Tài liệu Báo cáo " Hoàn thiện pháp luật thuế tài sản ở Việt Nam " ppt

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 4/2009 39




TS. Nguyễn Thị Lan hơng *
õy dng Lut thu ti sn nhm ỏnh
thu lu tin vo quyn s hu nh v
quyn s dng t c xng trong bi
cnh giỏ t tng vt vo nhng nm 2004,
2005. Hin nay, vic ỏnh thu i vi
chuyn nhng bt ng sn thc hin theo
Lut thu thu nhp cỏ nhõn cú hiu lc t
ngy 1/1/2009, cựng vi vic thc thi Ngh
nh ca Chớnh ph s 80/2008/N-CP ngy
29/7/2008 sa i, b sung mt s iu v l
phớ trc b ang l nhng ng thỏi tỏc
ng trc tip i vi vic s hu bt ng
sn. Trong iu kin tn ti cỏc vn bn
phỏp lut thu khỏc nhau ỏnh vo bt ng
sn nh thu nh t, thu chuyn quyn s
dng t, thu thu nhp thỡ s phõn nh cn
c ỏp dng ca cỏc vn bn phỏp lut v
m bo tớnh thng nht ca h thng phỏp
lut v thu ti sn l vn vụ cựng quan
trng. S dng thu ti sn khụng ch nhm
iu tit ngay lp tc m iu quan trng cn
tớnh n s n nh lõu di ca sc thu v

s phự hp ca nú trong bi cnh kinh t-xó
hi nc ta. Bi vit ny cp mt s
khớa cnh phỏp lớ v thu ti sn Vit Nam
v xu hng hon thin t quan im so
sỏnh phỏp lut.
1. Phm vi iu chnh ca phỏp lut
thu ti sn
1.1. Ti sn thuc i tng chu thu ti sn
Trờn th gii, thu ti sn cú i tng
rng nh nh, t, tu thuyn, ụ tụ, mỏy bay,
thuyn du lch, chng khoỏn v cỏc ng sn
ti chớnh khỏc. Tuy nhiờn, mi nc li cú
cỏch xỏc nh i tng chu thu khỏc nhau
v phỏp in hoỏ tu thuc vo iu kin v
hon cnh ca mỡnh.
nc ta, theo B lut dõn s, ti sn l:
1) Bt ng sn nh t ai, nh, cụng trỡnh
xõy dng gn lin vi t ai, k c cỏc ti
sn gn lin vi nh, cụng trỡnh xõy dng ú,
cỏc ti sn khỏc gn lin vi t ai; 2) Bt
ng sn; 3) Hoa li v li tc (cỏc iu 174,
175 B lut dõn s).
Thu ti sn ỏnh trờn ti sn vi nhiu
tờn gi khỏc nh thu t, thu tr giỏ tng
thờm ca t, thu nh, thu ca ci ỏnh trờn
giỏ tr cũn li sau khi tr chi phớ v khon
mua ti sn ca cỏ nhõn, thu bt ng sn,
thu ng kớ ti sn, thu tha k, thu qu
tng.
(1)

Khụng phi tt c ti sn u l i
tng ỏnh thu. Thụng thng, cỏc loi ti
sn b ỏnh thu cú c thự l cú giỏ tr ln,
cú kh nng tng thờm giỏ tr v thuc i
tng phi cú ng kớ quyn s hu.
nc ta, nu xỏc nh thu ti sn da
trờn i tng l ti sn b ỏnh thu thỡ hin
nay ang tn ti cỏc loi thu sau: thu nh
t, thu chuyn quyn s dng t, ti sn,
X

* Ging viờn Khoa lut
i hc quc gia H Ni


nghiªn cøu - trao ®æi
40 t¹p chÝ luËt häc sè 4/2009

thuế lợi tức cổ phần, thuế tài nguyên, thuế tài
sản tặng cho, thuế tài sản thừa kế. Như vậy,
thuế tài sản phát sinh khi xác lập quyền sở
hữu hoặc chuyển quyền sở hữu mang lại lợi
ích cho người chuyển nhượng. Ở Nhật Bản,
tài sản thuộc đối tượng chịu thuế tài sản bao
gồm tài sản cố định (đất, nhà cửa và tài sản
cố định có khấu hao), tài sản thừa kế, tặng
cho và ô tô.
(2)

