(LUẬN văn THẠC sĩ) nghệ thuật tự sự trong truyện thiếu nhi về loài vật của tô hoài

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN
-----***-----

HOÀNG THỊ XUÂN QUỲNH

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TRUYỆN THIẾU NHI
VỀ LỒI VẬT CỦA TƠ HỒI

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

HÀ NỘI - 2016

TIEU LUAN MOI download :


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN
-----***-----

HOÀNG THỊ XUÂN QUỲNH

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG TRUYỆN THIẾU NHI
VỀ LỒI VẬT CỦA TƠ HỒI

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận văn học
Mã số: 60 22 01 20

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Diêu Thị Lan Phƣơng

HÀ NỘI - 2016

TIEU LUAN MOI download :


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những nội dung tôi trình bày trong luận văn là kết
quả quá trình nghiên cứu của bản thân tơi.
Trong q trình nghiên cứu, tơi có tìm hiểu, tham khảo thành quả khoa
học của các tác giả khác với sự trân trọng và biết ơn, nhưng những nội dung
tôi nghiên cứu không trùng với kết quả nghiên cứu của các tác giả khác.
Hà Nội, tháng 10 năm 2016
Học viên

Hoàng Thị Xuân Quỳnh

TIEU LUAN MOI download :


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất của mình tới TS.
Diêu Thị Lan Phương, người thầy đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi hồn
thành luận văn trong suốt thời gian qua.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Văn học, Phòng Sau
Đại học trường Đại Học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn – Đại Học Quốc Gia
Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong q trình học tập, nghiên cứu.
Xin cảm ơn thầy cơ, bạn bè đã động viên, giúp đỡ tơi hồn thành luận
văn này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2016
Học viên

Hoàng Thị Xuân Quỳnh

TIEU LUAN MOI download :


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................................2
3. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................6
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................6
5. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................7
6. Cấu trúc của luận văn ...........................................................................................7
NỘI DUNG ................................................................................................................8
Chƣơng 1. KHÁI LƢỢC VỀ NGHỆ THUẬT TỰ SỰ VÀ HÀNH TRÌNH
SÁNG TÁC CỦA TƠ HỒI ....................................................................................8
1.1 Khái qt về tự sự học ........................................................................................8
1.1.1 Khái niệm...........................................................................................................8
1.1.2 Quá trình hình thành và phát triển của tự sự học ..........................................9
1.1.3 Những đóng góp của tự sự học trong nghiên cứu văn học ..........................11
1.2 Khái quát về truyện thiếu nhi về loài vật của Tơ Hồi ..................................12
1.2.1 Khái niệm truyện thiếu nhi và truyện thiếu nhi về loài vật...........................12
1.2.2 Truyện thiếu nhi về loài vật của Tơ Hồi ......................................................18
Chƣơng 2. NGHỆ THUẬT TỔ CHỨC CỐT TRUYỆN VÀ XÂY DỰNG
NHÂN VẬT..............................................................................................................25
2.1 Nghệ thuật tổ chức cốt truyện ..........................................................................25
2.1.1 Khái niệm cốt truyện .......................................................................................25
2.1.2 Các loại hình cốt truyện trong truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi .....27
2.1.3 Nghệ thuật tổ chức diễn biến cốt truyện ........................................................37
2.2.1 Khái niệm nhân vật văn học ...........................................................................49

2.2.2 Các loại hình nhân vật trong truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi ....51
2.2.3 Các biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật ...............................................61
Chƣơng 3. NGƢỜI KỂ CHUYỆN VÀ NGÔN NGỮ TRẦN THUẬT ...............75
3.1 Ngƣời kể chuyện trong truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi.................75
3.1.1 Khái niệm người kể chuyện trong văn học ....................................................75

TIEU LUAN MOI download :


3.1.2 Ngôi kể .............................................................................................................76
3.2 Giọng điệu trần thuật........................................................................................86
3.2.1 Giọng hài hước hóm hỉnh ..............................................................................86
3.2.2 Giọng nhẹ nhàng triết lý .................................................................................90
3.3 Ngôn ngữ trần thuật..........................................................................................94
3.3.1 Khái niệm ngôn ngữ trong tác phẩm văn chương ........................................94
3.3.2 Ngôn ngữ trần thuật trong truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi ........96
KẾT LUẬN ............................................................................................................106
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108
PHỤ LỤC ...............................................................................................................113

TIEU LUAN MOI download :


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Truyện thiếu nhi là một trong những nguồn cảm xúc nuôi dưỡng tâm
hồn con người từ lúc cịn là những cơ bé, cậu bé hồn nhiên, ngây thơ. Ở Việt
Nam, những tác phẩm truyện thiếu nhi của Tơ Hồi, Võ Quảng, Nguyễn Huy
Tưởng, Nguyễn Đình Thi… bắt đầu xuất hiện từ những năm 40 của thế kỷ
XX, được truyền tay nhau qua bao thế hệ và cho đến bây giờ, vẫn là những

cây bút viết cho thiếu nhi có sức ảnh hưởng lớn nhất, với những tác phẩm
thành cơng và có giá trị cao nhất. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về văn học viết
cho thiếu nhi hiện nay vẫn chưa xứng tầm với vai trị của nó.
Trong số những nhà văn viết cho thiếu nhi ở Việt Nam, Tơ Hồi có thể
xem là tác giả có khối lượng tác phẩm truyện thiếu nhi lớn và chất lượng,
được nhiều thế hệ trẻ em và thậm chí cả người lớn ở Việt Nam yêu thích hơn
cả. Tơ Hồi viết nhiều, bao gồm cả truyện thiếu nhi và tiểu thuyết, truyện
ngắn, truyện dài kỳ, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận … Thế nhưng trong các
cơng trình nghiên cứu về tác phẩm của Tơ Hồi, mảng văn học thiếu nhi chưa
thật sự được quan tâm đúng với vị trí của nó, những cơng trình nghiên cứu về
truyện thiếu nhi của Tơ Hồi cịn rất ít, hoặc chỉ mang tính chất chung cho
tồn bộ các tác phẩm chứ chưa đi vào nghiên cứu riêng một mảng đề tài nào,
trong khi lượng tác phẩm viết cho thiếu nhi của Tơ Hồi tương đối lớn và
phong phú về đề tài.
Đối với tuổi thơ, thế giới loài vật chứa đựng biết bao nhiêu điều kỳ thú
mà các em muốn tìm tịi khám phá, từ những loài vật ngày ngày gần gũi bầu
bạn xung quanh cho đến những loài vật xa lạ mà các em chỉ được biết đến
trong phim ảnh, sách báo…Vì thế, đây là nguồn tài liệu phong phú cho các
nhà văn, nhà thơ khi sáng tác các tác phẩm dành cho thiếu nhi. Với Tơ Hồi,
ơng viết rất nhiều và loài vật. Những Dế Mèn, Dế Trũi, Bọ Ngựa… từ những
trang sách của ông đã trở thành những người bạn vơ hình với bao thế hệ độc

