy. Ngudn tdi nguy6n thi6n nhi6n nghbo ndn ludn li mdi quan
ngai cria cdc nhA lanh dao Nhat BAn. Cdc cu6c xdm luoc Trung Qu6'c vd
Ddi Loan cria Nh4t B6n vdo n6m 1874 vd trong chidn tranh Thd gidi ldn
th(r hai ld nhfrng hdnh tlQng xudt phdt til nhu cdu md rOng l6nh thd rrhXm
b6o cl6m srJ tdn tai cria ndn vdn minh tr6n tl6o qudc NhQt Bin biQt lAp. Sau
chidn tranh Thd gid'i lAn thit hai, ngtldi Nhat nhd 1ai cAu ngan ngf cd xua
cria ngudi Trung Qudc "Thuong tnrdng nhu chiSn trudng" vd bdt clAu chuyOn
tAm dp d,;ng. Nhd chidn thdng tr6n thrlong trudng, nrJdc NhAt d6 vrldt qua
drloc srl thdt b4i vd quAn sU vh b6o tlAm duoc srt tdn tai cria qudc gia. Didu
ndy minh chfng cho mQt ngan ngil khdc cria Trung Qudc: "Chidn thSng vi
dai nhdt ld th6ng mh khOng cAn phdi ddnh."

20 | cu1c oAu rni
. I cHrfx LtJOc QuAw

sU rRoNG KINH DoANH

I

nhrr chidn trrJdng vd cuQc sdng ld mot
Ngudi chau A tin rbng thdong trudng
ydu
rbne thon; thao chidn thuat quan srl 1d^thi6t
cuQc chiSn non ho cc,rri ti'
ludn
sdng cbn. c6c nhd lSnh dao chdu A
ddi vdi sr/ thdnh congltng nhu srl
kinh didn cta Trung Hoa vd chidn
coi trong viQc hoc talp cac luan thuydi

thuatqudnsd,ninhptrap.NgtrdidAncirnghoctQpc6clu4nthuydtdynhhm
c0ng viQc thtrdng ngay'
6p dung c6c nguy6n t6t t'ottg ct6 vho
td trong cuQc sdng ttdu c6 liOn quan
Ngtldi phrrong Ddng tin rhng mqi ydu
trrdng tron chiSn trddng cflng chinh
vdi nhau. su ,arrg .-rdt a6n i6t "a" vi
lhs{s6ngsudt"fiu"a"chinhtrigiakhithgcthiquydnhdnhcfiaminh.
tdt ce chirng ta trong cuQc sdng hdng
cfrng chinh .,J .;;; ,"ar a, dan tdi
gi.ld mAu thuan khi tim kidm trong

Ngrrdi .naoiftt'o"g te* thdy c6
ngey.

c6cquydns6chvdchidnluocqu6nsuc6cnguyOnt6cnhbm6pdungvdo
cuQcsdngddithrrdng,giadinh'noildmviQcvicAthdgidin6ichung'

.

I vm rnO c(rl

BINH PUAP (BING-FA)

I

TrongtidngHoa,tilBingc6nghialibinh,ngudilinh.Fac6nghialdph6p'
nghQthu4tho{eng"VOttilc'Binh-FothtldngdrrocdichratidngAnhld
..chidnluocquAnstf,ho{c..nghQthu4tchidntranh,'.Ddivditoithihaildi
chuydnngitdykhdngc6ldinaochudnx6c.Binlt'phdpldhinhth(fctt/duy
nhhm phuc vu cho muc dich quan su dd
chidn luoc thoat ,tu" auq. ph6t tridn
tdong t6c giita ngudi vdi ngrrdi'
rdi tu d6 dugc ap au"g irorrg tdt ca c6c mdi
dd cria mot quydn binh ph6p
That sai ldm ndu dlch Binh phdp thdnh hra
phdp kh6ng phai ld quvdn s6ch c6 tga dd
ndo d6. ch6ng han, T6n Tt binh
Trl vd
chi6n tranh' N6 la luAn thuvdt cfia T6n
tit, Binh phdp n^i-Niie'thud.t
binhph6p,,a,o.i,'g",'hrlvQy,n6phAnbiQtvdic6clu4nthuydtkh6cvdchri

ttdndy:Th6iCOng-binhph6p'NeoKhdibinhph6p'TOnTAnbinhph6pvd
rdt nhidu, rdt nhi6u nffa'
s6ch dtroc dang 16n Thdi
Nhtrng quydn binh ph6p ttau ti6n ld hai quydn
Kd tu cl6, hdng trim quydn
Qongvdo ktro6.ng rzoo nam trrldc cdng nguyon.