Từ đối tượng tài sản chịu thuế theo pháp

luật Việt Nam và Nhật Bản, có thể thấy rằng
chỉ có một số loại tài sản thuộc đối tượng
chịu thuế tài sản, có thể phân loại chúng theo
nhóm động sản hoặc bất động sản cũng như
theo hành vi sở hữu hoặc chuyển nhượng để
ban hành pháp luật điều chỉnh.
1.2. Phạm vi điều chỉnh của pháp luật
thuế tài sản
Nếu tiếp cận theo đối tượng tài sản bị
đánh thuế khi phát sinh hành vi xác lập
quyền sở hữu hoặc chuyển nhượng thì pháp
luật thuế tài sản hiện nay ở nước ta được
điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật riêng
lẻ, bao gồm: Pháp lệnh thuế nhà, đất, một số
điều khoản của Luật thuế thu nhập cá nhân,
Pháp lệnh thuế tài nguyên,
(3 )
một số điều
khoản của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp.
Ngoài những văn bản pháp luật trên,
Nghị định của Chính phủ số 80/2008/NĐ-CP
ngày 29/7/2008 sửa đổi, bổ sung Nghị định
của Chính phủ số 176/1999/NĐCP và Nghị
định của Chính phủ số 47/2003/NĐ-CP là cơ
sở pháp lí quy định nghĩa vụ nộp lệ phí trước
bạ của các tổ chức và cá nhân khi xác lập
quyền sở hữu tài sản. Xét về bản chất pháp lí,
lệ phí là khoản tiền phải nộp phát sinh từ
hoạt động quản lí của cơ quan quản lí nhà
nước, từ việc cung cấp những dịch vụ hành

chính pháp lí của các cơ quan công quyền.
Việc nâng cao mức lệ phí trước bạ ô tô từ
5% lên từ 10% đến 15% thể hiện mục đích
điều tiết sử dụng hơn là tăng chi phí để quản
lí hành chính hoạt động đăng kí tài sản. Có
thể thấy rằng lệ phí trước bạ tài sản mang
tính chất như loại thuế tài sản.
Nếu tiếp cận thuế tài sản là thuế đánh
vào hành vi sở hữu thì yêu cầu của việc sở
hữu tài sản phải tạo ra lợi ích gắn với tài sản
đó. Tức là người sở hữu càng nhiều tài sản
có nghĩa là họ được hưởng lợi càng lớn thì
sẽ có nghĩa vụ đóng thuế nhiều hơn. Điều
này được lí giải dựa trên quan điểm cho rằng
tài sản được bảo tồn và phát triển do được
thừa hưởng rất nhiều từ các lợi ích công
cộng của nhà nước.
(4)
Ở đây, cần phân biệt
đánh thuế đối với hành vi chuyển nhượng tài
sản mang lại lợi ích (thuế chuyển quyền sử
dụng tài sản) và đánh thuế đối với người
nhận tài sản (thuế sở hữu).
Ở Nhật Bản, pháp luật thuế tài sản bao
gồm các văn bản pháp luật riêng lẻ và có
thể được phân loại thành Luật thuế tài sản
chung và Luật thuế tài sản cá biệt. Trong đó,
Luật thuế tài sản chung bao gồm thuế đối
với tài sản sở hữu của các tổ chức và cá
nhân (thuế tạm thời),

(5)
Luật thuế thừa kế và
Luật thuế tặng cho; Luật thuế tài sản cá
biệt bao gồm: Luật thuế tài sản cố định,
(6)

Luật thuế ô tô và Luật thuế giá đất.
(7)
Ngoài
các loại thuế tài sản cá biệt này, Nhật Bản
còn có Luật thuế đăng kí tài sản. Theo đó,
nghĩa vụ đóng thuế phát sinh khi có yêu cầu