1

TIEU LUAN MOI download :


giả Việt Nam. Khi nhắc đến cái tên Tơ Hồi ở mảng văn học dành cho thiếu
nhi, đây có thể coi là mảng đề tài khiến ông được nhớ đến nhiều nhất, khối
lượng các tác phẩm khai thác đề tài này cũng chiếm số lượng lớn nhất. Thành

cơng ấy có được nhờ sự am hiểu sâu sắc về tâm lý của trẻ em, về thế giới loài
vật cũng như cách viết dung dị, tinh tế, tưởng như rất đơn giản mà lại vơ cùng
hiệu quả của Tơ Hồi. Chọn đề tài “Nghệ thuật tự sự trong truyện thiếu nhi về
loài vật của Tơ Hồi”, chúng tơi hy vọng tìm hiểu kỹ về một mảng đề tài
trong số rất nhiều những đề tài viết cho thiếu nhi của tác giả, qua đó đưa ra
một cái nhìn khái qt, đồng thời đánh giá về những thành cơng cũng như
những đóng góp của Tơ Hồi với nền văn học nước nhà ở thể loại văn học
này.
2. Lịch sử vấn đề
Nhà văn Tơ Hồi là một trongnhững nhà văn viết cho thiếu nhi xuất sắc
nhất trong văn học Việt Nam hiện đại. Những tác phẩm văn học thiếu nhi của
ông không chỉ hấp dẫn các bạn đọc nhỏ tuổi, mà còn được nhiều bạn đọc là
người lớn u thích. Những tác phẩm của ơng là nguồn giá trị tinh thần nuôi
dưỡng tuổi thơ của các em thiếu nhi, giúp các em khám phá nhiều điều thú vị
về cuộc sống xung quanh và học hỏi những lẽ phải điều hay ở đời, đồng thời
cũng là nguồn cảm hứng khơi gợi lại quãng đời thơ ấu của biết bao bạn đọc
lớn tuổi.
Với tài năng và vị trí quan trọng trong văn học Việt Nam nói chung,
văn học thiếu nhi nói riêng, con người và các tác phẩm của Tơ Hồi đã trở
thành đề tài nghiên cứu cho rất nhiều nhà phê bình, nhà nghiên cứu văn học từ
trước đến nay. Nói như Vũ Quần Phương thì : "Khám phá về ông cả về văn
lẫn về đời là một say mê với chúng ta, những người có hạnh phúc được cùng
thời với ông, và chắc cả thế hệ sau. Khám phá về ông là cả một vấn đề khoa
học lớn lao nhưng trước hết với chúng tôi là địi hỏi của tình cảm, của lịng
biết ơn, sự noi gương" [29, tr.165].

2

TIEU LUAN MOI download :

Khi nghiên cứu về Tơ Hồi, các nhà nghiên cứu đều đánh giá cao tài
năng của ông, đặc biệt là khả năng quan sát tinh tế các sự việc, hiện tượng của
cuộc sống và tái hiện chúng một cách sinh động trong các tác phẩm của mình.
Phan Cự Đệ nhận xét: “Tơ Hồi có một khả năng quan sát đặc biệt, rất thơng
minh hóm hỉnh và tinh tế. Khả năng này giúp anh thành công khi miêu tả
những hiện tượng bên ngoài, để trực tiếp quan sát và cảm thụ cảnh vật thiên
nhiên, sinh hoạt hằng ngày, phong tục lễ nghi, thế giới loài vật…” [29, tr.98].
Vũ Ngọc Phan cũng nhận xét “Truyện ngắn của Tơ Hồi khơng những đặc
biệt về lời văn, về cách quan sát, về lối kết cấu, mà còn đặc biệt cả về những
đầu đề do ông lựa chọn nữa” [29, tr.59].
Trong lĩnh vực viết cho thiếu nhi, Tơ Hồi viết về nhiều đề tài như
truyện loài vật, tự truyện, truyện về quê hương đất nước, truyện cổ tích viết
lại, trong số đó mảng truyện thiếu nhi về lồi vật của ơng được đánh giá rất
cao. Nhà nghiên cứu Hà Minh Đức cho rằng truyện viết về lồi vật của Tơ
Hồi có một sức hấp dẫn đặc biệt. Ông khẳng định: “Trong văn học Việt Nam
thời kì hiện đại, Tơ Hồi là nhà văn viết thành cơng nhất, hấp dẫn nhất về các
lồi vật (...), chúng ta có thể bắt gặp một thế giới lồi vật đông đúc, hấp dẫn,
sinh động từ gà ri, gà chọi, ri đá, chuột bạch, mèo, chó đến cá chép, cá trê, từ
cị, bồ nơng, vành khun đến gấu, sơn dương và các loài bé nhỏ như dế mèn,
dế trũi, xén tóc, kiến chúa, bọ ngựa” [29, tr.465].
Những ý kiến đánh giá phê bình về truyện của Tơ Hồi được Phong Lê
và Vân Thanh tập hợp trong cuốn Tơ Hồi – Về tác gia và tác phẩm. Ngoài
Hà Minh Đức, nhiều bài viết và cơng trình nghiên cứu của các tác giả khác
cũng đề cập khá nhiều đến mảng truyện loài vật của Tơ Hồi. Phong Lê đã
nhận xét về sự sáng tạo trong truyện thiếu nhi của Tơ Hồi với việc lựa chọn
nhân vật là các lồi vật: “Tơ Hồi tỏ ra không giống một nhà văn nào trước
ông và cũng không giống một nhà văn nào mới nhập tịch làng văn như ơng.
Truyện của ơng có những tính chất nửa tâm lý, nửa triết lý, mà các vai lại là

3

TIEU LUAN MOI download :


lồi vật (…). Nó là những truyện tả chân về loài vật, về cuộc sống của loài
vật, tuy bề ngoài ra vẻ lặng lẽ, nhưng phần trong có lắm cái “ồn ào”, vui
cũng có mà buồn cũng có” [29, tr.59]. Khám phá nội dung độc đáo trong sáng
tác của Tô Hoài, bao gồm mảng truyện loài vật, Nguyễn Đăng Điệp nhận ra
sự giản dị đậm cảm hứng đời thường : “Tơ Hồi khơng thật quen với tầng lớp
trên, ơng chỉ gần gũi với đám bình dân… Tơ Hồi là thế, chỉ viết về những
điều gì ơng thật quen, những gì ơng đã nhìn thấy. Trong Tự truyện, Tơ Hồi
cho biết, thậm chí “cả những chuyện lồi vật tưởng như xa lạ kia cũng khơng
ngồi cái rộn ràng hay thầm lặng của khu vườn trước cửa” [10]. Tuy giản dị
như vậy, nhưng theo Hà Minh Đức, những câu truyện của ông lại có giá trị
hiện thực to lớn vì đã truyền tải được những vấn đề của cuộc sống qua việc
nói về thế giới lồi vật“Viết về lồi vật, Tơ Hồi muốn nói đến cuộc sống con
người (…). Ơng chú ý đến những con vật quanh quẩn và gần gũi với cuộc
sống của con người như chú mèo, chú gà, con chuột và cả những con vật bé
nhỏ như bọ ngựa, dế mèn, dế trũi, xén tóc (…). Thế giới của lồi vật cũng có
nhiều chia li, tan tác đau khổ, chết chóc như chính cuộc sống của con người.
Có điều gì khác chăng là ở chỗ trong xã hội con người các quy luật phức tạp
và cuộc sống điên đảo hơn. Cịn ở thế giới lồi vật mọi sự có thể đơn giản
nhưng cái kết thúc thì khơng kém phần cay đắng”[29, tr.134].
Trong số các các phẩm truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi, tác
phẩm thành cơng nhất phải kể đến Dế Mèn phiêu lưu ký, nhận xét về tác phẩm
này, Trần Hữu Tá cho rằng cuốn truyện có sức hấp dẫn với cả thiếu nhi lẫn
người lớn và đã xây dựng nên hệ thống nhân vật phong phú, sinh động từ
những lồi vật vốn rất bình thường gần gũi “Dế Mèn phiêu lưu ký là một
thành công xuất sắc của Tơ Hồi, khẳng định tiếng nói đặc sắc cũng như vị