,il


TH{JANG TRUONj NHU CHrEN TR\\ONG

:naE

di

I 21

drroc vidt va nhidu quydn d5 gihnh cluoc
i-an hoc Trung Qudc vd ndn vdn hoc chAu A.

vi tri quan trong
i ::€i
"'r: ::::r 221 trtrdc cdng nguy6n, Tdn Thriy Hoang d6 ra lQnh ddt
hdt
$jr::- : T:-.rng Qu6'c. Cric hoc gi6 de bdt chdp hinh phat, lidu chdt gidu di
nn:* ', r cua minh, vd theo sdch vd ghi lai thi dAu ddi nhd Hdn (206 tuv6c
rrifinrs.

ilrrn

'rr"g::eu1-en). cdn lai 182 quydn binh ph6p khiic nhau ald thodt
ddoc ngon
ur :-:-: Tdn. Trong khodng thdi gian tir 206 tnldc c6ng nguyOn d.6n nd,m 24
ru - '1"- ne nguyon, mOt tuydn t4p binh phdp ndi tidng d6 duoc vidt. Bo yi'ii''i":- i:a cria tuydn tap nay, gdm c6 b96 quydn. Trong sd sg6 quydn ndy, 53
,lr--"r:r ban v6 binh phrip. Thdi bdy gid, ky thuat in cbn chua c6. c6c quydn
**:: dudc khdc hodc vidt lon 96 hodc c6ctd"m th6 tre. Tdm quan trong cfia
u=r rhrlc vd binh ph6p ddi vdi ngrrdi rrung eudc thd hi6n ro qua sd lugng
*,i:'r r-e vdn tld ndy, vdn duoc vidt hodc khdc theo ldi thfr cdng hdt sfrc c6ng
::u. c0ng nhtr qua su nguy hidm md ngudi rrung eudc dd bdt chdp dd gin
;l nhdng quydn srich dy.
\"ao the ki thf ba sau c6ng nguy6n, rric lam chung, Hoang dd Luu Bi
bdo
::r trai phdi hoc ky m6n binh phdp. Nghe vay, Khdng Minh, d6 dd sang
::,it bon moi trong tr6ch dd ch6p lai cric quydn binh phdp cd xda vd dich
::an hu6'ng d6n cho vi thei tii tr6 tudi. Didu ndy dlroc xem ld mQt vi6c ldm
cung ddn vd khdn ngoan. Day li cau chuyOn md ngdy nay, ngudi rrung
Quoc nao cung bidt vd vi6c hoc tQp binh phdp vAn cbn dudc xem ld dring
idn vd khdn ngoan.

. I Arvn HUdwc c0a rnl6r Hgc
Dao sinh Nhdt

Nhdt sinh Nhi
Nhi sinh Tam
Tam sinh van vAt
Van vAt kh6ng c6 vAt ndo ld kh6ng c6ng dm 6m dtlong
Kdt hop ciic ngudn hlc nd.y, sd hba hop s6 duoc tao thdnh.

