Lý luận về thời kỳ lên quá độ và tính tất yếu, đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

Học phần: Chủ nghĩa xã hội khoa học

ĐỀ TÀI: Lý luận về thời kỳ lên quá độ và tính tất yếu, đặc
điểm của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Giảng viên hướng dẫn : Vũ Thị Thu Hiền
Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Tươi
: K22QTDNB
Mã sinh viên
: 22A4030031

Hà nội, ngày 30 tháng 4 năm 2020

Lớp


MỤC LỤC
Phần mở đầu
Phần nội dung
Phần 1. Lý luận chung về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
1.1. Khái niệm thời kì lên chủ nghĩa xã hội………………………………2
1.2. Tính tất yếu của quá độ lên chủ nghĩa xã hội………………………..3
1.3. Các đặc điểm của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội……………….4
1.4. Nội dung của quá độ lên chủ nghĩa xã hội……………………………5
Phần 2. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
2.1. Bối cảnh của Việt Nam trước khi bước vào thời kì q độ……………6
2.2. Tính tất yếu của thời kỳ quá độ ở Việt Nam…………………………..7
2.3. Con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam………………………….8

2.4. Liên hệ bản thân………………………………………………………..9
Phần kết luận



1


2

Đặc điểm nổi bật của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự đan xen
những tàn dư của xã hội cũ với những yếu tố của xã hội mới trên tất cả các
lĩnh vực. Cụ thể là:
Trên lĩnh vực kinh tế, thời kỳ quá độ là thời kỳ tất yếu còn tồn tại một nền
kinh tế nhiều thành phần trong một hệ thống kinh tế quốc dân thông nhất. Đây
là bước quá độ trung gian tất yếu trong q trình xây dựng chủ nghĩa xã hội,
khơng thể dùng ý chí để xóa bỏ ngay kết cấu nhiều thành phần của nền kinh
tế, nhất là đối với những nước cịn ở trình độ chưa trải qua sự phát triển của
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Trên lĩnh vực chính trị, thiết lập tăng cường chun chính vơ sản mà bản
chất là giai cấp công nhân nắm giữ và sử dụng quyền lực nhà nước để trấn áp
giai cấp bóc lột phản động, xây dựng một xã hội phi giai cấp. Do kết cấu kinh
tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đa dạng, phức tạp, nên kết cấu giai
cấp của xã hội trong thời kỳ này cũng đa dạng phức tạp. Nói chung, thời kỳ
này thường bao gồm: giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp trí thức, những
người sản xuất nhỏ, tầng lớp tư sản và một số tầng lớp xã hội khác tuỳ theo
từng điều kiện cụ thể của mỗi nước. Các giai cấp, tầng lớp này vừa hợp tác,
vừa đấu tranh với nhau.
Trên lĩnh vực tư tưởng- văn hóa, quá độ lên chủ nghĩa xã hội từng bước xây
dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa, kế thừa giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa

văn hóa nhân loại.
Trên lĩnh vực xã hội, trong nền kinh tế nhiều thành phần vẫn còn tồn tại
nhiều giai tầng và sự khác biệt giữa các giai tầng, vừa hợp tác vừa đấu tranh;
còn tồn tại sự khác biệt giữa nông thôn với thành thị, giữa lao động trí óc mới
lao động chân tay; do đó đây là thời kỳ tiếp tục đấu tranh với áp bức bất cơng,
xóa bỏ tàn dư xã hội cũ và xây dựng xã hội.
1.4. Nội dung của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội


3

Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải tạo toàn diện và triệt để
xã hội cũ, xây dựng cơ sở và nền tảng cho chủ nghĩa xã hội. Đó là thời kỳ lâu
dài, gian khổ kể từ khi giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành được
chính quyền đến khi xây dựng thành cơng chủ nghĩa xã hội. Chính vì thế, thời
kỳ q độ là thời kỳ chuyển biến cách mạng toàn diện và triệt để trên mọi lĩnh
vực của đời sống xã hội:
Trên lĩnh vực kinh tế, phát triển lực lượng sản xuất trên cơ sở của một nền
công nghiệp hiện đại, phát huy tiềm năng của đất nước, nâng cao năng suất
lao động, cải thiện đời sống nhân dân và phát triển đất nước. Từng bước xây
dựng quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất. Xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế nhiều thành phần với
nhiều hình thức sở hữu, trong đó, kinh tế nhà nước giữ vai trị chủ đạo là điều
kiện vật chất để nhà nước định hướng và phát triển nền kinh tế.
Trên lĩnh vực chính trị, xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, thực hiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Bên cạnh đó, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là xây dựng khối đại đoàn kết dân
tộc dựa trên cơ sở liên minh cơng- nơng -trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Trên lĩnh vực tư tưởng- văn hóa, chủ nghĩa Mác- Lênin trở thành hệ tư
tưởng của giai cấp công nhân, giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của

xã hội thể hiện trong lối sống, đạo đức của mọi người. Từng bước nâng cao
dân trí, đào tạo nhân tài, đấu tranh chống lại tàn dư của tư tưởng và văn hóa
lạc hậu, phản động do xã hội cũ để lại hoặc các thế lực thù địch xâm nhập
vào. Và đặc biệt là xây dựng một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, xây
dựng con người xã hội chủ nghĩa.
Phần 2. Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
2.1. Bối cảnh của Việt Nam trước khi bước vào thời kỳ quá độ


4

Xuất phát từ một xã hội thuộc địa, nửa phong kiến, nên lực lượng sản xuất
của nước ta thấp kém, quan hệ sản xuất lạc hậu, phải chịu nhiều hậu quả nặng
nề từ các cuộc chiến tranh kéo dài và thường xuyên bị các thế lực thù địch
chống phá. Do gánh chịu nhiều hậu quả từ các cuộc chiến tranh thế giới nên
nền kinh tế nước ta lâm vào khủng hoảng, tình hình chính trị bất ổn. Song bên
cạnh đó, ta khơng thể khơng nói đến tinh thần u nước, lao động cần cù, tinh
thần đấu tranh cách mạng của nhân dân ta dưới sự rèn luyện và thử thách dưới
sự lãnh đạo của Đảng cộng sản. Đồng thời, trong giai đoạn đó , nước ta cũng
nhận được sự trợ giúp của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác cùng
sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ những phát triển về khoa học- kỹ thuật trên thế
giới. Nhận thấy được tính cấp thiết của việc phát triển đất nước và nắm bắt
thời cơ, Việt Nam đã thực hiện quá độ lên chủ nghĩa xã hội để mở đường cho
công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta sau này, phát triển đất nước
hùng mạnh và tân tiến.
2.2. Tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Như đã biết, xã hội có áp bức ắt hẳn có đấu tranh, và nhân dân ta đã lấy đấu
tranh để chống lại áp bức bóc lột của Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ. Là một
dân tộc u chuộng hịa bình, từ ngàn đời khát khao về một xã hội công bằng
tốt đẹp thể hiện qua những cuộc đấu tranh chống ngọai xâm và ước mơ giải

phóng dân tộc, dân ta phải đấu tranh với kẻ thù đàn áp .Đó là tính tất yếu của
xã hội. Nhưng vì sao chúng ta lựa chọn con đường đi lên xã hội chủ nghĩa, bỏ
qua tư bản chủ nghĩa? Vậy tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội ở Việt Nam là gì?
Có thể nói, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là quy luật phù hợp với sự chuyển
đổi đối với các nước đi lên xã hội chủ nghĩa trong thời đại ngày nay, hay nói
cách khác, đây chính là sự phù hợp với lý luận cách mạng không ngừng của
chủ nghĩa Mác- Lênin. Sau cuộc cách mạng dân tộc dân chủ thành công, dưới
sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam ở miền Bắc, nước ta chuyển ngay