trí văn học độc đáo của ơng trong văn học đương thời cũng như trong lịch sử
văn học lâu dài sau này” [43,tr.148] còn Trần Đăng Xuyền cho rằng: “Dế
Mèn phiêu lưu kí thể hiện rõ tài năng quan sát tinh tế, óc nhận xét sắc sảo,

4

TIEU LUAN MOI download :


hóm hỉnh và tình u sự sống của Tơ Hồi. Ông đã thành công khi dựng lên
cả một thế giới loài vật trong trắng, ngây thơ, ngộ nghĩnh, khao khát và say
mê lý tưởng...”. [29, tr.460].
Thành công của tác giả, bên cạnh nhờ tài năng quan sát và khắc họa
nhân vật, có sự đóng góp to lớn của ngơn ngữ và cách kể truyện. Về ngôn ngữ
giọng điệu, Vân Thanh nhận xét ngơn ngữ mà Tơ Hồi sử dụng thường ngắn
gọn và rất gần với khẩu ngữ của nhân dân lao động. Bùi Hiển cũng đồng quan
điểm với Vân Thanh khi cho rằng văn phong Tơ Hồi dù viết về đề tài nào, con
người hay lồi vật thì văn Tơ Hoài “chủ yếu làm bằng những nét nhẹ, mảnh,
nhuần nhị, tinh tế, đôi khi hơi mờ ảo nữa” [29, tr.102]. Võ Xn Quế thì cho
rằng ngơn ngữ mà Tơ Hồi sử dụng trong các sáng tác đầu tay, trong đó có
các truyện viết về lồi vật của ơng là “ngơn ngữ của một vùng quê” và mang
màu sắc của mảnh đất làng q Nghĩa Đơ – nơi ơng gắn bó tuổi thơ“Đến với
nghề văn từ trong thực tế cuộc sống lao động của nhân dân nên Tơ Hồi ln
ln có ý thức học tập lời ăn tiếng nói hàng ngày của người lao động (...).
Những từ có trong tiếng phổ thông nhưng ở làng Nghĩa Đô được dùng với
nghĩa khác và đã được Tơ Hồi sử dụng đưa vào tác phẩm...”[29, tr.429].
Nhận xét về tập truyện ngắn O chuột của Tơ Hồi, Phong Lê cũng có nhận xét
về lối kể chuyện hài hước dí dỏm trong lối viết văn của Tơ Hồi: “Tập O
chuột là tập truyện ngắn đầu tiên của Tơ Hồi và cũng là một tác phẩm tiêu
biểu cho lối văn đặc biệt của ông, một lối văn dí dỏm, tinh quái, đầy những

phong vịvà màu sắc của thơn q”[29, tr.59].
Như vậy, đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu khác nhau về Tơ Hồi
cũng như truyện thiếu nhi về lồi vật của ơng. Mỗi tác giả lại có cách khai
thác riêng ở những khía cạnh, phương diện và những nội dung khác nhau, chủ
yếu là khai thác từ việc nhận xét và phân tích các đặc điểm về nội dung và
nghệ thuật xây dựng nhân vật, cách sử dụng ngôn ngữ và phong cách kể
chuyện của nhà văn. Lựa chọn đề tài “Nghệ thuật tự sự trong truyện thiếu nhi

5

TIEU LUAN MOI download :


về lồi vật của Tơ Hồi”, chúng tơi hy vọng sẽ đóng góp một phần nào đó
những hiểu biết của mình đối với truyện thiếu nhi về lồi vật của ông trên
phương diện nghệ thuật tự sự, giúp cho việc tìm hiểu mảng sáng tác này của
Tơ Hồi có một cái nhìn khái qt và đầy đủ hơn.
3. Mục đích nghiên cứu
Với đề tài nghiên cứu như trên, luận văn hướng đến mục đích nghiên
cứu như sau:
Thứ nhất, cung cấp những kiến thức sơ lược về nghệ thuật tự sự cũng
như hành trình sáng tác của Tơ Hồi.
Thứ hai, chỉ ra được những đặc sắc của truyện thiếu nhi về lồi vật của
Tơ Hồi trên các phương diện cốt truyện, nhân vật, người kể chuyện, ngôn
ngữ trần thuật.
Trên cơ sở đó, khẳng định và đánh giá được những đóng góp của ơng
trong sự nghiệp văn chương nước nhà nói chung, trong đề tài truyện thiếu nhi
về lồi vật nói riêng.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu

Nói đến nghệ thuật tự sự là nói đến việc tìm hiểu tác phẩm trên nhiều phương
diện, khía cạnh khác nhau nhưng trong luận văn này chỉ xin đề cập đến những
khía cạnh nổi bật như: Khái lược về nghệ thuật tự sự, hành trình sáng tác của
tác giả Tơ Hoài, tổ chức cốt truyện, nhân vật, người kể chuyện và ngôn ngữ
trần thuật.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung khảo sát các truyện thiếu nhi về loài vật tiêu biểu của Tơ
Hồi thơng qua các tuyển tập sau đây:
+ Con mèo lười, Tuyển tập truyện thiếu nhi, Nxb Văn học, 1964
+ Tuyển tập truyện thiếu nhi, Nxb Văn hóa dân tộc, 1999
+ Tuyển tập truyện ngắn trước năm 1945, Nxb Văn học, 1994

6

TIEU LUAN MOI download :


