(SKKN 2022) một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở trường THPT hoàng lệ kha

Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

MỤC LỤC
Trang
1. Mở đầu…………………………………………………………………2
1.1. Lí do chọn đề tài…………………………………………………… 2
1.2. Mục đích nghiên cứu……………………………………………… 2
1.3. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………..3
1.4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………3
2. Nội dung ………………………….. …………………………………. 3
2.1. Cơ sở lí luận ……………………………..…………………………. 3
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm…....4
2.3. Các giải pháp đã sử dụng …………………………………………...4
2.4. Hiệu quả……………………………………………………………...17
3. Kết luận, kiến nghị…………………………………………………….18
3.1. Kết luận………………………………………………………………18
3.2. Kiến nghị……………………………………………………………..18
Tài liệu tham khảo……………………………………………………….20
Danh mục các đề tài SKKN……………………………………………..21

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

1


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài:

Thanh Hóa, vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống lịch sử và văn
hóa, đã được hun đúc từ hàng ngàn năm. Xứ Thanh cũng là miền đất gắn bó máu
thịt với lịch sử đất nước và dân tộc, được nhắc đến như một miền đất thiêng, nơi
sản sinh những bậc hào kiệt làm rạng danh cho quê hương đất nước. Từ những
địa danh nổi tiếng như Thành nhà Hồ, Lam Kinh, Hàm Rồng...và các danh nhân
như Bà Triệu, Lê Hoàn, Lê Lợi, Lê Văn Hưu...đến những con sông như sông
Mã, sơng Chu..., những truyền thuyết, ca dao, hị vè...tất cả đã tạo nên sự thăng
hoa của một vùng đất.
Việc nâng cao sự hiểu biết về một vùng đất với những giá trị tốt đẹp, có ý
nghĩa quan trọng trong việc bồi đắp tình yêu quê hương sâu sắc, nâng cao lòng
tự hào về quê hương, đất nước, tri ân các bậc tiền nhân, biết trân trọng, giữ gìn
và phát huy giá trị lịch sử, hình thành ý thức trách nhiệm với tổ tiên, với cộng
đồng xã hội đương đại và thế hệ mai sau, có ý nghĩa to lớn trong việc đảm bảo
sự phát triển bền vững của quốc gia, góp phần đem lại hiệu quả thiết thực cho sự
phát triển kinh tế, xã hội.
Lịch sử lớp 10 - Phần hai Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế giữa thế
kỉ XIX có nhiều bài học liên quan đến vùng đất, con người Thanh Hóa. Đây là cơ
hội đối với giáo viên trong việc lồng ghép lịch sử địa phương vào các bài dạy về
lịch sử dân tộc, học sinh cũng có điều kiện để tìm hiểu sâu sắc hơn về lịch sử
Thanh Hóa ở thời kì này bằng nhiều hình thức. Trong khi số tiết học về lịch sử
địa phương trong chương trình giáo dục nhà trường cịn chiếm tỉ lệ nhỏ, việc dạy
học đơi lúc cịn những hạn chế nhất định.
Từ thực tiễn dạy học tôi thấy rằng việc nâng cao hiệu quả giáo dục lịch sử
địa phương qua Phần hai Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XIX là
thực sự cần thiết. Đây là phần đề cập đến cả một giai đoạn có nhiều thay đổi
trong lịch sử dân tộc, với rất nhiều sự kiện, nhiều nhân vật liên quan đến lịch sử
Thanh Hóa.
Thơng qua đề tài này tơi mong muốn được đúc kết những biện pháp mà
mình đã áp dụng, góp phần phục vụ quá trình dạy học của bản thân đồng thời
mong muốn đồng nghiệp quan tâm chia sẻ để nâng cao chất lượng dạy học môn

lịch sử trong trường trung học.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Trong q trình dạy học, tôi rất quan tâm đến việc lồng ghép lịch sử
Thanh Hóa vào các bài học liên quan, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu
biết cơ bản về lịch sử, văn hóa, kinh tế, xã hội, mơi trường, hướng nghiệp,… của
tỉnh. Từ đó, bồi dưỡng cho học sinh tình u quê hương, ý thức tìm hiểu và vận
dụng những điều đã học để góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa của cộng
đồng dân cư các dân tộc, xây dựng văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

2


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Việc chú trọng dạy học lịch sử địa phương với nhiều hình thức khác nhau
nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới chương trình và
sách giáo khoa, phù hợp với tâm lí lứa tuổi, tạo hứng thú và động lực trong học
tập, giúp học sinh thêm u thích mơn Lịch sử, góp phần hình thành các năng
lực, phẩm chất: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng
lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; các phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ,
trung thực, trách nhiệm. Bên cạnh đó, phát triển cho học sinh năng lực thích ứng
với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề
nghiệp; năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội; vận dụng kiến thức vào thực tiễn...
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài làm rõ việc vận dụng những biện pháp, hình thức khác nhau trong
dạy học lịch sử địa phương thông qua phần hai Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc
đến giữa thế kỉ XIX - SGK Lịch sử 10 (Cơ bản) nhằm phát huy tính tích cực,
sáng tạo của học sinh; phân tích, nhận định những tác dụng của việc áp dụng

biện pháp trên đối với việc nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử, nhất là lịch
sử địa phương.
Đề tài được áp dụng đối với học sinh khối 10 (Cơ bản) ở các lớp
10C1,3,4,5 năm học 2021 – 2022, sử dụng sách giáo khoa lịch sử 10 cơ bản.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài tôi đã tiến hành các phương pháp cơ bản sau:
+ Phương pháp khảo sát, đối chiếu chất lượng, kết quả học tập của học sinh.
+ Phương pháp kiểm tra, thống kê, xử lí số liệu, thu thập thông tin, nghiên cứu
tài liệu (SGK, chuyên đề tập huấn dạy học, tài liệu tham khảo).
+ Tiến hành thao giảng dự giờ rút kinh nghiệm.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận:
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện
giáo dục và đào tạo xác định: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và
học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng
kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi
nhớ máy móc. Tập trung cách dạy học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ
sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.
Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý
các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng
cơng nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”
Quan điểm nêu trên tạo tiền đề, cơ sở và môi trường pháp lý thuận lợi cho
việc đổi mới giáo dục phổ thơng nói chung, đổi mới đồng bộ phương pháp dạy
học trong đó có dạy học lịch sử.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