5

sang cách mạng xã hội chủ nghĩa, vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc,
vừa đấu tranh chống Đế quốc Mĩ ở miền Nam, đồng thời đây cũng là sự phù
hợp với xu thế của thời đại ngày nay: chủ nghĩa tư bản với những mâu thuẫn
ngày càng gay gắt chắc chắn sẽ bị thay thế bởi hệ thống xã hội chủ nghĩa trên
phạm vi toàn thế giới.
Hơn nữa, quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự phù hợp với lịch sử của Việt
Nam thể hiện qua sự phù hợp thời kì quá độ ở nước ta với lý luận chung về
tính tất yếu của thời kì quá độ. Cụ thể là:
Nhà nước ta đã thể hiện rõ điều này trên quan điểm "bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa, tức là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến
trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu
mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học
và công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế
hiện đại".
Đất nước ta cịn yếu kém, nhìều tàn dư của chế độ xã hội cũ và chiến tranh để
lại. Công cuộc đi lên CNXH là một cơng việc khó khăn phức tạp do đó cần
phải có thời gian để cải tạo xã hội, tạo điều kiện về vật chất và tinh thần cho

CNXH.
Tóm lại, thời kỳ qúa độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua thời kỳ tư bản chủ
nghĩa là tính tất yếu, là sự lựa chọn sáng suốt của Đảng và nhân dân ta.
2.3. Con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Xây dựng chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tạo ra sự biến
đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực là sự nghiệp khó khăn, phức tạp,
cho nên thời kỳ quá độ ở nước ta rất lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều
hình thức tổ chức kinh tế, xã hội có tính chất q độ. Trong các lĩnh vực của
đời sống xã hội diễn ra sự đan xen và đấu tranh giữa cái mới và cái cũ, giữa
con đường tư bản chủ nghĩa và con đường xã hội chủ nghĩa, đấu tranh quyết


6

liệt chống âm mưu “diễn biến hồ bình” của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực
phản động.
Trong thời kỳ q độ, có nhiều hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất, nhiều
thành phần kinh tế, giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau, nhưng cơ cấu, tính
chất, vị trí của các giai cấp trong xã hội đã thay đổi nhiều cùng với những
biến đổi to lớn về kinh tế - xã hội. Mối quan hệ giữa các giai cấp, tầng lớp xã
hội là quan hệ hợp tác và đấu tranh trong nội bộ nhân dân, đoàn kết và hợp tác
lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của
Đảng. Lợi ích giai cấp cơng nhân thống nhất với lợi ích tồn dân tộc trong
mục tiêu chung độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Nội dung chủ yếu của thời kỳ q độ là tiến hành cơng nghiệp hố, hiện
đại hoá đất nước. Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết dân
tộc trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh
đạo, kết hợp hài hồ lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng
và nguồn lực của toàn xã hội.
Trong giai đoạn hiện nay, "Để đi lên chủ nghĩa xã hội, chúng ta phải phát

triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đẩy mạnh cơng
nghiệp hố, hiện đại hoá; xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc làm nền tảng tinh thần của xã hội; xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa,
thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xây dựng Đảng trong sạch,
vững mạnh; bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia; chủ động và
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế"
2.4. Liên hệ bản thân
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là con đường mà Đảng và Nhà nước ta
phải đi nếu như muốn đưa đất nước đi lên xã hội chủ nghĩa, phát triển toàn
diện trên mọi lĩnh vực đời sống, kinh tế, chính trị, một xã hội công bằng , dân
chủ, văn minh. Đặc biệt hơn nữa, con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh


7

phúc, có điều kiện phát triển tồn diện. Có thể nói, quá độ lên chủ nghĩa xã
hội là “một bước nhảy” có tính đổi mới với tồn bộ một quốc gia, dân tộc,
thời kỳ quá độ được xem như tiền đề để đưa đất nước ta lên một thời kỳ mới,
sánh vai cùng các cường quốc năm châu trên thế giới. Tuy nhiên, bất cứ con
đường nào cũng đặt ra những khó khăn, thách thức, cơng cuộc đổi mới đất
nước chưa bao giờ là đơn giản và dễ dàng, nó là cả một q trình dài địi hỏi
phải có những kế hoạch, chiến lược nhất định để đưa đất nước lên chủ nghĩa
xã hội. Chính vì thế, Đảng và Nhà nước ta phải có những phương hướng nhất
định để xây dựng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Việt Nam ta cần đẩy
mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển nền kinh tế tri thức;
phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa; bảo đảm
vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia; thực hiện lối đối ngoại độc lập, tự
chủ, hịa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, chủ động hội nhập quốc tế;
thực hiện đại đoàn kết dân tộc, tăng cường và mở rộng mặt trận dân tộc thống

nhất và cuối cùng là xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Với tư cách là một sinh viên, là một công dân của đất nước Việt Nam, em
cần hiểu và nhận thức một cách đúng đắn về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội của nước nhà trong thời gian hiện nay. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà
trường, bản thân em nói riêng cũng như tồn thể học sinh, sinh viên nói chung
cần xác định đúng được trách nhiệm của cá nhân đối với thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội, có ý thức trong việc góp phần xây dựng đất nước ngày một
giàu đẹp, văn minh, nói khơng với lối sống gây mất trật tự, ảnh hưởng đến an
ninh xã hội, học tập trau dồi, trang bị đầy đủ kiến thức để trở thành một cơng
dân có ích cho nước nhà. Song, bên cạnh việc học trong trường, cũng cần
tham gia các hoạt động ngoại khóa, tuyên truyền tập thể để nâng cao ý thức
cộng đồng chung tay xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
xây dựng con người mới, xã hội mới. Tất cả chúng ta, với vai trò là một phần
của đất nước Việt Nam, hãy đồng lịng góp sức cùng với sự lãnh đạo của


8

Đảng và Nhà nước đưa đất nước lên chủ nghĩa xã hội đem lại cuộc sống ấm
no, hạnh phúc cho toàn thể nhân dân trong nước.
PHẦN KẾT LUẬN
Như vậy, với tất cả những nội dung đã được trình bày ở trên, chúng ta có thể
khẳng định rằng con đường lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chủ nghĩa tư bản mà
Đảng ta đã lựa chọn là con đường phát triển rút ngắn theo phương thức quá độ
gián tiếp. Đó là con đường phát triển tất yếu, khách quan, hợp quy luật theo
tiến trình phát triển lịch sử - tự nhiên của cách mạng Việt Nam, là sự vận dụng
đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin.
Với Việt Nam, con đường phát triển quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế
độ tư bản chủ nghĩa là con đường phát triển tất yếu, khách quan, hợp quy luật.
Và, về thực chất, đó là con đường phát triển rút ngắn theo phương thức quá độ

gián tiếp nhằm tạo ra sự biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực,
nhằm phát triển nhanh lực lượng sản xuất và xây dựng nền kinh tế hiện đại.
Tóm lại, quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một thời kỳ mang tính
tất yếu, có vai trị quan trọng, mở đường cho công cuộc xây dựng xã hội xã
hội chủ nghĩa ở nước ta. Đây là thời kỳ lâu dài với nhiều chặng đường và
thách thức, do đó Đảng và Nhà nước ta cần đưa ra những phương hướng, đổi
mới không ngừng để mang lại một cuộc sống ấm no cho nhân dân.
Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết của em với đề tài “ Lý luận về thời kì
q độ và tính tất yếu, đặc điểm của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam”. Đây là một đề tài khá rộng và tổng quát nên bài viết của em cũng
không thể tránh khỏi những sai sót, em rất mong nhận được sự đóng góp của
thầy cơ để bài viết được hồn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn!


9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học (2006)
Tài liệu học tập và thực hành chủ nghĩa xã hội khoa học- Học viện Ngân hàng