+ Tuyển tập văn học thiếu nhi – tập 1, Nxb Văn học, 1997
+ Tuyển tập văn học thiếu nhi – tập 2, Nxb Văn học, 1997
+ Những truyện hay viết cho thiếu nhi, Nxb Kim Đồng, 2015
+ Dế Mèn phiêu lưu ký, Nxb Kim Đồng, 2010
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, trong đó chủ
yếu các phương pháp sau:
Thứ nhất, luận văn sử dụng phương pháp phân tích các tác phẩm để
thấy được nội dung của tác phẩm, đặc điểm của hệ thống nhân vật, mơ hình
cốt truyện, ngơi kể cũng như ngơn ngữ trần thuật. Từ đó, luận văn khái quát
những điểm chung về nghệ thuật tự sự trong truyện thiếu nhi về lồi vật của
Tơ Hồi.
Thứ hai,luận văn cịn sử dụng phương pháp so sánh để thấy được

những điểm giống và khác nhau trong nghệ thuật tự sự của tác giả được phản
ánh trong các tác phẩm, cũng như sự khác biệt so với các tác giả khác…
Thứ ba, luận văn sử dụng phương pháp thống kê, phân loại để khảo sát
các truyện thiếu nhi về loài vật của Tơ Hồi, từ đó thấy được sự phong phú về
nội dung phản ánh và sự đa dạng của thế giới lồi vật trong sáng tác của Tơ
Hồi, góp phần đưa đến một cái nhìn khái quát về nghệ thuật tự sự của các tác
phẩm.
6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Khái lược về nghệ thuật tự sự và hành trình sáng tác của Tơ
Hồi.
Chương 2: Tổ chức cốt truyện và xây dựng nhân vật.
Chương 3: Người kể chuyện và ngôn ngữ trần thuật.

7

TIEU LUAN MOI download :


NỘI DUNG
Chƣơng 1. KHÁI LƢỢC VỀ NGHỆ THUẬT TỰ SỰ
VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦA TƠ HỒI
1.1 Khái qt về tự sự học
1.1.1 Khái niệm
Tự sự học (Narrtatology) là một lĩnh vực nghiên cứu đặc thù của lí luận
văn học, lấy nghệ thuật tự sự làm đối tượng nghiên cứu. Tự sự học xuất hiện
từ khoảng những năm 70 của thế kỷ trước. Tên gọi tự sự học được đề xuất từ
năm 1969 bởi nhà nghiên cứu người Pháp gốc Bungari T.Todorov trong sách
Ngữ pháp “Câu chuyện mười ngày”. Từ sau đề xuất của Todorov, “lí luận tự
sự đã thay thế cho lí luận về tiểu thuyết và trở thành một vấn đề chủ yếu của

nghiên cứu văn học. Nó trở thành một bộ mơn nghiên cứu liên ngành, có tính
quốc tế và và có vị trí ngày càng quan trọng trong ngành” [40, tr. 12].
J.H.Miller, nhà giải cấu trúc Mỹ (1993) cho rằng : “Tự sự là cách để ta
đưa các sự việc vào một trật tự, và từ trật tự ấy mà chúng có được ý nghĩa. Tự
sự là cách tạo nghĩa cho sự kiện, biến cố” [40, tr. 12] . Jonathan Culler (1998)
cũng phát biểu : “Tự sự là phương thức chủ yếu để con người hiểu biết về sự
vật” [40, tr.12].
Còn ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu tự sự học cũng đưa ra các khái
niệm về tự sự học khác nhau. Theo Từ điển thuật ngữ văn học thì “Tự sự là
một phương thức tái hiện đời sống trong tồn bộ tính khách quan của nó. Tác
phẩm tự sự phản ánh hiện thực qua bức tranh mở rộng của đời sống trong
không gian, thời gian, qua các sự kiện, biến cố xảy ra trong cuộc đời của con
người.” [46, tr.317]. Nếu chỉ đơn thuần coi tự sự như một thể loại văn học thì
PGS Nguyễn Nghĩa Trọng khái quát “các nhà văn thống nhất xem văn tự sự
là văn kể chuyện, trần thuật sự việc, mơ tả hành động, bao gồm cả tả cảnh, tả
tình, tả ngoại hình, nội tâm…” [40, tr.315]. Nhà nghiên cứu Đặng Anh Đào
thì cho rằng “tự sự là một khái niệm rất rộng và có thể xét ở hai bình diện.

8

TIEU LUAN MOI download :


Bình diện thứ nhất, tự sự như sự đồng nghĩa với “câu chuyện kể”, đối lập
miêu tả. Bình diện thứ hai, tự sự được xem xét theo hành động kể chuyện –
như vậy, ít nhất, đã bao hàm vấn đề người kể chuyện (điểm nhìn, giọng điệu),
người tiếp nhận” [40, tr. 170]. Với Trần Đình Sử- một trong những nhà
nghiên cứu rất tâm huyết với tự sự học thì “tự sự học Việt Nam cịn rất non
trẻ” [42, tr.11].Theo ơng “Tự sự học bao gồm cả hệ thống sự kiện, cách tổ
chức các sự kiện đó, các mơ típ truyện, sự phân loại chúng, lịch sử vận động

của tự sự…” [40, tr. 8] và “đối tượng của tự sự học ngày nay khơng cịn chỉ là
ngữ pháp tự sự nói chung mà còn là thi pháp tự sự, phong cách học tự sự của
các tác phẩm cụ thể, ngôn ngữ tự sự của các thể loại tự sự, các loại hình tự
sự, mơ hình tự sự của các giai đoạn phát triển văn học, sự tiếp nhận tự sự và
cách tác động đến người đọc của tự sự” [42, tr. 13].
Như vậy, qua các khái niệm trên, có thể khái quát nghệ thuật tự sự là
cách thức cấu trúc, tổ chức và triển khai văn bản tự sự. Nói đến nghiên cứu
nghệ thuật tự sự của một tác phẩm, một hiện tượng văn học là nói đến việc tìm
hiểu văn bản tự sự đó trên nhiều phương diện, khía cạnh khác nhau, trong đó
chủ yếu là nghiên cứu cấu trúc của văn bản tự sự và các vấn đề khác có liên
quan đến văn bản đó. Hiện nay, khi nghiên cứu nghệ thuật tự sự, các nhà
nghiên cứu sẽ tập trung vào việc nghiên cứu những khía cạnh nổi bật như: Tổ
chức cốt truyện, nhân vật, người kể chuyện và ngơn ngữ trần thuật.
1.1.2 Q trình hình thành và phát triển của tự sự học
Tự sự học đã có từ thời kỳ xa xưa. Roland Barthes có nói đại ý tự sự
xuất hiện cùng bản thân lịch sử loài người. Nói theo một cách khác, khi lịch
sử được ý thức thì ta đã có tự sự. Từ thời Platon, Aristote, tự sự học đã được
chia ra thành tự sự lịch sử và tự sự nghệ thuật. Đến thế kỷ V, tự sự học tiếp
tục được phân biệt rõ ràng thành 3 loại tự sự: tự sự mơ phỏng (khơng có sự
can thiệp của người kể, như kịch), tự sự giải thích (có kèm phân tích, bình

