Tài liệu Báo cáo " Các biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới " pot

nghiên cứu - trao đổi
44

Tạ
p chí luật học số 3
/2008



Lơng Thị Thuỷ *
1. Bỡnh ng gii l mt trong nhng
vn c quan tõm hu ht cỏc quc gia
trờn th gii, t nú l mt mc tiờu phỏt trin
v l yu t nõng cao kh nng tng trng
ca quc gia, xoỏ úi gim nghốo v gúp
phn qun lớ nh nc hiu qu. Xõy dng
xó hi bỡnh ng gii l mt phn quan trng
trong chin lc phỏt trin nhm bo m
tt c mi ngi - c nam v n, nõng cao
cht lng sng, m bo cụng bng xó hi.
nc ta, nam n bỡnh quyn v bỡnh ng
ó c ng v Nh nc quan tõm t rt
sm bng cỏc chớnh sỏch c th. Tuy nhiờn,
do nh hng ca t tng Nho giỏo, vn
bỡnh ng gii v s tin b, phỏt trin
ca ph n Vit Nam, bờn cnh nhng
thnh tu c bn vn cũn nhiu bt cp, hn
ch v thỏch thc.
2. Xột v nguyờn tc, l con ngi, ph

n v nam gii hon ton bỡnh ng. Cỏc
quy nh ca phỏp lut v cỏc c quan, t
chc thc thi phỏp lut phi to c hi nh
nhau cho c hai gii. Tuy nhiờn, do nhng
nguyờn nhõn nh s khỏc bit v gii tớnh,
liờn quan n chc nng sinh sn v khong
cỏch gii thc t ph n v nam gii s
dng c hi khụng ging nhau. Do vy, Lut
bỡnh ng gii ó xỏc nh rt rừ bin phỏp
bo m bỡnh ng gii vi 3 khớa cnh:
Thỳc y bỡnh ng gii, quy nh chớnh
sỏch bo v, h tr ngi m (khon 4 iu
6), ngi cha (im g khon 2 iu 32).
Trong ú, ỏng quan tõm l cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii.
nõng cao nhn thc v vn ny,
Lut bỡnh ng gii nh ngha c th: Bin
phỏp thỳc y bỡnh ng gii l bin phỏp
nhm bo m bỡnh ng gii thc cht, do
c quan nh nc cú thm quyn ban hnh
trong trng hp cú s chờnh lch ln gia
nam v n v v trớ, vai trũ, iu kin, c hi
phỏt huy nng lc v th hng thnh qu
ca s phỏt trin m vic ỏp dng cỏc quy
nh nh nhau gia nam v n khụng lm
gim c s chờnh lch ny. Bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii c thc hin
trong mt thi gian nht nh v chm dt
khi mc ớch bỡnh ng gii ó t c
(khon 6 iu 5 Lut bỡnh ng gii).

Lut cng quy nh rừ cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii gm: a) Quy nh t
l nam, n hoc bo m t l n thớch ỏng
tham gia, th hng; b) o to, bi dng
nõng cao trỡnh nng lc cho n hoc
nam; c) H tr to iu kin, c hi cho
n hoc nam; d) Quy nh tiờu chun, iu
kin c thự cho n hoc nam; ) Quy nh
n c quyn la chn trong trng hp n
cú iu kin, tiờu chun nh nam; e) Quy
nh vic u tiờn n trong trng hp n cú
* Ban lut phỏp - chớnh sỏch
Hi liờn hip ph n Vit Nam


nghiên cứu - trao đổi
Tạ
p chí luật học số 3
/2008

45

iu kin, tiờu chun nh nam (khon 1
iu 19 Lut bỡnh ng gii).
Cỏc bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii
mang tớnh nguyờn tc trờn ó c c th
hoỏ trong nhiu nhiu lnh vc, nhiu iu
lut khỏc:
Trong lnh vc chớnh tr, cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii l: Bo m t l