Lio Tfi,

Dao dfic Kinh


22 |

cuQcBAurni

TronglichstlTrungQudc,thdihodngkimctraviQcxAydrrngcdcluan

til ddu thdi Xudn Thu tldn
thuydt binh ph6p Id vdo khoang nim trdm nam
quvdn binh ph6p kinh didn
cudi thdi Chidn qu6c (772 - 221trCN). Nhidu
gid, chidn tranh hdu nhrr lric nho
duoc viSt trong giai doan ndy. Thdi bdy
khi viQc nghion crlu chidn
cfing x6y ra n6n ch6ng c6 gi d5ng ngac nhi6n
v4y. Nhung day cfrng id thdi
luoc qudn sd lai chidm vi tri quan trong nhrr
Phi Tfi vd Manh Tfi. c6c tridt gia vi
cria Khdng Trl, L6o Trl, Trang Tir, Hdn
gi6ng trong thdi dai ndv
6ai nhdt iro.,.g lich sfi Trung Qudc sdng vd thuydt
ph6t tridn cira binh ph6p'
vd nhitng ldi d4y ctia hg d5 6nh hrrdng ddn sr.r
kidm tri thitc t6ch bach vd
Ngtrdi phtrong Dong khong phdn loai viQc tim
phdi cria mdt hQ thdng c6c
cfing nhdc md theo ao -6i linh vtrc chiu sr.r chi

nguy6ntScri6ngbiQt'Thayvdod6'hotimkidmmQtnguyOnt6cchung
thuan khi tim
nhdt trong mgi bidu hiQn crja vir tru. chang c6 gi ld mau
day crja m6t
kidm c6c nguyan tdc v6 chidn luoc qudn sd trong nhfrng ldi
cria binh ph6p
th6nh nhdn. Ldo Trl c6 16 d6 6nh hrrdng ildn stJ ph6t tridn
tru chi Id mot, vd rdi
nhidu hon bdt cf ai. Ngbi d4y rhng nguyon lf cfia vfl

rb.ng bbng cdch
mot bidn thdnh van vQt. c6c bQc thdy vd binh phdp hidu
hudng quan
bidt minh vh srla minh theo nguy0n ly cria vir tru trong c6c tinh
chidn'
,0, nn c6 thd didu khidn ddgc kdt qua cira tran d6nh vDr cuoc
d5 6nh hudng
Hdu nhu tt rdt xrIa, Kinh Dich, hay sdch vd str bidn ddi,
kd ci binh ph6p. Tri
cldn moi khia canh trong tu tu6ng ngudi rrung eudc,
Dao ld ban
thfic vd Dao vd Kinh nicn udt ngudn tt sti quan s6t cuQc sdng.
cria Ddng
chdt crla Ddng MQt, cbn Kinh Dich ld sg ddi thay khong ngung
ta hidu
Mot dy. \A vay, su kdt hop hai ngudn tri thfic ndy cho ph6p ngudi
nhAn dd n6m b6t dugc
dugc ;en chdt cria cdi bdt bidn vd c6i vd thddng. Cd
nhi6n cria
b6n chdt crla Dao vd Kinh Dich vd kh6m ph6 ra nhfp tliQu td

chidn ldoc quAn srl.

r I rHr/c KHAcH (sHI KE)
qudc gia,
vdn, cA vd qu6.n sr; l6n ngoai giao, c6 vi tri lich sir & mgi
Hoa cd dai'
nhung khong d dAu giOi .ray ph6t tridn manh m6 nhu d Trung
C6c c6


TH{JING rRtJoNG NHU cHriN rRtJoNG

I

ZS

rg vi6c c(ra c6c nhd chidn luoc dtroc clinh 16 vd chuyon sAu. Ciic vi co
':- ndy drroc goi le 'shi Ke", nghla ld rhuc kh6ch. chlr Thuc kh:ich bdt
:.;:in trJ thuc td Id cdc nhi chidn ltroc niy cluoc chu cdp chi nhd su sdng
-

l

cda ho mh thdi. Ho ching c6 nhiQm vu nd.o khric ngodi vi6c cho ldi
:.i-r'en vd crich tidn hdnh chiSn tranh hodc ngoai giao. Thdi hodng kim cira
,:.,ng Thdc kh6ch ndy ld vdo thd ki th(r ba trtrdc cdng nguy6n, khi td
- rag La Bdt Vi tAp trung ddn 3000 Thuc khrich vdo thdi Tdn. Nhidu chidn
-,'r brnh phdp cbn s6t lai ddn nay ld do cdc Thuc kh6ch ndy vidt n6n.
.*-