3


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở

trường THPT Hoàng Lệ Kha

Việc cung cấp những sự kiện, nhân vật, địa danh, vấn đề kinh tế - xã
hội ...của tỉnh, của huyện có tác động mạnh đến tư tưởng, tình cảm của học sinh
cũng như nhu cầu tìm hiểu, khám phá lịch sử của các em.
Vận dụng linh hoạt các hình thức dạy học tích cực nhằm phát huy tối đa
tính tự giác, tích cực, sáng tạo của học sinh, tăng cường hoạt động thực hành,
ứng dụng những điều đã học để phát hiện và giải quyết những vấn đề thực tiễn
trong đời sống địa phương, được thực hiện với sự hỗ trợ của thiết bị dạy học tối
thiểu, đồ dùng học tập đặc biệt là công nghệ thông tin, được tổ chức trong và
ngồi khn viên nhà trường, đặc biệt gắn với di tích lịch sử, danh lam thắng
cảnh, mơi trường, cuộc sống… của địa phương.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
Trong những năm qua các cơ quan quản lí giáo dục đã quan tâm đến việc
dạy học lịch sử địa phương, biên soạn tài liệu, chỉ đạo dạy học, lồng ghép lịch sử
địa phương vào lịch sử dân tộc. Giáo viên môn Lịch sử cũng đã có nhiều cố
gắng để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương. Tuy nhiên, việc triển
khai dạy học lịch sử địa phương trong thời gian qua vẫn còn những hạn chế nhất
định như: phần lịch sử địa phương thường phân bố vào cuối học kì, số tiết cịn
hạn chế (1-2 tiết), kiến thức có tính khái quát cao, hình thức dạy học chưa phong
phú, chủ yếu vẫn là hình thức dạy học trên lớp...làm cho giờ học thiếu hấp dẫn,
hiệu quả giáo dục chưa đạt được như mong muốn.
Đối với trường THPT Hoàng Lệ Kha, Ban giám hiệu nhà trường là những
người đi tiên phong trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Nhà trường đã
từng bước cải thiện điều kiện cơ sở vật chất tạo thuận lợi cho hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học, đồng thời khuyến khích sự chủ động sáng tạo trong hoạt
động dạy học của giáo viên và học sinh. Đối với tổ chuyên môn trong nhà
trường, đã tổ chức các buổi sinh hoạt trao đổi, thảo luận về các biện pháp nâng
cao chất lượng mơn Lịch sử, trong đó có lịch sử địa phương.
Là một giáo viên giảng dạy môn Lịch sử ở trường THPT, tôi xác định

được vai trò quan trọng của việc dạy học lịch sử địa phương nên đã cố gắng phát
huy những thuận lợi, khắc phục khó khăn, đề ra cho mình những kế hoạch và
biện pháp thực hiện, đem lại những kết quả nhất định. Mặc dù kinh nghiệm chưa
nhiều song tôi mạnh dạn trình bày những vấn đề mà mình đã thực hiện.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng:
2.3.1. Sử dụng các phương pháp tích cực trong dạy học tiết lịch sử địa
phương lớp 10:
Tại tỉnh Thanh Hóa chương trình lịch sử địa phương cấp THPT chiếm
thời lượng 1 - 3 tiết/năm (do các nhà trường chủ động xây dựng). Sở GD & ĐT
đã biên soạn tài liệu phục vụ giảng dạy, nội dung nói về cuộc khởi nghĩa Lam
Sơn (1418 - 1427), chủ yếu là kênh chữ, cung cấp kiến thức lịch sử cho học sinh.
Để tạo hứng thú hứng thú học tập, tích cực hóa hoạt động của học sinh, giáo dục
cho học sinh lịng tự hào dân tộc, có ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn và
4
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

phát huy giá trị lịch sử, trong tiết dạy tôi đã áp dụng các phương pháp dạy học
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh như:
* Kĩ thuật khăn trải bàn:
Khăn trải bàn là kĩ thuật tổ chức hoạt động mang tính hợp tác, kết hợp
giữa hoạt động cá nhân với nhóm nhằm thúc đẩy người học có sự tham gia tích
cực, tăng cường tính độc lập, phát triển sự tương tác người học - người học.
Về cách thức tiến hành:
- Giáo viên chia lớp thành các nhóm (4 - 6 học sinh), phát cho mỗi nhóm
1 tờ giấy A0 giao nhiệm vụ tìm hiểu, thảo luận cho từng nhóm như sau:
Nhóm 1: Tại sao Lê Lợi chọn vùng đất Lam Sơn để dựng cờ khởi nghĩa?

Nhóm 2: Những năm đầu hoạt động của nghĩa quân và những thắng lợi
quan trọng.
Nhóm 3: Những đóng góp của nhân dân Thanh Hóa trong cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn
Nhóm 4: Nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn...
- Các nhóm tiến hành làm việc: chia giấy A0 thành các phần gồm phần
chính giữa và các phần xung quanh. Phần xung quanh chia theo số thành viên
của nhóm. Mỗi người ngồi vào vị trí tương ứng với từng phần xung quanh.

Minh họa kĩ thuật khăn trải bàn
- Từng cá nhân làm việc độc lập trong khoảng 3 - 5 phút và viết vào phần
giấy của mình trên tờ A0. Trưởng nhóm có trách nhiệm điều hành, đơn đốc tiến
độ làm việc của nhóm mình.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

5


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

- Trên cơ sở ý kiến cá nhân, HS thảo luận nhóm thống nhất ý kiến và viết
vào phần chính giữa của tờ giấy A0.
- GV sử dụng kĩ thuật phòng tranh để trưng bày sản phẩm của các nhóm,
cử đại diện nhóm trình bày sản phẩm. Các nhóm khác có thể bổ sung, nhận xét.
GV tổng kết, chính xác hóa nội dung bài học, tuyên dương nhóm có kết quả hoạt
động tốt.
Khăn trải bàn là kĩ thuật dễ thực hiện, có thể áp dụng phổ biến trong nhiều
bài học. Kĩ thuật này có sự kết hợp cá nhân và hợp tác trong nhóm, giúp khắc
phục sự thụ động, ỉ lại của một số thành viên, đem lại hiệu quả tốt trong học tập.