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2009 41
xác nhận quyền sở hữu, di chuyển quyền sở
hữu hoặc thiết lập quyền thế chấp. Mức
thuế đối với xác nhận quyền sở hữu và thiết
lập quyền thế chấp là 0,4%. Khoản thu này
không được coi là thuế tài sản.
Như vậy, có thể hiểu thuế tài sản theo
nghĩa hẹp là thuế đánh vào sở hữu tài sản và
có thể được điều chỉnh bằng nhiều văn bản
pháp luật khác nhau phụ thuộc vào đối tượng
tài sản chịu thuế.
2. Vai trò của pháp luật thuế tài sản
2.1. Tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước
Đây là vai trò vô cùng quan trọng để tạo
lập nguồn tài chính cho ngân sách nhà nước

(NSNN). Tại các nước phát triển, thuế tài
sản là nguồn thu chính chiếm 40% - 50%
tổng số thu thuế tại các đô thị như Mexico,
Brazil, Ấn Độ và thường chiếm từ 15% -
40% thu ngân sách địa phương (NSĐP). Còn
ở nước ta hiện nay, thuế tài sản chỉ chiếm
0,7% nguồn thu NSĐP. Mục tiêu đến năm
2015 thuế tài sản sẽ chiếm 10% - 15% tổng
thu NSĐP.
(8)
Có thể thấy rõ thuế tài sản sẽ là
một trong những loại thuế tạo ra nguồn thu
lớn cho NSNN trong những năm tới.
Theo pháp luật hiện hành, trong các
khoản thu về thuế tài sản, thuế nhà đất là
nguồn thu của NSĐP, còn thuế từ thừa kế và
tặng cho theo Luật thuế thu nhập cá nhân là
khoản thu được phân cấp của ngân sách
trung ương và NSĐP. Mặc dù phân cấp quản
lí khoản thu về thuế khác nhau nhưng cần
quản lí thống nhất tài sản là đối tượng chịu
thuế. Thông qua thu thuế tài sản, người dân
thể hiện trách nhiệm đối với địa phương
đồng thời thấy rõ quyền hưởng lợi của mình.
2.2. Thuế tài sản góp phần bảo đảm
công bằng xã hội
Đánh thuế tài sản góp phần đảm bảo
công bằng xã hội. Khi cá nhân sở hữu lượng
tài sản lớn, việc sở hữu tạo ra cho chủ sở hữu
một số lợi ích nhất định và lợi ích càng tăng

thêm cùng với quá trình sở hữu tài sản. Đánh
thuế tài sản có nghĩa là động viên một phần
thu nhập của người có tài sản vào NSNN,
người có nhiều tài sản thì nộp nhiều, người
có ít tài sản thì nộp ít.
Trong xã hội, một bộ phận của xã hội có
nhiều tài sản và có giá trị lớn, trong khi đó,
một bộ phận có ít tài sản và có giá trị nhỏ
thì việc thu thuế từ những người có tài sản
vào NSNN góp phần tái phân phối lại của
cải xã hội, tạo ra cơ hội để giảm bớt phân
hoá giàu nghèo.
2.3. Thuế tài sản đóng vai trò điều tiết vĩ
mô nền kinh tế
Thuế tài sản với bản chất là đánh vào
việc sở hữu tài sản và chuyển nhượng tài
sản. Khi tài sản không được đưa vào sử
dụng tạo ra lợi nhuận mà chỉ sử dụng để
nhằm duy trì sự tồn tại của nó, có nghĩa là
không làm tăng thêm giá trị. Điều này dẫn
tới việc cần thiết phải hạn chế việc đầu cơ
tài sản. Đây là hiện tượng phổ biến diễn ra
trong thời gian qua và hiện nay ở nước ta,
là nguyên nhân dẫn đến việc tăng giá đột
biến đất đai, điều này tác động tiêu cực đến
sự ổn định và phát triển của nền kinh tế.
Bởi vậy, có thể sử dụng việc đánh thuế đối
với bất động sản như là công cụ chống lại
tình trạng đầu cơ đất, nhà.
Có quan điểm cho rằng khi thị trường