r

suc MANH c0n sNH pHAp d cuAu a rucAy uny

-\nh hudng cira binh ph6p khdng chi gidi han d rrung euO'c md cdn lan
::ng ra NhAt Bdn, Tri6u Tion vd cdc quO'c gia phrrong D6ng chiu anh hudng
.*a ndn vdn h6a Trung Hoa kh6c. Bdt ctt ngudi ndo hdng ngdy giao ti6p vdri
:gudi chau A d6u phii ndm vfrng kidn thfic va chien lrroc binh phdp
Quydn hodn chinh nhdt trong sd c6c quydn binh phdp cti la quydn Tdn til
Binh phrip (thudng duoc dich ra tidng Anh ld sun Tzu's Art of war). Duoc
'' iet vdo thd ki thrr
tlr trddc c6ng Nguy6n, day ld m6t trong nhfrng quydn
binh phdp ndi tio'ng nhdt ddi vdi ngudi chau A. euydn ndy ilrroc rdt nhidu
:hinh tri gia vd doanh nhan hdng ddu nghidn ngAm, vd trong chrrong tidp
:heo chring ta sE xem x6t m6t s6'khia canh crja quydn sdch ndy. c6 lAn, t6i
da ph6ng vdn Takashi Yamamura, tdng gidm ddc tap dodn c. Itoh & co.,
Ltd., c6 tdm hoat ddng rdt r6ng d Trung eudc. T6i h6i dng yamamura rhng
rng c6 doc Tdn i;rl Binh phdp kh6ng. Ong srlng sdt nhin tdi rdi tr6 ldi "Di
nhi6n la c6." D6 le mOt cau h6i ngd ngdn. Bdt cfi ngrrdi rrung
euoc ndo
cfing c6 thd dc ddng dorin drroc rhng mdt doanh nhan Nhet Bdn thdnh dat
hdn phai bidt T6n tr?. Nhung vi cau h6i dy rdt c6 ich cho dQc gi6 phuong
Tay, tOi vAn phdi h6i, dd d6m bdo tinh chinh xric.
Moi hoc sinh Nhat Bdn ddu bidt cau chuyOn vd Minamoto yoshiie vd dan
ng6ng trdi. Tron drrdng tiSn d6nh ph6o ddi c0a mdt k6 dich, yoshiie, mQt
Ianh chria phong kidn thd ki thf mudi mQt, quan s6t thdy mQt ddn ng6ng


24 I

croc' Pitt

rni

phii di qua, Nhd

da hoc v0

md
troi }roang hot bay vut 16n tir c6nh rirng-rdt
c6 thd ddn ng6ng trdi dy da bi
binh phdp Trung HJu, O"g hidu rhng
motto6nquAnmaiphq.*uufi.Oned6d6nquAnbaovAytod.nquAnmai
minh'
ph\rc, d6nh fip vd ti6u diQt k6 thn cua
Ong

' I rHiur oAu rni

phdp k]rons hodn todn gi6i
vi6c nghi6n ctlu lich srl vd c6c quydn binh
lai phd bidn ddn vay d phuong
thich clrroc tai sao- l6.i trr duy chidn luoc
em vd nhfrng ngtidi chua trlng hoc qua
DOng. Loi trJ duy dy ngay cd tr6
v6n h6a Trung Hoa, ngrrdi ta
binh phrip cung sr.t io"J Khi da thdm nhuan
c6ch v6 thf{c vd hoc c6ch tla thich
se hdp thu ldi tu duy .r'id,, luoc mQt
trl nhi6n trong mdi trrong t6c

kidu ddu tri tranh tai .rtt,r mOt khia canh
gifra con ngrrdi.