* Vận dụng phương pháp đóng vai:
Phương pháp đóng vai là một trong những phương pháp dạy học tích cực
nhằm phát huy tính tự giác, sáng tạo của học sinh, giúp các em nhận thức sâu
sắc hơn nội dung lịch sử đang học, phát triển trí tuệ và giáo dục các phẩm chất
nhân cách cho người học, tạo hứng thú học tập, giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh.
Trong dạy học lịch sử có hai hình thức đóng vai là đóng vai nhân vật và
đóng vai tình huống.
Đóng vai nhân vật lịch sử tức học sinh thể hiện tính cách, con người, hành
động của nhân vật lịch sử cụ thể. Ví dụ, khi dạy tiết lịch sử địa phương lớp 10,
giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai:
- Đóng vai Lê Lợi trong việc đồn kết quân thần, Lê Lợi cùng bộ tham
mưu vạch kế sách đánh giặc...
- Đóng vai Nguyễn Trãi trình Bình Ngơ sách...
Đóng vai tình huống là hình thức mà học sinh được đặt trong những tình
huống nhất định, dựa trên những thơng tin, dữ liệu cho sẵn, các em hóa thân vào
một nhân vật trong cuộc sống hiện tại để nói về quá khứ lịch sử. Qua việc đặt
bản thân mình vào nhân vật, kích thích học sinh suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề,
thể hiện cách ứng xử của mình sao cho phù hợp với tình huống, rèn luyện khả
năng thực hành, khả năng giao tiếp, thúc đẩy sự thay đổi nhận thức, hành vi theo
hướng tích cực. Ví dụ khi dạy về khởi nghĩa Lam Sơn, GV đưa ra yêu cầu đóng
vai như sau:
1 - Đóng vai một nghĩa quân Lam Sơn miêu tả về ải Chi Lăng và chiến
thắng Chi Lăng - Xương Giang;
2 - Đóng vai một người dân ở Thọ Xuân (Thanh Hóa) giới thiệu cho bạn
bè từ xa đến về nhân vật Lê Lợi thơng qua di tích Lam Kinh...
* Sử dụng phương pháp dạy học theo dự án:
Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học mà học sinh thực hiện một
nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành, thực tiễn.
Học sinh thực hiện nhiệm vụ với tính tự giác cao trong tồn bộ quá trình học tập,

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

6


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

từ xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, thu thập thơng tin,
phân tích dữ liệu, kiểm tra điều chỉnh để đưa ra sản phẩm.
Tổ chức dạy học theo dự án gồm các bước: Bước 1 - Lựa chọn chủ đề và
xác định mục đích của dự án, giáo viên có thể chia nhóm và hướng dẫn các
nhóm lựa chọn tiểu chủ đề; Bước 2 - Xây dựng kế hoạch về thời gian, yêu cầu
sản phẩm, phân công nhiệm vụ...; Bước 3 - Thực hiện dự án, học sinh làm việc
độc lập hoặc theo nhóm, mỗi khi gặp khó khăn học sinh có thể gặp giáo viên
hoặc các thầy cô bộ môn...để tư vấn, giúp đỡ. Bước 4 - Công bố sản phẩm và
đánh giá dự án, có thể tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào quá trình đánh giá
dự án.
Ở trường THPT Hồng Lệ Kha, chúng tơi đã vận dụng phương pháp dạy
học dự án để tổ chức tìm hiểu tiết lịch sử địa phương và được học sinh hưởng
ứng tích cực, hiệu quả. Cụ thể là khi tiến hành dự án Tìm hiểu về Lê Lợi và cuộc
khởi nghĩa Lam Sơn, sản phẩm của học sinh gồm:
- Album tranh: Nói về Lê Lợi và vai trị của ơng trong lãnh đạo cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn
- Sáng tác thơ: về Lê Lợi, Nguyễn Trãi, nghĩa quân Lam Sơn, nhân dân
Thanh Hóa...
- Tác phẩm truyện tranh: chủ đề “Hào khí Lam Sơn”
Ngồi ra trong chương trình lịch sử lớp 10, giáo viên có thể định hướng
cho học sinh về các dự án liên quan đến lịch sử địa phương như:
- Dự án: Tìm hiểu nền văn hóa Đơng Sơn

- Dự án: Tìm hiểu Lê Hoàn và cuộc kháng chiến chống Tống năm 981
- Dự án: Tìm hiểu và giới thiệu thành nhà Hồ
- Dự án: Tìm hiểu Chúa Nguyễn với cơng cuộc mở cõi vào Nam...
Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành các dự án trên bằng nhiều hình
thức như làm ấn phẩm, clip, mơ hình, xây dựng kịch bản...hoặc thực hiện dự án
trải nghiệm thực tế như: lập kế hoạch bảo tồn một di sản văn hóa gắn với cộng
đồng nơi em sinh sống; chọn một di sản văn hóa đã được xếp hạng của quê
hương em và thuyết minh về đặc điểm, giá trị của di sản đó...
Hoặc giáo viên trao quyền xây dựng ý tưởng dự án cho học sinh. Các em
được lựa chọn những gì mình muốn thực hiện và chứng minh những kiến thức
đã học. Khi đã quen với phương pháp dự án, có thể để học sinh tự đề xuất ý
tưởng dự án của riêng mình hoặc đề xuất dự án cho các nhóm. Tuy nhiên để các
dự án học sinh đề xuất có hiệu quả, giáo viên cần phổ biến trước cho học sinh
biết các tiêu chí đánh giá sản phẩm. Các dự án của học sinh cần được đánh giá
nhiều chiều (đánh giá của giáo viên, của bản thân học sinh, của các học sinh
khác, giáo viên khác...). Việc đánh giá dựa trên tinh thần khách quan, cầu tiến,
chia sẻ, hỗ trợ nhau cùng tiến bộ.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

7


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Minh họa sản phẩm dự án: Tìm hiểu về Lê Lợi và khởi nghĩa Lam Sơn
(Học sinh Nguyễn Trúc Phương Linh - Lớp 10C3 thực hiện)
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