nghiên cứu - trao đổi
42 tạp chí luật học số 4/2009

bt ng sn cú bin ng khụng cú li thỡ
Chớnh ph cú th iu chnh cỏc mc thu
ti sn. Loi thu ny s ỏp dng cho
quyn s dng t nhm trỏnh hin tng
u c, ng thi l cụng c hu hiu
kim soỏt giỏ t.
(9)
Tuy nhiờn, cựng i
tng ti sn nhng chu cỏc loi thu khỏc
nhau bao gm thu s hu ti sn v thu
chuyn nhng ti sn. Nu phỏt huy vai
trũ chng u c t ca thu ti sn thỡ
cn cõn nhc hp lớ cỏc loi thu ỏnh vo
ti sn theo tớnh cht ca hnh vi s hu
hay chuyn nhng.
3. Nguyờn tc ỏp dng trong ỏnh thu
ti sn
3.1. m bo cụng bng trong ỏnh thu
ti sn
Mc tiờu ca phỏp lut thu ti sn l
m bo cụng bng gia cỏc t chc, cỏ
nhõn cú quyn s hu, quyn s dng ti sn.
ng viờn v thu khụng to ra s bt
hp lớ gia ngi cú nhiu ti sn v ngi
cú ớt ti sn.

nc ta, cú quan im cho rng s
giu cú l c s xỏc nh ngha v np
thu ca ngi s hu ti sn. Bn thõn
ngi cú ti sn ó c tha hng mt
phn thnh qu ca xó hi nờn cn phi úng
gúp tr li cho xó hi.
(10)
Tuy nhiờn, hiu
nh vy cha phi l , vic s hu ti sn
nhiu khụng cú ngha l khụng úng gúp
nhiu cho xó hi. Nu ch cho rng vic s
hu tp trung vo mt nhúm ngi s cn tr
s phỏt trin xó hi l iu khụng cụng bng.
Bi úng gúp v thu bao gm cỏc khon
thu khỏc nhau ch khụng ch l khon thu
ỏnh vo s hu ti sn.
Nu nhỡn t kinh nghim ca Nht Bn
cú th thy khụng nờn coi ngi giu cú l
i tng ỏnh thu m ch coi thu l cụng
c ng viờn ngun ti chớnh mc hp
lớ. Trc õy Nht Bn ó tng cụng nhn
thu giu cú. Sc thu ny mang tớnh iu
tit mnh m i vi ngi s hu ti sn
c coi l ngi giu cú. Tuy nhiờn, loi
thu ny hin nay ó b bói b. Hay trong
thi kỡ Nht Bn nm di s kim soỏt ca
quõn chim úng nm 1946, Lut thu ti
sn chung ỏnh i vi s hu tt c cỏc loi
ti sn c tm thi ỏp dng nhm tch thu
ti sn di hỡnh thc thu ti sn phc v

cho chớnh quyn lỳc ú, ch khụng vỡ li ớch
chung ca ngi dõn.
3.2. m bo tớnh chớnh xỏc, minh bch
trong xỏc nh ngha v np thu
n nh mc thu phi np, cn phi
xỏc nh chớnh xỏc ti sn thuc quyn s
hu ca ngi np thu. Thụng thng,
nhng ti sn l i tng ỏnh thu ti sn
cú ng kớ ti c quan qun lớ.
Mun lm c iu ny, cn phi cú s
phi hp gia cỏc c quan chc nng trong
vic ng kớ quyn s hu ti sn. Hin nay,
chỳng ta ang trong quỏ trỡnh son tho Lut
ng kớ bt ng sn, nu nh Lut ny
thụng qua v b mỏy qun lớ ng kớ c
hon thin s gúp phn quan trng trong xỏc
nh quyn li liờn quan n bt ng sn
lm c s xỏc nh ti sn chu thu.
4. Mt s ý kin gúp phn hon thin
phỏp lut thu ti sn Vit Nam
nc ta hin nay, phỏp lut thu ti