9

TIEU LUAN MOI download :


luận) và tự sự hỗn hợp (như sử thi). Như vậy, ở giai đoạn sơ khai này, phạm
vi quan tâm của tự sự học khơng vượt ra ngồi giới hạn tu từ học.
Tự sự học thực sự trở thành một ngành khoa học nghiên cứu có tính
độc lập với cột mốc lịch sử năm 1969, nhưng trước đó nó đã được manh nha

hình thành từ sớm hơn rất nhiều. Trải qua một quá trình ra đời và đạt được
những thành cơng, sự phát triển của tự sự học có thể chia thành 3 thời kỳ: tự
sự học trước chủ nghĩa cấu trúc, tự sự học cấu trúc chủ nghĩa và tự sự học hậu
cấu trúc chủ nghĩa:
Tự sự học trước chủ nghĩa cấu trúc: Từ những năm 20 của thế kỷ
trước, Bakhtin là một trong những người mở đường cho tự sự học hiện đại với
giai đoạn đầu tiên chính là giai đoạn tự sự học trước chủ nghĩa cấu trúc. Thời
kỳ này, tự sự học đi vào nghiên cứu các thành phần, chức năng của tự sự với
nhiều công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Năm 1925, B.Tomasepxki nghiên
cứu các yếu tố và đơn vị của tự sự; Năm 1928, V. Propp nghiên cứu cấu trúc
và chức năng tự sự trong truyện cổ tích, Percy Lubbock (1921) và
K.Friedemann lại đặc biệt quan tâm tới các vấn đề điểm nhìn, dòng ý thức. Về
sau, các vấn đề này tiếp tục được nhiều nhà nghiên cứu tự sự học phát triển
lên như J.Pouillon, A.Tate, Cl. Brook, T.Todorov…
Tự sự học cấu trúc chủ nghĩa: Đặc điểm của lý thuyết tự sự chủ nghĩa
cấu trúc là lấy ngơn ngữ học làm hình mẫu, xem tự sự học là sự mở rộng của
cú pháp học, cịn trữ tình là sự mở rộng của ẩn dụ. Cơng trình mở đầu thời kỳ
này là tác phẩm Dẫn luận phân tích tác phẩm tự sự của R.Barthes năm 1968,
sau đó là các tác phẩm Ngữ pháp “Câu chuyện mười ngày” của Todorov,
Hình thái học truyện cổ tích của Propp, nghiên cứu cấu trúc thần thoại của
Claude Levi Strauss và mơ hình hành vi ngơn ngữ của Roman Jakobson và
nhiều cơng trình khác của A.J.Greimas, G.Genete, R.Barthes… Các nhà
nghiên cứu tự sự học giai đoạn này đã có cơng góp phần làm sáng tỏ bản chất

10

TIEU LUAN MOI download :


biểu đạt và giao tiếp của tự sự song việc lạm dụng mơ hình ngơn ngữ học đã

làm cho tự sự học gặp khó khăn.
Tự sự học hậu cấu trúc chủ nghĩa: Đây là giai đoạn việc nghiên cứu tự
sự học gắn liền với ký hiệu học. Đặc điểm của lý thuyết tự sự theo hướng này,
tuy cũng coi trọng phân tích hình thức nhưng khơng tán thành việc sao phỏng
đơn giản các mơ hình ngơn ngữ học mà đi theo ký hiệu học và siêu ký hiệu
học. Tư tưởng này gắn với việc phân tích ý thúc hệ của Bakhtin. Các tác giả
như Iu. Lotman, B.Uspenski cũng đi theo hướng này. Ngoài ra, cũng cần kể
đến một số tên tuổi tiêu biểu cho tự sự học thời kỳ này như Pierre Macherey
với quan điểm “bất kỳ sự đồng nhất nào giữa nhà phê bình văn học với ngơn
ngữ học đều sẽ thất bại, bởi nó bỏ qua vai trị tác động của hình thái ý thức”
hay Iu. Lotman cho rằng “thông tin ngôn ngữ là thông tin phi văn bản, mà
điểm xuất phát của văn bản lại chính là chỗ bất cập của ngơn ngữ khiến nó
trở thành văn bản” [40, tr.15]. Như vậy, nếu văn bản trở về với ý nghĩa của
ngơn ngữ học thì có nghĩa là sự sụp đổ của văn hóa, vì thế lý thuyết sự sự phải
gắn với chức năng nhận thức và giao tiếp.
1.1.3 Những đóng góp của tự sự học trong nghiên cứu văn học
Là “một lĩnh vực tri thức rộng lớn, có lịch sử lâu đời” [42, tr. 3], tự sự
học có thể coi như “bộ cơng cụ cơ bản nhất giúp cho người ta có thể đi sâu
vào các lĩnh vực nghiên cứ điện ảnh, giao tiếp, phương tiện truyền thơng,
nghiên cứu văn hóa” [40, tr.11]. Tự sự học là ngành khoa học có vai trị rất
quan trọng đối với các lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là đối với lĩnh vực
nghiên cứu văn học, bởi đối tượng trực tiếp và đầu tiên mà tự sự học nghiên
cứu hướng đến chính là các tác giả, tác phẩm, các hiện tượng văn học. Trong
bài viết “Tự sự học – một bộ mơn nghiên cứu liên ngành giàu tiềm năng”,
Trần Đình Sử đã chỉ ra những đóng góp to lớn của tự sự học hỗ trợ cho công
cuộc nghiên cứu văn học, giúp các nhà nghiên cứu quan sát cụ thể cơ chế
nghệ thuật của tự sự.

11

TIEU LUAN MOI download :


Nghiên cứu tự sự học có một ý nghĩa văn hóa rất rộng lớn. Xét trong
góc độ vai trị với văn học, “nghiên cứu tự sự học mở ra khả năng nghiên cứu
truyền thống tự sự trong mỗi nền văn học” [40, tr. 19], qua việc cung cấp
những khái niệm về cấu trúc văn bản tự sự giúp ta nhận ra và tìm hiểu các đặc
điểm của văn bản một cách khoa học. Nhưng hiện nay việc nghiên cứu vẫn
nặng về các miêu tả dữ kiện bề ngoài như tác giả, niên đại, bối cảnh xã hội,
nội dung phản ánh…mà cịn thiếu đi sự phân tích các cấu trúc tự sự bên trong.
Việc áp dụng những kết quả từ nghiên cứu tự sự học vào nghiên cứu văn học
Việt Nam là một trong những con đường giúp người đọc “hiểu lịch sử văn
học với tư cách là lịch sử nghệ thuật ngơn từ và lịch sử văn hóa, văn học của
chính dân tộc ta” [40, tr.21]. Sự phát triển nhanh chóng, thu hút nhiều cơng
trình nghiên cứu về nghệ thuật tự sự, tự sự học trong thời gian vừa qua đã cho
thấy vai trò, ý nghĩa lớn lao của tự sự học trong nghiên cứu văn học nói riêng,
trong nhiều lĩnh vực của đời sống nói chung.
1.2 Khái quát về truyện thiếu nhi về lồi vật của Tơ Hồi
1.2.1 Khái niệm truyện thiếu nhi và truyện thiếu nhi về loài vật
1.2.1.1 Khái niệm
Theo Từ điển thuật ngữ văn học của Lê Bá Hán, văn học thiếu nhi theo
nghĩa hẹp gồm những tác phẩm văn học hoặc phổ cập khoa học dành riêng
cho thiếu nhi. Tuy vậy, khái niệm văn học thiếu nhi cũng thường bao gồm
một phạm vi rộng rãi những tác phẩm văn học thông thường (cho người lớn)
đã đi vào phạm vi đọc của thiếu nhi…
Bách khoa thư Văn học thiếu nhi Việt Nam quan niệm về văn học thiếu
nhi tường tận hơn, chi tiết hơn. Khái niệm văn học thiếu nhi được nhận diện ở
nhiều góc độ: chủ thể sáng tác, nhân vật trung tâm, mục đích sáng tác, đối
tượng tiếp nhận… Cụ thể:
Mọi tác phẩm được mọi nhà sáng tạo ra với mục đích giáo dục, bồi