minh hoa 16i trl duy chidn luoc
Du6i day ld mOt cau chuyon riong nhbm

c6

rinhhtiongsAusScnhuthdndongaycAtrongnhfrngvugiaodichr.h6d
phd ra ni6m vui drloc mac quan do
chau A. Hdi mUdi 16m tudi, t6i kh6m
ta mua vAi

qudn do may sdn' Ngudi
ilep. Lfic bdy gid d Dai Loan khOng c6
vd khao kh6t c6 quAn do dep' Tdi
rOi thuO ngrrdi may. T6i chi c6 mqt it tidn
gi6c m6ch b6o t6i ring ngttdi chrj crra
chua duoc hoc Binh phdp, nhrrng truc
c6 thd khai thdc'
hiQu vii nh6 no c6 mQt didm ydu md tOi
hiou buon ph6i b6n duoc hdng cho
Theo m6 tin cua dan dia phuong thi chfi
viQc buOn b6n s6 d dm ca
ngrldi khdch ddu ti6n trong ngey' Ndu khdng'
chri nhat quy bdu dd chd crla
ngdy hdm d6. TOi de ddnh nhi6u budi sdng
de b6 di nhi6u ldn vd drroc
rriq, -O ctra rtd ldm kh6ch hdng dAu ti6n. Toi
lrroc binh ph6p kinh

goi lai dd mic c6 thom. Toi da dp dung mQt chiSn
tdi tr6 gia l6i
dir khOng nhdn thitc dtioc didu d6' Khi ch(rng
didn vd tinh
'i,
tdi n6i chuyon vd con
lui, ngUdi chu crJa hiOu mdi t6i udng trd rdi chring
nhrr vay. Kdt ban c0ng Id ydu td
c6i, gia dinh ong, vd nhfrng chuyen d4i loai
D6i khi viQc m6c ca k6o ddi
can thidt kh6c dd thdong irrgng thdnh cong.
crla hiQu n6i: "chdu dSng y6u I6m'
hdng gid ddng hd, nhrrng, cudi cing, chri


rHuoNG

TR(JONG NHU CHrEN TRTJONG

I 25

' : .:-- ban cho m6i minh ch6u vdi c6i gi6 ha thd ndy thOi. Khdng drroc bAo
- .r biet chiiu mua tdm vdi ndy d ch6 ta vdi c6i giii nay dAu day." Di
- - ::. toi bidt kh6 c6 thd tin nhfrng gi 6ng chfi cr?a hi6u n6i, nhtlng t6i da
- . i'ioc tam vdi dy vdi gid hdi, cdn ngddi chri crra hi€u kia thi dd bdn
r . hang cho ngrrdi kh6ch dAu ti6n trong ngdy vd cfrng kidm drroc m6t
. - , -1r lai nho nh6.

i,;-:r'i chdu A thich dt'u tri vdi ngrJdi My. Khi ldm 5n vdi ngrrdi My, hg
''..,rrg ndm quydn didu khidn cu6c choi bdi ngrrdi My it khi nhAn ra rhng

:rot muu dd dang drroc thuc hiQn. Trong mdt cu6c gdp girla Henry
i.-.singer vd Chu An Lai, Ngoai tn/&ng Kissinger dA dua ra m6t nhAn clinh
'. thay 6ng hidu ro chidn lrtoc md Chu dang dp dung vdi Ong. Chu khen
' rg thdt thOng minh." Kissinger ddp tai "Y 6ng mudn n6i ld thOng minh
. ','di ngudi M! chrl gi." Chu crJdi, khdng ddp.
rung khi ngddi Trung Qudc ldm vi6c vdi nhau thi mdi quan hO thudng
.:'--i thdnh nhrlng cu6c ddu hdt sfc phfic tap. MQt nhA ngoai giao Ddi Loan
. lAn dd n6i "Khi tOi drroc bd nhi6m ra nr-tdc ngodi, ddi s6'ng thoai mdi vd
i:in girin hon nhi6u. Khi toi drroc goi vd Ddi Loan, moi chuyon qud phrlc
.,ro Ngrrdi ndo cung thich trb thdu cdy."
).

Ton Tr] n6i "Bidt minh, bidt ngrtdi; trdm trAn tr[m thdng." Bdt crl ai ldm viec
chinh tri gia hodc doanh nhAn chAu A adu phAi hidu 16 binh ph6p.