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 4/2009 43
sn ó hỡnh thnh v ang c ỏp dng, tuy
nhiờn cha cú nh ngha thng nht v phỏp
lut thu ti sn. Nhiu vn vn cũn ang
tranh lun. Nhm iu chnh hp lớ nhng
vn ang phỏt sinh liờn quan n lnh vc

phỏp lut ny, chỳng tụi cho rng cn nhanh
chúng thng nht quan im sa i tng th
v phỏp lut thu ti sn v sa i riờng l
cỏc quy nh phỏp lut.
Tỏc gi bi vit cú mt s ý kin gúp ý
nh sau:
4.1. Xỳc tin xõy dng Lut thu bt
ng sn
Hin nay, Chớnh ph ó ng ý v
nguyờn tc vi ngh ca B ti chớnh v
D ỏn lut thu s dng t nhm hn ch s
u c v nh t v lnh mnh hoỏ hot
ng ca th trng bt ng sn. D ỏn
Lut thu bt ng sn s c nghiờn cu
theo hng iu chnh ng b c t v nh
nhm thu thu cho phự hp vi giỏ t v giỏ
tr nh, c bit i vi ngi s dng nhiu
t, nhiu nh.
Nu xõy dng d Lut ny cn thng
nht iu chnh vi mc thu sut theo Phỏp
lnh thu nh t hin hnh cng nh thu
chuyn quyn s dng t v l phớ trc
b.
( 11 )
Nu lut hoỏ cỏc khon thu l phớ
trc b bng thu ng kớ ti sn, iu
chnh mc thu sut ỏnh vo s hu ti sn
v chuyn nhng ti sn s to ra tớnh
thuyt phc ca cỏc o lut.
4.2. iu chnh hp lớ mc thu sut i

vi bt ng sn
S hp lớ hn khi xõy dng o lut thu
bt ng sn trong ú i tng chu thu l
giỏ tr quyn s dng t v giỏ tr nh. Hip
hi bt ng sn thnh ph H Chớ Minh
kin ngh ban hnh Lut thu bt ng sn
vi mc úng c nh l 4%/nm i vi nh
v 12%/ nm i vi nh mua kinh doanh
nh cỏch lm ca Singapore.
(12)

Vi mc ớch ỏnh thu nhm m bo
cụng bng, phỏt huy vai trũ iu tit thỡ cn
nh ra mc thu sut hp lớ trờn c s tha
k cú chnh sa phự hp vi iu kin kinh
t xó hi hin nay. Trong ú, cú th ỏnh
thu lu tin i vi trng hp s hu
nhiu t nhng khụng a vo khai thỏc s
dng hoc mua i, bỏn li nhiu ln trong
thi gian ngn u c.
(13)
Vn trng
tõm ch yu liờn quan n s dng t bi
trong hon cnh nc ta, t ai c Nh
nc giao cho cỏc ch th khỏc nhau s
dng, ngi s dng t di hn cú quyn
chuyn nhng quyn s dng t.
Cỏc nc cú nn kinh t th trng phỏt
trin, bn thõn ti sn a vo s dng to
ra li ớch cho chớnh ngi s dng, khi

thc hin cỏc hnh vi chuyn nhng,
li tha k hay tng cho thỡ ngha v np
thu u phỏt sinh. Tuy nhiờn, do c cu
o lut thu nc ta khỏc vi thụng l ca
nhiu nc nờn khú nhn bit nhng im
tng ng.
nc ta hin nay, nu rp khuụn mc
thu sut ca quc gia nh Singapore s
khụng thuyt phc, bi xỏc nh nhiu loi
thu ỏnh vo mt loi ti sn cỏc khõu
khỏc nhau khụng nhng khụng kớch thớch
c s dng cú hiu qu ti sn to ra
thu nhp m cũn gõy ra cm giỏc gỏnh nng


nghiên cứu - trao đổi
44 tạp chí luật học số 4/2009

v thu dn n tỡnh trng gian ln thu. Cú
ngha l cn quy nh mc thu sut thp v
iu chnh dn theo xu hng tng lờn phự
hp vi s phỏt trin ca nn kinh t v ý
thc phỏp lut ca ngi dõn.
4.3. C th hoỏ hn vic phõn cp v s
dng ngun thu t thu ti sn
Quy nh v thm quyn thu thu trong
Lut qun lớ thu v ngha v np thu l
c s phỏp lớ khng nh quyn v ngha
v ca ngi thu thu v ngi np thu.
Hin nay, nhiu ngi dõn cũn m h v