dưỡng tâm hồn, tính cách cho thiếu nhi. Nhân vật trung tâm của nó là thiếu

12

TIEU LUAN MOI download :


nhi, và đôi khi cũng là người lớn, hoặc là một cơn gió, một lồi vật, một đồ
vật, một cái cây… Tác giả của văn học thiếu nhi không chỉ là chính các em
mà cũng là các nhà văn thuộc mọi lứa tuổi.
Những tác phẩm mà thiếu nhi thích thú tìm đọc. Bởi vì các em đã tìm
thấy trong đó cách nghĩ, cách cảm cùng những hành động gần gũi với các
em, hơn thế, các em cịn tìm được ở trong đó một lời nhắc nhở, một sự răn
dạy, với những nguồn động viên khích lệ, những sự dẫn dắt ý nhị, bổ ích…
trong q trình hồn thiện tính cách của mình [52, tr.23].
Như vậy, văn học thiếu nhi là những tác phẩm văn học mà nhân vật
trung tâm hoặc là thiếu nhi, hoặc là người lớn, hoặc là con người, hoặc là thế
giới tự nhiên… nhưng được nhìn bằng đơi mắt trẻ thơ, có nội dung gần gũi,
quen thuộc với vốn trải nghiệm của trẻ, được các em thích thú, say mê và có
tác dụng hồn thiện đạo đức, tâm hồn cho trẻ.
1.2.1.2 Truyện thiếu nhi trong văn học
Văn học nghệ thuật đã ra đời từ rất sớm, nhưng văn học dành cho thiếu
nhi thì mới trở thành một thuật ngữ, một hiện tượng trong vài thế kỷ trở lại
đây. Một bộ phận các câu chuyện thần thoại, cổ tích, truyền thuyết trong văn
học dân gian được xếp vào các tác phẩm văn học dành cho thiếu nhi, vì đó là
những câu truyện có cốt truyện ly kỳ, hoang đường, có nội dung phù hợp với
tâm lý ngây thơ và tò mò muốn khám phá thế giới của các em, cũng như dễ
dàng đưa vào các bài học giáo huấn nhẹ nhàng để các em tiếp thu một cách
hiệu quả và thấm thía nhất.
Vậy khi nào văn học thiếu nhi thực sự trở thành một bộ phận của văn

học nói chung, với những sáng tác dành riêng cho lứa tuổi thiếu nhi của các
tác giả là những cá nhân độc lập? Có thể nói, nền móng đầu tiên của văn học
thiếu nhi là cuốn sách giáo khoa viết cho trẻ em của Aldhelm- một nhà tơn
giáo (cịn được gọi là cha của dòng thơ ca Anglo- Latinh) vào khoảng thế kỷ
thứ VIII. Nhưng phải đến khoảng cuối thế kỉ XV, những tác phẩm viết cho

13

TIEU LUAN MOI download :


thiếu nhi đầu tiên mới thực sự xuất hiện, đó là những tác phẩm của William
Caxton- một nhà đánh chữ đầu tiên của nước Anh như “Con cáo Reynard”
(1481), “Chuyện ngụ ngôn về Aesop” (1484), và “LeMorte D’Arthur” của
Thomas Malory (1484). Đây là những tác phẩm mà đến ngày nay vẫn được
trẻ em trên thế giới yêuthích. Sang thế kỉ XVII- XVIII, cuốn sách viết cho
thiếu nhi đầu tiên phát hành ở Mỹ có tên gọi là “Nguồn sữa tinh thần của
những em bé Boston ở Anh” (Spiritual Milk for Boston Babes in Either
England) của tác giả John Cotton nhằm giáo dục, hướng dẫn dạy dỗ các em
cách cư xử. Sau đó, khoảng năm 1744 tại nước Anh, John Newbery là người
lập ra nhà xuất bản và tiệm sách đầu tiên dành cho thiếu nhi. Ơng đã kí hợp
đồng với các tác giả nổi tiếng để họ viết những cuốn truyện dành riêng cho
độc giả nhỏ tuổi. Những cuốn sách này sau đó đã được các em đón nhận nồng
nhiệt, và nhiều nhà nghiên cứu cũng coi đây là sự bắt đầu rõ ràng của nền văn
học viết dành cho thiếu nhi.
Từ đó, văn học thiếu nhi đã nở rộ với rất nhiều tên tuổi thành công lớn,
được đông đảo các em yêu thích. Nổi bật hàng đầu phải kể đến nhà văn Hans
Chiristian Anđecxen với bộ sưu tập những câu chuyện cổ tích kì thú như:
“Nàng tiên cá”, “Bộ quần áo mới của hồng đế”, “Con vịt xấu xí”, “Bà chúa
tuyết, “Chú lính chì dũng cảm”, “Cơ bé bán diêm”… Ngồi ra cịn rất nhiều

tên tuổi lớn khác như Elsa

Beskow,

Anna

Maria

Ross

và

Anna

Wahlenberg, Maria Gripe, Gunnel Linde, Ingeoch Lasse Sandberg, Sven
Nordqvist… với nhiều tác phẩm dành cho thiếu nhi xuất sắc như Pipi tất dài
của Astrid Lindren, Mio, Mio của tôi, Ronja Rovardotter, Túp lều bác Tôm…
Thời gian gần đây, văn học thế giới xuất hiện nhiều nhà văn viết cho
thiếu nhi và đã gặt hái được những thành công lớn, tiêu biểu có thể kể đến
Nancy Farmer của Mỹ, một tác giả xuất sắc ba lần đoạt giải thưởng Newbery
- giải thưởng sách dành cho trẻ em trên toàn nước Mỹ, với những tác phẩm
nổi tiếng như “Tai, mắt và cánh tay”, “Cơ gái có tên tai họa”, “Ngơi nhà Bọ