thớch ỏng n i biu Quc hi, i biu hi
ng nhõn dõn phự hp vi mc tiờu quc
gia v bỡnh ng gii; bo m t l n thớch
ỏng trong vic b nhim cỏc chc danh
trong c quan nh nc phự hp vi mc
tiờu quc gia v bỡnh ng gii (khon 5
iu 11 Lut bỡnh ng gii).
Trong lnh vc kinh t, cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii l: Doanh nghip s
dng nhiu lao ng n c u ói v thu
v ti chớnh theo quy nh ca phỏp lut; lao
ng n khu vc nụng thụn c h tr tớn
dng, khuyn nụng, khuyn lõm, khuyn ng
theo quy nh ca phỏp lut (khon 2 iu
12 Lut bỡnh ng gii).
Trong lnh vc lao ng, cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii l: Quy nh t l
nam, n c tuyn dng trong lnh vc lao
ng; o to, bi dng nõng cao nng lc
cho lao ng n; ngi s dng lao ng to
iu kin v sinh an ton lao ng cho lao
ng n lm vic trong mt s ngnh ngh
nng nhc, nguy him hoc tip xỳc vi cỏc
cht c hi (khon 3 iu 13 Lut bỡnh
ng gii).
Trong lnh vc giỏo dc, o to, cỏc
bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii l: Quy
nh t l nam, n tham gia hc tp, o to;
lao ng n khu vc nụng thụn c h tr
dy ngh theo quy nh ca phỏp lut (khon

5 iu 14 Lut bỡnh ng gii).
Nhng quy nh trờn tr thnh c s
quan trng c quan nh nc cú thm
quyn ban hnh cỏc quy nh c th khi
trong lnh vc no ú cú s chờnh lch ln
gia nam v n v v trớ, vai trũ, iu kin,
c hi phỏt huy nng lc v th hng thnh
qu ca s phỏt trin.
3. Trong lch s phỏt trin ca h thng
phỏp lut Vit Nam, khụng phi õy l ln
u tiờn cỏc bin phỏp thỳc y bỡnh ng
gii c cp, nht l sau khi Vit Nam
phờ chun Cụng c Liờn hp quc v xoỏ
b tt c cỏc hỡnh thc phõn bit i x vi
ph n (CEDAW) vo ngy 17/2/1982.
Trc v sau khi tham gia Cụng c, h
thng phỏp lut ca nc ta ó th hin rừ
cỏc quy nh khng nh nguyờn tc nam, n
bỡnh quyn v bỡnh ng gii ng thi cng
cú nhng quy nh thỳc y bỡnh ng gii,
ch yu trong lnh vc o to v chớnh tr.
Trong o to, c th hin bng cỏc
quy nh khuyn khớch, to iu kin cho
ph n hc tp nõng cao trỡnh , nng lc
nh tr cp o to cho n cao hn nam, m
lp tp hun, bi dng, o to riờng cho
ph n
Trong chớnh tr, nõng cao v th ca
ph n, tng t l n i biu Quc hi, i
biu hi ng nhõn dõn trong quỏ trỡnh

chun b bu c, tuyờn truyn, vn ng bu
c, ng v Nh nc u cú vn bn ch
o, hng dn v vic m bo t l n
tham chớnh. Vớ d, Ch th ca B chớnh tr


nghiªn cøu - trao ®æi
46

T¹
p chÝ luËt häc sè 3
/2008
số 46-CT/TW ngày 6/12/2004 về Đại hội
đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ X của Đảng quy định:
“Đảm bảo tỉ lệ cấp uỷ viên là nữ không dưới
15%”. Điều 10a Luật bầu cử đại biểu Quốc
hội (sửa đổi, bổ sung năm 2001) quy định:
“Số đại biểu Quốc hội là phụ nữ do Uỷ ban
thường vụ Quốc hội dự kiến trên cơ sở đề
nghị của Đoàn chủ tịch Ban chấp hành
trung ương Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam,
đảm bảo để phụ nữ có số đại biểu thích
đáng”. Điều 14 Luật bầu cử đại biểu hội
đồng nhân dân năm 2003 quy định: “…
đảm bảo số lượng thích đáng đại biểu hội
đồng nhân dân là phụ nữ…”. Quyết định
của Thủ tướng Chính phủ số 49/QĐ-TTg
ngày 8/01/2004 về việc ban hành hướng dẫn
tiêu chuẩn, cơ cấu đại biểu hội đồng nhân