quyn li ca ngi np thu, c bit l
quyn kim soỏt thu v s dng tin thu,
iu ny dn ti tỡnh trng trn thu, gian
ln v thu.
Trong iu kin ý thc phỏp lut ca
ngi dõn cha cao thỡ vic quy nh c th
khon thu v thu, c bit l thu ti sn
cn phi rừ rng. Ngi dõn t bn thõn h
khụng tỡm Lut ngõn sỏch nh nc hiu
a phng c thu nhng khon thu ti
sn no m Lut phi th hin trong vn bn
phỏp quy ca tng a phng cng nh gii
trỡnh i vi vic s dng cỏc khon thu v
thu ti sn.
Hn na, ngoi vic cn chi tit hoỏ
thm quyn thu thu ti sn thỡ trong tng
lai cn tớnh n vic sa i l phớ trc b
thnh thu ng kớ ti sn, khi ú cú th
trỏnh c tỡnh trng ngi dõn chuyn sang
ni chu thu thp ng kớ. Ngoi ra,
m bo tớnh minh bch ca phỏp lut, trỏnh
vic ỏp dng tu tin ca cỏc a phng,
cn phi quy nh mc min gim thu c
th i vi tng loi i tng./.

(1).Xem: V chớnh sỏch thu, B ti chớnh, Thu ti
sn - kinh nghim th gii v hng ỏp dng ti Vit
Nam, Nxb. Chớnh tr quc gia, H Ni, 2003, tr. 28.
(2). Trong khi ú, khỏi nim ti sn c hiu l khỏi
nim quyn ti sn, bao gm ng sn, bt ng sn,

quyn thuờ t, quyn ti sn vụ hỡnh, quyn v v trớ
c cụng nhn.
(3). Tỏc gi ly tờn cỏc o lut liờn quan cú hiu lc
t ngy 1/1/2009.
(4). Sd, tr. 32.
(5). Lut ny c ban hnh v ỏp dng tm thi nm
1946 khi Nht Bn nm di s kim soỏt ca GHQ.
(6). Thu ỏnh vo ngi s hu t, nh v ti sn khu
hao, nh giỏ ti sn 3 nm 1 ln, mc thu sut l 1,4%,
ch ỏnh thu i vi ti sn l t cú giỏ tr t 300.000
yờn tr lờn, i vi nh t 200.000 yờn tr lờn v i vi
ti sn khu hao t 1.500.000 yờn tr lờn.
(7). Lut ny khụng c ỏp dng t nm 1998.
Ngi cú ngha v np thu l cỏ nhõn, phỏp nhõn s
hu t hoc cú quyn thuờ t, ỏnh thu theo
nguyờn tc khu tr v mc thu sut ph thuc vo
tng nm. Vớ d nm 1996 v 1997 l 0,15%.
(8).Xem: H Minh, S tng cng thu thu ti sn,
ngy 27/9/2007.
( 9 ).Xem: Hng Phỳc, xut ỏnh thu i vi
ngi s dng t, ngy 17/5/2005.
(10).Xem: Hng Phỳc, xut ỏnh thu i vi
ngi s dng t, ngy 17/5/2005.
(11). Ngh nh ca Chớnh ph s 80/2008/N-CP
ngy 29/7/2008 cng cha xỏc nh rừ rng l phớ trc
b cú phi l mt loi thu ti sn hay khụng.
(12).Xem: ngh thu ti sn bt ng sn, Bỏo
thng mi ngy 22/2/2008.
(13). Nht Bn, quy nh thu sut lu tin i vi
li nhun t chuyn nhng l 20%, 25% v 30% i

vi thu nhp t 40 n 80 triu yờn. Trong iu kin
kinh t suy thoỏi, theo Lut c bit sa i nm 1998,
ly 2 mc l 60 triu yờn v di 60 triu yờn vi
mc thu sut l 20% v 25%. Xem: Kitano Hirohisa
Bi ging Lut thu hin hnh, Nxb. Houritsubunka,
1999, tr.150.