14

TIEU LUAN MOI download :


cạp”, “Quỷ biển”… hay nhà văn Canada Pamela Porter với tác phẩm “The
Crazy Man”, nhà văn Anh J.K.Rowling với tác phẩm Harry Porter… Nhìn

chung những tác phẩm viết cho thiếu nhi thành công qua các thời đại đều
mang một số đặc điểm phù hợp với khả năng tiếp nhận và sở thích của các em
như: cốt truyện đơn giản với nhiều chi tiết kỳ lạ mà gần gũi, cách viết hóm
hỉnh, giọng văn trìu mến, nhiều yếu tố ly kỳ, kết thúc có hậu… Sự thành cơng
của nhiều cây bút thiếu nhi ở nhiều thời kỳ cho thấy văn học thiếu nhi luôn là
một nhu cầu rất lớn của xã hội. Thiếu nhi ở bất kỳ lứa tuổi nào, ở bất kỳ đất
nước nào đều ln u thích say mê các tác phẩm văn học dành cho lứa tuổi
của mình. Nhưng các tên tuổi viết cho thiếu nhi còn quá ít ỏi cho thấy sự
thách thức trong lĩnh vực này, cũng như sự quan tâm của các cây bút dành
cho các em vẫn còn chưa tương xứng với vai trò của nó.
Ở Việt Nam, “trước cách mạng tháng Tám, chúng ta đã có sách viết
cho các em, nhưng hiện tượng đó chưa đủ để khẳng định là một nền văn học
cho thiếu nhi đã hình thành” [49, tr. 38]. Cũng giống như sự phát triển của
văn học thiếu nhi thế giới, văn học thiếu nhi Việt Nam đã có những mầm
mống đầu tiên từ các câu truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn trong văn học dân
gian, nhưng văn học hiện đại viết cho thiếu nhi thì phải đến những năm 20
của thế kỷ XX mới thực sự được manh nha, và bắt đầu phát triển trở thành
một bộ phận của văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Tiến trình văn học thiếu nhi Việt Nam hiện đại có thể phân chia thành các giai
đoạn chính sau đây:
Trong những ngày đầu Cách mạng tháng Tám và trong kháng chiến
chống Pháp, lực lượng viết cho các em mới chỉ có một số nhà văn chuyên
nghiệp thỉnh thoảng có sách cho thiếu nhi như nhà văn Nguyễn Huy Tưởng,
Tô Hồi, Nguyễn Tn, Ngun Hồng, Nguyễn Xn Sanh, Huyền Kiêu,...
Nhìn chung, giai đoạn này mới chỉ xuất hiện những tác phẩm viết cho thiếu

15

TIEU LUAN MOI download :

nhi một cách lẻ tẻ chứ chưa thực sự có phong trào sáng tác cho các em. Đó
cũng chính là những viên gạch đầu tiên đặt nền móng để xây dựng nên nền
văn học thiếu nhi Việt Nam. Tuy nhiên, một số sáng tác trong giai đoạn này
lại được đánh giá là những thành công rực rỡ vào bậc nhất của văn học thiếu
nhi Việt Nam, đặc biệt là Dế Mèn phiêu lưu kí củaTơ Hồi.
Từ sau năm 1954, trên miền Bắc, đội ngũ viết cho thiếu nhi ngày càng
phát triển nhanh, với nhiều tên tuổi xuất sắc như: Võ Quảng, Phạm Hổ, Đoàn
Giỏi, Nguyễn Kiên, Hoàng Anh Đường, Vũ Ngọc Bình, Vũ Tú Nam, Đào Vũ,
Lê Minh, Văn Linh, Viết Linh, Bắc Thôn, Hà Ân, Hải Hồ, Xuân Sách ... Đây
là chặng đường mở đầu cho nền văn học thiếu nhi Việt Nam. Mặc dù trong
hồn cảnh khó khăn, nhưng tất cả những thành tựu mà giai đoạn này mang lại
đã ghi nhận cố gắng của chúng ta trong việc tạo dựng một nền văn học viết
cho trẻ em và thực sự vì trẻ em. Trong những năm kháng chiến chống Mĩ ác
liệt, đội ngũ viết cho thiếu nhi càng phát triển nhanh với những cây bút mới:
Xuân Quỳnh, Phan Thị Thanh Nhàn, Văn Hồng, Định Hải, Phong Thu,
Hoàng Bình Trọng, Nguyễn ThịVân Anh, Văn Biển... và cây bút thiếu nhi
xuất sắc Trần Đăng Khoa. Nhiều tác phẩm văn học thiếu nhi xuất sắc như Đất
rừng phương Nam (Đoàn Giỏi), Đội thiếu niên du kích Đình Bảng (Xn
Sách), Q nội, Tảng sáng (Võ Quảng) Tuổi thơ dữ dội (Phùng Quán), thơ Võ
Quảng, Trần Đăng Khoa, Định Hải… đều thuộc về giai đoạn này.
Cuối những năm 80, đội ngũ viết cho các em dần dần khởi sắc với sự
xuất hiện những cây bút mới và trẻ như Nguyễn Hoàng Sơn, Dương Thuấn,
Mai Văn Hai, Phùng Ngọc Hùng, Nguyễn Nhật Ánh, Trần Thiên Hương,
Nguyễn Ngọc Ký, Lê Hồng Thiện, Quách Liêu, Hà Lâm Kỳ, Đặng Hấn, Lý
Lan... Một số nhà văn có tên tuổi và giàu kinh nghiệm như Vũ Ngọc Bình,
Hồng Anh Đường, Văn Hồng cũng rất tích cực đóng góp về mặt phê bình và
dịch thuật sách thiếu nhi. Tiếp sau các nhà văn này đã xuất hiện một số cây
bút trẻ tuổi bước đầu đi vào con đường nghiên cứu phê bình văn học cho thiếu

16

TIEU LUAN MOI download :


nhi. Trong giai đoạn này, nhiều tác giả thể hiện sức sáng tạo dồi dào với rất
nhiều tác phẩm thành công, nổi bật nhất phải kể đến Nguyễn Nhật Ánh với
Kính vạn hoa, Chuyện xứ Lang Biang, Tơi là Bê Tô, Cho tôi xin một vé đi tuổi
thơ, Đảo mộng mơ, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh… hay Nguyễn Ngọc
Thuần với Một thiên nằm mộng, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ…
1.2.1.3 Truyện thiếu nhi về loài vật trong văn học
Trong số các chủ đề được lựa chọn khi sáng tạo các tác phẩm văn học
cho thiếu nhi, chủ đề loài vật là một trong những chủ đề hấp dẫn với các nhà
văn. Truyện thiếu nhi về loài vật có nguồn gốc từ các câu truyện cổ tích,
truyện ngụ ngôn cho các em. Ở hầu hết các quốc gia, các dân tộc, kho tàng
văn học dân gian bao giờ cũng có nhiều câu truyện kể về lồi vật, những câu
truyện “lấy các loài vật (phần lớn là động vật) làm đối tượng phản ánh, tường
thuật và lí giải chủ yếu. Loại chuyện này ở thời kì cổ xưa hầu hết các dân tộc
đều có. Ở đây, các lồi vật được nhân cách hóa một cách hồn nhiên trong trí
tưởng tượng của nhân dân thời cổ…” [15, tr.312].
Như vậy, xét về nguồn gốc, truyện về đề tài loài vật đã hình thành từ rất
sớm cùng với sự ra đời của văn học dân gian. Trong thời kỳ này, con người
sống gần gũi với thiên nhiên, với các loài vật. Trong quan niệm cịn mang tính
sơ khai, con người đã quan sát các loài vật, coi chúng như những cá thể có
suy nghĩ, với những tính cách giống với con người. Trên cơ sở đó, họ đã sáng
tác những câu truyện truyền miệng vừa để giải trí vừa khéo léo gửi gắm các
bài học về thái độ sống, mà trong đó các lồi vật là những nhân vật chính.Lúc
đầu, các tác phẩm này dành chung cho mọi đối tượng. Tuy nhiên càng về sau,
con người trưởng thành hơn, hiểu biết về cuộc sống được nâng cao thì tư duy
và cách nhìn nhận về thế giới loài vật cũng thay đổi theo hướng thực tế và