8

Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

2.3.2. Lồng ghép lịch sử địa phương trong bài học lịch sử dân tộc lớp 10
Từ đầu học kì, giáo viên chủ động rà soát nội dung các bài trong chương
trình, xác định nội dung nào của lịch sử địa phương có thể lồng ghép vào bài
dạy.
Trước khi tổ chức dạy học tiết, bài có liên quan đến việc lồng ghép lịch sử
địa phương, giáo viên giới thiệu cho học sinh các loại sách báo, phim ảnh có liên
quan để tham khảo hoặc liên hệ thư viện tìm kiếm thông tin, tư liệu nhằm chuẩn
bị tốt cho giờ học.
Khi thiết kế hoạt động giảng dạy, giáo viên có câu hỏi chủ đạo về nội
dung kiến thức để học sinh chủ động trong tìm hiểu kiến thức và rèn luyện các
kĩ năng học tập bộ môn.
Một điều không thể thiếu trong dạy học là tuyên truyền cho học sinh niềm
đam mê đọc sách báo, xem các phim tư liệu, phim truyện...bởi đó là nguồn tri
thức quý giá, cung cấp cho học sinh nhiều kiến thức, dễ tiếp nhận...
Ví dụ:
1 - Khi dạy bài 14 Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam (Mục 1. Quốc
gia Văn Lang - Âu Lạc), khi nói đến điều kiện hình thành quốc gia Văn Lang Âu Lạc, giáo viên có thể mở rộng về văn hóa Đơng Sơn với những nội dung cơ
bản sau:
Văn hố Đơng Sơn được phát hiện từ xứ Thanh. Năm 1924, bên bờ sông
Mã, trong những bãi bờ bị sạt lở, tình cờ một người nơng dân làng Đơng Sơn ra
sơng câu cá bỗng dưng đã tìm thấy đồ đồng ở nơi sạt lở ấy. Từ những phát hiện
của người nông dân Đông Sơn và qua kết quả khai quật tiếp đó, những di vật tìm
thấy ở khu di tích này đã gây tiếng vang mạnh mẽ trên thế giới. Năm 1934, nhà
khảo cổ học người Áo Hai-nơ Ghen-đéc đã đề nghị gọi tên nền văn hoá đồ đồng
này là "Văn hố Đơng Sơn".

Văn hố Đơng Sơn là nền văn hoá tiêu biểu của dân tộc Việt Nam, phản
ánh một thời kỳ phát triển văn hoá rực rỡ mà chủ nhân của nó là những người
Việt cổ. Nói đến Văn hố Đơng Sơn là nói đến trống đồng, nó gần như là tuyệt
đỉnh của nghệ thuật đúc đồng với kỹ thuật phát triển đạt tới đỉnh cao của thế giới
cổ đại mà cho đến nay khiến cả thế giới phải khâm phục.
Hiện nay, di chỉ khảo cổ học và những địa điểm về văn hố Đơng Sơn trên
đất Thanh Hố có tới 120 di tích, đang phân bổ ở khắp các vùng miền: miền
biển, đồng bằng, trung du và miền núi, nhưng tập trung chủ yếu ở đồng bằng.
Sông Mã, sông Chu đôi bờ của hai con sông lớn của tỉnh Thanh là nơi có di tích
Đơng Sơn dày đặc, đó là cái nơi văn hố Đơng Sơn của vùng đất này. Di tích
văn hố Đơng Sơn ở đây có đủ diện mạo: di tích cư trú, cư trú - mộ táng, di tích
mộ táng và di tích di chỉ xưởng được tìm thấy ở làng cổ Đơng Sơn, Thiệu
Dương, Quỳ Chử... Văn hố Đơng Sơn vẫn được trao quyền qua nhiều thế hệ
những kinh nghiệm về sản xuất và những kỹ năng trong cuộc sống, đó là kỹ
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

9


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

thuật chế tác luyện kim... Ngày nay, những làng nghề như làng Chè xã Thiệu
Trung, Thiệu Hoá, nghề đúc đồng truyền thống vẫn được phát huy và là nguồn
thu nhập chính của các nghệ nhân và thợ đúc Trà Đông...
2 - Đối với bài 20 Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế
kỉ X-XV, khi dạy Mục II. 4. Khoa học - kĩ thuật tôi đã cho học sinh tìm hiểu
trước về Lê Văn Hưu và Đại Việt sử kí. Trên cơ sở những sản phẩm trình bày
của học sinh, giáo viên khái quát lại những điểm cơ bản sau về Lê Văn Hưu:
Lê Văn Hưu sinh năm 1230, ở làng Phủ Lý (nay thuộc xã Thiệu Trung,

huyện Thiệu Hóa); từ thuở nhỏ, ơng nổi tiếng là người thơng minh, học giỏi, có
rất nhiều giai thoại bộc lộ tư chất hơn người của ông... Với tài học lừng danh, lại
chăm dùi mài kinh sử, Lê Văn Hưu đã đỗ Bảng nhãn khoa thi năm Đinh Mùi
(năm 1247) đời vua Trần Thái Tông - đây là khoa thi đầu tiên trong lịch sử nước
ta lấy danh vị Tam khôi; ông được giao nhiều chức vụ quan trọng của triều đình
nhà Trần như: Kiểm pháp quan, Hàn lâm viện học sĩ kiêm Quốc sử viện tu giám,
làm phó quan cho Thượng tướng quân Trần Quang Khải. Trong thời kỳ làm
quan, Lê Văn Hưu được biết đến với học vấn uyên thâm, đức độ hơn người;
được vào cung theo lệnh của của Trần Thái Tông, giảng sách cho hồng tử
Quang Khải - là bậc vương cơng tồn tài, sau này trở thành Thượng tướng quân,
vang danh trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
Không chỉ là Bảng nhãn đầu tiên, nhà giáo, nhà chính trị, quân sự, nhà
văn hóa lớn, mà quan trọng hơn cả, Lê Văn Hưu là người đặt nền móng cho
Quốc sử dân tộc. Vâng lệnh vua Trần Thái Tông, Lê Văn Hưu đã thu thập tất cả
sách sử ghi chép ít ỏi, sơ sài của thời nhà Lý và cùng thời để biên soạn lại, hồn
thiện bộ quốc sử có tên gọi “Đại Việt sử kí” (1272) gồm 30 quyển ghi chép lại
các sự kiện từ đời Triệu Vũ Đế đến đời Lý Chiêu Hoàng. Bộ sách được vua Trần
Thánh Tông hết sức khen ngợi. Đến nay bộ Đại Việt sử ký của Lê Văn Hưu
khơng cịn, nhưng những nội dung của nó đã được ghi lại trong bộ Đại Việt sử
ký tồn thư (Ngơ Sĩ Liên). Trong “Đại Việt sử kí tồn thư” có 29 đoạn ghi rõ là:
“Lê Văn Hưu viết”. Đọc những đoạn trích do Lê Văn Hưu viết, chúng ta biết
được tinh thần, thái độ chép sử của ông là trân trọng công lao đánh giặc giữ
nước và tự hào trước các chiến thắng của dân tộc...
Trong q trình làm quan, ơng ln u thương dân chúng, chăm lo cho
đời sống của nhân dân và cống hiến, phụng sự triều đình với mong muốn góp
phần xây dựng một xã hội hài hịa, đất nước thái bình, thịnh vượng.
Ông mất vào năm Nhâm Tuất (1332), hưởng thọ 93 tuổi. Hiện nay phần
mộ, bia kí khắc ghi tiểu sử, ca tụng tài đức của ơng vẫn cịn trên đất Thiệu
Trung, Thiệu Hóa, Thanh Hóa.
Ngày 21-4-2022, UBND tỉnh Thanh Hóa đã long trọng tổ chức lễ kỷ niệm