'.,t'i c6c

l
I

r l.^^^2'^t
I CAC CAU CHUYEN KE VE BINH PHAP THOI CO

a

Cdc quydn binh thtr l5; gi6i cric nguyOn tdc cria ldi tu duy chidn hJoc qua cdc
i du trl lich sri vd thAn thoai rrung Hoa. TOn TAn, s6'ng vdo thdi Chien
"
'1u6c (476 - 221trCN) ld mQt bqc thAy vd binh ph6p. Binh thu cria 6ng da bi
ihdt lac hon hai ngdn nim cho ddn khi m6t phdn t6c phdm, drroc khdc tr6n

cric th6 tre, dudc cdc nhA kh6o cd tim thdy vdo ndm Lg72 o khu ldng m6
r-ung niri Ngdn Phung. Hai cAu chuy6n kd drrd'i ddy vd Tdn TAn cho thdy su
khOn ngoan cria bac thdy binh ph6p cd dai ndv.

c

h

ri

n
o

Ii
1.

I


26 |

t

ci oc' rt+c rni

I rg,Iu

hang nht't, h?ng nhi

vi

han$ ba

T6nTAnbiBdngQuy6n,ngrrditirngidd6ngmOnvdiminh,chdtchAnvd
cfra Ton Tan vd so dng s6
ha nguc bdi dng ta nhQn ra tdi ndng phi thrldng
nrJdc Nguy. T6n
tro thdnh ddi thrj d6ng ngai tr6n con drrdng cong danh d
nudc Td qu6 6ng' $ng drroc
TAn tim c6ch thodt tdia vi c6 anh
|r6n ttidng Ei6n Ky thu dung; noi ddy 6ng cla c6 clrroc mot

hudng ldn nhd tb.i ndng thiOn bdm ctia minh'
nUdc T6 dt! tiou khidn'
Di6n K51 thudng dua ngda vdi vua vh cSc c6ng trl
K51 n6i vdi Ton T5n vd
M6n ti6n c'dc thLidn g rdt ldn. MQt ngdy no, Di6n
rhng Di6n K51 s6 thdng ndu ldm
cuqc dra ngua sdp adn' :fOn TAn b6o dAm
ndy d4t ctldc veo cu6c tlua dy
theo ldi 6ng. T6n TAn thuydt phuc vi tudng
trudc kh6 n6ng thSng cuQc
bao nhi6u tly y. vi ttidng c6m thdy nghi ngai
ngang nhau'
crla TOn T6n bdi ngr-ta ctia Ong vd c6c ddi thri
dinh cria m6i
Nhu thrrdng 16, cuoc dua gdm c6 ba vbng. Tiry theo nh4n
vd k6m nhdt dua vdi c5c
ngudi, 6ng ta s6 cho con ngda gi6i nhdt, trung binh

Di6n Ky thay vi v4y, hdy
con ngda tdong xirng cua ddi thrl. T6n Tan b6o
gi6i nhdt' ngda trung b)nh
dem ngrla k6m nhdt crira minh ra ddu vdi ngr'ta
ngrla trung binh cia ddi
dau vdi ngtra k6m nh{t vd ngLta gi6i nhdt ddu v6i
vdng, ong da
thri. Di6n Ky nghe theo vd sau khi thua mQt vbng' th6ng hai
trd thdnh ngtib'i chidn th6ng vd thdng cr'ioc'
1d thSng ca cuQc chi{n,
TOn TAn c6 tAm nhin xa. flng hidu reng muc ti6u
chfi kh0ng Phrii moi trAn d6nh'

. It-'cau chuv€nvb nhfrng ciibdpdt't s6t

k6
T6n Tan rlang chi huy quan Td nit lui trtldc quan Nguy. Bdng Quy6n,
Nguy dOng vd
da ra lQnh chat chdn T6n TAn, chi huy quan Nguy' Quan
vd trldng
,ltioc trang bi tdt hon quAn Td. Qua trQn thua trtldc d6, T6n TAn
quAn
NgUy
Di6n K51 niSt l.hrrg quAn tloi cfia ho khdng ph6i lb ddi thti cria
cirng biSt rhng quan
cbn binh linh cua ho tnl au.rg khidp sd. Bdng Quy6n
ndy'
Td dang run sd, Tdn TAn vd Ei6n K51 tim cdch loi dung tinh thd