khoa học hơn.Truyện viết về loài vật khơng cịn phù hợp với trình độ tiếp
nhận của họ nữa. Vì thế, truyện về lồi vật thích hợp nhất là với đối tượng
thiếu nhi, có vai trị vơ cùng quan trọng đối với đời sống tinh thần của lứa tuổi
này. Khi sáng tác các câu chuyện về loài vật, một cách mặc nhiên các tác giả

17

TIEU LUAN MOI download :


sẽ hướng đến cách xây dựng cốt truyện, nội dung và nghệ thuật biểu hiện để
phục vụ cho đối tượng tiếp nhận là các em thiếu nhi.
Cùng với sự phát triển chung của văn học thiếu nhi, truyện viết về lồi
vật cũng khơng ngừng phát triển, đạt được nhiều thành tựu. Những tác phẩm
văn học thiếu nhi viết về loài vật với cách viết dung dị, mộc mạc, cốt truyện
đơn giản nhưng vẫn thấm đẫm tính nhân văn, giọng văn trong sáng tràn đầy
sự trìu mến yêu thương. Đặc biệt việc miêu tả thế giới loài vật sinh động tạo
nên tính hấp dẫn, kích thích trí tưởng tượng, mở ra trước mắt các em một thế
giới mới mẻ và thú vị. Đồng thời đây cũng là nơi gửi gắm những bài học nhẹ
nhàng mà sâu sắc, là một phương tiện giáo dục sinh động, đi vào suy nghĩ non
nớt ngây thơ của các em nhanh chóng và dễ dàng.
Như vậy lịch sử truyện thiếu nhi về lồi vật cũng có độ dài tương ứng
với lịch sử truyện thiếu nhi nói chung. Truyện thiếu nhi về loài vật tuy ra đời
muộn nhưng cũng đã đạt được những thành công nhất định, có những bước
phát triển tương ứng với sự phát triển của văn học thiếu nhi nói chung. Dưới
những tác động của hoàn cảnh lịch sử và xã hội, các tác phẩm truyện thiếu nhi
về loài vật ngày càng nhiều hơn, nội dung phong phú với đội ngũ nhà văn
sáng tác chuyên nghiệp hơn.
1.2.2 Truyện thiếu nhi về loài vật của Tơ Hồi
Nếu tính từ tác phẩm đầu tiên làm rạng danh cho văn học thiếu nhi nói

chung và truyện thiếu nhi về lồi vật nói riêng - Dế mèn phiêu lưu ký - đến
nay, truyện thiếu nhi viết cho loài vật đã trải qua quãng đường phát triển gần
tám thập kỷ. Dù còn rất non trẻ, mảng truyện thiếu nhi về loài vật đã thu hút
được nhiều nhà văn sáng tác. Nhiều tác giả đã có những tác phẩm thành cơng,
ghi dấu ấn của mình trong lịng các bạn độc giả nhỏ tuổi. Trong số các nhà
văn viết truyện loài vật cho thiếu nhi, cho đến nay Tơ Hồi vẫn là cái tên nổi
bật bậc nhất, xét cả về số lượng và chất lượng.
1.2.2.1 Khái quát về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Tơ Hồi

18

TIEU LUAN MOI download :


Nhà văn Tơ Hồi tên thật là Nguyễn Sen, ơng sinh ngày 27 – 9 – 1920
tại quê nội ở thôn Cát Động, Thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà
Đông cũ. Tuy nhiên, ông lớn lên ở quê ngoại là làng Nghĩa Đơ, huyện Từ
Liêm, phủ Hồi Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu
Giấy, Hà Nội). Bút danh Tơ Hồi gắn với hai địa danh: sơng Tơ Lịch và phủ
Hồi Đức q hương ơng. Ngồi ra, Tơ Hồi cịn có nhiều bút danh khác ít
người biết đến hơn như Mắt Biển, Mai Trang, Hồng Hoa, Duy Phương.
Sự nghiệp văn học của Tơ Hồi bắt đầu từ rất sớm với những sáng tác
đầu tiên đăng trên Hà Nội tân văn, Tiểu thuyết thứ bảy vào cuối những năm
30. Ngồi viết văn, Tơ Hồi cịn hăng hái tham gia cách mạng. Năm 1938,
ông tham gia phong trào ái hữu thợ dệt, làm thư ký ban trị sự Hội ái hữu thợ
dệt Hà Đơng. Sau đó, ơng tham gia phong trào Thanh niên phản đế. Năm
1943, ông gia nhập tổ văn hóa cứu quốc đầu tiên ở Hà Nội.
Sau Cách mạng tháng Tám, Tơ Hồi tham gia Nam tiến rồi ơng lên
Việt Bắc làm báo, sau đó làm chủ nhiệm Tạp chí Cứu quốc Việt Bắc. Tiếp đó
ơng làm chủ bút Tạp chí Cứu quốc. Từ năm 1954, ông về công tác tại Hội nhà

văn Việt Nam và được bầu làm Tổng thư ký của Hội vào năm 1957. Từ năm
1958 cho đến năm 1980, ông tiếp tục tham gia Ban chấp hành, rồi Phó tổng
thư ký Hội nhà văn Việt Nam. Đồng thời từ năm 1966 đến 1996, ông làm chủ
tịch Hội Văn nghệ Hà Nội. Ngồi ra, ơng cịn tham gia tích cực nhiều hoạt
động xã hội khác và đảm đương nhiều trọng trách như: đại biểu Quốc hội
khóa VII, phó chủ tịch Ủy ban đồn kết Á – Phi, phó chủ tịch Hội hữu nghị
Việt - Ấn, Ủy viên Ban chấp hành Hội Hữu nghị Việt – Xơ. Ơng mất ngày 6
tháng 7 năm 2014 tại Hà Nội, hưởng thọ 94 tuổi.
Tơ Hồi chun viết văn xi. Ơng bắt đầu đến với con đường nghệ
thuật từ cuối những năm 30 và chính thức xuất hiện trên văn đàn với truyện
ngắn Nước lên (1940). Ngay sau đó, năm 1941,Dế Mèn phiêu lưu ký của ơng
đã gây một tiếng vang lớn trên văn đàn. Từ năm 1941 cho đến trước Cách

19

TIEU LUAN MOI download :