700 năm ngày mất nhà sử học Lê Văn Hưu và khánh thành đền thờ tại Di tích
lịch sử quốc gia đền thờ Lê Văn Hưu, xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

10


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

3 - Còn trong bài 21 Những biến đổi của nhà nước phong kiến trong các
thế kỉ XVI - XVIII tơi đã cho các em tìm hiểu về nhân vật Nguyễn Hoàng - người
con của quê hương Hà Trung (làng Gia Miêu, huyện Tống Sơn, phủ Hà Trung,
xứ Thanh Hoa, ngày nay là Gia Miêu Ngoại Trang, thôn Gia Miêu, xã Hà Long,
huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa). Nguyễn Hồng đã có những đóng góp lớn
với lịch sử nước nhà, đặc biệt là công cuộc mở mang bờ cõi. Ông được nhân dân
xưng tụng là “chúa Tiên” bởi tấm lịng nhân hậu, lưu tâm đến dân tình, hết lịng
thu dung hào kiệt, ơng giảm sưu, hạ thuế khiến lịng người ai cũng mến phục.
Chúa Tiên dã dùng Phật giáo để thuần hố nhân dân. ơng sửa sang và xây dựng
nhiều ngôi chùa. Đặc biệt, nǎm 1601 ông cho xây dựng chùa Thiên Mụ (Huế),
đây là cơng trình Phật giáo có giá trị to lớn. Chúa Tiên là vị chúa Nguyễn đầu
tiên, người đặt nền móng cho vương triều Nguyễn (1802 - 1945).
4. Hay khi dạy bài 25 Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa dưới triều
Nguyễn tơi đã giới thiệu cho các em về di tích lăng miếu Triệu Tường và đình
Gia Miêu. Lăng miếu Triệu Tường được vua Gia Long cho xây dựng năm 1803,
tại thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, nơi phát tích của 9 chúa, 13
vua triều Nguyễn. Đây là cơng trình kiến trúc tưởng niệm, miếu thờ Tiên tổ của
vương triều Nguyễn, được xây dựng với quy mơ lớn, có giá trị đặc biệt về kiến
trúc và nghệ thuật trang trí điêu khắc. Các nhà sử học coi khu di tích này là
“kinh thành Huế thu nhỏ”. Lăng miếu Triệu Tường đã được Bộ Văn hóa - Thơng

tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) ra quyết định xếp hạng di tích lịch
sử văn hóa cấp quốc gia. Đình Gia Miêu được vua Gia Long cho xây dựng vào
năm 1806, cùng thời với việc xây dựng khu Lăng miếu Triệu Tường. Đây là một
cơng trình kiến trúc gỗ với mặt bằng xây dựng có diện tích 374,8m2, thờ Thành
Hồng và những bậc Thánh nhân. Với quy mơ kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc
cịn lại thì đình Gia Miêu được xem như là một cơng trình tiêu biểu của kiến trúc
thời Nguyễn ở Thanh Hoá, từ bản thân khối hình kiến trúc hồn chỉnh đến cái
tươi tắn và hồn mỹ bởi nghệ thuật trang trí, đình Gia Miêu xứng đáng là một
cơng trình kiến trúc nghệ thuật đẹp, tiêu biểu trong dịng chảy của những ngơi
đình đẹp nhất đồng bằng Bắc Bộ và vùng Thanh – Nghệ - Tĩnh. Những cơng
trình trên thể hiện tình cảm của các vua Nguyễn đối với tổ tiên, là sự tri ân của
hậu thế đối với tiền nhân.
Từ đó giáo dục các em niềm tự hào về những giá trị kiến trúc, lịch sử tiêu
biểu, có trách nhiệm trong việc gìn giữ, quảng bá những giá trị đó đến bạn bè
nhằm góp phần vào việc xây dựng, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp.
Để nội dung bài học đạt kết quả tốt, giáo viên định hướng cho học sinh
phát huy giá trị lịch sử địa phương, gắn nội dung đã được học tập với những
việc làm cụ thể, với việc rèn luyện trí tuệ, phẩm chất, nhân cách, góp phần phát
triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng nơi ở, quê hương, đất nước.

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

11


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Đình Gia Miêu với những nét kiến trúc độc đáo, tinh xảo bậc nhất xứ Thanh hiện nay

Việc lồng ghép lịch sử địa phương vào lịch sử dân tộc bằng các tư liệu,
câu chuyện lịch sử, liên hệ với cuộc sống giúp học sinh hiểu rõ hơn về lịch sử,
truyền thống, văn hóa của địa phương, qua đó bồi đắp tình u q hương, có
trách nhiệm đối với q hương, biết vận dụng những bài học quá khứ vào hiện
tại.
2.3.3. Sử dụng di sản văn hóa xứ Thanh trong việc nâng cao chất
lượng dạy học lịch sử địa phương
Di sản văn hóa - lịch sử là cầu nối quá khứ - hiện tại - tương lai. Mỗi cơng
trình, quần thể, danh thắng đều là sản phẩm của lịch sử và là thành quả của quá
trình lao động sáng tạo lâu dài. Đó là nền tảng tinh thần và vật chất của mỗi địa
phương, cộng đồng góp phần quan trọng vào việc giáo dục lịch sử, vun đắp
truyền thống tốt đẹp của dân tộc, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt
Nam ra thế giới...
Trên mảnh đất Thanh Hóa cịn lưu giữ khá nhiều di sản văn hóa (bao gồm
di sản văn hóa vật thể và phi vật thể), in đậm dấu ấn của các thời kì dựng nước
và giữ nước của dân tộc. Đây là nguồn sử liệu quý báu, phương tiện dạy học lịch
sử hiệu quả. Có rất nhiều di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh ở Thanh
Hóa liên quan đến phần Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XIX
như: làng cổ Đơng Sơn (thành phố Thanh Hóa), đền Bà Triệu (Hậu Lộc), đền
thờ Lê Hoàn (Thọ Xuân), thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc), khu di tích lịch sử Lam
Kinh (Thọ Xuân)...Ngay trên vùng đất Hà Trung cũng có những di tích lịch sử
có ý nghĩa quan trọng phục vụ cho việc dạy học lịch sử địa phương như: Lăng
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