dân các cấp và quy trình công tác nhân sự
hội đồng nhân dân, uỷ ban nhân dân nhiệm
kì 2004 - 2009 quy định: “Tuỳ theo tình
hình cụ thể của mỗi đơn vị hành chính, mỗi
cấp hành chính để dự kiến và điều chỉnh
thành phần, cơ cấu theo hướng:
1. Đảm bảo để có tỉ lệ thích đáng đại
biểu hội đồng nhân dân là phụ nữ, người
dân tộc ít người (đối với các địa phương có
nhiều dân tộc); là đại diện các tôn giáo đối
với những nơi có đông đồng bào có đạo;
2. Tăng tỉ lệ người ứng cử đại biểu hội
đồng nhân dân là phụ nữ, trẻ tuổi (dưới 35
tuổi); người ngoài Đảng và đại diện cho các
thành phần kinh tế;
…
Phấn đấu thực hiện các chỉ tiêu định
hướng cơ cấu sau đây: Về cơ cấu đại biểu
là phụ nữ phấn đấu đạt tỉ lệ chung không
dưới 25%, ở các thành phố Hồ Chí Minh,
Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng phấn đấu
đạt tỉ lệ 27%”.
Như vậy, từ Hiến pháp đến luật, văn bản
dưới luật, dù quy định mang tính nguyên tắc
hay cụ thể đều thể hiện tinh thần bảo đảm
bình đẳng giới thực chất ở mức độ nhất
định. Thực tế, đã có nhiều quy định được
ban hành để giải quyết khoảng cách và
mong muốn đạt mục tiêu bình đẳng giới,
bảo vệ tốt nhất các quyền cơ bản của con

người, cả nam và nữ, tạo điều kiện, cơ hội
phát huy năng lực, thụ hưởng thành quả như
nhau cho cả nam và nữ.
4. Tuy nhiên, trên thực tế, còn khá nhiều
người, trong đó, có cả các nhà hoạch định
chính sách, pháp luật chưa nhận thức đầy đủ
về bình đẳng giới và các biện pháp thúc đẩy
bình đẳng giới. Nhiều người còn nhầm lẫn
các quy định về biện pháp thúc đẩy bình
đẳng giới với các quy định mang tính chính
sách dành riêng cho phụ nữ trên cơ sở sự
khác biệt về giới tính liên quan đến chức
năng sinh sản như “lao động nữ có quyền
hưởng chế độ thai sản…”;
(1)
vợ đang mang
thai và nuôi con dưới 12 tháng tuổi được xin
li hôn (quy định này không áp dụng đối với
người chồng);
(2)
người mẹ có hành vi giết
con mới đẻ hoặc vứt bỏ đứa trẻ dẫn đến hậu
quả đứa trẻ chết mà nguyên nhân của hành vi
đó là do sức ép của tư tưởng phong kiến lạc
hậu trong gia đình cũng như ngoài xã hội
(mang thai ngoài giá thú, sinh con gái một
bề, sinh con dị tật…) phải chịu trách nhiệm
hình sự nhưng chỉ bị áp dụng hình phạt như