12


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

miếu Triệu Tường, đình làng Gia Miêu (Hà Long), đền Lí Thường Kiệt (Hà
Ngọc), đền Trần Hưng Đạo (Yên Dương)...
Có nhiều hình thức đưa di sản vào trường học như: dạy học tại di sản,
tham quan, trải nghiệm...
Căn cứ vào tình hình thực tiễn trong năm học qua tơi đã lựa chọn hình
thức trải nghiệm tại di sản.
Trong hai năm qua, ngành giáo dục đứng trước những khó khăn do ảnh
hưởng của đại dịch Covit-19. Hiện nay khi công tác phòng chống dịch bệnh đạt
những kết quả quan, cũng như chăm sóc sức khỏe tinh thần hậu Covit đối với
học sinh thì việc tổ chức những buổi trải nghiệm tại di sản có ý nghĩa quan trọng
trong việc xốc lại tinh thần cho các em. Để việc tổ chức hoạt động trải nghiệm
thành công, giáo viên cần làm tốt các bước sau:
Bước 1: Xây dựng kế hoạch (Đặt tên cho hoạt động, xác định mục tiêu
hoạt động, xác định nội dung, phương pháp, phương tiện và hình thức của hoạt
động, lập kế hoạch, thiết kế chi tiết hoạt động, kiểm tra, điều chỉnh và hồn thiện
chương trình hoạt động).
Bước 2: Giáo viên xin ý kiến tổ chuyên môn và Ban giám hiệu về kế
hoạch đã xây dựng.
Bước 3: Gửi kế hoạch đã được Tổ chuyên môn, Ban Giám hiệu nhất trí
phê duyệt tới phụ huynh và phổ biến đến học sinh.
Bước 4: Giáo viên có thể liên hệ với Ban quản lý di sản, trình bày mục
đích, kế hoạch của buổi hoạt động ngoại khoá, đề xuất hỗ trợ kinh phí, huy động
các nguồn lực (đóng góp của học sinh, hỗ trợ của Hội phụ huynh, Đoàn Thanh
niên, Giáo xứ nơi học sinh ở...)...
Bước 5: Tìm hiểu những tư liệu, phim ảnh...liên quan đến di sản giới thiệu
đến học sinh, có thể hướng dẫn cho học sinh tập làm hướng dẫn viên, dặn dò.
Bước 6: Tiến hành hoạt động trải nghiệm
- Buổi trải nghiệm kéo dài trong 120 phút để phù hợp với nhận thức và
trình độ, sức khỏe của học sinh.
- Đầu tiên, khi đến nơi GV tập trung học sinh ở cổng di sản, ổn định tổ

chức, hướng dẫn học sinh tham quan di sản, phòng trưng bày...
- Hướng dẫn viên giới thiệu, mô tả về di sản, học sinh quan sát phân tích.
- Sau buổi trải nghiệm học sinh được tham gia vui chơi, giải trí, tham
quan du lịch...
- Nhận xét, rút kinh nghiệm, dặn dò học sinh viết thu hoạch:
1. Theo em, di sản thành nhà Hồ có giá trị gì đối với cuộc sống hôm nay
và mai sau?
2. Là học sinh, em sẽ làm gì để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa thế
giới thành nhà Hồ?
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

13


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Minh họa hoạt động trải nghiệm tại di sản (Lớp 10C4)

Minh họa học sinh tập làm hướng dẫn viên trong hoạt động trải nghiệm di sản
(Học sinh Nguyễn Quốc Nguyên - Lớp 10C4 thực hiện)
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

14


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Phương pháp tổ chức dạy học thông qua hoạt động trải nghiệm di sản giúp

học sinh không chỉ biết ghi nhớ mà còn mà còn phải biết vận dụng, biết thông
qua các hoạt động cụ thể để giải quyết các tình huống do thực tiễn đặt ra; tạo
hứng thú học tập hình thành ý thức trách nhiệm bảo tồn và phát huy giá trị di
sản, biết vận động mọi người cùng hành động bảo vệ các di sản, lan tỏa giá trị di
sản, đồng thời tạo sự gắn kết giữa học sinh với nhau trong quá trình tham gia
hoạt động, tạo khơng khí vui tươi, phấn khởi, tích cực học tập, tiếp nhận kiến
thức.
Ngồi hình thức trải nghiệm ngồi nhà trường, giáo viên có thể lồng ghép
các hoạt động trải nghiệm ngay trong lớp học với nhiều hình thức như: chiếu
phim, thi hùng biện, trò chơi, vẽ tranh ảnh, vẽ sơ đồ tư duy, kể chuyện nhân vật
lịch sử... Với những hoạt động trải nghiệm ngay trong tiết học vừa giúp học sinh
nắm kiến thức cơ bản một cách vững vàng, rèn luyện kĩ năng cho các em, tạo
hứng thú học tập.
2.3.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử địa phương:
Trong thời đại phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng 4.0 việc tìm
kiếm thơng tin có nhiều thuận lợi cũng như việc áp dụng công nghệ thông tin
trong dạy học là yêu cầu cần thiết giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, rèn kuyện kĩ
năng, ứng dụng vào cuộc sống. Để việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy
học có hiệu quả, người giáo viên cần làm tốt những việc sau đây:
- Trang bị cho mình những kiến thức và kĩ năng ứng dụng công nghệ
thông tin: soạn giảng giáo án điện tử, sử dụng phim ảnh, video trong dạy học,
thiết kế các trò chơi, khai thác tư liệu trên các nền tảng mạng xã hội...
- Chủ động khai thác và sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong dạy
học, đánh giá, nhất là các video, hình ảnh, lược đồ...Bằng những hình ảnh trực
quan sinh động giúp học sinh động sự tham gia của nhiều giác quan, giúp các
em nhớ lâu hơn, hiểu bài kĩ hơn, hứng thú học tập.
Ví dụ khi dạy tiết bài liên quan đến lịch sử địa phương lớp 10, giáo viên
có thể thực hiện theo các bước:
Bước 1: Nêu vấn đề để học sinh theo dõi, tìm hiểu.
Bước 2: Giới thiệu cho học sinh xem các bộ phim tài liệu của Đài phát

thanh và truyền hình địa phương và quốc gia sản xuất, sử dụng các sách báo, tạp
chí, giáo án điện tử...
Ví dụ: Phim tài liệu Thành nhà Hồ di sản văn hóa thế giới, Đất Lam Sơn
dấy nghĩa, Lê văn Hưu - Người khai dựng nền quốc sử...
Bước 3: Học sinh học bài và tìm hiểu nội dung theo hướng phát huy tính
tích cực của học sinh như: thảo luận nhóm, kĩ thuật mảnh ghép, phiếu học tập,
vẽ sơ đồ tư duy...
Bước 4: Giáo viên nhận xét và có thể khen thưởng hoặc cho điểm thường
xuyên đối với cá nhân hoặc nhóm.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

15


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

2.3.4. Sử dụng câu hỏi theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học
lịch sử địa phương, đổi mới kiểm tra đánh giá.
Kĩ thuật đặt câu hỏi là một việc quan trọng để phát huy tính tích cực, khả
năng tư duy của học sinh, tạo động cơ thúc đẩy học sinh quan tâm đến việc học
tập, tìm hiểu lịch sử địa phương có hiệu quả hơn.
Sau đây là một số dạng câu hỏi mà tôi đã sử dụng trong dạy học lịch sử
địa phương lớp 10:
Thứ nhất: Câu hỏi nhận xét, đánh giá một nhân vật, một vấn đề lịch sử
Ví dụ: Đánh giá những cơng lao của Lê Hoàn đối với đất nước. Để trả lời
câu hỏi này học sinh huy động kiến thức của các bài 17, 19 (lịch sử 10), kết hợp
với kiến thức tìm hiểu để đánh giá toàn diện về Lê Hoàn - người con xứ Thanh:
người sáng lập vương triều Tiền Lê, xây dựng bộ máy nhà nước quân chủ sơ
khai, lãnh đạo nhân dân Đại Cồ Việt kháng chiến chống Tống thắng lợi năm 981

giữ vững nền độc lập dân tộc, mềm mỏng với phương Bắc để giữ vững hịa bình.
Vua Lê Đại Hành còn là người khai sinh ra lễ tịch điền nhằm khuyến khích sản
xuất nơng nghiệp, từ đó trở thành nghi lễ trọng đại được các vương triều phong
kiến Việt Nam sau này kế thừa.
Thứ hai: Câu hỏi vận dụng, liên hệ, rút ra bài học
Ví dụ 1: Là người Thanh Hóa em cần phải làm gì để giới thiệu về hình
ảnh xứ Thanh với bạn bè và du khách?
Trên cơ sở câu trả lời của học sinh, giáo viên nhận xét và chốt ý:
- Có sự am hiểu sâu sắc, toàn diện về vùng đất, con người xứ Thanh: nhân
vật lịch sử, di sản văn hóa, phong tục, tập quán, lễ hội, ẩm thực, nghề thủ công
truyền thống, phương tiện đi lại...
- Trang bị cho mình những kĩ năng: nói, viết, ngoại ngữ, tin học...
- Tích cực giới thiệu, quảng bá về quê hương, con người, phong tục, tập
quán, đặc biệt các di sản văn hóa xứ Thanh (trực tiếp hoặc thông qua các sản
phẩm công nghệ. Ví dụ: thực hiện những đoạn băng hình về một di sản văn hóa,
di sản thiên nhiên, một món ăn...của địa phương để giới thiệu với bạn bè, người
thân, du khách...)
- Sử dụng có hiệu quả nguồn lực xã hội, vận động các nhà đầu tư tham gia
vào việc bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa.
Ví dụ 2: Giả sử là một kiến trúc sư thiết kế thành nhà Hồ, em hãy nói về
nghệ thuật xây dựng thành nhà Hồ và giá trị nổi bật của di sản văn hóa này?
Với các bài kiểm tra thường xuyên, tơi đã đa dạng hóa các loại hình đánh
giá như: Đánh giá qua bài thuyết trình, vở học tập, sản phẩm học tập...Trong
kiểm tra đánh giá định kì, nội dung lịch sử địa phương cũng được đưa vào đề
thi. Từ đó tạo động lực thúc đẩy việc học tập, tìm hiểu lịch sử địa phương hiệu
quả hơn.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

16

Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

2.4. Hiệu quả
Sau một thời gian triển khai sáng kiến kinh nghiệm đối với học sinh ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha, tôi thấy việc áp dụng những phương pháp để nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương là hoàn toàn phù hợp và đã đem lại
những kết quả quan trọng.
Về phía nhà trường, phụ huynh, học sinh nhận thức đúng đắn sự cần thiết
của lịch sử nói chung và lịch sử địa phương nói riêng trong quá trình dạy học.
Giáo viên và học sinh tích cực, chủ động tìm hiểu, gắn kết các nội dung vào bài
học, áp dụng đa dạng các hình thức dạy học, tổ chức tốt hoạt động dạy học phát
huy năng lực học tập qua trải nghiệm của học sinh. Học sinh hứng thú, u thích
mơn Lịch sử, nhất là khi được trải nghiệm thực tế. Khơng những các em chủ
động thích thú tìm hiểu, nắm vững kiến thức lịch sử mà cịn hình thành thái độ
và động cơ học tập đúng đắn, phát triển các kỹ năng và năng lực học tập, nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử. Các em cũng có ý thức hơn trong việc tham gia
các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn
hóa địa phương và các hoạt động vì cộng đồng khác.
Kết quả các bài kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì nội dung liên
quan đến các vấn đề thuộc lịch sử địa phương phần lớn đạt kết quả khá, giỏi.
Chất lượng môn Lịch sử các lớp khối 10 của trường THPT Hoàng Lệ Kha
từ năm học 2020 - 2021 đến năm học 2021 – 2022 mà tôi đã áp dụng những
phương pháp dạy học trên được nâng lên rõ rệt so với năm học 2017 – 2018 trở
về trước (mới chỉ áp dụng một vài biện pháp). Lấy một ví dụ cụ thể về điểm
trung bình mơn Lịch sử học kì 2 của năm học 2021 - 2002 so với điểm trung
bình mơn học kì 2 của năm học 2017 - 2018 như sau:
Năm
Số Sĩ số

Điểm giỏi
Điểm khá
Điểm TB
Điểm yếu
học
lớp
8 - 10
6.5 – 7.9
5 - 6.4
3.4 - 4.9
Số Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ
HS
HS
HS
HS
20174
170
29
17
81
47,6
55
32,3
6