nghiên cứu - trao đổi
Tạ
p chí luật học số 3
/2008

47

ci to khụng giam gi n hai nm hoc
pht tự t ba thỏng n hai nm
(3)
V cng
cú khụng ớt ngi ó da trờn nhng quy
nh ny so sỏnh v s cụng bng gia
ph n v nam gii.
Trong bi cnh thc tin ú, nhng quy
nh trong Lut bỡnh ng gii ó cho thy
rừ s khỏc nhau gia bin phỏp thỳc y
bỡnh ng gii v chớnh sỏch bo v, h tr
ngi m. Cỏc bin phỏp thỳc y bỡnh ng
gii c quy nh ó b sung v hon thin
h thng cỏc quy nh v bỡnh ng gii cho
phự hp tỡnh hỡnh mi, khi nhng bt cp v
khong cỏch gii vn cũn hin hu trong cỏc
lnh vc ca i sng xó hi v gia ỡnh.
Vic ban hnh o lut v bỡnh ng gii,
quy nh rừ rng cỏc bin phỏp cn thit
thỳc y bỡnh ng gii ó khng nh mnh
m quyt tõm ca ng v Nh nc ta
trong vic thc hin thc t quyn con ngi
v bỡnh ng gii. Nú cng chớnh l iu

kin thun li cho cỏc c quan thc thi phỏp
lut trờn thc t. Trong bi cnh thc t hin
nay thỡ vic quy nh v thc hin cỏc bin
phỏp thỳc y bỡnh ng gii l nhu cu tt
yu, khỏch quan ca xó hi, ca qun lớ nh
nc v xu hng hon thin h thng phỏp
lut Vit Nam trong phỏt trin v hi nhp.
ng thi, Lut cng ó khng nh rừ
bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii khụng b
coi l phõn bit i x v gii (khon 3
iu 6) vi t cỏch l nguyờn tc c bn.
Chng no mc tiờu bỡnh ng gii cha t
c thỡ cũn phi cn n cỏc bin phỏp thỳc
y bỡnh ng gii nờn ng nhiờn, cỏc
bin phỏp ú khụng b coi l phõn bit i
x gia nam v n. Do nhng bt li thc t
v gii hin ti ch yu nghiờng v phớa n
nờn nhng bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii
trờn thc t cng ch yu dnh cho n. Theo
ú, mt c ch quota hoc c cu trong
chớnh tr, mt chớnh sỏch u tiờn trong tuyn
dng, bt ph n nhng ni cú t l
thp l nhng bin phỏp cn v nht nh
phi c ỏp dng gim khong cỏch
gii. õy khụng phi l nhng quy nh u
tiờn cho ph n hoc lm hoỏn i v trớ, vai
trũ t nam gii sang ph n hoc ngc li
m chớnh l nhng quy nh cn thit
gim khong cỏch gii, tr li v trớ xut phỏt
im ngang nhau cho ph n v nam gii.

Nh vy, Lut bỡnh ng gii ó to ra
mt cỏch tip cn thc cht hay cũn gi l
tip cn mang tớnh iu chnh. Cỏch tip
cn ny tha nhn s khỏc bit gia ph n
v nam gii nhng thay vỡ chp nhn s
khỏc bit l tỡm ra nhng nguyờn nhõn, hu
qu ca s khỏc bit ú v quy nh cỏc gii
phỏp loi b s khỏc bit dn n hu qu
bt li. Núi nh tinh thn ca CEDAW, vic
i x khỏc nhau gia ph n v nam gii t
thõn nú khụng phi l phõn bit i x
nhng s i x khỏc nhau lm tn hi hoc
vụ hiu hoỏ quyn v t do ca mi gii thỡ
ú mi l phõn bit i x.
5. Tuy mang nhng ý ngha to ln
nhng cỏc bin phỏp thỳc y bỡnh ng
gii vn khụng th trỏnh khi nhng ro
cn trong quỏ trỡnh thc hin. hng dn
thi hnh Lut bỡnh ng gii, cỏc bin
phỏp thỳc y bỡnh ng gii c thc thi
ng b v hiu qu, chỳng tụi kin ngh


nghiên cứu - trao đổi
48

Tạ
p chí luật học số 3
/2008
mt s gii phỏp sau:

Th nht, cn xem xột mt cỏch thu ỏo
v hp lớ vai trũ ca ph n vi t cỏch l
ngi m v vi t cỏch l ngi lao ng
phõn nh ranh gii quy nh bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii v chớnh sỏch bo v
v h tr ngi m. Khụng phi c cuc i
ca ngi ph n lỳc no cng gn trn vn
vi con cỏi nờn trong cỏc quy nh v chớnh
sỏch bo v v h tr ngi m ch nờn xỏc
nh trong phm vi cn thit. n mt
khong thi gian nht nh, khi ó c bn
hon thnh chc nng sinh v nuụi con,
cỏc bin phỏp bo v v h tr vi t cỏch l
bo v ngi m khụng cũn l vn quan
trng na. Lỳc ú, ngi ph n cn c
quan tõm n vi t cỏch l ngi lao ng
ó cú thi gian hi sinh cho gia ỡnh nờn cn
phi thc hin cỏc bin phỏp thỳc y cn
thit c bỡnh ng vi lao ng nam.
Nu khụng quan tõm n iu ny, thc t s
lm ny sinh bt li v vic lm cho ph n.
Vớ d, quy nh v cụng vic cm s dng
lao ng n vi mc ớch tt p l thụng
qua vic bo v ph n, giỏn tip bo v th
h tr tng lai. Tuy nhiờn, quy nh ny nờn
thay i khi ph n ó sinh s con theo
chớnh sỏch k hoch hoỏ gia ỡnh hoc
khụng cũn kh nng sinh khụng chn
c hi tỡm kim vic lm ca ph n. Mt
khỏc, liờn quan n cht lng ca th h

tng lai, phỏp lut cng cn quan tõm bo
v nam gii vi t cỏch l ngi cha.
Quy nh ti khon 3 iu 13 Lut bỡnh
ng gii buc ngi s dng lao ng phi
to iu kin an ton cho lao ng n khi
lm vic trong mụi trng nng nhc, c
hi chớnh l gi ý quan trng cho phõn tớch
trờn. Mi quan tõm chớnh ca cỏc bin phỏp
thỳc y bỡnh ng gii hay phng phỏp
tip cn thc cht trong vn ny l to
c hi bỡnh ng v vic lm, gii quyt
nhng nguy c i vi ph n h c
lm vic ch khụng la chn cỏch khụng
cho h lm vic. Nh vy, nú cn c c
th hoỏ trong vn bn hng dn hoc c
quy nh ng b khi xem xột sa i, b
sung cỏc vn bn quy phm phỏp lut khỏc
cú liờn quan mang tớnh chuyờn ngnh (vớ d
h thng phỏp lut lao ng).
Th hai, mc dự Vit Nam c bn bố
quc t ỏnh giỏ l mt trong nhng quc
gia cú h thng phỏp lut v bỡnh ng gii
tng i tin b nhng t cỏc quy nh ca
phỏp lut n thc t l mt khong cỏch khỏ
xa, chỳng ta ó, ang v s cũn tip tc gp
phi nhng ro cn, thỏch thc khụng nh
trong quỏ trỡnh trin khai thc hin, khi xó
hi vn cũn tn ti quan nim, t tng
trng trai khinh gỏi l mt thúi quen my
nghỡn nm li. Vỡ nú n sõu trong u úc

ca mi ngi, mi gia ỡnh, mi tng lp
xó hi.
(4)
c bit, trong nhn thc ca
nhõn dõn v k c nhng i biu, nhng
ngi cú vai trũ hoch nh chớnh sỏch cng
vn cũn mang nng nh kin cụng vic ni
tr l thiờn chc bm sinh ca ngi ph
n
(5)
hoc cho rng ph n c quỏ nhiu
so vi nam gii vỡ cú nhng quy nh riờng
Do vy, cỏc quy nh hng dn thi hnh
Lut bỡnh ng gii cn quan tõm nhiu n
khớa cnh lm thay i nhn thc, thỏi v


nghiên cứu - trao đổi
Tạ
p chí luật học số 3
/2008

49

hnh vi ca cỏc ch th, khụng phõn bit c
quan, t chc hay cỏ nhõn, vỡ nu nhn thc
khụng thụng thỡ khú cú th t c mc
tiờu nh mong mun.
Th ba, cỏc bin phỏp thỳc y bỡnh
ng gii ch yu dnh cho n, nú ch cú th