3,5
2018
2021 - 4
174
48
29
85
48,8
40
22,3
1
1,2
2022
Chất lượng bộ môn Lịch sử thi tốt nghiệp THPT Quốc gia của trường
THPT Hoàng Lệ Kha được nâng lên đáng kể. Năm học 2020 - 2021 nhà trường
có 1 học sinh đỗ thủ khoa khối C của tỉnh Thanh Hóa (đó là em Phạm Thanh
Tùng - vốn đam mê Lịch sử) và nhiều học sinh đạt 27 điểm trở lên khối C trong
kì thi tốt nghiệp THPT.
Những kết quả trên là động lực thúc đẩy tôi tiếp tục cố gắng, nỗ lực, khắc
phục khó khăn, vững vàng bước tiếp trong sự nghiệp trồng người.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

17


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1 Kết luận:

Dạy học lịch sử địa phương có vị trí quan trọng trong chương trình giảng
dạy lịch sử dân tộc ở trường phổ thơng. Để đạt được những mục tiêu, hiệu quả
dạy học lịch sử địi hỏi người giáo viên khơng ngừng tìm tịi, suy nghĩ, linh hoạt
áp dụng phương pháp phù hợp, lôi cuốn học sinh tích cực tham gia vào q trình
nhận thức. Muốn học sinh hứng thú với lịch sử đòi hỏi giáo viên phải đổi mới,
tạo cho các em sự chủ động, tích cực, quan tâm đến học sinh về mặt tinh thần,
động viên khích lệ các em phát huy năng lực, sở trường gắn với định hướng
nghề nghiệp, tổ chức những hoạt động trải nghiệm khám phá mới mẻ, “phá vỡ”
không gian lớp học, gắn học tập với thực tiễn, gắn giáo dục trong nhà trường với
giáo dục ngoài xã hội. Cần đa dạng hóa các hình thức dạy học, tăng cường tổ
chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong dạy học lịch sử địa phương.
Từ đó, học sinh khơng những say mê, lĩnh hội, tìm tịi, khám phá những
tri thức lịch sử, mà cịn hình thành ở các em thái độ và động cơ học tập đúng
đắn, nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Thông qua những hình thức dạy học tích cực, phong phú góp phần rèn
luyện cho các em phát huy tư duy độc lập, sáng tạo, phát triển các kĩ năng nhận
định, đánh giá, hiểu bản chất, kĩ năng tư duy, năng lực diễn đạt và kĩ năng thực
hành... Đây là cơ sở để sau này học sinh có phương pháp hoạt động thực tế,
năng động trong cuộc sống. Đặc biệt các hoạt động ngoại khóa có tác dụng to
lớn trong việc giáo dưỡng và phát triển tư duy học sinh, giúp các em u thích
mơn lịch sử, từ đó góp phần quan trọng nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở
trường phổ thơng.
3.2. Kiến nghị:
* Về phía Sở Giáo dục và Đào tạo:
- Tiếp tục tổ chức biên soạn những tài liệu dạy học, bài giảng về các di
sản có chất lượng dùng cho các trường phổ thông; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu
về di sản, danh nhân xứ Thanh trong các trường học; có những biện pháp thu hút
ngày càng đông đảo học sinh đến học tập, tham quan tại các di sản.
- Quan tâm đầu tư đối với các nhà trường để xây dựng các mơ hình trực
quan về lịch sử liên quan đến các danh nhân của quê hương, các sự kiện có ý

nghĩa trọng đại … ngay tại khn viên trường học hoặc địa điểm thích hợp để
giáo dục truyền thống cho học sinh.
* Về phía nhà trường và đồng nghiệp:
- Cần bổ sung thêm các tài liệu về lịch sử địa phương.
- Tạo cơ hội cho học sinh có điều kiện tìm hiểu lịch sử địa phương, tham
gia các bài học tại thực địa, các hoạt động trải nghiệm tại di sản hoặc trong
trường học. Nguồn kinh phí cho các tiết ngoại khóa cũng là một yếu tố góp phần
thay đổi chất lượng dạy học lịch sử địa phương.
Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

18


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

- Tăng cường trao đổi kinh nghiệm trong nghiên cứu và đổi mới phương
pháp dạy học.
- Tăng cường hợp tác trong quá trình thực hiện các hoạt động giáo dục
nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử trong trường phổ thơng.

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG

Thanh Hố, ngày 5 tháng 5 năm 2022
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, khơng sao chép nội dung của
người khác.
Tác giả

Mai Thị Liên

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

19


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn
diện giáo dục và đào tạo.
2. “Dạy và học tích cực” – Dự án Việt Bỉ - Nhà xuất bản Đại học sư phạm
- 2010
3. Sử dụng di sản trong dạy học ở trường phổ thông - Tài liệu tập huấn Bộ Giáo dục và đào tạo 2013
4. Đổi mới dạy học lịch sử ở trường phổ thông theo định hướng tiếp cận
năng lực - Tài liệu hội thảo khoa học quốc gia - Trường Đại học Vinh - 2018.
5. Các bài viết trên internet.

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

20


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH XẾP LOẠI TỪ C

TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Mai Thị Liên
Chức vụ và đơn vị công tác: Tổ trưởng – Trường THPT Hoàng Lệ Kha

TT

1.

2.

3.

4.

5.

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh giá
xếp loại
(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh;
Tỉnh...)

Góp phần bồi dưỡng cho học
sinh niềm tin vào chế độ xã
hội chủ nghĩa thông qua Ngành GD cấp
giảng dạy một số bài trong tỉnh; Tỉnh Thanh
SGK Lịch sử 12
Hóa

Một số biện pháp nâng cao
hiệu quả tích hợp tư tưởng Hồ Ngành GD cấp
Chí Minh trong dạy học Lịch tỉnh; Tỉnh Thanh
sử
Hóa
Nâng cao hiệu quả giáo dục
đạo đức học sinh lớp chủ Ngành GD cấp
nhiệm ở trường THPT Hồng tỉnh; Tỉnh Thanh
Lệ Kha, Hà Trung, Thanh Hóa
Hóa
Dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở Ngành GD cấp
chương IV. Lịch sử Việt Nam tỉnh; Tỉnh Thanh
từ 1954 – 1975 (Lịch sử 12 Hóa
chuẩn)
Sử dụng đồ dùng trực quan
theo hướng dạy học tích cực Ngành GD cấp
ở Phần ba – Lịch sử Việt Nam tỉnh; Tỉnh Thanh
(1858 – 1918) – Lịch sử 11 Hóa
(Cơ bản)

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)

Năm học

đánh giá xếp
loại

B

2002 - 2003

C

2010 - 2011

C

2012 - 2013

C

2014 - 2015

C

2016 - 2017

21


Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử địa phương lớp 10 ở
trường THPT Hoàng Lệ Kha

Giáo viên: Mai Thị Liên - Năm 2022

22