t c khi cú c n lc t c hai phớa:
Nh nc to c hi v mt s iu kin
nht nh cũn bn thõn ngi ph n phi t
vn lờn, to cho mỡnh hnh trang cn thit
c v trỡnh v nng lc. Tuy vy, thc t
cho thy, mt b phn khụng nh trong s
ph n cũn t ti, an phn, chp nhn vi
nh kin xó hi, khụng cú ý chớ vn lờn
Do ú, ph n cn quan tõm hn n chớnh
bn thõn mỡnh, u tranh vi nhng t tng
lc hu, nh kin v cỏc c quan i din,
bo v quyn v li ớch hp phỏp cho ph n
cn tng cng nhiu bin phỏp h tr h.
Cn lm cho li cn dn, nhc nh ca Ch
tch H Chớ Minh khi sinh thi Mi ngi
Vit Nam phi hiu bit quyn li ca mỡnh,
bn phn ca mỡnh, phi cú kin thc v
Ph n cng cn phi hc, ó lõu ch em b
kỡm hóm, õy l lỳc ch em phi c gng
kp nam gii, xng ỏng mỡnh l mt
phn t trong nc, cú quyn bu c v ng
c
(6)
c ph bin rng rói n tng gia
ỡnh, tng ph n, tng nam gii cựng s
chia v n lc vn lờn. iu ny s gúp
phn gim thiu v tin ti xoỏ b t tng
nh kin ca Nho giỏo theo kiu nht nam
vit hu, thp n vit vụ, ti gia tũng ph,
xut giỏ tũng phu, phu t tũng t ó tn

ti hng ngn nm trong i sng xó hi.
Th t, vic c th hoỏ cỏc quy nh v
bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii cn th
hin rừ c ni dung v c ch thc thi, trong
ú, c ch thc thi l yu t ti quan trng
cỏc bin phỏp i vo cuc sng cú hiu
qu. Chng hn, t l thớch ỏng, phự
hp vi mc tiờu bỡnh ng gii phi c
hiu nh th no cho ỳng v lm th no
t c trong ú, cn bo m cỏc
quy nh sỏt thc t trờn c s phõn tớch
thu ỏo mi quan h gia chi phớ, li ớch,
hiu qu v cụng bng xó hi, bo m mc
tiờu bỡnh ng gii
ng thi, cng cn quy nh rừ cỏc cn
c, iu kin, thi im, mc , i tng
ỏp dng bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii
trong tng lnh vc; trỡnh t v th tc ỏp
dng; trỏch nhim ca cỏc c quan, t chc
trong vic ỏp dng cỏc bin phỏp; xỏc nh
ngun kinh phớ, quy nh mt khon kinh
phớ nht nh cho vic t chc thc hin cỏc
bin phỏp thỳc y bỡnh ng gii; thanh tra,
kim tra thc trng ỏp dng cỏc bin phỏp
kp thi phỏt hin nhng sai phm v x lớ
nghiờm khc nhng hnh vi vi phm; r soỏt
li h thng cỏc vn bn phỏp lut trỏnh
ỏp dng tu tin, chng chộo /.

(1).Xem: iu 63 Hin phỏp nm 1992.

(2).Xem: Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm 2000.
(3).Xem: B lut hỡnh s nm 1999, ti git con mi
(iu 94).
(4).Xem: H Chớ Minh ton tp, Nxb. Chớnh tr quc
gia, H Ni, 2002, tp 6, tr. 433.
(5).Trớch biờn bn tho lun ti phiờn hp cho ý
kin ln th nht i vi D ỏn Lut bỡnh ng
gii, ngy 02/6/2006 ti H Ni ca Hi liờn hip
ph n Vit Nam.
(6).Xem: H Chớ Minh ton tp, Sd, tp 4, tr.36, 37.